نبیل احمد خان آکھوانی گبول
| نبیل احمد خان آکھوانی گبول | |
|---|---|
| جم | 16 نومبر 1962 (62 سال)
|
| وفات |
|
| شہریت |  پاکستان
|
| مذہب | اسلام |
| جماعت | پاکستان پیپلز پارٹی |
| عملی زندگی | |
| مادر علمی | کراچی یونیورسٹی |
| پیشہ | سیاست دان |
| مادری زبان | اردو |
| پیشہ ورانہ زبان | اردو |
ترمیم  | |
خاندانی پس منظر تے ابتدائی تے اعلیٰ تعلیم
سودھوپاکستان پیپلزپارٹی دے سابقہ سینئر راہنما سردار نبیل احمد خان گبول، سردار خان احمد خان گبول دے بیٹے نيں۔ اوہ 16نومبر 1962ء نوں کراچی وچ پیدا ہوئے۔ اوہ بلوچ قبیلہ ’’گبول‘‘ دے موجودہ ’’چیف سردار‘‘ وی نيں۔ ابتدائی تعلیم (St Patrick's High School)سے حاصل کيتی، 1982ء وچ کراچی یونیورسٹی توں بیچلر کيتا۔ اُنھاں نے اک سیاسی خاندان وچ اکھ کھولی اس لئی شروع توں سیاست توں لگاؤ سی۔ اُنہاں دے دو تے بھائی وی نيں جو سیاست توں دور تے بزنس مین نيں۔ سردار نبیل احمد خان گبول گوکہ عمانی شہریت رکھدے سن مگر اُنہاں دی تعلیم تے تربیت کراچی وچ ہوئی۔ اُنہاں دے اک وڈے بھائی سرفرازاحمدخان گبول وی عمانی شہریت دے حامل نيں تے مسقط وچ کاروبار توں منسلک نيں۔ ذو الفقار علی بھٹو دے قریبی ساتھی تے پیپلزپارٹی دے بانی رُکن بیرسٹر عبد الستار گبول آپ دے چچا سن ۔ سردار نبیل گبول نے پارٹی تے سیاست دی خاطر اپنی عمانی شہریت دی قربانی دی۔ اُنہاں دے دادا سردار خان بہادر اللہ بخش گبول تقسیمِ ہند توں پہلے دی سندھ اسمبلی دے ’’ ڈپٹی اسپیکر ‘‘ رہے تے کراچی دے دومرتبہ میئربھی۔ تحریکِ پاکستان وچ سرداراللہ بخش گبول دا وڈا مثبت کردار رہیا۔ اُنہاں دے والد خان احمد خان گبول اورچچا عبد الستار گبول نے پاکستان دی سیاست وچ وڈا فعال کردار ادا کيتا ۔[۱]
سیاسی زندگی
سودھواُنھاں نے 24 سال دی عمر وچ سیاسی کیریئر دا آغاز پاکستان پیپلزپارٹی توں کيتا۔ اَب تک مسلسل پنج مرتبہ اوہ پاکستان پیپلزپارٹی دے لئی تے اک مرتبہ ایم۔ کیو۔ ایم دے لئی سیٹ جیت چکے نيں۔ ممبر قومی تے صوبائی اسمبلی منتخب ہونے دے علاوہ اُنئيں سندھ دے کم عمر ترین ڈپٹی سپیکر ہونے دا وی اعزاز حاصل اے۔ اُنئيں مارچ 2009ء وچ بلوچستان دے سیاسی بحران نوں حل کرنے دے لئی پیپلزپارٹی دی خصوصی ٹیم وچ شامل کيتا گیا۔ اُنہاں نے مخلصانہ طور اُتے بلوچ عوام دیاں مشکلاں حل کرنے دے لئی بلوچستان دے سیاسی تے قبائلی راہنماواں توں ملاقاتاں وی کيتياں مگر افسوس کہ اُنہاں دی پارٹی بلوچاں دے مسائل حل کرنے وچ ناکام رہی۔ پیپلز پارٹی دی سابقہ حکومت وچ اوہ وفاقی کابینہ دا حصہ رہے مگر آصف علی زرداری توں اختلافات دی وجہ توں اُنہاں نے اپنے عہدے توں اِستعفیٰ دے دتا۔
گبول قبیلہ دے لئی نمایاں خدمات
سودھوسردار نبیل احمد خان گبول نے کوہستان دے لئی وڈی خدمات سر انجام دتی نيں۔ اوہ اپنے علاقے دی فلاح دے لئی اوتھے دی غریب عوام توں ملدے نيں، اُنہاں دیاں مشکلاں دی داستان سندے تے اُنہاں دے نال یکجہتی دا اظہار کرکے اُنہاں دے مسائل حل کر تے نيں۔ اِس لئی کوہستان دے عوام اُنہاں توں بہت خوش نيں۔ اُنھاں نے کوہستان وچ عوام دے لئی اک ’’ اوطاق ‘‘ قائم کيتا۔ سرکاری مصروفیات توں فارغ ہوئے کے اوہ اوتھے آ کے علاقے دے لوکاں دے مسائل سندے نيں۔ اُنھاں نے لیاری دے نال نال کوہستان وچ وی بلوچ عوام دے لئی بلا تخصیص کم کیتے نيں۔ اُنھاں نے جنہاں ترقیاتی کماں دی منظوری کروائی اُنہاں وچ بجلی دی رَسد، پختہ روڈ، رُوزگار دے مواقع، ٹیلی فون وغیرہ دی سہولیات قابل ذکر نيں، اُنہاں وچوں تقریباً تمام منصوبے مکمل ہوئے چکے نيں۔ اُنہاں دی خدمات اپنے قبیلے دے علاوہ کوہستان دی دوسری برادریاں دے لئی وی نا قابلِ فراموش نيں۔ خاص طور اُتے اُنہاں نے کڑچاٹ، نئیغ، ٹکو باران، تونگ، کیئجی،بیلہ ٹپ، کوہ تراش، ملیرڑی وغیرہ وچ بے شمار فلاحی کم کروائے جنہاں دی پورے علاقے وچ مثال نئيں ملدی۔ ٹھوٹھ جبل توں راستہ نکلوانا تے کیر تھر پہاڑکی مغربی تے شمالی ندی نوں ملانے والے کم ہمیشہ یاد رکھے جاواں گے۔ کوہستان دی غریب عوام سردار نبیل احمد گبول توں بہت خوش اے۔ حال ہی وچ اُنھاں نے ضلع جام شورو، تھانہ بولا خان وچ آباد گبول قبیلہ دے لئی سید یوسف رضا گیلانی توں بجلی دی منظوری کروائی اے ۔’’ گبول ‘‘ اک وڈا قبیلہ اے جس دیاں شاخاں کراچی، کاشمور،علی پور، باران، جیکب آباد، گڈاپ، دادو، گھوٹکی، بدین، راجن پور دے علاوہ سلطنتِ عمان تے سعودی عرب وچ وی موجود نيں۔ سردار نبیل احمد گبول خود دے لئی موروثی سیاست اورجاگیردارانہ شناخت نوں فخرسمجھدے نيں۔ ایہی وجہ اے کہ اوہ آصف علی زرداری دی اس گل پرناراض سن کہ اوہ اپنے ناں دے نال ’’ سردار‘‘ نہ لکھياں جو نہ صرف اُنہاں دی خاندانی شناخت اے بلکہ اوہ موجودہ وقت وچ بلوچی قبیلہ ’’گبول ‘‘ دے چیف سرداربھی نيں جو زرداری قبیلہ توں کدرے وڈا اے۔
سردار نبیل احمد گبول جدوں رُکن سندھ اسمبلی منتخب ہوئے تاں اُس وقت اُنہاں دی شہریت عمانی سی اورعمانی پاسپورٹ پرپاکستان وچ مقیم سن ۔ جدوں دوسری بار سندھ اسمبلی دے ڈپٹی اسپیکر منتخب ہوئے، اُس وقت اُنہاں دی شہریت اُتے ہنگامہ ہويا تب اوہ عمان جاکے اپنے عمانی پاسپورٹ توں دستبردار ہوئے تے پاکستانی شہریت اُتے ڈپٹی اسپیکرشپ قائم رکھی۔ سردار نبیل گبول دا آبائی حلقہ انتخاب کراچی وچ ہمیشہ لیاری دا علاقہ رہیا اے۔ تے اوہ ہمیشہ اِسی حلقہ انتخاب توں جیتتے رہے نيں۔ جے ایہ کہیا جائے تاں بے جا نہ ہوئے گا کہ لیاری گبول خاندان دا مضبوط حلقۂ انتخاب رہیا اے۔
سردار نبیل احمد خان گبول نے ایہ کہہ کے وزیر مملکت برائے پورٹ اینڈ شپنگ دے منصب توں مُستعفی ہوئے کہ اوہ اپنے تن سالہ پیپلز پارٹی دے دورِ وزارت وچ اپنے حلقۂ انتخاب وچ ووٹراں دے مسائل حل کرنے وچ ناکام رہے اوراِس حدتک شرمندہ نيں کہ اپنے حلقۂ انتخاب وچ لوکاں دا سامنا وی نئيں کر سکدے۔ لیکن زیادہ ترتجزیہ نگاراِس دلیل توں اتفاق نئيں کردے۔ اوہ اِس دے مضمرات جاننے دے لئی انہاں امکانات نوں وی نظر انداز نئيں کردے کہ پس پردہ ’’ سرداری ‘‘کی رسہ کشی اوراُنہاں دی مشکوک دوہری شہریت دا ٹکراؤ شامل ہواور چونکہ اُنہاں دے بیانات پارٹی پالیسی دے خلاف جانے لگے سن جس وچ سب توں اہم کراچی وچ ٹارگٹ کلنگ نوں روکنے دے لئی ’’ فوج بلانے دا مطالبہ‘‘ سردار نبیل احمد خان گبول نے ہی کيتا سی، جو کہیا جاندا اے کہ پارٹی پالیسی دے سخت خلاف سی۔ مگر مختلف ٹاک شوز وچ اوہ ایہ وی وضاحت کر چکے نيں کہ اُنھاں نے کراچی وچ پاکستان دی فوج بلانے دی گل کيتی سی نہ کہ بھارت کيتی۔[۲]
سردار نبیل احمد خان گبول تے لیاری دی سیاست
سودھوپیپلزپارٹی دے سابق رُکن قومی اسمبلی تے لیاری دے اہم سیاسی خاندان دے چشم وچراغ سردار نبیل احمد خان گبول نے پیپلز پارٹی توں طویل ناندا توڑنے دے بعد اپنے ساتھیاں سمیت متحدہ قومی موومنٹ وچ شمولیت اختیار کرلئی اے۔ اُنہاں دے اس فیصلے توں سندھ بالخصوص کراچی اورلیاری دی سیاست وچ ہلچل پیدا ہوئے گئی اے۔ ایتھے کئی سوالات وی پیداہوئے نيں۔ اوّل،سردارنبیل احمد گبول دے اِس فیصلے توں ایم۔ کیو۔ ایم نوں کيتا فائدے حاصل ہوئے نيں تے پیپلز پارٹی نوں کيتا نقصان پہنچاہے؟ دوم،اُنہاں دے اس فیصلے توں سندھ وچ جاری لسانی تفاوت وچ کِسے قسم دی کمی دی توقع کيتی جاسکدی اے یا نئيں؟سوم،سردارصاحب دی اپنی سیاسی حیثیت اُتے اِس فیصلے دے کیہ اثرات مرتب ہون گے؟
اِس فیصلے دے مضمرات نوں سمجھنے دے لئی ضروری اے کہ لیاری دی سیاسی تے سماجی زندگی نوں سمجھاجائے۔ کہیا جاندا اے کہ پاکستان وچ موجود علاقےآں وچ تقسیم ہند توں پہلے پختونخوا تے سندھ وچ سیاسی شعورہور علاقےآں دے مقابلے وچ زیادہ سی۔ جدوں کہ ساحلی شہر کراچی دے بلوچاں دے گڑھ لیاری وچ سندھ دے ہور شہراں دے مقابلے وچ زیادہ سیاسی شعور پایاجاندا سی۔ ایہ علاقہ اُس زمانے وچ کانگریس دا مرکز کہلاندا سی۔ جتھے اس جماعت دے کئی وڈے جلسے ہوئے، جنہاں وچ کانگریس دی مرکزی قیادت نے شرکت کيتی۔ قیام پاکستان دے بعد وی ایہ حلقہ سیاسی سرگرمیاں وچ پیش پیش رہیا۔ خاص طور اُتے کھبے بازو دی سیاست وچ اس دا کلیدی کردار رہیا۔ جمہوریت دی بحالی تے صوبائی خود مختاری دے لئی ہونے والی جدوجہد دا مرکز رہااے۔
اب جتھے تک لیاری دی سماجی زندگی کاتعلق اے ،تو قیام پاکستان توں پہلے اس علاقے وچ بلوچ تے کچھی محنت کش آباد سن ۔ کچھی لیاری دے جنوب مشرقی علاقے توں ہُندے ہوئے ویسٹ وہارف تک آباد سن ۔ اس سرزمین نے کئی نابغہ رُوزگارہستیاں وی پیداکاں۔ جنہاں وچ قلمکار،دانشور،صحافی،کھلاڑی تے فنکار شامل نيں۔ اردو تے بلوچی دے کئی نامی گرامی شاعر نے اِس مٹی توں جنم لیا۔ بلوچی زبان دے صوفی شاعر سید ملنگ شاہ دی صاحبزادی محترمہ ’’ بانل دشیاری ‘‘ بلوچی بولی دی بے مثل شاعرہ تے ادیبہ سن۔ اس دے علاوہ ’’ن۔ م دانش ‘‘ جداں اُردوکافقید المثال شاعر وی اِسی علاقے نال تعلق رکھتااے۔ ’’ پروفیسر علی محمد شاہین ‘‘ مرحوم جداں مدبراوردانشور وی ايسے مٹی توں اٹھا سی۔ فٹ بال اہلِ لیاری دا پسندیدہ کھیل رہاہے اورایہی وجہ اے کہ اس علاقے نے فٹ بال دے کئی عالمی شہرت یافتہ کھلاڑیاں کوجنم دتا۔ قیامِ پاکستان دے بعد پختون، پنجابی، اردوگجراتی بولنے والے وی اِس علاقے وچ آباد ہوئے۔ اِس طرح اج ایہ بلوچ اکثریتی ہونے دے باوجود کثیراللسانی حلقہ اے۔
جداں کہ اُتے بیان کيتاجاچکاہے کہ سیاسی شعور وچ لیاری کااپنا منفرد مقام اے۔ اس علاقے نے اوداں تاں کئی بلندقامت شخصیتاں نوں جنم دتا،لیکن ’’ خان بہادر اللہ بخش خان گبول ‘‘ مرحوم خاصی فعال تے متحرک شخصیت سن ۔ اُنھاں نے برطانوی دور وچ مسلم لیگی رہنما ’’ سر عبد اللہ ہارون ‘‘ نوں اِس حلقے توں شکست دتی سی۔ قیام پاکستان دے بعد اوہ دو مرتبہ کراچی دے میئرمنتخب ہوئے۔ پہلادَوراپریل 1951ء توں جنوری 1953ء تک، جدوں کہ دوسرا دور مئی 1961ء توں اکتوبر 1962ء تک محیط رہیا۔ پیپلز پارٹی دے قیام دے نال ہی گبول قبیلہ دا ایہ خاندان اِس جماعت وچ شامل ہوئے گیا سی۔
خان بہادر اللہ بخش گبول دے بیٹے ’’ بیرسٹر عبد الستار گبول ‘‘نے 1970ء دے انتخابات وچ لیاری دی نشست توں حصہ لیا تے سر عبد اللہ ہارون دے فرزند ’’ سعید ہارون‘‘ مرحوم نوں شکست دے کے ایہ نشست حاصل کيتی۔ اوہ دن اے تے اج دا دن لیاری گبول قبیلہ دی تے کراچی دا گبول قبیلہ لیاری دی شناخت بن چکے نيں۔ عبد الستار گبول دے بھتیجے تے ’’ خان احمد خان گبول‘‘ دے فرزند’’ سردار نبیل احمد خان گبول ‘‘ نے وی اپنے سیاسی سفر دا آغاز پیپلز پارٹی توں کيتا۔ اوہ لیاری توں پیپلز پارٹی دے ٹکٹ پرتین مرتبہ( 03)صوبائی اسمبلی تے دو مرتبہ قومی اسمبلی(02) جدوں کہ 2013 ء دے عام انتخابات وچ ایم۔ کیو۔ ایم دے ٹکٹ اُتے تیسری بار قومی اسمبلی دے رکن منتخب ہوئے نيں۔ ایويں سردار نبیل احمد خان گبول تن پشتاں توں سیاست توں وابستہ اک ایداں دے معتبرسیاسی خاندان نال تعلق رکھدے نيں جس دی سیاسی تریخ سو سال توں وی ودھ عرصہ اُتے محیط اے۔
سردار نبیل احمد گبول دے اپنے ساتھیاں سمیت متحدہ قومی موومنٹ وچ شمولیت اُتے سینئر صحافی ’’نادر شاہ عادل‘‘سے سوال کيتا گیا،تو اُنہاں کاکہناتھا کہ حالات بتا رہے نيں کہ سیاسی حالات وچ تمام نشیب وفراز تے ووٹاں دی تعداد وچ کمی بیشی دے باوجود لیاری فی الحال پیپلز پارٹی دا گڑھ رہے گا۔ اُنہاں دا کہناتھا کہ سردار نبیل احمد خان گبول دے جانے توں لیاری دی سیاست پراچانک کوئی فرق نئيں پئے گا، البتہ مستقبل وچ اِس علاقے نوں ہور سیاسی اہمیت حاصل ہوئے گی۔ ممکن اے مستقبل وچ سردار نبیل احمد گبول عزیز آباد دے علاوہ ایہ سیٹ وی حاصل کر لین۔ پر،جماعتاں نے اپنے مخصوص مفادات دی خاطر لیاری نوں جس طرح گینگ وارکی اگ وچ جھونکا اے ،اس دے خطرناک نتائج برآمد ہون گے۔ ’’یوسف مستی خان‘‘ دا کہناتھا کہ لیاری وچ اِس وقت گینگ وار دی مافیائاں کاراج اے ،اس لئی اوتھے ماضی دی جمہوری سیاست دے تسلسل کاتصور ختم ہوئے گیاہے تے رفتہ رفتہ طاقت دی سیاست پروان چڑھدی جا رہی اے۔
’’عثمان بلوچ ‘‘ دا کہناتھا کہ سردار نبیل احمد خان گبول دے متحدہ وچ جانے توں لیاری وچ ووٹ تقسیم ہوئے گا۔گزشتہ پنج برساں دے دوران پیپلز پارٹی دے بعض وزراء دی پالیسیاں دی وجہ توں لیاری بے امنی دا گڑھ بن گیااے۔ اس دے علاوہ کچھیاں تے بلوچاں دے درمیان وی فاصلے ودھے نيں،جس دا فائدہ ایم۔ کیو۔ ایم نوں پہنچیا اے۔ اُنہاں دا کہناتھا کہ پیپلزپارٹی لیاری دی نشست تاں کڈ لے گی،لیکن متحدہ کواِس علاقے وچ جگہ بنانے دا بہر حال موقع مل گیا اے۔ نال ہی اُنہاں دا ایہ وی کہناتھا کہ سردار نبیل احمد خان گبول دے متحدہ وچ جانے توں لیاری وچ گینگ وار دے مختلف گروپاں دی اہمیت ودھ گئی اے تے علاقے وچ سیاسی فیصلہ سازی وچ پیپلزامن کمیٹی دی اہمیت ودھ گئی اے۔ اِس لئی پیپلز پارٹی اَب امن کمیٹی دے نال معاملات طے کرنے اُتے مجبورہوگئی اے۔ عثمان بلوچ دے مطابق لیاری دی مخدوش صورت حال دے سبب نظر اندازکیتے جانے والے پیپلزپارٹی دے دیرینہ کارکن حکیم بلوچ دی اہمیت وی ودھ گئی اے، جو کراچی دے اطراف وچ موجود بلوچ تے سندھی بستیاں وچ خاصے مقبول نيں۔
گبول اک وڈا بلوچ قبیلہ اے، جو لیاری دے علاوہ کراچی دے اطراف وچ موجودگوٹھاں وچ وڈی تعداد وچ آباد اے تے سیاست وچ خاصا فعال اے ۔گڈاپ ٹائون نال تعلق رکھنے والے بعض گبول نوجواناں توں جدوں اِس حوالے توں گفتگو دی تاں مختلف آراء سامنے آئیاں ۔ کچھ نوجواناں دا کہناہے کہ 2005ء توں 2010ء دے دوران قائم ہونے والی مقامی حکومت وچ ایم۔ کیو۔ ایم نے کراچی دے پینڈو علاقےآں دی ترقی اُتے توجہ نئيں دی۔ جس دی وجہ توں گزشتہ پنج برساں دے دوران لسانی نفرتاں وچ وادھا ہوااے۔ اس لئی سردار نبیل احمد خان گبول دے ایم کیو ایم وچ جانے توں کراچی دے بلوچاں پرزیادہ اَثرات مرتّب نئيں ہون گے۔ اِس دے برعکس نوجواناں دے اک دوسرے گروپ دا کہناہے کہ ساڈا مستقبل کراچی توں وابستہ اے تے سانوں اُنہاں لوکاں دے نال مل کے رہنا اے، جو شہر دے مختلف حصےآں وچ اَب اک حقیقت نيں۔ اُنہاں دا ایہ وی کہنا اے کہ ساڈے مسائل کواَندرون سندھ توں آنے والے وزراء دے مقابلے وچ ایم۔ کیو۔ ایم زیادہ بہتر سمجھدی اے۔ اس لئی ایم۔ کیو۔ ایم دے نال ساڈا اتحاد فطری اے۔
سردار نبیل احمد خان گبول دے اپنے ساتھیاں سمیت ایم۔ کیو۔ ایم وچ جانے توں کراچی دے اِس قدیمی حلقے دی سیاست وچ تبدیلی دے آثار بہرحال پیداہوئے نيں،جس دے دُور رَس نتائج برآمد ہونے دے امکانات نوں وی ردنئيں کيتا جاسکدا۔ سردار نبیل احمد خان گبول عزیزآباد دے حلقے توں اگلی قومی اسمبلی وچ پہنچنے وچ کامیاب ہوئے گئے نيں۔ مگر دیکھنا ایہ اے کہ اوہ اپنی نويں پارٹی نوں لیاری وچ عوامی سطح تک مقبول بنانے وچ کس حد تک کامیاب ہون گے۔ شاید اِسی کردار دی بنیاد اُتے نويں جماعت وچ اُنہاں دی پوزیشن دا تعین ہوئے سکے گا۔ لیکن جتھے تک ایم۔ کیو۔ ایم کاتعلق اے ،تو ایہ اُس دے لئی بہت وڈی کامیابی اے کہ اوہ کراچی دے اک قدیمی سیاسی خاندان دے اہم فرد نوں اپنی صفاں وچ شامل کرنے وچ کامیاب ہوئے گئی اے۔
| پیشرو سردار خان بہادر اللہ بخش گبول سردار احمد خان گبول |
سربراہ گبول قبیلہ | جانشین برسرِ عہدہ |
حوالے
سودھو