ٹرپل کینال پراجیکٹ

ٹرپل کینال پراجیکٹ
انتظامی تقسیم
ترمیم

ٹرپل کینال پراجیکٹ برطانوی حکومت ولوں بنایا گیا اک وڈا اریگیشن پراجیکٹ سی ۔ انگلینڈ اک چھوٹا جیہا دیس اے، جتھے نہراں تے ڈیم نہیں سن۔ اس واسطے انگریز لوک نہراں دی اساری وچ کوئی تجربہ نہیں سن رکھدے، اوہناں نے نہراں بناؤن دا فن اٹلی دے انجینیئراں توں سکھیا تے پنجاب وچ نہراں بناؤنیاں شروع کیتیاں ۔ سرہند نہر، لہندی یمنا نہر، لوئر چناب نہر تے لوئر جہلم نہر توں حاصل کیتے تجربے دے مطابق اوہ بڑے اوکھے پراجیکٹاں نوں ہتھ پاؤن لگّ پئے سن ۔ اوہناں دی سیانپ تے تیز سوچ اگے نتمستک ہونا پیندا اے۔

اس پراجیکٹ ادھین ہیٹھ لکھیاں تنّ نہراں بنائیاں گئیاں:

پراجیکٹ دی لوڑ تے نہراں سودھو

اس پراجیکٹ دی لوڑ اس واسطے پئی کہ راوی دریا وچوں اپرباری دوآب نہر کڈھݨ نال راوی وچ پاݨی گھٹ گیا تے اس طرحاں راوی دے ہیٹھلے پاسے اس وچوں کوئی نہر کڈھݨی ناممکن سی، جدکہ لہور دے جنوب وچ ضلع منٹگمری (موجودہ ساہیوال ڈویژن) دا بہت وڈا کھیتر بنجر پیا سی۔ اک پرسدھ نہری انجینیئر سر جان بینٹن نے اس سمسیا دا حلّ سوچیا ۔ جہلم دریا وچ پانی بہت سی، سو، اس نے تجویز کیتا کہ جہلم تے چناب دریاواں دے پاݨی نوں منٹگمری ضلعے دی بھوئیں نوں سیراب کرن لئی ورتیا جاوے۔ اپر لکھیاں تنّ نہراں اس پراجیکٹ دا انکھڑواں انگ نیں۔

اپر جہلم نہر سودھو

ایہ نہر منگلا دے مقام توں گجرات ضلعے دی حد توں تھوڑھا اپروں جہلم دریا دے کھبے کنڈھے توں کڈھی گئی سی، جس دی سمرتھا 12000 کیوسکس سی، چج دوآب دا 3،50،000 ایکڑ کھیتر سنجن توں بعد ایہ نہر چناب دریا وچ مرالا دے تھاں تے ڈگھدی اے۔ اس نہر اُتے 1905 وچ کم شروع ہویا تے 1916 وچ آبپاشی لئی کھولھی گئی۔ سال 1941-42 وچ چج دواب دا 502292 ایکڑ کھیتر اس دی کمانڈ تھلے سی۔ ایہ کھیتر نہر دے سجے پاسے ستھت سی، جدکہ کھبے پاسے دا کھیتر اچا ہون کرکے آباد نہ ہو سکیا۔

اپر چناب نہر سودھو

جہلم دریا دا جو پاݨی مرالا دی تھاں تے چناب دریا وچ پایا گیا سی، اوہنوں ورتݨ لئی ایہ نہر کڈھی گئی سی۔ ایہ نہر 1913 وچ بن گئی سی، اپنیاں دو برانچاں نوکھر برانچ اتے رایا برانچاں راہیں 6،50،000 ایکڑ (بعد وچ 1600000 ایکڑ) ضلع سیالکوٹ، گجرانوالا، لہور تے شیخوپورا دا علاقہ سیراب کرکے ایہ راوی دریا تے بلوکی دے مقام اُتے سپرپیسج راہیں دریا نوں پار کردی اے۔

لوئر باری دوآب نہر سودھو

اپر چناب نہر دا ناں ہیڈ بلوکی سپرپیسج راہیں راوی پار کرن توں بعد لوئر باری دوآب نہر ہو جاندا اے۔ اج دے ضلع اوکاڑا، ضلع ساہیوال، خانیوال وچوں ہُندی ہوئی 215 کلومیٹر دا فاصلہ طے کرکے ایہ ٹبّ ناں دے تھاں اتے ختم ہندی اے۔ اس کھیتر نوں وساؤن لئی ودھیا سکھ واہیکار شرینیاں نوں اتھے ستھاپت کیتا گیا، جیہناں وچ جٹّ، کمبوج، سینی، لبانے اتے مذہبی سکھ سن جو پنجاب دے بھرویں آبادی والے ضلعےآں توں اتھے وسن لئی برطانوی حکومت ولوں سدے گئے سن۔ اس طرحاں جہلم دریا دا وادھو پاݨی اس کھیتر وچ لیاندا گیا تے اک صدی پہلاں ایہ اک مُنفرد پراجیکٹ سی۔

لوئر باری دوآب نہر دیاں کئی ڈسٹریبیوٹریاں نیں، جِداں کہ بیروا، گنجیبار، ددپھولیہانا، چیچا وطنی، کسووال، جہانیاں، دھولر، چک شاہانہ تے فورسٹ وغیرہ جیہناں نال لگبھگ 13 لکھ ایکڑ اراضی سیراب ہندی اے۔ کچھ علاقہ ضلع خانیوال دا وی آؤندا اے، 42-1941 وچ اس نہر توں 1438166 ایکڑ اراضی نوں پاݨی ملیا۔

ٹرپل کینال پراجیکٹ دے مکمل ہون نال ایہ تنّ نہراں تے دو لوئر چناب نہر تے لوئر جہلم نہر آپس وچ مربوط ہوگئیاں سن تے ایہناں نوں اک اکائی دے طور تے چلایا جاندا سی۔ جہلم دریا تے چناب دریا وچ پاݨی دی اپلبدھی انوسار اجیہا کیتا جاندا سی۔ ایہناں توں تھلے نکلدیاں نہراں ستنتر روپ وچ چلدیاں سن تے اک دوسری تے نربھر نہیں سن۔ لہور سیکٹریٹ ولوں ایہناں پنج نہراں وچ پاݨی ونڈ کے چھڈیا جاندا سی۔