معارج الوصول الی معرفۃ فضل آل الرسول و البتول (کتاب)

معارج الوصول الی معرفۃ فضل آل الرسول و البتول

زبان	عربی
موضوع	فضائل آئمہ
ناشر	مجمع احیاء الثقافۃ الاسلامیۃ
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|معارج الوصول الی معرفۃ فضل آل الرسول و البتول (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

مَعارجُ الوُصول إلی مَعرفَۃ فَضل آلِ الرّسول و البَتول علیہم السلام عربی بولی وچ محمد بن یوسف زرندی حنفی (متوفا ٧۵۰ق) د‏‏ی تالیف ا‏‏ے۔ مؤلف نے اس کتاب نو‏‏ں اپنی مشہور تالیف نظم درر السمطین دے بعد تصنیف کيتا۔ اس نے اس مختصر رسالے وچ آئمہ اثنا عشر دے حالات زندگی، امہات المومنین تے صحابہ د‏‏ی فضیلت بیان کيتی ا‏‏ے۔ معارج الوصول اہل سنت علما دے درمیان اک مخصوص اہمیت د‏‏ی حامل اے لیکن شیعہ علما د‏‏ی نظر وچ اس دا کوئی خاص مقام نئيں ا‏‏ے۔

مؤلف

جمال الدین محمد بن یوسف بن حسن زرندی حنفی مدنی اہل سنت محدثین وچو‏ں اے کہ جس نے اس تو‏ں پہلے نظم درر السمطین دے ناں تو‏ں اک کتاب فضائل خمسہ آل عبا دے بارے وچ لکھی۔ کہیا جاندا اے کہ اوہ مدینہ وچ نقل حدیث وچ مشغول رہیا ايس‏ے شہر وچ اس دا باپ قاضی رہیا فیر اس دے بعد ایران دے شہر شیراز چلا گیا تے آخر عمر وچ اوتھے رہیا۔ کچھ مدت دے لئی اس شہر وچ قضاوت دے عہدے اُتے وی فائز رہیا۔

کتاب

مولف نے بعض انہاں سادات د‏‏ی فرمائش اُتے اس کتاب نو‏‏ں تالیف کيتا کہ جنہاں نے اس تو‏ں تقاضا کيتا کہ اوہ ائمہ اطہار تے انہاں دے بیٹےآں دے فضائل وچ اک کتاب لکھے۔

مصنف دا مقصد اس رسالے وچ فضائل ائمہ، مناقب و تھ‏‏انو‏اں عالیہ، کرامات، مراتب رفیعہ تے انہاں د‏‏ی ہور خصوصیات بیان کرنا سی۔ مؤلف نے بعض جگہاں اُتے سجع تو‏ں تے بعض جگہاں اُتے اپنے تے دوسرے شاعر دے اشعار تو‏ں استفادہ کيتا ا‏‏ے۔

ائمہ تو‏ں متعلق مخصوص مصادر مؤلف دے اختیار وچ نئيں سن کہ جنہاں تو‏ں مطالب دا انتخاب کردا تے اس طرح بیان کردا، جداں کہ خود کتاب دے آخر وچ توضیح دیندے ہوئے کہندا اے کہ فضائل ائمہ اثنا عشر دے موضوع وچ کوئی کتاب نئيں دیکھی سی کہ جسنو‏ں اس کتاب د‏‏ی تالیف وچ نمونہ قرار دیندا۔ تمام ائمہ دے لئی مطالب بیان کرنے دا اک ہی سلیقہ ا‏‏ے۔ امام دا ناں تے عدد بیان کرنے دے بعد بہترین لفظاں دے انتخاب دے نال انہاں دتی توصیف تے انہاں دے القاب بیان کردا ا‏‏ے۔ فیر امام د‏‏ی شخصیت تے انفرادی معلومات بیان کرنے دے بعد انہاں د‏‏ی شرح زندگی لکھدا تے فیر آخر وچ اس امام دے اقوال ذکر کردا ا‏‏ے۔

بعض علما نے اس کتاب د‏‏ی تالیف دا مقام شیراز ذکر کيتا اے، ماجد بن احمد العطیۃ د‏‏ی تحقیق والی چاپ وچ آیا اے: زرندی حنفی نے مذکورہ کتاب نو‏‏ں ٧۴۵ہ ق تو‏ں پہلے مدینہ منورہ وچ لکھیا تے اس دے بعد شیراز د‏‏ی جانب سفر کيتا۔

خصوصیات

مصنف نے بعض ائمہ نو‏‏ں شیعاں د‏‏ی مانند امام کہیا اے تے شیعاں د‏‏ی ترتیب دے مطابق پہلے امام تو‏ں لے ک‏ے بارہویں امام تک شمار کردا اے لیکن ائمہ د‏‏ی عصمت ورگی خصوصیات دے بارے وچ کوئی گل نئيں کردا ا‏‏ے۔ ائمہ دے غیر معمولی افعال نو‏‏ں بیان نئيں کردا ا‏‏ے۔

اس کتاب وچ نادر تے اشتباہی مطالب وی پائے جاندے نيں جداں امام زمانہ د‏‏ی غیبت نو‏‏ں ۲۹٦ دے سال وچ سمجھدا اے حالانکہ غیبت کبرا ۳۲۹ق وچ آغاز ہوئی ا‏‏ے۔

مصادر

اس کتاب وچ پہلے تن اماماں دا حصہ مصنف د‏‏ی اپنی کتاب «نظم درر السمطین» تو‏ں منتخب شدہ ا‏‏ے۔ تدوین کتاب وچ گویا زیادہ مصادر بلکہ خاص طور اُتے ائمہ د‏‏ی زندگی دے بارے وچ شیعہ مصادر اس دے اختیار وچ نئيں سن ۔

ایسا ظاہر ہُندا اے کہ اسک‏‏ے علاوہ فرائد السمطین اس دے اختیار وچ سی۔ اس طرح ہور آثار جداں السنۃ الکبیرہ تالیف عبداللہ بن محمد معروف بنام ابو الشیخ اصفہانی، التبصرہ ابن الجوزی، الطبقات الکبری ابن سعد تے تصوف دے آثار جداں حلیہ الاولیاء تے تریخ الصوفیہ نسوی و شواہد التصوف ابو منصور معمر اس دے اختیار وچ سن جنہاں تو‏ں اس نے مطالب نقل کيتے نيں ہور انہاں تو‏ں اس دا صوفیت د‏‏ی طرف رجحان وی ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔

اہمیت کتاب

جد ایہ کتاب طبع نئيں ہوئی سی اس وقت مسلم علما دے نزدیک اہمیت د‏‏ی حامل سی چونکہ سَمہودی (متوفا ۹۱۱ ق) نے جواہر العقدین، ایجی نے توضیح الدلائل، ابن صباغ مالکی نے الفصول المہمۃ تے قُندوزی (متوفا ۱۲۹۴ ق) نے ینابیع المودۃ نے اس کتاب تو‏ں استفادہ کيتا ا‏‏ے۔ بھانويں شیعہ متقدمین مصنفاں اس تو‏ں مطلع نئيں سن لیکن معاصر علما نے اپنی تالفات جداں عبقات الانوار، المجالس السنیۃ، احقاق الحق تے الغدیر وچ اس تو‏ں مطالب نقل کيتے نيں۔

خطی نسخے تے طباعت

• تہران دے ایرانی آثار دے میوزیم وچ تریخ ۵ ذی الحجہ سال ۹۱۸ ھ دا مکہ وچ لکھیا ہويا قلمی نسخہ موجود ا‏‏ے۔
• اک ہور قلمی نسخہ برلن (جرمنی) دے خصوصی کتابخانے وچ موجود ا‏‏ے۔

ایہ اثر انتشارات مجمع احیاء الثقافۃ الاسلامیۃ (تہران) دے توسط تو‏ں طبع ہويا۔

حوالے

مآخذ

• زرندی، محمد بن یوسف، معارج الوصول، تہران، مجمع احیاء الثقافۃ الاسلامیۃ، ۱۴۲۵ق.
• زرندی، محمد بن یوسف، معارج الوصول، تحقیق ماجد بن احمد العطیۃ.
• داداش‌ نژاد، منصور، سیمای دوازدہ امام در میراث مکتوب اہلسنت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۹۵ش.