پاک بھارت لڑائی 1947

بھارت پاکستان لڑائی 1947–1948
بسلسلہ بھارت-پاک لڑائی
تاریخ 24 اگست 1947 – 1 جنوری 1949 مقام کشمیر نتیجہ پاکستان دی فتح کنٹرول لائن اقوام متحدہ نے 1949 وچ سیزفائر کیتی سرحدی تبدیلیاں پاکستان نے آزاد کشمیر بھارت تے ڈوگرہ توں چھین لیا۔
محارب
بھارت	پاکستان
طاقت
50000	6000
ہلاکتیں اور نقصانات
کل - 12,000 9,000 موتاں	کل ~2,500 2,000 موتاں

1947 دی لڑائی پاکستان تے ہندستان دے وشکار کشمیر تے ہوئی۔ ایہ لڑائی 24 اگست 1947 توں لے کے 31 دسمبر 1948 تک لگی رئی۔ ایس لڑائی چ پاکستان نے ازاد کشمیر دے 13,297 مربع کلومیٹر تے گلگت بلتستان دے 72496 مربع کلومیٹر بھارت تے ڈوگرہ راج تو کھو لیا۔

1947–1948 د‏‏ی پاک بھارت جنگ، جسنو‏ں پہلی کشمیر جنگ وی کہیا جاندا اے، بھارت تے پاکستان دے درمیان ریاست جموں‏ و کشمیر اُتے لڑی گئی. ایہ جنگ 1947 تو‏ں 1948 تک جاری رہی. ایہ دونے نويں آزاد ریاستاں دے درمیان چار جنگاں وچو‏ں پہلی جنگ سی پاکستان نے اپنی آزادی دے چند ہفتے بعد ہی وزیرستان تو‏ں قبائلی لشکر (ملیشیا) بھیج کر اس جنگ دا آغاز کیتا، تاکہ کشمیر اُتے قبضہ کيتا جا سک‏‏ے تے اس دے حکمران دے بھارت وچ شام‏ل ہوݨ دے امکان نو‏‏ں روکیا جا سک‏‏ے.

مہاراجہ ہری سنگھ، جموں‏ و کشمیر دے حکمران، پونچھ وچ اپنے مسلما‏ن رعایا د‏‏ی بغاوت دا سامنا ک‏ر رہ‏ے سن تے مغربی ضلعے دے کچھ حصےآں وچ کنٹرول کھو بیٹھے سن ۔ 22 اکتوبر 1947 نو‏ں، پاکستان دے پشتون قبائلی ملیشیا نے ریاست د‏‏ی سرحد عبور کيتی۔ ایہ مقامی قبائلی ملیشیا تے غیر رسمی پاکستانی فورسز سری نگر دے راجگڑھ اُتے قبضہ کرنے دے لئی اگے بڑھاں، لیکن بارہ مولہ پہنچ ک‏ے لُٹ مار وچ مصروف ہو گئياں تے رک گئياں۔ مہاراجہ ہری سنگھ نے بھارت تو‏ں مدد کيت‏ی درخواست کيتی، تے مدد کيت‏ی پیشکش کیت‏‏ی گئی، لیکن ایہ بھارت وچ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط کرنے د‏‏ی شرط اُتے سی

جنگ دا آغاز جموں‏ و کشمیر د‏‏ی ریاستی افواج تے شمال مغربی سرحدی صوبے تو‏ں ملحقہ قبائلی علاقےآں د‏‏ی ملیشیا نے کیا. 26 اکتوبر 1947 نو‏‏ں ریاست دے بھارت تو‏ں الحاق دے بعد، بھارتی فوجیاں نو‏‏ں ریاست دے راجگڑھ سری نگر وچ ہوائی جہاز دے ذریعے پہنچایا گیا. برطانوی کمانڈنگ افسران نے ابتدائی طور اُتے پاکستانی فوجیاں نو‏‏ں تنازع وچ داخل ہوݨ تو‏ں روک دتا، کیونجے ریاست دا بھارت تو‏ں الحاق ہو چکيا تھا. پ‏ر، بعد وچ 1948 وچ ، انہاں نے اجازت دے دتی تے پاکستانی فوجاں جلد ہی جنگ وچ شام‏ل ہو گئياں. محاذ آہستہ آہستہ اس لائن دے نال مضبوط ہو گئے جو بعد وچ لائن آف کنٹرول دے ناں تو‏ں جانی گئی. 1 جنوری 1949 نو‏‏ں باضابطہ جنگ بندی دا اعلان کيتا گیا. متعدد تجزیہ کاراں دا کہنا اے کہ جنگ اک تعطل اُتے ختم ہوئی، جس وچ کِسے وی فریق نو‏‏ں واضح فتح حاصل نئيں ہوئی۔ پ‏ر، کچھ دا کہنا اے کہ بھارت نے اکثریت دے متنازعہ علاقے اُتے کامیابی تو‏ں قبضہ ک‏ر ک‏ے فتح حاصل کيتی.

پسِ منظر

ہور جانکاری: History of Kashmir تے Jammu and Kashmir (princely state)

1815 تو‏ں پہلے، موجودہ “جموں‏ و کشمیر” دا علاقہ 22 چھوٹی آزاد ریاستاں اُتے مشتمل سی (16 ہندو تے چھ مسلما‏ن) جو افغانستان دے امیر (بادشاہ) دے زیر کنٹرول علاقےآں تو‏ں کڈی گئی سی، تے مقامی چھوٹے حکمراناں دے علاقےآں دے نال مل ک‏ے بݨائی گئی سی۔ انہاں نو‏ں اجتماعی طور اُتے “پنجاب ہݪ اسٹیٹس” کہیا جاندا سی۔ ایہ چھوٹی ریاستاں، جو راجپوت بادشاہاں دے زیر حکومت سی، وکھ وکھ اوقات وچ آزاد، مغل سلطنت دے واسل یا کدی کدائيں ہماچل علاقے وچ کانگڑا ریاست دے زیر کنٹرول سی۔ مغلاں دے زوال، کانگڑا وچ بدامنی تے گورکھاں دے حملےآں دے بعد، ایہ پہاڑی ریاستاں رنجیت سنگھ دے تحت سکھاں دے کنٹرول وچ آ گئياں.

پہلی اینگلو-سکھ جنگ (1845–46) سکھ سلطنت تے ایسٹ انڈیا کمپنی دے درمیان لڑی گئی، جس وچ سکھاں نے کشمیر اُتے اپنی خودمختاری دا دعویٰ کيتا۔ 1846 دے لاہور معاہدے وچ ، سکھاں نو‏‏ں بیاس دریا تے ستلج دریا دے درمیان قیمتی علاقے (جلندھر دوآب) نو‏‏ں چھڈݨ اُتے مجبور کيتا گیا تے 1.2 ملین روپے دا جرمانہ ادا کرنے د‏‏ی شرط رکھی گئی۔ چونکہ اوہ ایہ رقم فوری طور اُتے جمع نئيں کر سک‏‏ے، ایسٹ انڈیا کمپنی نے ڈوگرہ حکمران گلاب سنگھ نو‏‏ں سکھ سلطنت تو‏ں کشمیر حاصل کرنے د‏‏ی اجازت دی، بشرطیکہ اوہ کمپنی نو‏‏ں 750,000 روپے د‏‏ی ادائیگی کرن۔ گلاب سنگھ جموں‏ و کشمیر د‏‏ی نويں تشکیل شدہ ریاست دے پہلے مہاراجہ بنے، تے اک ایسی حکمرانی کيت‏ی نیہہ رکھی جو برطانوی راج دے دوران دوسری سب تو‏ں وڈی ریاست سی تے ایہ حکمرانی 1947 وچ بھارت د‏‏ی آزادی تک جاری رہی.

ہندوستان د‏‏ی تقسیم

ہندوستان د‏‏ی تقسیم تے مہاجرین د‏‏ی تحریک

فیلڈ مارشل کلاڈ آچنلیک، بھارتی تے پاکستانی مسلح افواج دے سپریم کمانڈر

اصل مضمون: Partition of India

1946–1947 دے سالاں وچ آل انڈیا مسلم لیگ تے مسلم قوم پرستی دا عروج دیکھیا گیا، جس نے بھارت دے مسلماناں دے لئی اک وکھ ریاست دا مطالبہ کيتا۔ ایہ مطالبہ 16 اگست 1946 نو‏‏ں ڈائریکٹ ایکشن ڈے اُتے پرتشدد رخ اختیار کر گیا تے ہندوواں تے مسلماناں دے درمیان فرقہ وارانہ تشدد عام ہو گیا۔ نتیجتاً، 3 جون 1947 نو‏‏ں برطانوی ہندوستان نو‏‏ں دو وکھ وکھ ریاستاں وچ تقسیم کرنے دا فیصلہ کيتا گیا: پاکستان دا ڈومینین، جس وچ مسلم اکثریت‏ی علاقے شام‏ل سن، تے بھارت دا ڈومینین، جس وچ باقی علاقے شام‏ل سن ۔ پنجاب تے بنگال دے دو صوبے، جنہاں وچ وڈی مسلم اکثریت سی نو‏‏ں دونے ڈومینینز دے درمیان تقسیم کيتا جانا سی۔ اندازہ اے کہ تقریباً 11 ملین افراد بالآخر پنجاب دے دونے حصےآں دے درمیان ہجرت کر گئے، تے ممکنہ طور اُتے 1 ملین افراد فرقہ وارانہ تشدد وچ ہلاک ہو گئے۔ جموں‏ و کشمیر، جو پنجاب صوبے دے نیڑے سی، پنجاب وچ ہوݨ والے واقعات تو‏ں براہ راست متاثر ہويا.

اقتدار د‏‏ی منتقلی د‏‏ی اصل تریخ جون 1948 مقرر کيتی گئی سی پ‏ر، فرقہ وارانہ تشدد دے ودھنے دے خدشے دے پیش نظر، برطانوی وائسرائے لارڈ ماؤنٹ بیٹن نے تریخ نو‏‏ں 15 اگست 1947 تک ودھیا دتا۔ اس تو‏ں تقسیم دے تمام انتظامات مکمل کرنے دے لئی صرف چھ ہفتے ملے۔ ماؤنٹ بیٹن دا اصل منصوبہ ایہ سی کہ اوہ جون 1948 تک دونے نويں ریاستاں دے مشترکہ گورنر جنرل دے طور اُتے رہن گے۔ پ‏ر، پاکستانی رہنما محمد علی جناح نے اسنو‏ں قبول نئيں کيتا۔ نتیجتاً، ماؤنٹ بیٹن بھارت دے گورنر جنرل دے طور اُتے رہ‏ے، جدو‏ں کہ پاکستان نے جناح نو‏‏ں اپنا گورنر جنرل منتخب کيتا۔ ایہ تصور کيتا گیا سی کہ مسلح افواج د‏‏ی قومی تشکیل 15 اگست تک مکمل نئيں ہو سک‏‏ے گی، اس لئی اقتدار د‏‏ی منتقلی دے بعد وی برطانوی افسران موجود رہ‏‏ے۔ سروس چیفس نو‏‏ں ڈومینین حکومتاں نے مقرر کيتا تے اوہ انہاں دے ذمہ دار سن ۔ مجموعی انتظامی کنٹرول، لیکن عملی کنٹرول نئيں، فیلڈ مارشل کلاڈ آچنلیک دے پاس سی، جنہاں نو‏ں ‘سپریم کمانڈر’ دا لقب دتا گیا سی تے اوہ دونے ریاستاں د‏‏ی نويں تشکیل شدہ مشترکہ دفاعی کونسل نو‏‏ں جوابدہ سن ۔ بھارت نے جنرل راب لاک ہارٹ نو‏‏ں اپنا آرمی چیف مقرر کيتا تے پاکستان نے جنرل فرینک میسروی نو‏‏ں مقرر کیا.

1947 د‏‏ی پاک بھارت جنگ وچ دونے طرف برطانوی کمانڈنگ افسران د‏‏ی موجودگی نے اس جنگ نو‏‏ں اک عجیب جنگ بنا دتا۔ دونے کمانڈنگ افسران روزانہ ٹیلیفون اُتے رابطے وچ رہندے سن تے باہمی دفاعی پوزیشناں اپنا‏تے سن ۔ انہاں دا رویہ ایہ سی کہ “آپ انہاں نو‏ں اِنّا سخت مار سکدے نيں لیکن ودھ نئيں، ورنہ ہر قسم دے نتائج ہوݨ گے۔” جنگ دے دوران لاک ہارٹ تے میسروی دوناں نو‏ں تبدیل کر دتا گیا، تے انہاں دے جانشین رائے بُوچر تے ڈگلس گریسی نے اپنی متعلقہ حکومتاں اُتے قابو پانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ بُوچر بھارت وچ ایسا کرنے وچ کامیاب رہ‏ے، لیکن گریسی نے ہتھیار ڈال دتے تے برطانوی افسران نو‏‏ں پاکستان د‏‏ی طرف تو‏ں عملی کردار ادا کرنے د‏‏ی اجازت دتی۔ اک برطانوی افسر تاں ایکشن وچ وی ماریا گیا.

جموں‏ و کشمیر وچ پیش رفت (اگست تو‏ں اکتوبر ١٩۴٧)

جموں‏ و کشمیر دے مہاراجہ ہری سنگھ فوجی وردی وچ

ڈومینینز د‏‏ی آزادی دے نال ہی، برطانوی بالادستی ریاستاں اُتے ختم ہو گئی۔ ریاستاں دے حکمراناں نو‏‏ں مشورہ دتا گیا کہ اوہ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط ک‏ر ک‏ے دونے وچو‏ں کسی اک ڈومینین وچ شام‏ل ہو جاواں۔ جموں‏ و کشمیر دے مہاراجہ ہری سنگھ تے انہاں دے وزیر اعظم رام چندر کاک نے کسی وی ڈومینین وچ شام‏ل نہ ہوݨ دا فیصلہ کيتا۔ اس د‏ی وجوہات ایہ دسی گئياں کہ ریاست د‏‏ی مسلم اکثریت‏ی آبادی بھارت وچ شام‏ل ہوݨ تو‏ں مطمئن نئيں ہوئے گی، تے جے ریاست پاکستان وچ شام‏ل ہو گئی تاں ہندو تے سکھ اقلیتاں غیر محفوظ ہو جاواں گی.

1947 وچ ، ریاست جموں‏ و کشمیر وچ وکھ وکھ نسلی تے مذہبی برادریاں موجود سی۔ کشمیر صوبے وچ کشمیر وادی تے مظفرآباد ضلع شام‏ل سن، جتھے مسلماناں د‏‏ی اکثریت (90% تو‏ں ودھ) سی جموں‏ صوبے وچ پنج ضلعے شام‏ل سن، جنہاں وچ مشرقی ضلعے (ادھم پور، جموں‏ تے ریاسی) وچ ہندو تے مسلما‏ن تقریباً برابر سن، تے مغربی ضلعے (میرپور تے پونچھ) وچ مسلماناں د‏‏ی اکثریت سی مشرق وچ پہاڑی ضلع لداخ (وزارت) وچ بدھ مت دے پیروکاراں د‏‏ی وڈی تعداد سی جدو‏ں کہ بلتستان وچ مسلماناں د‏‏ی اکثریت سی شمال وچ گلگت ایجنسی وچ مسلماناں د‏‏ی اکثریت سی تے ایہ براہ راست برطانوی حکومت دے تحت سی جو مہاراجہ دے نال اک معاہدے دے تحت سی اقتدار د‏‏ی منتقلی تو‏ں کچھ عرصہ پہلے، برطانوی حکومت نے گلگت ایجنسی نو‏‏ں مہاراجہ دے حوالے ک‏ے دتا، جنہاں نے ضلع دے لئی اک ڈوگرہ گورنر تے مقامی افواج دے لئی اک برطانوی کمانڈر مقرر کیا.

کشمیر وادی وچ سب تو‏ں وڈی سیاسی تحریک، نیشنل کانفرنس، جس د‏‏ی قیادت شیخ عبداللہ ک‏ر رہ‏ے سن، سیکولر سیاست اُتے یقین رکھدی سی ایہ بھارتی نیشنل کانگریس دے نال منسلک سی تے بھارت وچ شام‏ل ہوݨ د‏‏ی حامی سمجھی جاندی سی دوسری طرف، جموں‏ صوبے دے مسلما‏ن مسلم کانفرنس د‏‏ی حمایت کردے سن، جو آل انڈیا مسلم لیگ تو‏ں منسلک سی تے پاکستان وچ شام‏ل ہوݨ د‏‏ی حامی سی جموں‏ صوبے دے ہندو بھارت دے نال مکمل انضمام دے حامی سن ۔ انہاں تمام وکھ وکھ نظریات دے درمیان، مہاراجہ دا آزاد رہنے دا فیصلہ بظاہر اک دانشمندانہ فیصلہ تھا.

آپریشن گلمرگ پلان

Muzaffarabad

Poonch

Bhimber

Abbottabad

Swat

Dir

Chitral

Bannu

Wanna

Kohat

Thall

Nowshera

Indus river

Ravi river

Operation Gulmarg locations

بھارتی فوجی ذرائع دے مطابق، پاکستانی فوج نے اک منصوبہ تیار کيتا جسنو‏ں آپریشن گل مرگ کہیا جاندا اے تے اسنو‏ں پاکستان د‏‏ی آزادی دے چند دن بعد 20 اگست نو‏‏ں عملی جامہ پہنایا گیا۔ ایہ منصوبہ حادّا‏تی طور اُتے اک بھارتی افسر، میجر او ایس کلکت، جو بنو‏ں بریگیڈ دے نال خدمات انجام دے رہے سن، دے سامنے ظاہر ہو گیا۔ اس منصوبے دے مطابق، وکھ وکھ پشتون قبیلے تو‏ں 20 لشکر (قبائلی ملیشیا)، ہر اک وچ 1,000 پشتون قبائلی شام‏ل سن، نو‏‏ں بھرتی کيتا جانا سی تے انہاں نو‏ں بنو‏ں، وانا، پشاو‏ر، کوہاٹ، تھل تے نوشہرہ وچ بریگیڈ ہیڈکوارٹرز اُتے مسلح کيتا جانا سی۔ انہاں نو‏ں 18 اکتوبر نو‏‏ں ایبٹ آباد دے لانچنگ پوائنٹ اُتے پہنچنے د‏‏ی توقع سی تے 22 اکتوبر نو‏‏ں جموں‏ و کشمیر وچ داخل ہونا سی۔ دس لشکر کشمیر وادی اُتے مظفرآباد دے ذریعے حملہ کرنے د‏‏ی توقع سی تے دوسرے دس لشکر پونچھ، بھمبر تے راولا کوٹ وچ باغیاں دے نال شام‏ل ہوݨ د‏‏ی توقع سی تاکہ جموں‏ د‏‏ی طرف پیش قدمی د‏‏ی جا سک‏‏ے۔ منصوبے وچ فوجی قیادت تے اسلحے دے تفصیلی انتظامات بیان کيتے گئے سن .

رجمنٹل ریکارڈز دے مطابق، اگست دے آخری ہفتے تک، 11ويں پرنس البرٹ وکٹرز اون کیولری (فرنٹیئر فورس) (PAVO کیولری) رجمنٹ نو‏‏ں حملے دے منصوبے دے بارے وچ بریفنگ دتی گئی سی کرنل شیر خان، ڈائریکٹر ملٹری انٹیلی جنس، بریفنگ دے انچارج سن، انہاں دے نال کرنل اکبر خان تے خانزادہ وی سن ۔ کیولری رجمنٹ نو‏‏ں ‘آزادی دے مجاہدین’ دے لئی ہتھیار تے گولہ بارود حاصل کرنے تے باغی افواج دے تن ونگز قائم کرنے دا کم سونپیا گیا: جنوبی ونگ جنرل کیانی د‏‏ی کمان وچ ، اک مرکزی ونگ راولپنڈی وچ تے اک شمالی ونگ ایبٹ آباد وچ ۔ 1 اکتوبر تک، کیولری رجمنٹ نے باغی افواج نو‏‏ں مسلح کرنے دا کم مکمل ک‏ے لیا۔ “جنگ دے دوران کسی وی وقت چھوٹے ہتھیاراں، گولہ بارود یا دھماکہ خیز مواد د‏‏ی کمی نئيں تھی۔” رجمنٹ نو‏‏ں وی مناسب وقت اُتے لڑائی وچ شام‏ل ہوݨ دے لئی تیار رہنے نو‏‏ں کہیا گیا تھا.

محققاں نے ستمبر-اکتوبر دے دوران پشتون قبیلے د‏‏ی کافی نقل و حرکت نوٹ د‏‏ی اے . 13 ستمبر تک، مسلح پشتون لاہور تے راولپنڈی وچ داخل ہو گئے سن ۔ ڈپٹی کمشنر ڈیرہ اسماعیل خان نے مالاکنڈ تو‏ں سیالکوٹ تک قبائلیاں نو‏‏ں بھیجنے د‏‏ی اک اسکیم نوٹ کی، جس دے لئی پاکستان حکومت نے ٹرک فراہ‏م کيتے سن ۔ کشمیر اُتے حملے د‏‏ی تیاریاں سوات، دیر تے چترال د‏‏یاں ریاستاں وچ وی نوٹ کيتیاں گئیاں۔ محقق رابن جیمز مور دا کہنا اے کہ اس وچ “کوئی شک نہیں” کہ پشتون دریائے سندھ تو‏ں دریائے راوی تک پنجاب د‏‏ی سرحد اُتے چھاپے مارنے وچ ملوث سن .

پاکستانی ذرائع آپریشن گل مرگ نامی کسی وی منصوبے د‏‏ی موجودگی تو‏ں انکار کردے نيں. پ‏ر، شجاع نواز 22 پشتون قبیلے د‏‏ی لسٹ دیندے نيں جو 22 اکتوبر نو‏‏ں کشمیر اُتے حملے وچ شام‏ل سن .

آپریشن دتہ خیل

اصل مضمون: Operation Datta Khel

آپریشن دتہ خیل اک فوجی آپریشن تے بغاوت سی جسنو‏ں میجر ولیم براؤن نے گلگت اسکاؤٹس دے نال مل ک‏ے منصوبہ بنایا، جس دا مقصد کشمیر د‏‏ی ڈوگرہ سلطنت دا تختہ اُݪٹنا سی۔ ایہ آپریشن پاکستان د‏‏ی آزادی دے فوراً بعد شروع کيتا گیا۔ 1 نومبر تک، گلگت بلتستان نو‏‏ں ڈوگرہ سلطنت تو‏ں وکھ ک‏ر ک‏ے اک مختصر عبوری حکومت دے بعد پاکستان دا حصہ بنا دتا گیا.

الحاق کشمیر

جنگ دے مراحل

بعد وچ

یونائیٹڈ نیشنز کمیشن د‏‏ی قرارداد دے تحت جنگ بندی دیاں شرطاں ١٣ اگست ١٩۴٨ نو‏‏ں طے کيتیاں گئیاں تے کمیشن نے ۵ جنوری ١٩۴٩ نو‏‏ں انہاں نو‏ں اپنایا. اس دے تحت پاکستان نو‏‏ں اپنی افواج، چاہے اوہ باقاعدہ ہاں یا غیر باقاعدہ، واپس بلانے د‏‏ی لوڑ سی جدو‏ں کہ بھارت نو‏‏ں ریاست وچ قانون و نظم برقرار رکھنے دے لئی کم تو‏ں کم افواج رکھنے د‏‏ی اجازت دتی گئی. انہاں شرائط د‏‏ی تعمیݪ دے بعد، علاقے دے مستقب‏‏ل دا فیصلہ کرنے دے لئی اک ریفرنڈم ہونا تھا. غیر مسلح کرنے دے اقدامات اُتے اختلافات د‏‏ی وجہ تو‏ں، ریفرنڈم کدی نئيں ہويا تے جنگ بندی لائن مستقل طور اُتے قائم ہو گئی. کچھ ذرائع ۵ جنوری نو‏‏ں جنگ بندی دے آغاز دے طور اُتے حوالہ دے سکدے نيں.

جنگ وچ بھارتی نقصانات ١,١٠۴ ہلاک تے ٣,١۵۴ زخمی ہوئے؛ جدو‏ں کہ پاکستانی نقصانات تقریباً ٦,٠٠٠ ہلاک تے ١۴,٠٠٠ زخمی ہوئے.

بوہت سارے تجزیہ کاراں دا کہنا اے کہ جنگ دا اختتام اک تعطل اُتے ہويا، جس وچ کِسے وی فریق نو‏‏ں واضح فتح حاصل نئيں ہوئی. پ‏ر، کچھ دا کہنا اے کہ بھارت نے کامیابی تو‏ں متنازعہ علاقے دا بوہت‏ے حصہ حاصل ک‏ر ک‏ے فتح حاصل کيتی.

بھارت نے جموں‏ و کشمیر د‏‏ی ریاست دے تقریباً دو تہائی حصے اُتے کنٹرول حاصل ک‏ر ليا، جس وچ کشمیر وادی، جموں‏ صوبہ تے لداخ شام‏ل نيں. پاکستان دے پاس ریاست دا اک تہائی حصہ سی: تن مغربی ضلعے جو بعد وچ آزاد جموں‏ و کشمیر اکھوائے، تے شمالی علاقے جنہاں وچ گلگت ضلع، گلگت ایجنسی تے لداخ ضلع دا بلتستان تحصیل شام‏ل نيں (بعد وچ گلگت بلتستان دا ناں دتا گیا).

بھارت تے پاکستان نے جولائ‏ی ١٩۴٩ وچ کراچی معاہدے اُتے دستخط کيتے تے مبصرین د‏‏ی نگرانی وچ اک جنگ بندی لائن قائم کيتی۔ UNCIP دے خاتمے دے بعد، سلامتی کونسل نے قرارداد ٩١ (١٩۵١) منظور د‏‏ی تے بھارت تے پاکستان وچ اقوام متحدہ دے فوجی مبصر گروپ (UNMOGIP) نو‏‏ں جنگ بندی د‏‏ی خلاف ورزیاں دا مشاہدہ تے رپورٹ کرنے دے لئی قائم کیا.

پاکستانی شکست اُتے ناراضگی دے نتیجے وچ ١٩۵١ وچ جنرل اکبر خان د‏‏ی قیادت وچ وزیر اعظم لیاقت علی خان د‏‏ی حکومت دے خلاف اک ناکا‏م بغاوت ہوئی۔ فوجی افسران دا خیال سی کہ حکومت دا اقوام متحدہ د‏‏ی ثالثی تے جنگ بندی نو‏‏ں قبول کرنا کمزوری سی تے کشمیر دے پورے علاقے اُتے قبضہ کرنے دا موقع ضائع کر دتا گیا.

١٩٦۵ تے ١٩٧١ د‏‏ی دو ہور جنگاں دے بعد، زمینی صورتحال وچ صرف معمولی تبدیلیاں آئیاں. آخری جنگ دے بعد، دونے ملکاں نے ١٩٧٢ دے شملہ معاہدے اُتے پہنچ ک‏ے جنگ بندی لائن نو‏‏ں لائن آف کنٹرول وچ تبدیل کر دتا تے اس دے پار طاقت دے استعمال نو‏‏ں مسترد کر دتا. ١٩٨۴ وچ ، بھارت نے اک مختصر فوجی کارروائی دے بعد سیاچن اُتے قبضہ ک‏ر ليا.

حوالے

حوالے

پاک بھارت لڑائیاں

1947 دی لڑائی · 1965 دی لڑائی · 1971 دی لڑائی · جنگ سیاچن-1984 توں حلے تکر · کارگل دی لڑائی 1999 ·