لوئر جہلم نہر

لوئر جہلم نہر
انتظامی تقسیم

اس نہر دی اساری توں پہلاں اس دے کھیتر وچ کجھ برساتی نہراں پیندیاں سن، جنہاں نوں اس نہر دے چلن ویلے سارا سال چلن والیاں نہراں وچ تبدیل کر دتا گیا سی .

ایہہ نہر جہلم دریا دے کھبے کنڈھے توں گجرات ضلعے وچ پیندے پنڈ مونگ رسول دے نیڑیوں کڈھی گئی . مونگ رسول اوہ تھاں ہے، جتھے برطانوی سرکار نے سبھ توں پہلاں پنجاب وچ پالیٹیکنک انجینیئرنگ کالج کھولھا سی، جس نے پنجاب اتے دیس نوں وڈی سنکھیا وچ سبارڈینیٹ انجینیئر مہیا کیتے ۔ ایہہ نہری سسٹم 1892 وچ شروع ہویا اتے اس دا سنچائی کھیتر دریا چناب اتے جہلم دا اوہ درمیانی علاقہ سی، جہڑا جہلم دے کنڈھے پیندے میانی قصبے اتے چناب دے کنڈھے پنڈی بھٹیاں نگر تکّ جے اک لکیر کھچیئے تاں اس دے پچھم والے پاسے پیندا سی ۔ پہلاں اتھے 4100 فٹّ لمبا ویئر بنایا گیا اتے نہر دا ہیڈّ ریگولیٹر تے اس اپر اک پل بنایا گیا، جس دے 8 سپین سن اتے ہر اک سپین دی لمبائی 24.5 فٹّ سی ۔ مین لائن دی چوڑائی 140 فٹّ اتے ڈنوگھائی 7.5 فٹّ سی | ڈسچارج 3800 کیوسکس سی | مین لائن دے 38ویں میل توں اک شاہ پور ناں دی برانچ نہر نکلدی سی ۔ اس برانچ تھلے امپیریئل، صوبائی اتے پرائیویٹ برساتی نہراں دا کھیتر پیندا سی، جس نوں ہن سارا سال پانی ملن لگّ پیا سی ۔ 39ویں میل 'تے مین لائن ناردرن (اتری) اتے سدرن (دکھنی) دو برانچاں وچ ونڈی جاندی سی ۔ سدرن (دکھنی) برانچ بار کھیتر دے اچے سرے دے بہت نیڑیوں گزردی سی ۔ مین لائن اتے برانچاں دی لمبائی لگپگ 167 میل سی اتے اس دیاں ڈسٹریبیوٹریز دی لمبائی 960 میل سی ۔ نہر دا افتتاح 30 اکتوبر 1901 نوں ہویا ۔

اس نہر دے کمانڈ ایریئے دا چنگی طرحاں نریکھن کیتا گیا ۔ سیم دی سمسیا توں بچن لئی 20ویں صدی دے شروع وچ ایہہ تجویز کیتا گیا کہ جتھے دھرتی ہیٹھلے پانی دا پدھر 40 فٹّ جاں اس توں بہتا ہے، اس کھیتر وچ سارے رقبے دے 50 فیصدی نوں ہی پانی نال سنجیا جاوے اتے جتھے پانی دا پدھر 25 فٹّ تے 40 فٹّ وچکار ہے، اتھے 40 فیصدی رقبے نوں پانی دتا جاوے اتے جتھے پانی دا پدھر 25 فٹّ توں تھلے ہے اتھے 25 فیصدی کھیتر نوں سنچت کیتا جاوے ۔ اس طرحاں کرن نال سیم دی سمسیا توں کسے حد تکّ بچیا جا سکدا سی ۔ پرسدھ پترکار خشونت سنگھ جنہاں دا پنڈ اتے زمین اسے نہر دے کھیتر ادھین شاہ پور (سرگودھا) ضلعے وچ پیندی سی، نے لکھیا ہے کہ لوئر چناب نہر نے چناب کالونی دے واسیاں دے سماجی جیون 'تے بڑا وڈا اثر چھڈیا ۔ چناب کالونی وچ ملی کامیابی کارن شاہ پور دے ریتلے تھل کھیتر نوں وی اوہو کامیابی جہلم دے پانیاں نال ملی ۔ (ہسٹری آف سکھز بھاگ-2، پنہ 116)، 1941-42 وچ اس نہر تھلے سنچائی یوگ کھیتر 1239597 ایکڑ سی اتے ایہہ نہر شاہ پور ضلع(ہن اسدی تھاںضلع سرگودھا ضلع اے)، گجرات اتے جھنگ ضلعےآں دے کجھ بھاگاں(حصےآں) نوں پانی دندی سی ۔