پنجابی کہانی

پنجاب وِچ بھانویں کہانی سُنن سنان دی رِیت کئی ہزار ورھے پرانی ہے پر پنجابی کہانی لِکھن دی پِرت اج توں ڈیڑھ سوسال پہلے پئی سی۔ ونڈ توں پہلے وکھ وکھ کہانی کاراں دے کوئی 57 کہانی پراگے چھپ چُکے سن تے اِنج پنجابی کہانی اپنے پیراں اُتے کھلو چُکی سی۔

پاکستانی پنجابی کہانی نے 1948 وِچ روزنامہ ’ آغاز ‘ لہور دے پنجابی اِیڈیشن توں اپنے سفر دا مُڈھ بنیا۔ 1951 وِچ ڈاکٹر فقیر محمد فقیر نے ’ پنجابی ‘ ناں دا رسالہ کڈھیا۔ جِس وِچ سجاد حیدر ، اکبر لہوری ، تے نذر فاطمہ دیاں کہانیاں چھپیاں۔ ایس دور وِچ کہانی نے اپنی ٹور جاری رکھی۔ ایس دہاکے وِچ کئی کہانیاں لِکھیاں گئیاں۔ اِنج سماجی حوالے نال کہانی نے اپنا نک نقشہ کڈھیا۔

1960 وِچ نواز دا ’ ڈونگھیان شاماں ‘ کہانی پراگا چھپیا تاں ایہہ پاکستان بنن دے بعد ساہمنے آیا، ایتھوں دا پہلا کہانی پراگا سی۔ ایس پراگے وِچلیاں کہانیاں رومانی ہن۔ نواز نے رومان دا سہارا لیا اے۔

1960 توں 1970 دے دہاکے وِچ کہانی وِچ کئی تجربے ہوئے۔ 70 دا دہاکا ایس لحاظ نال بہت اہم ہے کہ ایس دہاکے وِچ کئی نامور کہانی کار اُبھرے۔ تے ایہناں دساں سالاں وِچ کوئی 25 کہانی پراگے چھپ کے سامنے آئے۔ مُکھ طور تے اسیں ، ’ کالیاں اِٹاں کالے روڑ‘ انور علی، ’ رن تلوار تے گھوڑا‘ اٖفضل احسن رندھاوا، ’ اکبر کہانیاں‘ اکبر لہوری ، ’ جاگدی اکھ دا خاب ‘ عامر فہیم، تے ’ تھل کرن دریا ‘ احسن واگھا دا ناں لے سکدے ہاں۔ انور علی ایس عہد دا اِک وڈا نام ہے۔ اِک اخبار وِچ کارٹونِسٹ ہون وجھوں انور دی کہانی وِچ ٹِچکر تے ہاس رس دے بھاو بہت اُبھرویں ہن۔ افضل احسن رندھاوا اپنے پاتراں راہیں سانجھے پنجاب دے سماج نوں ایس ڈھنگ نال پیش کردے ہن کہ بیتے ویلے دے رِیت رواج تے واتاورن اکھاں موہرے آن کھلوندے ہن۔ عامر فہیم تے احسن واگھا کول دارشنک چِنتن تے ابسٹریکٹ دے پکھ وی مِلدے ہن۔ تے ایہہ عمل اکبر لہوری دی کہانی ’ جنگل وِچ جمہوریت ‘ اندر ہور تِکھا ہو جاندا ہے۔

1980 دے دہاکے وِچ کُجھ لکھاریاں نے اپنے آل دوالے نوں سمبولِک ڈھنگ نال پیش کیتا تے کہانی وِچ کُجھ نویں مضمون سموئے۔۔ ایس سمے دے کہانی کاراں پاکستانی پنجابی کہانی دے بھنڈار وِچ ڈھیر وادھا کیتا۔ ایہناں دساں سالاں وِچ کوئی 60 کہانی پراگے چھپے۔ ایس سمے دے اہم کہانی کاراں وِچ مِرزا حامد بیگ ، حسین شاد ، مقصود ثاقب ، راجہ محمد احمد، منشا یاد ، افضل احسن رندھاوا، آغا مُدثر علی، فرزند علی، کنول مشتاق تے حفیظ خان دا نام لِتا جا سکدا ہے۔

پاکستانی پنجابی کہانی دے وِکاس وِچ عورت لکھاریاں دا وی اِک اپنا حِصّہ ہے۔ کئی پاکستانی پنجابی کہانی کار عورتاں نے وی ایس سفر وِچ اپنی وکھری پچھان بنائی ہے۔ ایہناں اچ رفعت، نذر فاطمہ ، خالِدہ ملک ، کہکشاں ملک، پروین ملک، فرخندہ لودھی، عائشہ اسلم، افضل توصیف ، مسرت کلانچوی، عذرا وقار، تے زویا ساجِد دا ناں اہم کہانی کار عورتاں وِچ لیا جا سکدا

پرواسی پاکستانی پنجابی کہانی کاراں ایس توں اڈ ہن تے چوکھے ہن۔

لمی کہانی لِکھن والیاں وِچ نصیر احمد چیمہ تے نین سُکھ دا ناں آؤندا ہے ۔ پر اج میرے ساہمنے مقصود ثاقب دی کہانیاں دی کتاب ہے جس دا ناں ہے ” توں گھر چلا جا “

مقصود ثاقب نوں میں ادبی میدان اچ 1970 توں جاندا ہاں۔ اوہ پاکستان مزدور کسان پارٹی وچ ساڈا ساتھی وی رہیا اے۔ پر ایہہ انٹیکجوئل اتے سیاسی جدوجہد سی، کیریئر نہیں۔ پنجابی زبان لئی اوس دیاں محبتاں محنتاں کسے توں ڈھکیاں چھپیاں نہین۔” ماں بولی” تون ” پنچم ” تک دا سفر وی ان مل جدو جہد دا ثبوت اے۔ مقصود دیاں کہانیاں دا انداز تے بول چال دل کچھویں ہوندے نیں۔ اوسدی ہر کہانی وچ سانہوں کوئی نہ کوئی پاتر ایسا ملدا اے، کہانی جیدھے گردا گرد گھمدی اے۔ ایہہ پاتر اپنا آل دوالا وی آپ ہی لبھ لیندا اے۔ کہانیاں دا ایہہ پراگا مقصود دے خاص اسلوب تے ذاتی مشاہدے دی گہرائی دی گواہی اے۔ ” ہن بڑا آرام ای “، ” چل پدیا اٹھ چلئے”، ” پاگل “، تے ” موت دا پھیرا ” وچ ایہہ وصف نتر کے ساہمنے اوندا اے۔ وسوں دے روزمرے نوں اپنی سوجھ بوجھ تے ماں بولی دے ورتارے نال گنھ کے مقصود نے ایہو جیہاں کہنیاں لکھیاں نیں کہ پڑھیار کولوں نہ صرف داد وصولدا اے بلکہ اوسدے اتے کہانیاں دا اثر وی چھڈا دا اے۔ کہانیاں اچ کھلرے پُلرے کرادار وی نظر اوندے نیں جو سانہوں اج دے زمانے وچ اچرج لگدے نیں پر مقصود دے بیانیئے پاروں اجوکے وی لگدے نیں۔

مقصود دیاں کہانیاں وچ دھرتی دی خشبو ساڈے آل دوالے نال رلی ہوئی ملدی اے۔ کہانیاں دی زبان اوہو ای اے جو مقصود آپوں بولدا اے۔ ایہناں کہانیاں دی سب توں وڈی گل ایہہ ہے پئی ایہناں اچ سانہوں اپنی وسوں ،پھر دی ٹردی، ہسدی روندی، تے اپنی تھاں تے، تھاں مل کے کھلوتی نظر اوندی اے۔ ماحول دی تفصیل تے پاتراں دے مہاندرے اگھاڑن دا ول ایڈا سچجا اے پئی کہانی پڑھن والا ایہناں دے نال نال ای ٹر پیندا اے۔ حرفاں دیاں جیویں مورتاں گھڑیاں ہویئاں نیں۔

” توں گھر چلا جا “، ” رجو کجو “، اوکھا نروار “، ” مائی عیداں۔۔۔” ، ” واچ مین”۔۔۔۔۔کیہڑی کہانی دا سرناواں لکھاں تے کیہڑی دا ناں لکھاں، سب دے پاتر ساڈے سامنے ہسدے بولدے، روندے ڈسکدے تے حیاتی دیاں آساں نراساں توں بھرے تے سکھنے، آ کھلوندے نیں۔ پراگے دیاں ساریاں کہانیاں ای تعریف دے قابل نیں پر مینوں ذاتی طور تے ” پاگل ” تے ” ہن آرام ای ” بہت پسند آیئاں نیں۔ اج کل دے نویں پنجابی کہانی لکھن والیاں واسطے ایہہ پراگا نصابی کتاب ورگا اے۔