محمد دین ژواک
محمد دین ژواک | |
---|---|
جم | سنہ 1915 |
وفات | سنہ 1997 (81–82 سال) |
شہریت | افغانستان |
عملی زندگی | |
پیشہ | لکھاری |
پیشہ ورانہ زبان | پشتو ، فارسی |
باب ادب | |
ترمیم |
محمد دین ژواک(پ: ۱۲۹۵ شمسی ہجری ؛م: ۱۳۷۶ شمسی بمطابق ۱۷ اگست ۱۹۹۷ جرمنی ) اک افغان مصنف ، شاعر ، صحافی ، محقق ، سیاست دان ، تے پشتو ادب تے لوک داستان دے مصنف سن ۔ انہاں نے نہ صرف پشتو وچ بلکہ دری وچ وی لکھیا اے۔
پس منظر
سودھومحمد دین ذوق سن ۱۲۹۵ شمسی ہجری وچ سابق قشک آوا یا (دامن) تے موجودہ صوبہ قندھار دے ڈنڈ ضلع دے پنڈ روربات وچ پیدا ہويا سی۔ انہاں دے والد غلام محی الدین سن ۔ نوعمری وچ ہی اس نے قندھار دے استاداں دے تربيتی کالج وچ اک ہنگامی کورس لیا جتھے اوہ ڈنڈ ضلع دے اک اسکول وچ استاد بن گیا۔ اوہ ۱۳۱۸ وچ کابل منتقل ہوئے گئے تے نجات ، ہن امانی ہائی اسکول وچ ادب دے استاد بن گئے۔ ۱۳۲۶ وچ ، اوہ وزارت دفاع دے پشتو انسپکٹر جنرل دے طور اُتے مقرر ہوئے ، تے ۱۳۳۰ وچ ، انہاں نوں پشتو سوسائٹی دی "زری" اشاعت دا نائب ڈائریکٹر مقرر کيتا گیا۔
۱۳۳۱ وچ ، اوہ پشتو قواعدو صرف و نحو شعبہ دے ڈائریکٹر بنے ، تے ۱۳۳۲ سال ، انھاں ادب دے نظم و نسق دی ذمہ داری سونپی گئی۔ ۱۳۳۴ وچ ، اوہ کابل میگزین دا ایڈیٹر مقرر ہويا تے پشتو سوسائٹی دے اک پیشہ ور رکن دی حیثیت توں وی کم کيتا۔
محمد دین نے ايسے برساں دے دوران بیدار نوجواناں دی تحریک وچ سرگرم کردار ادا کيتا۔ کئی سالاں توں ، انہاں نے ریڈیو افغانستان اُتے پشتو نوں براہ راست پڑھایا۔
ژواک نے ادبی نثر دے علاوہ پشتو بولی لسانیات ، گرائمر دے نال نال پشتو بولی دی نشوونما دے لئی لوک داستان تے لوک داستاناں دی تعلیم دے شعبے وچ وی وڈی ترقی دی اے۔ دتی گئی. انہاں دی ادبی تحریراں بہت دلچسپ نيں۔ اوہ اک ادبی نثر نگار سن تے ادبی نثر وچ مصوری دے فن وچ ماہر سن ۔ انہاں دی مزاحیہ تحریراں وچ خالص تے قومی پڑھنے دا اظہار وڈے عمدہ فن توں کيتا گیا اے ۔ ساڈے ملک دے اک ہور مشہور ادیب ، شاعر تے محقق ، عبداللہ بختانی خدمتگار ، محمد دین ذوق دے بارے وچ اک مضمون وچ کہندے نيں:
"محقق ذوق دا تخلیقی ادبی نثر بہترین اے ، بوہت سارے معاملات وچ اک مرکزی خیال پیچیدہ تے پیچیدہ ، خوبصورت تے جدید اے۔ مصنف انہاں تحریراں وچ تقریر ، شور ، طنز ، مزاح ، جذبات تے جوش و خروش دے نال انتہائی جذباتی انداز وچ بولدا اے۔ »
وہ اپنے ملک تے اس دے عوام نال پیتار کردا سی ، تے اسنوں ملک و عوام دی خوشحالی دی خواہشات سن۔ اوہ اپنے لوکاں دی خوشیاں تے غماں اُتے خوش سی۔ اوہ اپنے ملک دے قدرتی تے معاشرتی ماحول دی پیداوار اے ، ایہی وجہ اے کہ انہاں دی زیادہ تر تحریراں ملک دے واقعات تے معاشرتی خرابیاں دی عکاسی کردی نيں۔ زوواک نے انہاں تمام حالات دے نال جدوجہد دی ، صبر ، تحمل تے ثابت قدمی دی راہ نوں ودھایا تے اپنی تحریر نوں جاری رکھیا۔
محمد دین ژواک اک نرم مزاج ، شائستہ ، نرم دل تے وسیع النظر انسان سی۔ اوہ اپنے دوستاں توں بہت پیتار کردا سی۔ انہاں نے نوجواناں دی صلاحیتاں دی تربیت تے انہاں دی پرورش اُتے توجہ دتی۔
ژواک صاحب نے دس سال تک پشتو سوسائٹی دی (زیری) مسؤلیت دی ذمہ داری سنبھالی ، جتھے اس نے (پرانے باب تے نويں وقت) افسانےآں ، ادبی نظریات تے اسکولاں ، گپ شپ ، گھر تے شراب نوشی دی عنوانات دے تحت مضامین دا اک سلسلہ شائع کيتا۔
استاد زواک نے ملک دے میڈیا وچ سیکڑاں ہور تعلیمی تے تحقیقی اشاعتاں وی شائع کيتیاں ۔ شاعری تے شاعری اک ہور تحریر اے۔ انہاں دیاں کہانیاں دا اک مجموعہ "کل دا آئینہ" کہلاندا اے۔ انہاں نے "جنگ تے تصویر" ، "افغان رزمیہ" تے "شمع فروزان" دے ناں توں تن اشعار دا مجموعہ شائع کيتا اے۔ اپنی زندگی دے آخری سالاں وچ ، اس نے اک دو حصہ دی موسیقی کتاب ، اسرار تے اسرار نوں لکھیا تے شائع کيتا۔ ملک دے نوجوان لکھاریاں دے لئی ضروری اے کہ اوہ اس دور دیاں تحریراں تے تحقیقات اُتے تحقیق کرن ، کیونجے اس دور وچ ، استاد زوق نے ڈھیر دلیری توں زری میگزین وچ مصنفاں دے دلی خیالات تے تحریراں نوں شائع کيتا ، جو دوسرے میڈیا وچ شائع ہويا سی۔ شائع نئيں کيتا جاسکیا۔ اس سلسلے وچ ، اس وقت دے حکام دی طرف توں استاد اُتے بار بار دباؤ ڈالیا گیا اے۔ مثال دے طور اُتے استاد نوں تہران وچ یونیسکو دے زیر انتظام تعلیمی کانفرنس وچ مدعو کيتا گیا سی ، لیکن روانگی دے دن انہاں نوں کابل ایئرپورٹ توں موڑ دتا گیا تے اوہ سفر چھڈ گئے۔ اس طرح دے دباؤ نے اسنوں اپنے نقطہ نظر توں باز نئيں رکھیا۔ زوواک دی اپنی اک وکھ وکھ معاشرتی وژن سی۔ انہاں نے ہمیشہ محب وطن تے مثبت سیاسی قوتاں دی حمایت دی اے ، تے غیر قومی تے غیر قوم پرست پالیسیاں دی وی تنقید دی اے۔ اک غیرجانبدار راستہ سیاستدان اے تے کوئی سیاسی عمل یا پارٹی ممبر نئيں سی ، لیکن محب وطن تے افغانستان دے قومی اتحاد ، جیالاں دی ترقی دی جیب وچ حقیقی سیاسی عمل ، قوم ثقافتی تے تاریخی کارنامے انہاں دی تمام تر طاقت دی حفاظت کردی اے خصوصی کيتا سی۔
محمد دین ژواک اپنی قانونی عمر توں پہلے اٹھ سال پہلے ۱۳۵۲ وچ ریٹائر ہوگئے ، لیکن انہاں نے آرام نئيں کيتا تے اپنی زندگی دے آخری لمحہ تک اپنے ملک دے اندر تے باہر تحریر کرنے توں دستبردار نئيں ہوئے۔
خاندان
سودھومحمد دین ژواک دی اہلیہ دا ناں عائشہ ژواک سی۔ انہاں دی اولاد وچوں پنج اعلیٰ تعلیم یافتہ نيں۔ انہاں دے دو بیٹے نيں ، جنہاں وچوں اک دا ناں ریدی ژواک اے تے فی الحال یوکرین دے خارکوف وچ رہائش پذیر نيں۔ اس دا دوسرا بیٹا ، پسرلی ژواک ، ناروے وچ رہندا اے۔
ان دی تن بیٹیاں وچوں ، زرغونا ژواک عطا تے ملالائی ژواک جواد جرمنی وچ رہائش پذیر نيں ، تے نازو ژواک سربلند نیدرلینڈ وچ رہائش پذیر نيں۔
موت
سودھواستاد محمد دین ژواک دا ۱۳۷۶ (۱۷ اگست۱۹۹۷ ) نوں جرمنی وچ دل دا دورہ پڑنے دے سبب انتقال ہوگیا۔
مطبوعہ کم
سودھو- سامان تے تصویر
- افغاني حماسہ۔
- پشتون گانے۔
- کل دا ہندارا (نثری داستان) ١٣٥٧
- پشتو دی امثال ۱۳۸۲ ۔
- شمع فروزان (فارسی وچ )
- رمز او راز ، شمسی ۱۳۷۳ ۔
- افغان موسیقی ، ۱۳۷۰ ۔
ژواک دے تحقیقی آثار
سودھو- کابل میگزین دے ذریعہ شائع پشتو تے انگریزی گرامر دا موازنہ۔
- اقتدار دی آخری رات ، فیر طلوع افغان اخبار نے شائع کيتا۔
- (میٹ شانگ) نے صوبہ پروان وچ (پروان) اخبار شائع کيتا اے ۔
- اس دا ادبی کماں دا مجموعہ اس وقت لائف میگزین نے شائع کيتا سی۔
- انہاں نے چوتھی جماعت دے لئی اک پشتو نصابی کتاب لکھی اے۔
== وچ رویا!==
اج ميں نے پکاریا - اِنّا کہ میری زندگی وچ غم دا اک بہت وڈا قرض باقی اے لیکن ؟! اُتے ، آپ جاندے نيں کہ آپ دی دنیا وچ ، جتھے بہار نے صحرا دا کنارہ کھولیا اے ، اوہ پھُلاں توں بھریا ہويا اے۔ جتھے بادلاں دی خوشی نے دریا دے پرسکون پانیاں اُتے دیوانہ رقص کيتا سی۔ جتھے سفید برف نے جاگو پہاڑاں دی چوٹی اُتے سفید پونچھ ہرن دا رنگ محفوظ کر رکھیا اے۔ جنگل دے وچکار رنگ برنگے پرندےآں دے گھونساں دی کمی نئيں سی۔ ماں دی اکھاں وچ اس دے نوزائیدہ بچے دی اکھاں وچ کوئی دیر تک ہوس نئيں رہیا سی۔ جتھے سفید فجر دی کرناں دی امید دی خوش اکھاں دی تلاش نوں مایوسی دے خوف توں بچایا گیا۔ ميں نے قرض ادا کيتا اے۔ رونے دا رونا جو آپ دے عہد دی تلاش دے ورما اُتے خود پہندا اے۔ جتھے جہالت دی قیمت تاریک رات اے ، اندھیری رات وچ ، اک آرام دہ نیند دا خواب۔ پِچھے مڑ کر وچ آپ دے عہد وچ تلاش دے غم وچ آنسوواں دا قرض ادا کراں گا۔ جتھے ساری رات آرام کردی اے تے صرف اپنی روشنی وچ روشنیاں بھیج کر میری مصروفیت نوں سلام پیش کردی اے ، وچ چھپ چھپ کر رونے دا قرض ادا کردا سی۔ ميں نے پکاریا تے روندے ہوئے تسلی دا جاننے والا میرے تھکے دل دا ساتھی ہُندا۔ اے میرے خفیہ رو! لہذا ہن میری تلاش دی تکلیف توں نجات دا ناں نئيں لیندے ، اپنے تھکے ہوئے دل دے آخری قطراں دے روشن موندی ، ميں نے قرض ادا کيتا اے تے زندگی دی واحد امید ہی میری راحت اے !
جرمنی بینزہیم ستمبر (۱۹۹۶)
حوالے
سودھو- http://www.baheer.com/baher/modules.php؟name=News&file=print&sid=2240
- http://www.nzdl.org/gsdlmod؟e=d-00000-00---off-0areu--00-0----0-10-0---0---0direct-10- --4 ------- 0-1l – 11-PS-50 --- 20-about --- 00-0-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00 & a = d & c = areu & cl = CL5.25 & d = HASH017df6c31af62c29f861635f
- http://www.nzdl.org/gsdlmod؟e=d-00000-00---off-0areu--00-0----0-10-0---0---0direct-10- --4 ------- 0-0l – 11-en-50 --- 20-about --- 00-0-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00 & a = d & c = areu & cl = CL5.25 & d = HASH01b447638fcf4a10c1630fcf
- http://www.afghandata.org:8080/xmlui/handle/azu/5331؟show=full Archived 2019-09-25 at the وے بیک مشین
- http://www.nzdl.org/gsdlmod؟e=d-00000-00---o٪2E٪2E٪2E-8areu-00-00-0--0-10-0--0-0- --0 پرامپٹ -10 --- 4 ------ 4-0-1l – 11-en-50-0--20- گھر - 100-0-1-00-0-0-11- 1-0utfZz-8-00-0-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00-0-0-10-10-0utfZz-8-00 & cl = CL2.274.24 & d = HASH017df6c31af62c29f861635f & x = 1
- https://archive.org/details/azu_acku_ML3758_alif77_zhay92_1370
- http://rang.bloguna.tolafghan.com/posts/5289 Archived 2019-09-25 at the وے بیک مشین