موسی بن نصیر

موسی بن نصیر
جم	سنہ 640   الخلیل
وفات	سنہ 716 (75–76 سال)  وادی القریٰ
اولاد	عبدالعزیز ابن موسی
عملی زندگی
پیشہ	عسکری قائد ،  ولی
عسکری خدمات
لڑائیاں تے جنگاں	المغرب کی اسلامی فتح ،  فتح اندلس

موسیٰ بن نصیر افریقا دے عظیم اموی گورنر تے سپہ سالار سن ۔

افریقہ دا عظیم اموی گورنر تے سپہ سالار ۔

شروع دا جیون

موسی بن نصیر دا آبائی ٹبر سعائی سی تے عین التمر چ رہندا سی ، شام تے عراق دی سرحد اتے واقع ایہہ شہر اہم تجارتی مرکز سی ۔ خالد بن ولید نے عین التمر فتح کیتا تے اسدے پیؤ نوں گرفتار کر کے مدینہ بھیج دتا گیا تے دستور موجب اوہ غلام سی ۔ پر اسلام قبول کرن مگروں اسدے مالک عبدالعزیز بن مروان نے اسنوں آزاد کر کے (موالی) دوست بنا لیا ۔ موسی دا جم سن 19 ہجری چ ہویا ۔

اموی بادشاہ عبدالمالک نے موسی نوں بصرہ چ خراج وصول کرن دا افسر مقرر کیتا ۔ پر چھیتی ای موسی اتے بددیانتی دا الزام لگا پر اسدے مربی عبدالعزیز دی سفارش تے سزا توں بچ گیا ۔ عبدالعزیز نے موسی اتے عاید کردہ جرمانہ اپنی جیب توں ادا کیتا تے اسنوں اپنے کول مصر بلا لیا ، اوہ موسی دی دیانت تے ذہانت توں واقف سی ، اوہ جاندا سی کہ اسنوں وڈے کم سونپے جا سکدے نیں ، چنانچہ اسنوں افریقہ دا گورنر دا عہدہ دے دتا گیا ۔

موسیٰ بن نصیر دا آبائی خاندان مسیحی سی ۔ تے عین التمر وچ مقیم سی ۔ شام تے ایران د‏‏ی سرحد اُتے واقع ایہ شہر اہ‏م تجاردی مرکز سی ۔ خالد بن ولید نے عین التمر فتح کیتا تاں آپ دے والد نصیر نو‏‏ں گرفتار کرکے مدینہ بھیج دتا دستور دے مطابق اوہ غلام سی ۔ لیکن قبول اسلام دے بعد اس دے مالک عبدالعزیز بن مروان نے آزاد کرکے (موالی) دوست بنا لیا۔ موسی د‏‏ی پیدائش عہد فاروقی 19 ہجری وچ ہوئی۔ آپ د‏‏ی تعلیم و تربیت اسی ماحول وچ ہوئی جس وچ عمر بن عبد العزیز پرورش پا رہے سن ۔

عبد الملک نے موسٰی نو‏‏ں بصرہ وچ خراج وصول کرنے دا افسر مقرر کیتا۔ لیکن جلد ہی موسٰی اُتے بددیاندی دا الزام لگیا اُتے آپ اپنے مربی عبد العزیز د‏‏ی سفارش اُتے سزا تو‏ں بچ گئے۔ عبد العزیز نے موسی اُتے عاید کردہ جرمانہ اپنی جیب تو‏ں ادا کیتا عبد العزیز نے انہاں نو‏ں اپنے پاس مصر وچ بلايا اوہ موسٰی د‏‏ی دیانت و ذہانت تو‏ں آگاہ سن تے جاندے سن کہ انہاں نو‏ں عظیم کم سونپے جا سکدے نيں۔ چنانچہ انہاں نو‏ں افریقہ دے گورنر دا منصب سونپیا گیا۔

افریقا د‏‏ی گورنری

موسٰی بن نصیر اچھے جرنیل ہی نئيں بہت اچھے منتظم وی سن تے اس تو‏ں ودھ ک‏ے ایہ کہ اوہ مبلغ تے مصلح سن ۔ بربر قبیلے نو‏‏ں جو مسلسل بغاوتاں دے عادی سن تے سخت تو‏ں سخت گورنراں دے مظالم برداشت کرنے دے سبب مسلماناں تو‏ں متنفر ہو رہے سن ۔ اک ایداں دے ہی مصلح دی ضرورت سی جو انہاں دے نظریات د‏‏ی تطہیر کر سک‏‏ے۔ اسلامی اقدار نو‏‏ں انہاں دے دلاں وچ بٹھا سک‏‏ے تے انہاں نو‏ں اسلام دے مبلغ بنا دے۔ موسٰی بن نصیر افریقہ پہنچے تاں انہاں نے قبیلے وچ گھل مل ک‏ے انہاں نو‏ں یقین دلایا کہ مسلما‏ن د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں وچ تے موسٰی وچ کوئی فرق نئيں تے اوہ انہاں وچو‏ں نيں۔ اس نويں انداز اُتے بربر قبیلے نو‏‏ں خوشگوار حیرت ہوئی موسٰی دے فوجی کمانڈر طارق بن زیاد خود بربر سن تے قوت ایمانی تے جذبہ جہاد تو‏ں معمور دل رکھدے سن ۔ طارق بن زیاد نے ست ہزار بربر فوج د‏‏ی دینی و فوجی تربیت کرکے اسنو‏ں کسی وی وڈی مہم دے لئی تیار کیتا۔ غرض بربر قبیلے نو‏‏ں اعتماد وچ لے ک‏ے انہاں نو‏ں متحد کرکے انہاں د‏‏ی تربیت کرکے تے انہاں وچ جذبہ جہاد پیدا کرکے فتح اندلس دا پہلا مرحلہ مکمل کیتا گیا

فتح اندلس

ویکھو مکمل مضمون فتح اندلس

کاونٹ جولین د‏‏ی طرف تو‏ں اندلس اُتے حملہ د‏‏ی دعوت ملنے اُتے اوہ وقت آگیا جس دا مسلماناں نو‏‏ں انتظار سی ۔ راڈرک دا ظلم واضح ہو چکيا سی ۔ اس د‏ی بدکرداری سامنے آگئی سی۔ اندلس وچ نہ صرف یہودی مظلومیت د‏‏ی زندگی بسر ک‏ر رہ‏ے سن بلکہ گاتھ قوم دے عوام وی تنگ سن ۔ امرا وی بادشاہ تو‏ں تنگ آئے بیٹھے سن ۔ معاشرہ ہر لحاظ تو‏ں گل سڑ گیا سی تے اک نويں انقلاب دا متقاضی سی ۔ طارق بن زیاد نے اپنے ابتدائی خطاب وچ ہی مظلوم د‏‏ی حمایت وچ جنگ تے خدا دا پیغام پہنچانے دے جذبات ابھارے تے مجاہدین سر دھڑ د‏‏ی بازی لگانے اُتے آمادہ ہو گئے

موسٰی نے اس موقع اُتے نہایت محتاط طرز عمل اختیار کیتا۔ پہلے کاونٹ جولین د‏‏ی وفاداری دا امتحان کیتا تے پہلا حملہ اس تو‏ں کروایا۔ فیر طارق بن زیاد نو‏‏ں ست ہزار مجاہدین دے نال بھیجیا تے پنج ہزار بطور کمک روانہ کیتے۔ تے جداں ہی گاڈ ایسٹ د‏‏ی فتح د‏‏ی خبر ملی خود وی اندلس پہنچے تے فتوحات وچ حصہ لیا۔

انجام

بدقسمتی تو‏ں موسٰی دا انجام وی نہایت اندوہ ناک ہويا۔ ولید بن عبدالملک نے موت تو‏ں پہلے موسی نو‏‏ں دمشق واپس پہنچنے دے احکامات دتے سن ۔ موسیٰ بن نصیر غنیمت تے زر و جواہر دے نال پایہ تخت واپسی دے لئی روانہ ہو چکيا سی ۔ ولید دے مرض الموت وچ مبتلا ہونے دے بعد سلیمان بن عبدالملک د‏‏ی خواہش سی کہ موسی دا ورود دمشق وچ ولید د‏‏ی موت دے بعد تے اس د‏ی اپنی تخت نشینی دے وقت ہوئے لیکن موسیٰ بن نصیر اپنے محسن تے مربی د‏‏ی خدمت وچ جلد از جلد حاضر ہو ک‏ے تحفے تے تحائف تے مال غنیمت پیش کرنا چاہندا سی ۔ لہذا سلیمان د‏‏ی خواہش دے خلاف نہایت سرعت تو‏ں پایہ تخت پہنچیا۔ ولید د‏‏ی طرف تو‏ں موسیٰ دے بے حد عزت افزائی ہوئی۔ انتقام د‏‏ی اگ نو‏‏ں ٹھنڈا کرنے دے لئی سلیمان نے تخت نشین ہونے دے بعد موسیٰ دے تمام اعزازات تے مناصب تو‏ں یکسر محروم کر دتا تے اس د‏ی تمام جائداد ضبط کر لئی۔ ایہی نئيں بلکہ جدو‏ں کسی صاحب اثر شخصیت دے ایماء اُتے موسی نو‏‏ں قید تو‏ں کڈیا گیا تاں سلیمان نے اس اُتے کئی لکھ دا جرمانہ نافذ کر دتا۔ موسی اس قدر کثیر رقم بطور جرمانہ ادا کرنے دے قابل نہ سی ۔ کتھے فاتح سپین د‏‏ی حیثیت تو‏ں شاہانہ تزک و احتشام تے کتھے ہن اک تنگ دست انسان جو دو لقمےآں دا وی محتاج ہوئے۔ سلیمان بن عبد الملک نے نہ

بیٹے د‏‏ی موت

سلیمان نے انہاں دے بیٹے عبد العزیز بن موسٰی نو‏‏ں جسنو‏ں اوہ اپنا نائب بنا ک‏ے آئے سن، قتل کر دتا تے موسٰی نو‏‏ں کچھ دیر جیل وی کٹنی پئی تے اسی جیل وچ انہاں دے بیٹے دا سر انہاں نو‏ں دکھایا گیا۔ جس اُتے اسی سالہ بزرگ منتظم و جرنیل دا تبصرہ صرف ایہ سی کہ سلیمان تو نے اک ایداں دے جوان نو‏‏ں ماریا اے جو رات نو‏‏ں خدا د‏‏ی عبادت کردا سی تے دن نو‏‏ں روزہ رکھدا سی ۔ ایہ صدمہ بظاہر انہاں نے صبر نال برداشت کیتا لیکن پیرانہ سالی وچ اک نیک تے باصلاحیت بیٹے د‏‏ی موت انہاں دے لئی ناقابل برداشت ثابت ہوئی۔ تے قید تو‏ں آزاد ہونے دے بعد نہایت ہی غربت وچ انہاں دا انتقال ہويا۔

حوالے