پنجاب دا لوک ساہت (کتاب)
| لکھاری | ڈاکٹر سوہندر سنگھ ونجارا بیدی |
|---|---|
| دیس | پنجاب، بھارت |
| بولی | پنجابی |
| موضوع | لوکدھارا |
| تریخ چھپائی | 1968 |
| چھاپن آلے | نویگ پبلیشرز، چاندنی چوک، دلی -6 |
| قسم ذرائع ابلاغ | پرنٹ |
پنجاب دا لوک ساہت ڈاکٹر. سوہندر سنگھ ونجارا بیدی دی لوکدھارا نال متعلق کتاب ہے ۔ اس کتاب وچ اٹھ باب ہن۔ جہناں دا تعلق دھنی پوٹھوہار دے خطے نال ہے۔ لوک گیت سرلیکھ ہیٹھ وکھ-وکھ شعری روپاں نال جان-پچھان کروائی ہے۔
دھن پوٹھوہار محل وقوع تے قدرتی خوبصورتی
سودھوپہلے کانڈ وچّ ونجارا بیدی نے دھن پوٹھوہار دے علاقے دے ناواں اتے اوہناں دی قدرتی خوبصورتی تے محل وقوع بارے جانکاری دتی ہے ۔ سوآں دریا بارے تے اس وچّ وگدے پانی دی اہمیت دسدے ہوئے اس نال جڑیاں دند کتھاواں کلر کہار دی دند کتھا،گھوڑی گالا دی دند کتھا،چیر پاڑ دی دند کتھا،راجا رسالو دا پتھر ہونا، ڈین دی کمی، خیرا مورتی دی دند کتھا وغیرہ کتھاواں دا ذکر کیتا گیا ہے ۔
دھن پوٹھوہار دے میلے تے تیوہار
سودھولکھاری دسدا ہے کہ دھن پوٹھوہار دے لوک وی ہور پنجابیاں وانگ تیوہاراں تے میلیاں دے بڑے شوکین ہن اس وچوں ایہہ وی پتہ لگدا ہے کہ پوٹھوہار وچّ چاہے ہن زیادہتر مسلمان لوک رہندے ہن پر پھر وی اتھے ہندواں تے سکھاں نال متعلق میلے وی لگدے ہن ۔
کھیڈاں تے منپرچاواں
سودھواس حصے وچّ لکھاری نے دھن پوٹھوہار دیاں کھیڈاں دی اہمیت بارے جانکاری دتی ہے۔اتھوں دیاں مول کھیڈاں جپھل کوڈی، لمی کوڈی ،پیر کوڈی، سونچی، چوپر، باراں ٹاہنی تے نیجاباجی وغیرہ ہن ۔
اس حصے وچ لکھاری وہم-بھرم بارے گلّ کردا ہے کہ سائنس تے پڑھائی دی ترقی نال وہم-بھرماں نوں کافی سٹّ وجی ہے۔ پر اجے وی پنڈاں دے لوکاں وچّ وہم-بھرم رکھدے ہن جویں دناں نال متعلق ،سفر نال متعلق وغیرہ بھرم-وہم لوکاں وچّ پائے جاندے ہن ۔
سماجی جیون تے رہنی-بہنی
سودھوونجارا بیدی نے اتھے وسدے مکھ قبیلیاں گوکھڑ،جننجوآں، جالکھ،عوان،کہوت،کھوکھر،بھٹی بارے جانکاری دندے ہویاں اوہناں دے اتہاسی پچھوکڑ بارے مختصر جانکاری دتی ہے۔ ایہناں وچوں کجھ قبیلے جو پہلاں ہندو سی پر دیس ونڈ سمیں ہوئے قتل عام توں ڈردے ہوئے مسلمان بن گئے۔ جناں وچوں اک مکھ طور تے کسر قبیلہ سی ۔
پرانے تے تریخی اہمیت والے تھاں
سودھولکھاری نے اس حصے وچّ دھن پوٹھوہار دے خطے دی قدیمیت اتے اس علاقے وچّ بنیاں اتہاسی عمارتاں تے کجھ متھہاسک پاتراں دیاں یاداں وچّ اساریاں عمارتاں بارے دسیا ہے۔ اک تاں ایہہ اوہ علاقہ ہے جتھوں دی پرانے حملہ آور داخلہ کردے سی ۔ اس تھاں اُپر بہت ودھیا کتاباں دے سرجک پیدا ہوئے جناں وچوں پرسدھ ویاکرنی پاننی تے گناڈھے ورگے ودوان شامل ہن ۔
لکھاری نے اس علاقے دی بولی نوں مکھ طور تے دو بولیاں وچّ ونڈیا ہے جویں پوٹھوہاری بولی تے دھنی بولی ۔ ایہناں بولیاں دی گرائمر بارے ایہناں دے اچارن وچّ تبدیلی دسدے ہوئے دوناں لہچےآں وچّ نکھیڑا کیتا ہے ۔
لوک گیت
سودھولکھاری نے لوک گیت اتے شاعری وچّ فرق دسدے ہوئے لکھیا ہے کہ لوک-گیت وچّ سدھی شبداولی، سادگی، تجربہ دی سمچتا تے روپ دی سہجاتمکتا دسیا ہے اتے جدوں کوئی شاعری دی رچنا کردا ہے تاں اوہ شبداں نوں سنواردا، شبداں دی چون سچجتا نال کردا ہے اجیہے شبد چندا ہے۔ لوک گیتاں وچّ لکھاری ، ماہیا، ٹپے، ڈھولے وغیرہ نوں وچاردا ہے اتے اناں نوں دھنی تے پوٹھوہاری دے لوکگیتاں دے سرلیکھ تحت الگّ وچاردا ہے کیونکہ اوہ دسدا ہے کہ اسنے ایہناں نوں دھنی دے لوکاں توں جہڑے گیتاں نوں چنیا ہے اوہ دھنی دے لوک گیت تے جو پوٹھوہاری لوکاں توں سنے ہن اوہ پوٹھوہار دے لوک گیت ہن ۔
لکھاری نے مقامی ٹپے، اتہاسک گیت، شعری کتھاواں، ماہیئے، ڈھولا، بولیاں، ویاہ، تھال، کرکلی، الاہنیاں،بجھارتاں ادِ کاوَ روپاں دا ذکر کیتا ہے ۔[۱]
حوالے
سودھو- ↑ ڈاکٹر. سوہندرسنگھ ونجارا بیدی،پنجاب دا لوک ساہت، نویگ پبلیشرز، دلی، 1968