مغربی صحارا تنازع
مغربی صحارا تنازع | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
تپاریٹی (مغربی صحارا) دے نیڑے صحروی فوج دا اجتماع ، پولساریو فرنٹ نوں 32 ويں برسی مناندے ہوئے(2005). | |||||||
| |||||||
محارب | |||||||
Spain (1970–1975) مراکش سانچہ:Country data مورتانیا (1975–79) حمایت از: فرانس (1977–78) سعودی عرب[۱][۲][۳] |
پولیساریو فرنٹ صحراوی عرب ڈیموکریٹک جمہوریہ حمایت از: الجزائر (1976–تاحال)[۴][۵] Libya (1976–1984)[۶] | ||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||
Francisco Franco محمد ششم مراکشی (1999–تاحال ) حسن ثانی مراکشی (1970–99) Ahmed Dlimi (1970–83) Abdelaziz Bennani (1983–2014) Bouchaib Arroub (2014–17) Abdelfattah Louarak (2017–تاحال) مختار ولد داداہ (1970–78) Mustafa Ould Salek (1978–79) Valéry Giscard d'Estaing (1977–78) |
Brahim Ghali (2016–تاحال) Mohamed Abdelaziz (1976–2016) El-Ouali Mustapha Sayed (1976) ⚔ Lahbib Ayoub حواری بومدین (1970–78) | ||||||
طاقت | |||||||
سپین: 3,000 فوجی (1973) مراکش: 30,000 (1976)[۷] – 150,000 (1988)[۸] مورتانیا: 3,000[۹]–5,000[۷] (1976) – 18,000 (1978)[۱۰] | 5,000 (1976)[۱۱] | ||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | |||||||
نامعلوم; 2,155[۱۲] – 2,300 پکڑے گئے[۱۳]مورتانیا: 2,000 soldiers ہلاک[۱۴] | نامعلوم | ||||||
Total: 14,000–21,000 ہلاک overall |
مغربی صحارا تنازع پولیساریو فرنٹ تے مراکش دی بادشاہی دے وچکار جاری تنازع اے۔ تنازع دی ابتدا 1973 توں 1975 تک ہسپانوی نوآبادیاتی قوتاں دے خلاف پولیساریو فرنٹ دی بغاوت تے اس دے نتیجے وچ 1975 ء توں 1991 دے مراکش دے خلاف مغربی صحارا جنگ نال ہوئی ۔ اج تنازع اُتے مغربی سہارا نوں مکمل طور اُتے تسلیم شدہ آزادی حاصل کرنے دے لئی پویساریو فرنٹ تے انہاں دی خود ساختہ ایس اے ڈی آر ریاست دی غیر مسلح شہری مہمات دا غلبہ اے۔
یہ تنازعہ میڈرڈ معاہداں دے مطابق ہسپانوی صحارا توں اسپین دے انخلا دے بعد بڑھدا گیا۔ 1975 دے آغاز وچ ، پولساریو فرنٹ ، الجیریا دی حمایت یافتہ تے حمایت حاصل ، نے موریتانیا تے مراکش دے خلاف آزادی دے لئی 16 سالہ طویل جنگ لڑی۔ فروری 1976 وچ ، پولساریو فرنٹ نے صحراوی عرب ڈیموکریٹک جمہوریہ دے قیام دا اعلان کيتا ، جسنوں اقوام متحدہ وچ داخل نئيں کيتا گیا سی ، لیکن متعدد دوسری ریاستاں نے اسنوں محدود تسلیم حاصل کيتا سی ۔ 1976 وچ مراکش تے موریطانیہ دے ذریعہ مغربی صحارا دے الحاق تے پولساریو فرنٹ دے آزادی دے اعلان دے بعد ، اقوام متحدہ نے اک قرارداد دے ذریعہ تنازعہ توں خطاب کيتا جس نے صحراوی عوام دے حق خودارادیت دی توثیق کيتی۔ [۱۷] سن 1977 وچ ، تنازعہ عروج اُتے پہنچنے دے نال ہی فرانس نے مداخلت کيتی۔ 1979 وچ ، موریتانیہ تنازعات تے علاقےآں توں دستبردار ہويا ، جس دی وجہ 1980 دے بیشتر حصے وچ تعطل رہیا۔ 1989 توں 1991 دے درمیان تے وی کئی لڑائیاں دے بعد ، پولساریو فرنٹ تے مراکشی حکومت دے وچکار جنگ بندی دا معاہدہ طے پایا۔ اس وقت ، مغربی صحارا دا بیشتر علاقہ مراکش دے زیر کنٹرول رہیا ، جدوں کہ پولساریو نے ساحر عرب جمہوریہ دی حیثیت توں اپنی صلاحیت دے حامل 20٪ علاقے اُتے قابو پالیا ، الجزائر دی سرحد دے نال واقع صحراوی مہاجر کیمپاں وچ اضافی پاکٹاں دے نال۔ فی الحال ، ایہ سرحداں وڈے پیمانے اُتے تبدیل نيں۔
1990 دی دہائی تے 2000 دی دہائی دے اوائل وچ امن دے متعدد اقدامات دے باوجود ، اس تنازعہ نوں 2005 وچ " آزادی دا انتفاضہ " کہیا گیا۔ ہنگامےآں ، مظاہرےآں تے ہنگامےآں دا اک سلسلہ ، جو مئی 2005 وچ مراکش دے زیر قبضہ مغربی صحارا دے علاقےآں وچ شروع ہويا سی ، تے ايسے سال نومبر تک جاری رہیا۔ 2010 دے آخر وچ ، مغربی صحارا وچ واقع گڈیم ایزک پناہ گزین کیمپ وچ مظاہرے فیر توں شروع ہوگئے۔ اگرچہ ابتدائی طور اُتے ایہ احتجاج پُر امن سن لیکن بعد وچ انہاں نوں شہریاں تے سکیورٹی فورسز دے درمیان جھڑپاں دا نشانہ بنایا گیا ، جس دے نتیجے وچ دونے اطراف وچ درجناں افراد ہلاک ہوئے۔ مظاہرےآں دا اک ہور سلسلہ مغربی صحارا دے شہر داکھلا وچ پولیس نوں صحاحی مخالف پرت مار روکنے وچ ناکامی دے رد عمل دے طور اُتے ، 26 فروری 2011 نوں شروع ہويا۔ احتجاج جلد ہی پورے علاقے وچ پھیل گیا۔ اگرچہ ویران مظاہرے جاری نيں ، لیکن ایہ تحریک مئی 2011 تک وڈے پیمانے اُتے کم ہوگئی سی۔
اج تک ، مغربی صحارا دے وڈے حصےآں اُتے مراکشی حکومت دا کنٹرول اے تے اسنوں جنوبی صوبےآں دے ناں توں جانیا جاندا اے ، جدوں کہ مغربی سہارا دا تقریبا 20٪ علاقہ صحراوی عرب ڈیموکریٹک ریپبلک (ایس اے ڈی آر) دے زیر کنٹرول اے ، پولیساریو ریاست محدود بین الاقوامی شناخت دے حامل اے۔ باہمی پہچان ، اک ممکنہ صحروی ریاست دے قیام تے تنازع توں بے گھر ہوئے صحراوی مہاجرین دی اک وڈی تعداد موجودہ مغربی صحارا امن عمل دے اہم مسائل وچ شامل نيں ۔
پس منظر
سودھوسانچہ:Campaignbox مغربی صحارا conflict سانچہ:مغربی صحارا history
ہسپانوی صحارا
سودھو1884 وچ ، سپین نے کیپ بوجادور توں کیپ بلانک تک ساحل اُتے اک محافظ ملک دا دعوی کيتا۔ بعد وچ ، ہسپانویاں نے اپنے کنٹرول دے علاقے وچ توسیع کردتی۔ 1958 وچ ، اسپین نے سابقہ وکھ وکھ ضلعے سگوئا الحمرا (شمال وچ ) تے ریو ڈی اورو (جنوب وچ ) نوں ملیا کے ہسپانوی صحارا دا صوبہ تشکیل دتا۔
مقامی صحراوی آبادی دے چھاپےآں تے بغاوتاں نے ہسپانوی فوجاں نوں طویل عرصے تک ہسپانوی دعوے دار علاقےآں توں دور رکھیا۔شمالی ال مغربی افریقہ وچ اپنے اثر و رسوخ تے کنٹرول نوں ودھانے دی فرانسیسی کوششاں دے جواب وچ مندو عینین ، مراکش سلطان دے ناں توں نامہ ٹورنیو تے سماریا دے مراکش دی کیڈ دی حمایت نے 1910 وچ فرانسیسیاں دے خلاف بغاوت دا آغاز کيتا۔ما ال عینین اکتوبر 1910 وچ فوت ہوگئی ، تے اس دا بیٹا الہیبا اس دا عہد ہويا۔ الہبا دی افواج نے مراکش نوں فتح کرنے دی ناکام مہم دے دوران شکست کھادی سی ، تے جوابی کارروائی وچ فرانسیسی نوآبادیاتی قوتاں نے 1913 وچ مقدس شہر سماریا نوں تباہ کردتا سی۔ [۱۸] شہر نوں فوری طور اُتے دوبارہ تعمیر کيتا گیا ، تے سحروی مزاحمت مندرجہ ذیل ویہہ سال تک جاری رہی۔ سرکش علاقہ بالآخر 1934 وچ دب گیا ، جدوں مشترکہ ہسپانوی تے فرانسیسی افواج نے سماریا نوں دوسری بار تباہ کيتا۔ سن 1956 وچ ، مراکش آرمی لبریشن دے ذریعہ شروع کردہ ، افنی جنگ ، خطے وچ نويں تنازعہ دی علامت سی۔ دو سال دی جنگ دے بعد ، ہسپانوی فوجاں نے فرانسیسی امداد دے نال دوبارہ کنٹرول حاصل کرلیا۔ اُتے ، خطے دی آبادی وچ بدامنی پھیل گئی ، تے 1967 وچ ہرکات طاہری نے ہسپانوی حکمرانی نوں پُرامن طور اُتے چیلینج کرنے دے لئی جنم لیا۔ 1970 وچ زیملہ انتفاضہ دے واقعات دے بعد ، جدوں ہسپانوی پولیس نے زبردستی اس تنظیم نوں توڑ دتا تے اس دے بانی ، محمد بصیری نوں " لاپتہ " کردتا ، صحراوی قوم پرستی نے اک بار فیر عسکریت پسندی دی طرف گامزن کردتا ۔
پولیساریو فرنٹ
سودھو1971 وچ ، مراکش دی یونیورسٹیاں وچ نوجوان صحروی طلباء دے اک گروپ نے اس تنظیم دا اہتمام کرنا شروع کيتا جس دا ناں روشنیاں دی تحریک برائے سگوئیا الحمرا تے ریو ڈی اورو دے ناں توں جانیا جاندا سی۔ خود الجیریا تے مراکش دونے سمیت متعدد عرب حکومتاں توں پشت پناہی حاصل کرنے دی کوششاں دے بعد ، تحریک صرف لیبیا تے موریطانیہ توں حمایت حاصل کرنے وچ کامیاب ہوگئی۔ اس بدگمانی دے نتیجے وچ ، ایہ تحریک بالآخر ہسپانوی زیر کنٹرول مغربی سہارا وچ منتقل ہوگئی تاکہ مسلح بغاوت شروع دی جاسکے۔ مغربی صحارا وچ خواتین پولسریو فرنٹ دی بطور فوجی تے کارکنان ممتاز ممبر نيں۔
تنازع
سودھومسلح جدوجہد دا آغاز
سودھوپولساریو فرنٹ باضابطہ طور اُتے موریطانیہ دے شہر زوئیرات وچ 10 مئی 1973 نوں تشکیل دتا گیا سی ، جس دے اظہار خیال توں اوہ فوجی طور اُتے ہسپانوی نوآبادیات نوں ختم کرنے اُتے مجبور سی۔ اس دا پہلا سکریٹری جنرل ال اوولی مصطفٰی سید سی ۔ 20 مئی نوں اس نے پولگااریو دی پہلی مسلح کارروائی [۱۹] اُتے کھنگا چھاپے دی سربراہی دی ، جس وچ ٹراپاس نوداس (صحراوی عملہ توں متعلق معاون فورس) دی ٹیم دے زیر انتظام اک ہسپانوی چوکی اُتے قابو پالیا گیا تے رائفل دا اک ذخیرہ پھڑیا گیا۔ پولساریو نے آہستہ آہستہ مغربی سہارن صحرا دے وڈے وڈے حصےآں اُتے کنٹرول حاصل کرلیا ، تے اس دی طاقت سن 1975 دے اوائل دے بعد مستحکم ودھدتی گئی جدوں ٹروپاس نوداس نے پولساریو فرنٹ دے لئی اپنے ہتھیار لیانے تے تربیت لینے دا مستحق ہونا شروع کيتا۔ اس موقع اُتے ، پولیساریو فرنٹ دی افرادی قوت دی زیادہ توں زیادہ حد وچ شاید 800 افراد شامل سن ، لیکن انہاں دی حمایت وڈی جماعت دے نیٹ ورک نے کيتی۔ 1975 وچ اقوام متحدہ دا ہسپانوی صحارا دا دورہ کرنے والے مشن ، جس دی سربراہی سیمون آکی نے دی ، نے نتیجہ اخذ کيتا کہ صحراوی آزادی دی حمایت (ہسپانوی حکمرانی یا پڑوسی ملک دے نال اتحاد دے برخلاف) اک "زبردست اتفاق رائے" دی حیثیت توں اے تے ایہ کہ پولساریو فرنٹ ملک دی ہن تک دی سب توں طاقتور سیاسی قوت سی۔ [۲۰]
مغربی صحارا جنگ
سودھومغربی صحارا جنگ اک مسلح تنازعہ سی ، جو 1975 توں 1991 تک جاری رہی ، بنیادی طور اُتے پولساریو فرنٹ تے مراکش دے وچکار لڑی گئی۔ ایہ تنازعہ میڈرڈ معاہداں دے مطابق ہسپانوی صحارا توں اسپین دے انخلا دے بعد شروع ہويا ، جس دے ذریعہ اس نے مراکش تے موریطانیہ نوں اس علاقے دا انتظامی کنٹرول دینے اُتے اتفاق کيتا۔ پولیساریو فرنٹ ، الجیریا تے لیبیا دے حمایت یافتہ ، اس دے بجائے اس علاقے دی خودمختاری دے لئی اک آزاد صحراوی ریاست دے قیام دی خواہش رکھدا اے ، تے اس نے اپنی فوج نوں خطے توں ہٹانے دی کوشش وچ ، موریطانیہ تے مراکش دونے دے خلاف اَگڑ پِچھڑ مقابلہ کيتا۔ 1979 وچ ، موریتانیا نے متنازعہ علاقے توں اپنی فوجاں واپس لے لاں ، تے پولیساریو فرنٹ تے مراکش 1991 وچ جنگ بندی دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے۔ اس جنگ دے نتیجے وچ دونے اطراف دے درمیان کدرے کدرے 14،000 توں 21،000 تک ہلاکتاں ہوئیاں۔ ۔ کوئی 40،000–80،000 تنازعہ دے نتیجے وچ صحروی مہاجرین بے گھر ہوگئے سن ۔ اس وقت ، زیادہ تر ہن وی الجیریا دے صوبہ ٹنڈوف دے مختلف صحراوی مہاجر کیمپاں وچ مقیم نيں۔
پہلا صحراوی انتفادہ
سودھوپہلا صحراوی انتفادہ 1999 وچ شروع ہويا سی تے ایہ 2004 تک جاری رہیا ، [۲۱] 2005 وچ آزادی انتفاضہ وچ تبدیل ہويا۔ پہلے صحروی انتفادہ نے وسیع تر تے ہن وی جاری مغربی صحارا تنازعہ دا اک حصہ تشکیل دتا۔
آزادی انتفاضہ
سودھوآزادی انتفادہ یا دوسرا صحراوی انتفادہ ( انتفاضہ " بغاوت " دے لئی عربی اے ) تے مئی انتفاڈا [۲۲] اک سحروی کارکن دی اصطلاح اے جو مراکش دے زیرانتظام حصےآں وچ مئی 2005 وچ شروع ہوئی۔ مغربی صحارا دی واقعات دے دوران اک شہری ہلاک تے سیکڑاں زخمی ہوئے۔
گڈیم ایزک تے عرب بہار دا احتجاج
سودھوگڈیم ایزک احتجاجی کیمپ 9 اکتوبر 2010 نوں مغربی صحارا وچ قائم کيتا گیا سی تے نومبر تک جاری رہیا ، اس دے خاتمے دے بعد 8 نومبر 2010 نوں اس توں متعلق واقعات پیش آرہے سن ۔ ہیومن رائٹس واچ دے مطابق ، مراکشی سیکیورٹی فورسز گڈیم ایزک خیمہ گاہ نوں ختم کرنے دے لئی منتقل ہوگئياں۔ مراکش دے زیر کنٹرول مغربی صحارا وچ اکتوبر دے شروع وچ تقریبا 6،500 خیمےآں نے اپنے معاشرتی تے معاشی حالات دے خلاف احتجاج کيتا سی۔ اگرچہ ابتدائی طور اُتے احتجاج اُتے امن سن لیکن بعد وچ انہاں نوں شہریاں تے سیکیورٹی فورسز دے درمیان جھڑپاں دا نشانہ بنایا گیا۔ سرکاری گنتی دے مطابق گیارہ سیکیورٹی اہلکار تے کم توں کم دو عام شہری ہلاک ہوگئے۔ شہر وچ متعدد سرکاری و نجی عمارتاں تے گاڑیاں جل گئياں۔ [۲۳]
2011 وچ ، 26 فروری نوں اک بار فیر نويں مظاہرے دا آغاز ہويا ، مغربی سہارا دے شہر داکھلا شہر وچ پولیس نوں صحراوی پرت مار تے فسادات نوں روکنے وچ ناکامی دے رد عمل دے طور اُتے ، تے پورے علاقے وچ مظاہرے ہوئے۔ انہاں مظاہرےآں نوں عوامی مظاہرےآں تے بغاوتاں دی عرب بہار سیریز دی مغربی سہارن شاخ سمجھیا جاندا اے۔ ابتدائی حمایت دے باوجود ، 2011 دے مظاہرے وڈے پیمانے اُتے مئی 2011 تک اپنے طور اُتے کم ہوگئے۔
غیر ملکی حصہ دار
سودھوالجیریا
سودھوالجیریا تنازع وچ خود نوں اک "اہم حصہ دار" دے طور اُتے دیکھدا اے ، [۲۴] تے صحراوی عوام دے حق خودارادیت دے باضابطہ طور اُتے اس دی حمایت کردا اے۔ مغربی صحارا تنازعہ وچ الجیریا دی طرف توں لگائی گئی کاوشاں ، خاص طور اُتے بین الاقوامی تعلقات دی سطح اُتے ، مراکش ورگی ملوث پارٹی دے مقابلہ دے مقابلے نيں۔
مراکش دا مؤقف ایہ اے کہ الجیریا تنازعہ دا حصہ اے تے اوہ سہارا مسئلے نوں جغرافیائی سیاسی مفادات دے لئی استعمال کردا اے جو سرد جنگ توں شروع ہُندا اے ، تے ایہ دعویٰ کردا اے کہ اس ملک نوں اقوام متحدہ توں باضابطہ مواصلات وچ "کدی کدی خود نوں اک متعلقہ فریق" دے طور اُتے پیش کردا اے۔ بطور 'اہم اداکار' ، یا تنازعہ دے حل وچ بطور 'فریق'۔ [۲۵] اقوام متحدہ نے اس تنازعہ اُتے صرف مراکش تے پولساریو فرنٹ پارٹیاں نوں باضابطہ طور اُتے غور کيتا اے ، اُتے اس گل نوں تسلیم کردا اے کہ ہور مفادات وی اس وچ شامل ہوسکدے نيں۔
اگرچہ اقوام متحدہ باضابطہ طور اُتے مراکش تے پولسریو فرنٹ نوں اس تنازعہ دا مرکزی فریق سمجھدا اے ، اقوام متحدہ دے سابق سکریٹری جنرل مسٹر کوفی عنان نے الجزائر نوں مغربی سہارا تنازعہ دا اک اسٹیک ہولڈر دے طور اُتے دیکھیا تے الجزائر نوں دعوت دتی اے کہ اوہ "اک پارٹی دی حیثیت توں شمولیت اختیار کرن۔ میرے کوفی عنان دے ذاتی ایلچی دے زیراہتمام ایہ گفتگو تے گل گل کرنے دے لئی۔ [۲۶] اگست 2004 وچ پبلک براڈکاسٹنگ سروس نوں انٹرویو دیندے ہوئے ، مغربی صحارا وچ اقوام متحدہ دے سکریٹری دے سابق ذاتی مندوب ، جیمز بیکر نے مراکش تے الجزائر نوں اس تنازعہ دے دونے "دو اہم کردار" ہونے دی نشاندہی کيتی۔ [۲۷] کچھ تیسری پارٹیاں نے مراکش تے الجیریا دونے توں تنازعہ دا حل تلاش کرنے دے لئی براہ راست گل گل کرنے دا مطالبہ کيتا اے۔ [۲۸] سن 2016 دے آخر توں ، اقوام متحدہ نے جنیوا وچ منعقدہ گول میزاں دے ارد گرد اسٹیک ہولڈرز نوں جمع کيتا اے۔ اصل نیاپن ایہ اے کہ الجیریا نوں انہاں گول میزاں وچ مدعو کيتا گیا اے ۔ الجیریا نے خود نوں "اسٹیک ہولڈر" دی حیثیت توں اہل قرار دینے توں انکار کردتا اے تے خود نوں "مبصر" دے طور اُتے بیان کيتا اے۔ پہلا گول میز 5 تے 6 دسمبر نوں منعقد ہويا سی ، جدوں کہ 21 تے 22 مارچ نوں نواں گول میز طے کيتا گیا سی۔
پناہ گزین کیمپ الجیریا وچ واقع نيں تے اس ملک نے تیس سال توں زیادہ عرصے تک پولساریو نوں مسلح ، تربیت یافتہ تے مالی اعانت فراہم دی اے۔ [۲۹][۳۰] اس توں پہلے پولیساریو کیمپاں وچ دو ہزار توں زیادہ مراکشی جنگی قیدیاں نوں الجزائر دی سرزمین اُتے حراست وچ لیا گیا سی ، [۳۱] لیکن اس دے بعد تمام جنگی قیدیاں نوں رہیا کردتا گیا اے۔
گرین مارچ تے مغربی سہارا دی جاری متنازعہ حیثیت دے جواب وچ ، الجیریا نے 1975 دے بعد توں لکھاں مراکشی شہریاں دی ملکیت نوں ضبط کرکے زبردستی بے دخل کردتا اے۔ [۳۲][۳۳] ایہ دونے ملکاں دے وچکار کافی تناؤ دا باعث اے۔
اگرچہ الجیریا دا مغربی سہارا توں کوئی سرکاری دعوی نئيں اے ، لیکن کچھ ماہرین دا خیال اے کہ سہارا تنازعہ ملک دے لئی گھریلو سیاسی مسئلے دی نمائندگی کردا اے۔ [۳۴][۳۵] مبینہ طور اُتے مراکشی جنگی قیدیاں توں تفتیش تے تشدد دا نشانہ بنانے وچ الجزائری افسران دے کردار اُتے زور دیندے ہوئے ، فرانس لبرٹ نے ٹنڈوف (الجیریا) وچ زیر حراست مراکشی جنگی قیدیاںکی حالت دے بارے وچ اپنی رپورٹ وچ کہیا اے کہ "اس تنازعہ وچ الجیریا دی شمولیت مشہور اے۔" .[۳۶] مارچ 2003 وچ ، الجزائر دے اک ریٹائرڈ جنرل ، خالد نزار نے تنازعہ نوں صرف مراکش تے الجزائر دے وچکار اک مسئلہ قرار دتا۔ [۳۷]
جنوری تے فروری 1976 وچ ، انہاں دونے ملکاں دی فوجاں دے وچکار امگالا وچ براہ راست لڑائیاں ہوئیاں ۔ [۳۷] مراکش نے دعوی کيتا اے کہ انہاں محاذ آرائیاں دے دوران "الجزائر دے درجناں افسران تے نان کمشنڈ افسران تے سپاہی" پکڑے گئے نيں ، لیکن انھاں الجزائر دے حکام دے حوالے کردتا گیا اے۔ [۲۵]
اسپین
سودھو2011 وچ ، ہسپانوی وزیر خارجہ ٹرینیڈاڈ جمہور نے اقوام متحدہ دی کمیٹی توں مطالبہ کيتا کہ اوہ ٹنڈوف (الجیریا) وچ پولساریو دے زیرقیادت پناہ گزین کیمپاں وچ سلامتی دی صورتحال دا جائزہ لاں تے اوتھے بین الاقوامی امداد دی تقسیم وچ ممکنہ بدعنوانی دی تحقیقات کرن۔ [۳۸] جمہور دا بیان ایہ اے کہ دو ٹنڈوف وچ ہسپانوی امدادی کارکناں تے اک اطالوی نوں القاعدہ دے مشتبہ ارکان نے اغوا کرلیا جس دے بعد اوہ پولسریو فرنٹ دے ماتحت اے ، جو مراکش توں مغربی صحارا دی آزادی دے خواہاں اے۔
عرب لیگ
سودھوگریٹر مراکش دے خیال دے لئی عرب دنیا وچ حمایت حاصل کرنے دی کوششاں نوں زیادہ توں زیادہ حمایت حاصل نئيں ہوئی لیکن 1960 دی دہائی دے اوائل وچ عرب لیگ نوں اس مقصد دے لئی شامل کرنے دی کوششاں دے باوجود۔ [۳۹] مراکش دے توسیع پسندانہ عزائم دی وجہ توں تناؤ پیدا ہويا ، بشمول تیونس دے نال تعلقات وچ عارضی پھٹ جانا۔ مراکشی مغربی صحارا دے حوالے توں زیادہ کامیاب رہے نيں۔ افریقی اتحاد دی تنظیم دے برعکس جس نے مغربی سہارا دے حق خودارادیت دی بھر پور حمایت دی اے ، عرب لیگ نے اس علاقے وچ بوہت گھٹ دلچسپی ظاہر کیتی اے۔
مراکش دے دعوے
سودھومراکش نے استدلال کيتا اے کہ پولیساریو فرنٹ نوں حزب اللہ ، ایران ، تے القائدہ دی حمایت حاصل اے۔ [۴۰] انہاں دعوواں دی کوئی تیسری فریق ثابت نئيں اے۔ [۴۱][۴۲][۴۳][۴۴]
افریقی قونصل خانے
سودھومارچ 2020 وچ لائبیریا نے دارالہ شہر وچ مراکش دے لئی اک قونصل خانہ کھولیا ، [۴۵] مغربی صحارا وچ مراکش دے لئی اک سفارتی مشن دے قیام دے لئی 10 واں افریقی ملک بن گیا ، جس نے خطے وچ مراکش دے مشن نوں موثر انداز وچ تسلیم کيتا۔ پولسریو فرنٹ تے الجیریا دونے دے بین الاقوامی نمائندےآں نے قونصل خانے دے افتتاح دی مذمت کيتی۔ [۴۶]
یورپی یونین
سودھویوروپی پارلیمنٹ دے ممبراں نے فروری 2019 وچ پائیدار ماہی گیری شراکت دا معاہدہ (ایس ایف پی اے) منظور کيتا جس نے مراکش دے علاقہ وچ یوروپی ماہی گیری دے جہازاں نوں مچھلیاں دے لئی اک معاہدہ قائم کيتا تے پائیدار ماہی گیری دے ماڈل دی طرف منتقلی دے منصوبے مرتب ک.۔ [۴۷] اگرچہ پولساریو فرنٹ انہاں مذاکرات وچ شامل نئيں سی ، لیکن SFPA واضح طور اُتے مغربی صحارا دے علاقے دے متنازعہ ساحل وچ یورپی جہازاں نوں مچھلی مارنے دی اجازت دیندا اے۔ این جی او ہیومن رائٹس واچ نے یوروپی ممبران پارلیمنٹ نوں اس تجویز دے خلاف ووٹ مانگنے دے لئی اک خط لکھیا ، جس وچ دلائل دتا گیا سی کہ مراکش دے پاس متنازعہ علاقے توں متعلق معاہدے کرنے دی کوئی قانونی بنیاد نئيں اے تے اس طرح بین الاقوامی قانون دے تحت غیر قانونی اے۔ [۴۸] اگرچہ معاہدے دے متن وچ دعوی کيتا گیا اے کہ ماہی گیری دا جاری تنازعہ اُتے کوئی اثر نئيں پئے گا ، اُتے مختلف صحاراوی گروپاں نے اس معاہدے دی مذمت کيتی سی۔ معاہدے دی منظوری دے بعد خطے وچ سہاراوی کارکناں دی تنظیماں دے ذریعہ دستخط شدہ درخواست اُتے یوروپی یونین نوں قلمبند کيتا گیا تے اس فیصلے دی مذمت کيتی گئی ، [۴۹] تے پولیساریو فرنٹ نے اعلان کيتا کہ اوہ ووٹ نوں یورپی عدالت انصاف وچ چیلنج کريں گا ایہ کہندے ہوئے کہ ایہ واضح اے بین الاقوامی قانون دی خلاف ورزی۔ [۵۰] اس اقدام نے مراکش نوں غیر تسلی بخش قرار دتا جس نے اس دے بعد جنوری 2020 وچ اک ایسا قانون منظور کيتا جس دی وجہ توں مغربی سہارن دے پانیاں دے پار اس دی منظوری دتی جانے والی سرحداں نوں ودھایا گیا سی۔ [۵۱]
امن عمل
سودھواگ بند کرو
سودھوجنگ بندی اُتے ختم ہونے والی دشمنیاں اُتے باضابطہ طور اُتے 1991 وچ دستخط کیتے گئے سن ۔ اس دے بعد تنازعہ نوں حل کرنے دے لئی ہور کوششاں کيتیاں گئیاں ، لیکن اج تک کوئی دیرپا قرار داد حاصل نئيں ہوسکيتی۔
ریفرنڈم تے ہیوسٹن دا معاہدہ
سودھوریفرنڈم ، جو 1992 وچ اصل وچ طے ہويا سی ، دا مقصد مغربی صحارا دی مقامی آبادی نوں مراکش دے نال آزادی یا تصدیق دے وچکار انتخاب فراہم کرنا سی ، لیکن ایہ تیزی توں رک گیا۔ 1997 وچ ، ہیوسٹن معاہدے نے ریفرنڈم دی تجویز نوں بحال کرنے دی کوشش کيتی ، لیکن ايسے طرح کامیابی حاصل نئيں ہوئی۔ بمطابق 2010[update] ، کسی وی ممکنہ ریفرنڈم دی شرائط اُتے گل گل دے نتیجے وچ کوئی خاطر خواہ کارروائی نئيں ہوئی اے۔ تنازعہ دے مرکز وچ ایہ سوال پوشیدہ اے کہ ممکنہ ووٹر دی حیثیت توں کون اہل اے ؛ پولیساریو نے صرف 1974 دی ہسپانوی مردم شماری دی لسٹ وچ پائے جانے والےآں نوں ہی ووٹ ڈالنے دی اجازت دینے اُتے اصرار کيتا اے (جدوں کہ تھلے مراکش نے زور دے کے کہیا اے کہ مردم شماری نوں چوری توں غلط بنا دتا گیا سی تے انہاں نے صحراوی قبیلے دے ممبراں نوں وی شامل کيتا سی جو ہسپانوی حملے توں شمال وچ فرار ہوئے سن ) 19 ويں صدی تک مراکش دی اس دے نتیجے وچ ، دونے فریق اک دوسرے اُتے ریفرنڈم دے تعطل دی ذمہ داری عائد کردے نيں تے مستقبل نیڑے وچ اس وچ بوہت گھٹ پیشرفت ہونے دا امکان اے۔
دونے فریقاں دے وچکار مشترکہ بنیاد تلاش کرنے دے لئی اقوام متحدہ دے خصوصی مندوبین دیاں کوششاں کامیاب نئيں ہوسکن۔ 1999 تک اقوام متحدہ نے تقریبا 85،000 ووٹراں دی شناخت کيتی سی ، جنہاں وچوں نصف مغربی سہارا یا جنوبی مراکش دے مراکش دے زیر کنٹرول حصےآں وچ سن ، تے باقی ٹنڈوف مہاجر کیمپاں ، موریطانیہ تے پوری دنیا وچ ہور تھاںواں دے درمیان بکھرے ہوئے سن ۔ پولیساریو فرنٹ نے اس ووٹر لسٹ نوں قبول کرلیا ، جداں کہ اس نے اقوام متحدہ دی پیش کردہ سابقہ لسٹ دے نال کيتا سی (یہ دونے اصل وچ 1974 دی ہسپانوی مردم شماری اُتے مبنی سن ) ، لیکن مراکش نے انکار کردتا۔ جدوں مسترد شدہ رائے دہندگان دے امیدواراں نے وڈے پیمانے اُتے اپیلاں دا طریقہ کار شروع کيتا ، مراکشی حکومت نے اصرار کيتا کہ ہر درخواست کيتی انفرادی طور اُتے جانچ پڑتال کيتی جائے۔ اک بار فیر دونے دھڑاں دے وچکار جاری تنازعات نے اس عمل نوں روک دتا۔
نیٹو دے وفد دے مطابق منورسو دے انتخابی مبصرین نے 1999 وچ کہیا سی کہ "جے ووٹرز دی تعداد وچ نمایاں اضافہ نئيں ہويا تاں ایس اے ڈی آر دی طرف توں مشکلات قدرے کم سن"۔ [۵۲] 2001 تک ، ایہ عمل تعطل دا شکار ہوچکيا سی ، تے اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل نے فریقین توں پہلی بار دوسرے حل تلاش کرنے نوں کہیا۔ در حقیقت ، ہیوسٹن معاہدے (1997) دے فورا بعد ، مراکش نے باضابطہ طور اُتے اعلان کيتا کہ بیلٹ اُتے آزادی دا آپشن شامل کرنا ہن "ضرورت نئيں" اے ، بجائے اس دے کہ خود مختاری پیش کيتی جائے۔ MINURSO وچ انتظامی کردار ادا کرنے والے ایرک جینسن نے لکھیا اے کہ کوئی وی فریق ووٹر دے اندراج توں اتفاق نئيں کريں گا جس وچ انہاں نوں یقین اے کہ انہاں دا مقدر ہارنا اے۔ [ حوالہ دی ضرورت ]
بیکر منصوبہ
سودھوبیکر پلان (باضابطہ طور اُتے ، مغربی صحارا دے عوام دی خود تشخیص دے لئی امن منصوبہ ) اقوام متحدہ دا اک اقدام سی جس دی سربراہی جیمز بیکر نے مغربی صحارا نوں خود ارادیت دلانے دے لئی کيتی سی ، تے سن 2000 وچ تیار کيتی گئی سی۔ اس دا مقصد 1991 دے تصفیہ منصوبے تے 1997 دے ہیوسٹن معاہدے نوں تبدیل کرنا سی ، جو دیرپا بہتری وچ مؤثر طریقے توں ناکام رہیا سی۔ 2005 دے اوائل توں ، اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل نے اپنی رپورٹاں وچ اس منصوبے دا حوالہ نئيں دتا اے ، تے ہن تک ایہ وڈی حد تک مردہ معلوم ہُندا اے۔ اُتے ، کوئی متبادل منصوبہ موجود نئيں اے ، تے ایہ خدشےآں برقرار نيں کہ سیاسی خلاء دے نتیجے وچ نويں لڑائی لڑی جائے گی۔ مراکش تنازعات دے حل دے طور اُتے اس علاقے دے لئی خودمختاری دی تجویز جاری رکھے ہوئے اے ، جدوں کہ پولیساریو فرنٹ مکمل آزادی دے سوا کچھ نئيں اُتے زور دیندا اے۔
مراکشی اقدام تے مین ہاسسیٹ مذاکرات
سودھو2006 وچ ساہرن امور دے لئی مراکشی رائل ایڈوائزری کونسل (CORCAS) نے مغربی صحارا دی خودمختاری دے لئی اک منصوبہ تجویز کيتا تے متعدد ملکاں دے دورے کیتے تاکہ انہاں دی تجویز دی وضاحت تے حمایت اکٹھا دی جا.۔ علاقائی خودمختاری دے بارے وچ ہسپانوی نقطہ نظر دا حوالہ دیندے ہوئے ، مراکش دی حکومت کینری جزیرے ، باسکی ملک ، اندلس یا کاتالونیا دے معاملات دے بعد آئندہ دے کسی وی معاہدے دا نمونہ تیار کرنے دا ارادہ رکھدی اے۔ ایہ منصوبہ اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل نوں اپریل 2007 وچ پیش کيتا گیا سی ، [۵۳] تے اسنوں ریاستہائے متحدہ امریکا تے فرانس دونے دی حمایت حاصل اے۔
30 اپریل 2007 نوں ، اقوام متحدہ دی سلامتی کونسل نے قرار داد 1754 منظور دی ، جس وچ دونے نے شامل فریقاں نوں "بغیر کسی شرط دے تے نیک نیندی دے براہ راست مذاکرات کرنے" اُتے زور دتا سی۔ تے MINURSO مشن وچ 31 اکتوبر 2007 تک توسیع کيتی۔ اس قرار داد دی منظوری دے نتیجے وچ ، شامل فریقین دا اک بار فیر کوشش کرنے تے تنازعہ نوں حل کرنے دے لئی ، نیویارک دے مینہاسٹ وچ ملاقات ہوئی۔ مراکشی حکومت تے پولسریو فرنٹ دے وچکار ہونے والی گل گل نوں دونے فریقاں دے وچکار ست سالاں وچ پہلی براہ راست مذاکرات اُتے غور کيتا گیا سی ، تے ایہ امن عمل وچ اک اہم مقام دی حیثیت توں تعریف کيتی گئی سی۔ [۵۴] اس مذاکرات وچ ہمسایہ ملکاں الجیریا تے موریتانیا وی موجود سن ، جو جاری تنازعے وچ انہاں دے کردار نوں تسلیم کردے نيں۔ مذاکرات دا پہلا دور 18–19 جون 2007 نوں ہويا ، [۵۵] جس دے دوران دونے فریقین نے 10۔11 اگست نوں گل گل دوبارہ شروع کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ مذاکرات دے اک ہور غیرمکمل راؤنڈ دے بعد ، فریقین نے ، بالآخر 8-9 جنوری 2008 نوں ، "گل گل دے اک زیادہ گہری تے ٹھوس مرحلے وچ جانے دی ضرورت" اُتے اتفاق کيتا۔ [۵۶] 18 توں 19 مارچ 2008 تک گل گل دا اک اضافی دور منعقد ہويا ، لیکن اک بار فیر کوئی وڈا معاہدہ نئيں ہويا۔ [۵۷] انہاں مذاکرات دی نگرانی اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل بان دی مون دے ذاتی مندوب مغربی صحارا وچ پیٹر وان والسم نے کيتی۔ [۵۸] اج تک ، تمام مذاکرات تنازعہ نوں حل کرنے وچ ناکام رہے نيں۔
امن مذاکرات دا آغاز
سودھو2018 وچ اقوام متحدہ دے سلامتی دے مشیر نے اعلان کيتا کہ مغربی صحارا دے علاقے دے بارے وچ امن مذاکرات دوبارہ شروع ہون گے تے پولیساریو فرنٹ ، مراکش ، الجیریا تے موریطانیہ دے نمائندے سبھی موجود ہون گے۔ [۵۹]
اپریل 2020 وچ ، پولیساریو فرنٹ نے جاری امن مذاکرات دی سرکاری طور اُتے مذمت کيتی تے کہیا کہ اس دی عدم فعالیت توں مراکش دے علاقے وچ تجاوزات جائز نيں۔ بیان وچ پولسریو فرنٹ دی اس درخواست دا اعادہ کيتا گیا کہ اقوام متحدہ مغربی سہارا وچ انہاں دی خود حکمرانی کيتی حیثیت توں اک آزاد رائے شماری دا اہتمام کرے۔ [۶۰] فی الحال مغربی صحارا وچ اقوام متحدہ دے مندوب دی حیثیت خالی اے تے سلامتی دے وکیل متبادل طور اُتے متبادل دے حصول دے لئی کوشاں نيں۔ [۶۱]
موجودہ صورت حال
سودھوپولیساریو دے زیر کنٹرول علاقےآں
سودھوپولیساریو مغربی صحارا دے تقریبا 20-25٪ علاقے نوں کنٹرول کردا اے ، [۶۲] بہرحال صحراوی عرب جمہوری جمہوریہ (SADR) ، تے مغربی صحارا دے پورے علاقے اُتے خودمختاری دا دعویٰ کردا اے۔ ایس ای ڈی آر دا اعلان پولساریو فرنٹ نے 27 فروری 1976 نوں ، بیر لہلو ، مغربی صحارا وچ کیہ۔ پولیساریو اپنے زیر قبضہ علاقےآں نوں آزاد علاقہ جات یا فری زون دا ناں دیندا اے ، جدوں کہ مراکش نے باقی متنازعہ علاقے نوں کنٹرول تے انہاں دا انتظام کيتا اے تے انہاں علاقےآں نوں اپنا جنوبی صوبہ قرار دتا اے ۔ ایس اے ڈی آر حکومت مراکش دے زیر قبضہ علاقے نوں مقبوضہ علاقہ سمجھدی اے ، جدوں کہ مراکش اس توں زیادہ چھوٹے ایس اے ڈی آر دے زیر قبضہ علاقے نوں بفر زون سمجھدا اے ۔ [۶۳]
اس دے علاوہ ، پولساریو فرنٹ اُتے صحراوی مہاجر کیمپاں دا مکمل خود مختار کنٹرول اے۔ مغربی صحارا جنگ دے دوران مراکش دی افواج توں فرار ہونے والے صحروی مہاجرین دے فائدے دے لئی سن 1975–76 وچ الجیریا دے صوبہ ٹنڈوف وچ مہاجر کیمپ لگائے گئے سن ۔ کیمپاں وچ زیادہ تر مہاجرین ہن وی مقیم نيں ، مہاجراں دی صورتحال دنیا بھر وچ سب توں لمبے عرصے وچ اے۔ [۶۴][۶۵] زیادہ تر معاملات تے کیمپ لائف تنظیم مہاجرین خود ہی چلاندے نيں ، جس وچ بوہت گھٹ بیرونی مداخلت ہُندی اے۔ [۶۶] خواتین "کیمپاں دی انتظامیہ دی زیادہ تر ذمہ دار رہیاں نيں۔"
مراکشی دیوار
سودھومغربی صحارا برم ، جو مراکشی وال دے ناں توں وی جانیا جاندا اے ، تقریبا 2، 2،700 اے کلومیٹر طویل دفاعی ڈھانچہ جس وچ بنیادی طور اُتے مغربی صحارا تے مراکش دے جنوب مشرقی حصے توں گزرنے والی ریت شامل اے۔ ایہ مراکش دے زیر کنٹرول علاقےآں تے پولساریو دے زیر کنٹرول علاقے (ایس اے ڈی آر) دے وچکار علیحدگی دی راہ وچ حائل اے۔ MINURSO [۶۷] یا UNHCR دے نقشاں دے مطابق ، [۶۸] دیوار دا کچھ حصہ بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ موریطانی علاقے وچ کئی کلومیٹر تک پھیلا ہويا اے۔ جنیوا کال دے پروگرام ڈائریکٹر پاسکل بونارڈ دے مطابق ، دیوار دے آس پاس دے علاقےآں وچ پنجاہ توں دس ملین دے درمیان بارودی سرنگاں بچھائی گئی نيں۔ [۶۹]
1979 دے اوائل وچ ، مراکشی حکام دے لئی دفاعی دیوار دا خیال واضح طور اُتے رہیا اے۔ 1980 توں 1987 تک چھ مراحل وچ تعمیر کيتا گیا ، دیوار دے نال پنج 'خلاف ورزی' مراکش دے فوجیاں نوں تعاقب دا حق دیندی نيں۔ پولیساریو نے برم نوں "شرم دی دیوار" کہیا اے جدوں کہ مراکش اسنوں "دفاعی دیوار" ، "ریت دی دیوار" یا "حفاظتی دیوار" کہندے نيں۔ [۶۹]
حقوق انسان
سودھومغربی صحارا تنازعہ دے نتیجے وچ انسانی حقوق دی سنگین پامالی ہوئی اے ، خاص طور اُتے صحروی مہاجر کیمپاں دے نیپلم تے سفید فاسفورس دے نال ہوائی بمباری ، [۷۰] دسیاں ہزار صحراوی شہریاں نوں ملک توں جلاوطن کرنے ، تے زبردستی ملک بدر کرنے تے ملک بدر کرنے دا نتیجہ۔ گرین مارچ دے رد عمل وچ الجزائری حکومت دے ہتھوں دسیاں ہزار مراکشی تارکین وطن۔ تنازعہ وچ تمام فریقین دی جانب توں جنیوا کنونشن دی انسانی حقوق دی متعدد خلاف ورزیاں تے سنگین خلاف ورزیاں دا سامنا کرنا پيا اے۔ پولساریو فرنٹ ، مراکشی حکومت تے انہاں دے درمیان الجزائر دی حکومت۔ [۷۱]
میڈیا سنسرشپ
سودھوانسانی حقوق دی متعدد بین الاقوامی تنظیماں نے مراکشی حکومت اُتے مظاہرین تے صحافیاں نوں نشانہ بناتے ہوئے علاقے وچ میڈیا بلیک آؤٹ لگانے دا الزام عائد کيتا اے۔ [۷۲][۷۳][۷۴][۷۵] فرانسیسی غیر منافع بخش رپورٹرز وِٹ بارڈرز (آر ایس ایف) دی اک رپورٹ جس وچ مغربی صحارا دے اندر صحافیاں نوں منظم طور اُتے نشانہ بنانے دے بارے وچ دنیا بھر وچ صحافت اُتے دباؤ دا سراغ لگایا گیا اے تے کہیا گیا اے کہ اس خطے تک غیر ملکی میڈیا تک رسائی نوں روکنا مشکل ہوگیا اے۔ متنازعہ علاقے دے اندر توں درست تے مستقل رپورٹنگ۔
سن 2019 وچ ایمنسٹی انٹرنیشنل نے احتجاج کرنے والےآں اُتے پرتشدد کریک ڈاؤن دی تحقیقات دا مطالبہ کيتا جو 19 جولائی نوں لاؤونے شہر وچ ہوئے۔ [۷۴] ایہ مظاہرے اقوام متحدہ دے افریقہ کپ دے 2019 ء وچ الجیریا دی جیت دے لئی منائے جانے والے تقریبات دے طور اُتے شروع ہوئے سن ، تے بالآخر صحروی خود ارادیت تے مراکشی سیکیورٹی فورسز دے نال جھڑپاں دے لئی مظاہرےآں وچ ودھ گئے۔ جھڑپاں توں متعلق فوٹیج وچ دکھایا گیا اے کہ سیکیورٹی فورسز مظاہرین نوں منتشر کرنے دے لئی پتھر ، آنسو گیس تے رواں بارود استعمال کردے نيں۔ انہاں جھڑپاں دے نتیجے وچ درجناں مظاہرین نوں گرفتار کرلیا گیا جس وچ اک دی موت واقع ہوگئی۔ [۷۶]
ہیومن رائٹس واچ اس تنازعہ دے دوران صحافیاں دے نال ہونے والے سلوک دی وی تنقید دا نشانہ رہیا اے۔ [۷۷] 2019 وچ انہاں نے حکومت اُتے ایہ الزام لگایا کہ اوہ صحافیاں دی آزادی نوں محدود کرنے دے لئی مراکش دے تعزیراندی ضابطہ دی دفعہ 381 نوں استعمال کردے نيں۔ آرٹیکل 381 شہریاں نوں ضروری قابلیت نوں پورا کیتے بغیر کسی پیشے دے دعوے کرنے توں رکدا اے۔ ہیومن رائٹس واچ نے مراکشی حکومت توں آرٹیکل وچ ترمیم کرنے دا مطالبہ کيتا تاکہ ایہ یقینی بنایا جاسکے کہ اس دا اطلاق صحافیاں اُتے نئيں ہُندا اے۔ 4 دسمبر ، 2018 نوں مراکشی فورسز نے اک صحراوی احتجاج نوں براہ راست نشر کرنے تے اس دے نتیجے وچ کِسے صحافی دی اہلیت نوں پورا کرنے وچ ناکام رہنے اُتے آرٹیکل 381 دے تحت نزہا الخالدی نوں گرفتار کيتا۔ ہسپانوی خبر رساں ایجنسی یوروپا پریس نے بعد وچ مراکشی حکام اُتے تنقید دی کہ اوہ بین الاقوامی مبصرین نوں عوامی پگڈنڈی توں بے دخل کردتیاں [۷۸]
جون 2019 وچ ، مراکشی حکام دی اک ویڈیو نے سحروی دے ممتاز صحافی ولید البطال نوں زبردستی گھسیٹتے ہوئے تے مار پیٹ دی ویڈیو انٹرنیٹ دے ذریعے چلائی۔ [۷۹] ویڈیو وچ بین الاقوامی حقوق دے انہاں گروپاں دی مذمت کيتی گئی اے جنھاں نے تحقیقات کروانے تے البال نوں رہیا کرنے دا مطالبہ کيتا اے۔ مراکشی حکام نے اس دی مذمت نوں مسترد کردے ہوئے کہیا اے کہ البطال پولیس دی کار توں ٹکرا گیا سی تے گرفتاری توں مزاحمت کيتی سی ، اُتے واشنگٹن پوسٹ دے ذریعہ شائع ہونے والے واقعے دی تحقیقات وچ انہاں دعوواں نوں متنازعہ قرار دتا گیا سی۔ [۸۰] البطال نوں چھ سال قید دی سزا سنائی گئی۔
پولیساریو فرنٹ اُتے اپنے علاقےآں وچ میڈیا دی آزادی نوں دبانے دا الزام وی عائد کيتا گیا اے۔ جولائی 2019 وچ ، پولساریو فرنٹ نے فیس بک پوسٹس وچ پولساریو فرنٹ دی حکمرانی اُتے تنقید کرنے اُتے مہاجر کیمپاں دے اندر تن صحرائی کارکناں نوں گرفتار کيتا۔ ہیومن رائٹس واچ نے انہاں سیاسی قیدیاں دی رہائی دا مطالبہ کيتا جس وچ ایہ اطلاع دتی گئی سی کہ انھاں سخت شرائط وچ رکھیا گیا اے تے دستخطی اعترافات اُتے دستخط کرنے دے لئی انھاں تشدد دا نشانہ بنایا گیا ، ایہ بین الاقوامی قانون دی براہ راست خلاف ورزی اے۔ [۸۱]
2020 وچ عالمی پریس فریڈمینٹ رینکنگ نے مراکش تے مغربی صحارا وچ صحافیاں تے آزاد میڈیا ادارےآں دے نال سلوک دے بارے وچ اطلاع دتی اے تے اسنوں 180 ملکاں وچوں 133ويں درجہ بندی دی اے۔ میڈیا نوں مسلسل "عدالدی ایذا رسانی" دا حوالہ دیندے ہوئے ملک نوں 100 وچوں 42.88 دا کم اسکور ملا۔ [۸۲]
مذيد دیکھو
سودھوحوالے
سودھو- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "Gulf Arabs back مراکش in مغربی صحارا rift with U.N.". Reuters. 21 April 2016. https://www.reuters.com/article/us-مراکش-westernsahara-gulf/gulf-arabs-back-مراکش-in-western-sahara-rift-with-u-n-idUSKCN0XI0NE. Retrieved on ۲ مئی ۲۰۱۸.
- ↑ Maurice Barbier, Le conflit du Sahara Occidental, L'Harmattan, 1982, ISBN [[Special:BookSources/2-85802-197-X, p. 185, at Google Books
- ↑ Alexander Mikaberidze, Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, ABC-CLIO, July 2011, ISBN [[Special:BookSources/978-1-59884-336-1, p. 96, at Google Books
- ↑ Cooper & Grandolini (2018), p. 52.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ Paul, Jim; Paul, Susanne; Salek, Mohamed Salem Ould; Ali, Hadssan; Hultman, Tami (1976). "With the Polisario Front of Sahara". MERIP Reports (MERIP reports, JSTOR) (53): 16–21. doi: .
- ↑ Lewis, Paul (31 August 1988). "Sahara foes move to end their war". نیو یارک ٹائمز. https://www.nytimes.com/1988/08/31/world/sahara-foes-move-to-end-their-war.html. Retrieved on ۱۳ اگست ۲۰۱۰.
- ↑ "Marruecos incrementa su presencia en مورتانیا" (in es). El País. 21 July 1977. http://www.elpais.com/articulo/internacional/مورتانیا/MARRUECOS/SAHARA_OCCIDENTAL/MARRUECOS/SAHARA_OCCIDENTAL/FRENTE_POLISARIO_/RASD/Marruecos/incrementa/presencia/مورتانیا/elpepiint/19770721elpepiint_2/Tes. Retrieved on ۱۱ ستمبر ۲۰۱۰.
- ↑ Jose Ramón Diego Aguirre, Guerra en el Sáhara, Istmo, Colección Fundamentos, Vol. 124, 1991, Page 193
- ↑ "North Africa: Shadow war in the Sahara". Time. 3 January 1977. https://web.archive.org/web/20130823010146/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,947810,00.html. Retrieved on ۱۳ اگست ۲۰۱۰.
- ↑ "مغربی صحارا, the facts". New Internationalist (297). 1 December 1997. http://www.newint.org/features/1997/12/05/facts/. Retrieved on ۱ اکتوبر ۲۰۱۰.
- ↑ "El misterio de la guerra del Sáhara" (in es). El País. 10 September 2006. http://www.elpais.com/articulo/internacional/misterio/guerra/Sahara/elpepiint/20060910elpepiint_9/Tes. Retrieved on ۶ اگست ۲۰۱۰.
- ↑ J. David Singer, & Melvin Small (1982). Resort to Arms: International and Civil Wars, 1816–1980. Beverly Hills: Sage publications inc.. ISBN 0-8039-1777-5.
- ↑ Asistencia en favor de las víctimas saharauis. Revista Internacional de la Cruz Roja, 1, pp 83–83 (1976) سانچہ:In lang
- ↑ «Open Society Foundations» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در ۲۸ جولائی ۲۰۱۱. دریافتشده در ۱۸ فروری ۲۰۱۵.
- ↑ ODS Team. "ODS HOME PAGE". https://web.archive.org/web/20150210191544/http://daccess-dds-ny.un.org/doc/RESOLUTION/GEN/NR0/001/71/IMG/NR000171.pdf?OpenElement. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ <Ofozoba Chinonso: 2014>Cities, مغربی صحارا. "Smara :: History of the town" (in en-US). http://www.sahara-villes.com/SearchResults/Smara/Smara_Land_View/tabid/313/Default.aspx. Retrieved on 2018-05-12.
- ↑ "Saharawi Liberation Army | SADR Permanent Mission in Ethiopia and African Union" (in en-US). http://www.sadr-emb-au.net/saharawi-liberation-army/. Retrieved on 2018-05-12.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "Sahrawis campaign for independence in the second intifada, مغربی صحارا, 2005–2008". http://nvdatabase.swarthmore.edu/content/sahrawis-campaign-independence-second-intifada-western-sahara-2005-2008. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ "مغربی صحارا Between Autonomy and Intifada – Middle East Research and Information Project". http://www.merip.org/mero/mero031607. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ "مغربی صحارا: Beatings, Abuse by Moroccan Security Forces" (in en). Human Rights Watch. 2010-11-26. https://www.hrw.org/news/2010/11/26/western-sahara-beatings-abuse-moroccan-security-forces.
- ↑ "United Nations General Assembly A/55/997". https://www.un.org/documents/ga/docs/55/a55997.pdf.
- ↑ ۲۵.۰ ۲۵.۱ "Memorandum of the Kingdom of مراکش on the regional dispute on the Sahara September 24, 2004". https://web.archive.org/web/20090803111022/http://www.maec.gov.ma/future/en/question_sahara.htm. Retrieved on 8 January 2012.
- ↑ "United Nations – Security Council. Report of the Secretary-General on the situation concerning مغربی صحارا. (s/2001/613 Paragraph 54)". 20 جون2001. https://www.refworld.org/docid/3b39a5939.html.
- ↑ "Sahara Marathon: Host Interview Transcript". https://web.archive.org/web/20160115012242/http://www.pbs.org/wnet/wideangle/printable/transcript_sahara_print.html.
- ↑ "US Ambassador urges dialogue between مراکش and Algeria". https://web.archive.org/web/20060108195854/http://www.xn--times-cdh3eza4ms5b.com/paper/article.asp?idr=2&id=9552. Retrieved on 8 January 2012.
- ↑ "The Polisario Front – Credible Negotiations Partner or After Effect of the Cold War and Obstacle to a Political Solution in مغربی صحارا?". https://web.archive.org/web/20120222034202/http://www.esisc.eu/THE%20POLISARIO%20FRONT.pdf. Retrieved on 8 January 2012.
- ↑ ESISC is a Brussels-based commercial firm in the domain of counselling, including among its clients the Moroccan embassy in Belgium
- ↑ "The Conditions of Detentions of the Moroccan POWs Detained in Tindouf (Algeria)". http://freethemnow.org/FranceLiberte.pdf. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ "Telquel – Maroc/Algérie.Bluff et petites manœuvres" (in French). https://web.archive.org/web/20160115012241/http://www.telquel-online.com/189/couverture_189_1.shtml. Retrieved on 8 January 2012.سانچہ:غیر معتبر مآخذ؟
- ↑ عمر الفاسي-الرباط (15 March 2006). "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات" (in Arabic). Aljazeera.net. http://www.aljazeera.net/news/archive/archive?ArchiveId=316911. - ↑ "Khadija Mohsen-Finan Le règlement du conflit du Sahara occidental à l'épreuve de la nouvelle donne régionale". http://www.politique-africaine.com/numeros/pdf/076095.pdf.
- ↑ "مغربی صحارا impasse". http://mondediplo.com/2006/01/11impasse. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ "France Libertés – The Conditions of Detentions of the Moroccan POWs Detained in Tindouf (Algeria). P. 12". http://freethemnow.org/FranceLiberte.pdf. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ ۳۷.۰ ۳۷.۱ "United – France Libertés – The Conditions of Detentions of the Moroccan POWs Detained in Tindouf (Algeria). P. 12". http://freethemnow.org/FranceLiberte.pdf. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ "Archived copy". https://web.archive.org/web/20131203031758/http://english.alarabiya.net/articles/2011/10/25/173691.html. Retrieved on 23 May 2013.
- ↑ Zunes, Stephen. "Algeria, the Maghreb Union, and the مغربی صحارا stalemate. – Arab Studies Quarterly (ASQ) – Nbr. 173". Law-journals-books.vlex.com. http://law-journals-books.vlex.com/vid/algeria-maghreb-western-sahara-stalemate-53538361. Retrieved on 22 March 2014.
- ↑ Meaghan Koudelka; Peter Sandby-Thomas (28 July 2018). "مراکش Flexes Its Muscles Over مغربی صحارا: An Analysis of Rabat's Standoff With Tehran". https://jamestown.org/program/مراکش-flexes-its-muscles-over-western-sahara-an-analysis-of-rabats-standoff-with-tehran/. Retrieved on 15 August 2018.
- ↑ Bourreau, Charlotte Bozonnet et Marie (23 May 2018). "Pourquoi le Maroc a rompu ses relations avec l'Iran" (in fr). https://www.lemonde.fr/afrique/article/2018/05/23/pourquoi-le-maroc-a-rompu-ses-relations-avec-l-iran_5303504_3212.html. Retrieved on 23 Aug 2018.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ "The EU, مراکش, and the مغربی صحارا: a chance for justice". 10 Jun 2016. https://www.ecfr.eu/article/commentary_the_eu_مراکش_and_the_western_sahara_a_chance_for_justice_7041. Retrieved on 23 Aug 2018.
- ↑ "The Republic of Liberia Opens Consulate General in Dakhla" (in en). https://web.archive.org/web/20210228122501/https://www.diplomatie.ma/en/republic-liberia-opens-consulate-general-dakhla. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ "New African consulates cause trouble for مغربی صحارا | DW | 31.03.2020" (in en-GB). https://www.dw.com/en/new-african-consulates-cause-trouble-for-western-sahara/a-52967857. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ "MEPs adopt new Fisheries Partnership with مراکش including مغربی صحارا | News | European Parliament" (in en). 2019-12-02. https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20190207IPR25218/meps-adopt-new-fisheries-partnership-with-مراکش-including-western-sahara. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ "MEPs: Seek European Court’s Opinion on EU-مراکش Fisheries Agreement’s Compatibility with International Law" (in en). 2019-02-11. https://www.hrw.org/news/2019/02/11/meps-seek-european-courts-opinion-eu-مراکش-fisheries-agreements-compatibility. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ "98 Saharawi groups call on European Parliament to reject fish deal – wsrw.org". https://www.wsrw.org/a105x4445. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ "EU-مراکش Fisheries Agreement: Polisario Front to file complaint before CJEU" (in en). 2019-04-14. https://web.archive.org/web/20200128153805/https://www.spsrasd.info/news/en/articles/2019/04/14/20597.html. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ "مراکش adds مغربی صحارا waters to its maritime borders | AW staff" (in en). https://thearabweekly.com/مراکش-adds-western-sahara-waters-its-maritime-borders. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ iBi Center. "NATO PA – Archives". Nato-pa.int. https://web.archive.org/web/20110928052936/http://www.nato-pa.int/archivedpub/trip/as79gsm993-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4.asp. Retrieved on 13 November 2011.
- ↑ full text of the plan: http://moroccanamericanpolicy.com/MoroccanCompromiseSolution041107.pdf Archived 2007-10-06 at the وے بیک مشین
- ↑ "مراکش and Polisario Front to hold second meeting to resolve 32-year dispute" (PDF). http://www.iht.com/articles/ap/2007/08/10/news/UN-GEN-UN-Western-Sahara.php. Retrieved on 13 August 2007.
- ↑ Report of the Secretary General on the status of the negotiations on مغربی صحارا, 29 جون2007
- ↑ "مغربی صحارا: UN-led talks end with parties pledging to step up negotiations". https://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=25251&Cr=western&Cr1=sahara. Retrieved on 9 January 2008.
- ↑ afrol News – W. Sahara talks continues
- ↑ "Secretary-General appoints Peter van Walsum of the Netherlands as Personal Envoy for مغربی صحارا" (PDF). https://www.un.org/News/Press/docs/2005/sga935.doc.htm. Retrieved on 13 August 2007.
- ↑ "First مغربی صحارا talks at UN in six years, begin in Geneva" (in en). 2018-12-05. https://news.un.org/en/story/2018/12/1027691. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ Thouraya, Chellouf. "Le Front Polisario déplore l'"inaction" et "le silence" du Conseil de sécurité" (in fr-fr). http://www.aps.dz/monde/103896-le-front-polisario-deplore-l-inaction-et-le-silence-du-conseil-de-securite. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ Kasraoui, Safaa (2020-01-14). "Search for New UN Personal Envoy for مغربی صحارا is Ongoing" (in en-US). https://www.مراکشworldnews.com/2020/01/291137/un-personal-envoy-western-sahara/. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ Cuadro de zonas de división del Sáhara Occidental Archived 2020-04-07 at the وے بیک مشین سانچہ:In lang
- ↑ "Numerous reports from the Official Portal of the Government of مراکش refer to the area as a "buffer zone".". https://archive.ph/20120912051556/www.maroc.ma/NR/exeres/FBCB0A23-2230-4D0E-87B9-E07B305A6CD7.htm.
- ↑ "UNHCR Algeria Factsheet". اقوام متحدہ دے اعلیٰ کمشنر برائے مہاجرین. 1 August 2010. http://www.unhcr.org/4c9085bf9.html.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- ↑ Danielle Van Brunt Smith (August 2004). "FMO Research Guide, مغربی صحارا. IV. Causes and consequences". FMO, Refugee Studies Centre, University of Oxford. https://web.archive.org/web/20081011054045/http://www.forcedmigration.org/guides/fmo035/fmo035-4.htm. Retrieved on 1 January 2012.
- ↑ "Deployment of MINURSO". https://web.archive.org/web/20071027155338/http://www.minurso.unlb.org/MINURSO_Ceasefire.pdf. Retrieved on 1 January 2012.
- ↑ United Nations High Commissioner for مہاجر. "UNHCR – مغربی صحارا Atlas Map – جون2006". http://www.unhcr.org/453f1b104.html. Retrieved on 18 February 2015.
- ↑ ۶۹.۰ ۶۹.۱ "Archived copy". https://web.archive.org/web/20120108075623/http://www.crisisgroup.org/~/media/Files/Middle%20East%20North%20Africa/North%20Africa/Western%20Sahara/65_western_sahara___the_cost_of_the_conflict.ashx. Retrieved on 30 January 2012.
- ↑ Jensen, Geoffrey. War and Insurgency in the مغربی صحارا.
- ↑ "UN must monitor human rights in مغربی صحارا and Sahrawi refugee camps" (in en). https://www.amnesty.org/en/latest/news/2016/04/un-must-monitor-human-rights-in-western-sahara-and-sahrawi-refugee-camps/. Retrieved on 2017-02-09.
- ↑ "World Report 2019: Rights Trends in مراکش/مغربی صحارا" (in en). 2018-12-17. https://www.hrw.org/world-report/2019/country-chapters/مراکش/western-sahara. Retrieved on 2020-05-05.
- ↑ "UN peacekeeping force in مغربی صحارا must urgently monitor human rights" (in en). https://www.amnesty.org/en/latest/news/2017/04/un-peacekeeping-force-in-western-sahara-and-refugee-camps-must-urgently-monitor-human-rights/. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ ۷۴.۰ ۷۴.۱ "مراکش/مغربی صحارا: Investigate brutal crackdown on Sahrawi protesters" (in en). https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/08/مراکش-western-sahara-investigate-brutal-crackdown-on-sahrawi-protesters/. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ "RSF Report: مغربی صحارا, A News Blackhole | Reporters without borders" (in en). 2019-06-11. https://web.archive.org/web/20200520175150/https://rsf.org/en/news/rsf-report-western-sahara-news-blackhole. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ "VP/HR – Human rights violations in Laayoune, مغربی صحارا" (in en). https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/E-9-2019-002385_EN.html. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ "مراکش/مغربی صحارا: Law Misused to Silence Reporters" (in en). 2019-05-16. https://www.hrw.org/news/2019/05/16/مراکش/western-sahara-law-misused-silence-reporters. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ Press, Europa (2019-06-24). "PSIB critica la expulsión de Marruecos de los abogados que querían asistir como observadores al juicio contra Khalidi". https://www.europapress.es/illes-balears/noticia-psib-critica-expulsion-marruecos-abogados-querian-asistir-observadores-juicio-contra-khalidi-20190624142737.html. Retrieved on 2020-05-12.
- ↑ گئے-police-violence "مراکش/مغربی صحارا: Video پکڑے گئے Police Violence" (in en). 2020-03-12. https://www.hrw.org/news/2020/03/12/مراکش/western-sahara-video-پکڑے گئے-police-violence. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ Cahlan, Sarah. "Analysis | Video contradicts مراکش’s justification of a brutal beating in مغربی صحارا" (in en). https://www.washingtonpost.com/politics/2020/03/12/video-contradicts-مراکشs-justification-brutal-beating-western-sahara/. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ "Algeria/مغربی صحارا: Three Dissidents Behind Bars" (in en). 2019-07-16. https://www.hrw.org/news/2019/07/16/algeria/western-sahara-three-dissidents-behind-bars. Retrieved on 2020-05-13.
- ↑ "مراکش / مغربی صحارا : Judicial harassment | Reporters without borders" (in en). https://rsf.org/en/مراکش-western-sahara. Retrieved on 2020-05-13.
کم دا حوالہ دتا
سودھو- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
ہور پڑھو
سودھو- مشن دی حتمی رپورٹ جنرل اسمبلی دے سرکاری ریکارڈ وچ محفوظ کيتی گئی اے۔
- ہسپانوی صحارا دے لئی اقوام متحدہ دا وزٹنگ مشن ، 1975 ، جنرل اسمبلی ، 30 واں اجلاس ، ضمیمہ 23 ، اقوام متحدہ دے دستاویزات / 10023 / Rev.
- ٹونی ہوجس (1983) ، مغربی صحارا: صحرائی جنگ کيتی جڑاں ، لارنس ہل کتاباں ( سانچہ:آئی ایس بی این )
- انتھونی جی پازانیٹا تے ٹونی ہوجس (1994) ، مغربی سہارا دی تاریخی لغت ، اسکیرکرو پریس ( سانچہ:آئی ایس بی این )
باہرلے جوڑ
سودھو- مغربی صحارا وچ ، اک فراموش جدوجہد واشنگٹن پوسٹ ویڈیو ، 12 جولائی ، 2013
- صحراوی جدوجہد دی تریخ (بی بی سی)