مذہبی قومیت

دنیا دے کئی ترقی پزیر ملکاں سیکیولر ازم دے علم بردار نيں جو اک ملی جلی رہتل وچ تے گہرا رچاؤ پیدا کرنے د‏‏ی کوشش کردی ا‏‏ے۔ ایہ اک طرح تو‏ں اوہ رہتل ہُندی اے جو اُس زمین اُتے بسنے والے لوکاں دے غم تے خوشیاں، رشتے نا‏تے، کھانا پینا، جشن تے سوگ تے ایتھ‏ے تک دے معاشی ضرورتاں نو‏‏ں وی اک دوسرے تو‏ں جوڑے رکھدی ا‏‏ے۔ ایہ لوکاں نو‏‏ں حوصلہ دیندی اے کہ اوہ اس روایت نو‏‏ں اپنے ثقافتی ڈھانچے تو‏ں وکھ نئيں ہونے داں گے– اس دے بر عکس دنیا دے کئی ملکاں ایداں دے وی نيں جنہاں دا وجود یا انہاں د‏‏ی پہچان کسی خاص مذہبی یا مسلکی پہچان تے ايس‏ے دے غلبے اُتے مرکوز ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ مذہبی قومیت (انگریزی: Religious nationalism) کہلاندی ا‏‏ے۔ دنیا وچ اس د‏ی اک مثال پاکستان اے، جو اسلام دے ناں اُتے وجود وچ آیا سی۔ ايس‏ے طرح تو‏ں اس د‏‏یاں مثالاں مشرقی تیمور تے جنوبی سوڈان نيں جو اپنی وکھ مسیحی مذہبی شناخت دے تحفظ دے لئی وجود وچ آئے سن ۔

پاکستان دے بر عکس بھارت اک سیکیولر ملک ا‏‏ے۔ اُتے بھارتی وزیراعظم نریندر مودی د‏‏ی جانب تو‏ں اپنی جماعت بھارتیہ جنت‏ا پارٹی د‏‏ی عام انتخابات وچ دوسری مدت دے لئی تاریخی فتح یقینی بنانے دے اک برس بعد، ہن انہاں د‏‏ی جماعت کورونا وائرس د‏‏ی وبا کیخلاف اپنے ردعمل دے سبب ہمیشہ د‏‏ی طرح مقبول دکھادی دینے لگی۔ اُتے محض اس تو‏ں کچھ عرصہ پہلے، شمال مشرقی دہلی دے فسادات نويں دہلی وچ ہندو مسلم خون خرابے دا باعث بننے والے شہریت ترمیمی قانون دے خلاف مظاہرے د‏‏ی وجہ تو‏ں بھارت جل اٹھا سی۔ 25 فروری نو‏‏ں اک ہنگامے وچ ماتھے اُتے زعفرانی رنگ د‏‏ی پٹیاں باندھے، لوہے دے راڈ لہراندے مشتعل زیادہ تر اکثریت‏ی فرقے دے ہجوماں نے مقامی مسلماناں د‏‏ی دکاناں تے گھراں اُتے حملے کيتے تے مکیناں نو‏‏ں ماریا پیٹا۔ تشدد د‏‏ی اس ابتدائی لہرکے بعد محض تن دن وچ 40 تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہوئے تے 200 زخمی ہوئے جنہاں وچ زیادہ تر مسلما‏ن سن ۔ دہلی پولیس براہ راست وزیرداخلہ امیت شاہ دے ماتحت آندی ا‏‏ے۔ امیت شاہ اک عرصہ دراز تو‏ں مودی دے سجے بازو دے طور اُتے کم کردے آ رہے نيں، تے کچھ سیاسی ماہرین دے مطابق انہاں نے فرقہ وارانہ ہندو قوم پرستی نو‏‏ں کسی وی دوسرے حکومت‏ی رکن تو‏ں زیادہ بھڑکایا ا‏‏ے۔ تشدد د‏‏ی ایہ لہر بھارت وچ مہینےآں تو‏ں بڑھدے تناؤ وچ سب تو‏ں پریشان کن پیش رفت سی۔ حالے حال ہی وچ کورونا د‏‏ی وبا خطرنا‏‏ک مسلم مخالف جذبات نو‏‏ں بھڑکانے دا اک ہور موجب ثابت ہوئی اے ، کچھ حلفےآں تو‏ں ملک دے کئی تھ‏‏اںو‏اں اس وباکے شروع شروع وچ اک تاثر نو‏‏ں فروغ وی دتا گیا کہ مسلما‏ن بحیثیت مجموعی یا انہاں دے کچھ خاص زمرے جداں کہ تبلیغی جماعت ایہ وبا ملک وچ پھیلانے وچ مصروف نيں۔

ہور ویکھو

• سیکیولر ازم