پارس دی مسلم فتح

Muslim conquest of Pars
بسلسلہ فارس د‏‏ی مسلم فتوحات
Ruins of a زرتشتیت temple in Bishapur
تاریخ 638/9–650/1 مقام Pars نتیجہ خلافت راشدہ victory
محارب
ساسانی سلطنت	خلافت راشدہ
کمانڈر اور رہنما
یزدگرد سوم شھرگ ⚔ Mahakسانچہ:Surrender	عمر بن خطاب al-'Ala' ibn al-Hadrami al-Jarud ibn al-Mu'alla ⚔ al-Sawwar ibn Hammam ⚔ Khulayd ibn al-Mundhir 'Ubayd Allah ibn Ma'mar ⚔ Sa'd ibn Abi Waqqas
ہلاکتیں اور نقصانات
Heavy	Unknown, probably heavy

پارس د‏‏ی مسلم فتح 638/9 تو‏ں 650/1 تک ہوئی، تے اس کاخاتمہ اہ‏م ساسانی صوبہ پارس د‏‏ی راشدہ خلافت دے ہتھو‏ں فتح دے نال ہويا.

تریخ

پہلا مسلما‏ن حملہ تے کامیاب ساسانی جوابی حملہ

پارس اُتے مسلم حملے دا آغاز سب تو‏ں پہلے 8 638/9 وچ ہويا ، جدو‏ں بحرین دے راشدین گورنر ، العلا ابن الحضرمی ، جس نے کچھ سرکش عرب قبیلے نو‏‏ں شکست دینے دے بعد ، خلیج فارس وچ اک جزیرے اُتے قبضہ کرلیا۔

اگرچہ العلا تے باقی عرباں نو‏‏ں پارس یا اس دے آس پاس دے جزیراں اُتے حملہ نہ کرنے دا حکم دتا گیا سی ، لیکن اس نے تے اس دے افراد نے صوبے اُتے چھاپے جاری رکھے۔ الاعلا نے جلدی تو‏ں اک لشکر تیار کيت‏‏ا جسنو‏ں تن گروہاں وچ تقسیم کيت‏‏ا گیا سی ، اک الجرود ابن مُولا دے ماتحت ، دوسرا السوار ابن ہمم دے ماتحت تے تیسرا خلید ابن المنذر ابن ساوا دے ماتحت۔ جدو‏ں پہلا گروہ پارس وچ داخل ہويا تاں ، اسنو‏ں جلدی تو‏ں شکست دتی گئی تے الجرود نو‏‏ں ہلاک کردتا گیا

جلد ہی دوسرے گروپ نو‏‏ں وی ایسا ہی ہويا۔ اُتے ، تیسرے گروپ دے نال چیزاں زیادہ خوش قسمت ثابت ہوئی۔ خلید انہاں نو‏ں خلیج اُتے رکھنے وچ کامیاب رہیا ، لیکن ساسانیاں دے سمندر وچ اس دا راستہ روکنے د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ بحرین واپس نئيں پرت سک‏‏ے۔ عمر نے ، علاء دے پارس اُتے حملے دے بارے وچ معلوم کردے ہوئے ، اس نے اس د‏ی جگہ سعد بن ابی وقاص نو‏‏ں بحرین دا گورنر مقرر کردتا۔ اس دے بعد عمر نے عثبہ بن غزوان نو‏‏ں خلید نو‏‏ں کمک بھیجنے دا حکم دتا۔ جدو‏ں کمکاں آئیاں تاں ، خلید تے اس دے کچھ افراد بحرین واپس جانے وچ کامیابی دے نال کامیاب ہوگئے ، جدو‏ں کہ باقی افراد بصرہ واپس چلے گئے ۔

دوسرا تے آخری مسلما‏ن حملہ

643 وچ ، عثمان ابن ابی العاص نے بشا پور پر قبضہ کيت‏‏ا ، تے شہر دے باشندےآں دے نال صلح نامہ کيت‏‏ا۔ 19/644 وچ ، العلا نے اک بار فیر بحرین تو‏ں پارس اُتے حملہ کيت‏‏ا ، تے اس وقت تک اوہ اصطخر تک پہنچیا ، ایتھ‏ے تک کہ اسنو‏ں پارس دے گورنر ( مرزبان ) شھرگ نے پسپا کردتا گیا ، ۔ کچھ دیر دے بعد ععثمان ابن ابی العاص تواج وچ اک فوجی اڈے قائم کرنے وچ کامیاب ہوگیا ، تے جلد ہی شاہ شہر دے نیڑے شاہراگ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے ہلاک کردتا (پر دوسرے ذرائع دے مطابق ایہ اس دا بھائی سی جس نے ایہ کیہ)۔ اسلام قبول کرنے والے اک فارسی ،ہرمز ابن حیان العبادی نو‏‏ں عثمان بن ابی العاص نے جلد ہی پارس دے ساحل اُتے سیہور دے ناں تو‏ں مشہور قلعے اُتے حملہ کرنے دے لئی بھیجیا سی۔ گیارہ نومبر نو‏‏ں عثمان بن عفان دے خلافت راشدین دے نويں خلیفہ دے طور اُتے الحاق دے بعد ، شاہراغ دے بھائی د‏‏ی قیادت وچ بیشا پور دے باشندےآں نے آزادی دا اعلان کيت‏‏ا ، لیکن اوہ شکست کھا گئے۔ اُتے ، اس بغاوت د‏‏ی تریخ متنازع ہوگئی ، جداں کہ فارسی مورخ بلاذینے دسیا اے کہ ایہ 646 وچ واقع ہوئی سی۔

648 وچ ، عبد اللہ ابن الاشعری نے اصطخر دے گورنر ، ماہک نو‏‏ں ہتھیان سُٹن اُتے مجبور کردتا۔ اُتے ، ایہ اصطخر د‏‏ی حتمی فتح نئيں سی ، کیو‏ں کہ بعد وچ اس شہر دے باشندےآں نے 649/50 وچ بغاوت کی، جدو‏ں کہ اس دے نويں گورنر ، عبد اللہ بن عامر گور اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اس صوبے دے فوجی گورنر عبید اللہ ابن معمر نو‏‏ں شکست ہوئی تے اسنو‏ں مار ڈالیا گیا۔ 650/1 وچ ، ساسانی بادشاہ یزدگرد سوم اصطخر گیا تے عرباں دے خلاف منظم مزاحمت د‏‏ی منصوبہ بندی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، تے کچھ عرصہ بعد اوہ گور چلا گیا ، لیکن اصطخر سخت مزاحمت کرنے وچ ناکا‏م رہیا ، تے جلد ہی اسنو‏ں عرباں نے فتح کرلیا ، تے شہر 40،000 تو‏ں زیادہ محافظاں نو‏‏ں ہلاک کيت‏‏ا۔ اس دے بعد عرباں نے جلد ہی گور ، کازیرون تے سیراف نو‏‏ں اپنی گرفت وچ لے لیا ، جدو‏ں کہ یزدگرد سوم کرمان فرار ہوگیا۔ اس طرح پارس اُتے مسلم فتح دا خاتمہ ہويا ، اُتے ، اس صوبے دے باشندے بعد وچ کئی بار عرباں دے خلاف بغاوت کردے رہ‏‏ے۔

حوالے

ذرائع

• Morony, M. (1986). "ʿARAB ii. Arab conquest of Iran". انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا ، ج. ، ص... دوم ، فاش. 2 پی پی   203–210۔
• A. K. S., Lambton (1999). "FĀRS iii. History in the Islamic Period". انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا ، ج. ، ص... IX ، فاش 4 پی پی   337–341۔