پاݨینی

جم:	نامعلوم شلاتر پنڈ(لہندا پنجاب)
موت:	نامعلوم
شہریت:	ویدک
بولی:	سنسکرت
کِتہ:	سوچ وچار
دور:	ویدک دور
مکھ کم:	اشٹادھیائی

پاݨینی (سنسکرت: पाणिनि، آئی پی اے: [pɑ ː ɳin̪i]، اک گوتر نام مطلب "پانی دے ونشج"؛ 600 ق م) اج دے لہندے پنجاب توں سنسکرت گریمر دان سی۔ پانینی ٹیکسلا تہذیب ویلے وچ سنسکرت دا گرو سی۔ سنسکرت تے اوہنے گریمر دی پہلی کتاب لکھی سی۔ پانینی 24 صدیاں پہلے ٹکاشیلا جمیا تے ایتھے ای رہیا ۔ اوہدی کتاب دا ناں استا دہائی یعݨی اٹھ منڈل اے۔ پانینی نے اپنی کتاب وچ 3,959 اصول دتے۔ پانینی نے اپنی کتاب چ تفصیل نال بولی بارے گلاں کیتیاں درج کیتیاں۔

پانینی دی کتاب وید سنسکرت دا انت اے تے کلاسیکی سنسکرت اوتھوں تُرن لگ پئی۔

جیون

پاݨینی دا جم لہندے پنجاب وچ ٹیکسلا دے نیڑے پنڈ وچ ہویا ۔ اپنے جنمستھان دے مطابق پاݨینی شالاتریئے وی کہے گئے نیں تے اشٹادھیایی وچ آپ اوہناں نے اس نام بارے چرچا کیتا اے۔ چینی پاندھی یوانچوان (7ویں صدی) اتلے لہندے توں آؤندے ویلے شالاتر پنڈ وچ گئے سن۔ پاݨینی دے گرو دا نام اپورش، پیؤ دا نام پنن اتے ماں دا نام داکشی سی۔ پاݨینی جدوں وڈے ہوئے تاں اوہناں نے گرائمر شاستر دا گہرا مطالعہ کیتا۔ اوہناں توں پہلاں شبد-تعلیم دے کئی آچاریہ ہو چکے سن۔ اوہناں دے گرنتھاں نوں پڑھکے اتے اوہناں دے آپس وچ بھیتاں نوں ویکھ کے ادھئن دے من وچ اوہ وچار آیا کہ اوہناں نوں گرائمر نوں سوتربدھّ کرنا چاہیدا اے۔ پہلاں تاں پاݨینی توں سابق ویدک سنہتاواں، شاخاں، باہمن، آرننئک، اپنشد وغیرہ دا جو پھلار ہو چکیا سی اس ساہت توں اوہناں نے اپنے لئی شبد سامان لئی جسدا اوہناں نے اشٹدھیایی وچ استعمال کیتا اے۔ دوجے نرکت اتے گرائمر دی جو سامان پہلاں توں سی اس دا اوہناں نے مجوعے اتے سوخم ادھئن کیتا۔ اس دا نشان وی اشٹدھیایی وچ اے، جویں شاکٹاین، شاکلی، بھاردواج، گاگریا، فوجی، آپشلِی، غالب اتے سپھوٹائن آدی آچاریاں دے متاں دے چرچے توں معلوم ہندا اے۔ شاکٹاین مقررہ طور توں پاننی توں سابق دے ویاکرنکار سن، جویں نرکتکار یاسک نے لکھیا اے۔ شاکٹاین دا مت سی کہ سبھ سنگیا شبد دھاتوآں توں بندے ہن۔ پاننی نے اس مت نوں قبول کیتا پر اس موضوع وچ کوئی آگرہ نہیں رکھیا اتے ایہہ وی کیہا کہ بہت سارے شبد اجیاے وی ہن جو لوک دی بول-چال وچ آ گئے ہن اتے اوہناں وچوں دھاتو پرتئیے دی پکڑ نہیں کیتی جا سکدی۔ تیجی سبھ توں اہم گل پاننی نے ایہہ کیتی کہ اوہناں نے آپ لوک نوں اپنیاں اکھاں نال ویکھیا اتے گھم پھر کے لوکاں دے بہمکھی جیون دی جان پچھان حاصل کر کے شبداں نوں چھانٹیا۔ اس پرکار کنے ہی سہسر شبداں نوں اوہناں نے اکتر کیتا۔ شبداں دا سنکلن کر کے اوہناں نے ان ہاننوں ورگیکرت کیتا اتے اوہناں دیاں کئی سوچیاں بنائیاں۔ اک لسٹ دھاتو پاٹھ دی سی جس نوں پاننی نے اشٹدھیایی توں وکھ رکھیا اے۔ اس وچ 1943 دھاتو ہن۔ دھاتو پاٹھ وچ دو پرکار دے دھاتو ہن - 1 ۔ جو پاننی توں پہلاں ساہت وچ پریکت ہو چکے سن اتے دوجے اوہ جو لوکاں دی بول-چال وچ اوہناں نوں ملے۔ اوہناں دی دوجی لسٹ وچ ویداں دے کئی آچاریہ سن۔ کس آچاریہ دے نام نال کہڑا پڑائ مشہور ہویا اتے اس وچ پڑھن والے طالب علم کس نام نال مشہور سن اتے اوہناں چھند جاں شاکھاواں دے کی نام سن، اوہناں سبھ دی انت بھنّ بھنّ پرتئیے لگاکے پاننی نے دتی اے؛ جویں اک آچاریا تیتیرِ سن۔ اوہناں دا پڑائ تیتریئے کیہا جاندا سی اتے اس پاٹھشالا دے طالب علم اتے اتھے دی شاخاں جاں سنہتا وی تیری کہلاؤندی سی۔ پاننی دی تیجی لسٹ گوتاں دے تعلقات وچ سی۔ مول ستّ گوتر ویدک یگ توں ہی چلے آؤندے سن۔ پاننی دے دور تک آؤندے آؤندے اوہناں دا بہت پھلار ہو گیا سی۔ گوتاں دیاں کئی سوچیاں شروت سوتراں وچ ہن۔ جویں بودھائن سروت نیم وچ جس نوں مہاپرور کانڈ کہندے ہن۔ پر پاننی نے ویدک اتے لوکک دوناں بولیاں دے پرواراں دے نعماں دی اک بہت وڈی لسٹ بنائی جس وچ آرش گوتر اتے لوکک گوتر دونوں سن چھوٹے موٹے خاندانی نام جاں الاں نوں اوہناں نے گوتراوئو کیہا اے۔ اک گوتر جاں پروار وچ ہون والا دادا، بوڑے اتے چاچا (سپنڈ بڈھا انسان پیؤ، پتّ، پوتا) آدی آدمیاں دے نام کویں رکھے جاندے سن، اس دا بیورو وار چرچہ پاننی نے کیتی اے۔ ویہاں سوتراں دے نال لگے ہوئے گناں وچ گوتاں دے کئی نام پاننی دے گنپاٹھ نامک باقی گرنتھ وچ ہن۔ پاننی دی چوتھی لسٹ جغرافیائی سی۔ پاننی دا جم ستھان اتر پچھم وچ سی، جس پردیش نوں اسیں گندھار کہندے ہاں۔ یونانی بھوگول لکھاریاں نے لکھیا اے کہ اتر پچھم یعنی گندھار اتے پنجاب وچ لگبھگ 500 اجیہے پنڈ سن جہناں وچوں ہر اک دی آبادی دس سہسر دے لگبھگ سی۔ پاننی نے اوہناں 500 پنڈاں دے اصلی نام وی دے دتے ہن جہناں توں اوہناں دے جغرافیہ متعلق گناں دیاں سوچیاں بنیاں ہن۔ پنڈاں اتے نگراں دے اوہناں نعماں دی پہچان ٹیڈھا پرشن اے، پر جیکر بہت محنت کیتی جاوے تاں ایہہ ممکن اے جویں سنیت اتے سرسا پنجاب دے دو چھوٹے پنڈ ہن جہناں نوں پاننی نے سنیتر اتے شیریشک کیہا اے۔ پنجاب دیاں کئی ذاتیاں دے نام اوہناں پنڈاں دے مطابق سن جتھے اوہ جاتی نواس کردی سی جاں جتھوں اس دے پوروج آئے سن۔ اس پرکار نواس اتے ابھجن (پوروجاں دا ستھان) ایہناں دوناں توں جو اپنام بندے سن اوہ پرکھ نام وچ جڑ جاندے سن کیونکہ اجیاے نام وی بولی دے انگ سن۔

حوالے