محمد الدرہ دا قتل

محمد الدرہ دا قتل

فائل:AlDurrah1.jpg Muhammad (left) and Jamal al-Durrah (right) filmed by Talal Abu Rahma for France 2
تریخ	۳۰ ستمبر ۲۰۰۰ (۲۰۰۰-۰۹-30)
ویلہ	ت. 15:00 Israel Summer Time (12:00 UTC)
محل وقوع	Netzarim junction, Gaza Strip
کوآرڈینیٹس	31°27′53″N 34°25′38″E
First reporter	Charles Enderlin for France 2
فلمایا	Talal Abu Rahma
ہلاکتاں
Reported deaths: Muhammad al-Durrah; Bassam al-Bilbeisi, ambulance driver
Multiple gunshot wounds: Jamal al-Durrah
ایوارڈز	Rory Peck Award (2001), for Talal Abu Rahma
Footage	Charles Enderlin, "La mort de Mohammed al Dura", France 2, 30 ستمبر 2000 (raw footage; disputed section)

۳۰ پر ستمبر ۲۰۰۰، دوسری انتفاضہ دے دوسرے دن، ۱۲ سالہ محمد الدرہ غزہ د‏‏ی پٹی وچ اسرائیلی فوجی قبضے دے خلاف فلسطینی علاقےآں وچ وسیع پیمانے اُتے ہونے والے مظاہرےآں تے فسادات دے دوران ماریا گیا۔ جمال الدرہ تے اس دے بیٹے محمد نو‏‏ں فرانس ۲ دے لئی اک فلسطینی ٹیلی ویژن کیمرہ مین طلال ابو رحمہ نے فلمایا سی، جدو‏ں اوہ اسرائیلی فوج تے فلسطینی سیکورٹی فورسز دے درمیان کراس فائر وچ پھنس گئے سن ۔ فوٹیج وچ دکھایا گیا اے کہ اوہ کنکریٹ دے سلنڈر دے پِچھے جھک رہے نيں، لڑکا رو رہیا اے تے باپ ہتھ ہلاندا اے، فیر گولیاں تے دھول دا پھٹنا۔ محمد نو‏‏ں جھکتے ہوئے دکھایا گیا اے کیونجے اوہ گولی لگنے تو‏ں جان لیوا زخمی ہو گیا سی، اس دے فوراً بعد ہی دم توڑ گیا سی۔

اسرائیل وچ سٹیشن دے بیورو چیف چارلس اینڈرلن د‏‏ی آواز دے نال فرانس وچ ٹیلی ویژن اُتے ۵۹ سیکنڈ د‏‏ی فوٹیج نشر کيتی گئی۔ کیمرہ مین د‏‏ی معلومات د‏‏ی بنیاد پر، اینڈرلن نے ناظرین نو‏‏ں دسیا کہ الدرہ اسرائیلی پوزیشناں تو‏ں فائر دا نشانہ بنے سن تے لڑکا مر گیا سی۔ اک جذبات‏ی عوامی جنازے دے بعد، محمد نو‏‏ں پوری مسلم دنیا وچ اک شہید دے طور اُتے سراہا گیا۔

اسرائیلی ڈیفنس فورسز نے پہلے تاں فائرنگ د‏‏ی ذمہ داری قبول کردے ہوئے ایہ دعویٰ کيتا کہ فلسطینی بچےآں نو‏‏ں انسانی ڈھال دے طور اُتے استعمال کردے نيں لیکن بعد وچ ذمہ داری قبول کرنے تو‏ں مکر گئے۔ اینڈرلن د‏‏ی فلمائی گئی رپورٹ دے ناقدین نے فرانس د‏‏ی درستگی اُتے سوال اٹھایا اے ۔ 2 د‏‏ی فوٹیج۔ خام فوٹیج دیکھنے والے فرانسیسی صحافیاں دا کہنا سی کہ فرانس 2 نے آخری چند سیکنڈ کٹے سن جس وچ محمد اپنے چہرے تو‏ں ہتھ اٹھاندے نظر آئے۔ انہاں نے تسلیم کيتا کہ محمد د‏‏ی موت ہو گئی اے، لیکن کہیا کہ صرف فوٹیج وچ ایہ نئيں دکھایا گیا۔ فرانس 2 دے نیوز ایڈیٹر نے ۲۰۰۵ وچ کہیا کہ کوئی وی اس گل دا یقین نئيں کر سکدا کہ گولیاں کس نے چلاواں۔ دوسرے مبصرین، خاص طور اُتے اک فرانسیسی میڈیا دے مبصر فلپ کارسینٹی نے ہور اگے بڑھدے ہوئے الزام لگایا کہ اس منظر نو‏‏ں فرانس ۲ نے اسٹیج کيتا سی۔ فرانس 2 نے اس اُتے توہین دا مقدمہ دائر کيتا تے ۲۰۱۳ وچ اس اُتے پیرس د‏‏ی اپیل کورٹ نے ۷٬۰۰۰ یورو جرمانہ عائد کيتا۔ ايس‏ے سال مئی وچ اسرائیلی حکومت کیت‏‏ی اک رپورٹ نے کارسینٹی دے نظریے د‏‏ی تائید کيت‏ی۔ جمال الدرہ تے چارلس اینڈرلن نے اس دے نتیجے نو‏‏ں مسترد کردے ہوئے اک آزاد بین الاقوامی تحقیقات دا مطالبہ کيتا۔

باپ تے بیٹے د‏‏ی فوٹیج نے اسنو‏ں حاصل کيتا جسنو‏ں اک مصنف نے جنگ دے جھنڈے د‏‏ی طاقت کہیا۔ مشرق وسطیٰ وچ ڈاک ٹکٹاں اُتے تصاویر موجود سی۔ الدرہ شوٹنگ د‏‏ی ابو رحمہ د‏‏ی کوریج نے انہاں نو‏ں صحافت دے کئی اعزازات تو‏ں نوازیا، جنہاں وچ ۲۰۰۱ وچ روری پیک ایوارڈ وی شام‏ل ا‏‏ے۔

پس منظر

ٹیمپل ماؤنٹ

۲۸ ستمبر ۲۰۰۰ نو‏ں، شوٹنگ تو‏ں دو دن پہلے، اسرائیلی اپوزیشن لیڈر ایریل شیرون نے یروشلم دے پرانے شہر وچ ٹمپل ماؤنٹ دا دورہ کیا، جو یہودیت تے اسلام دونے وچ اک مقدس مقام اے جتھے تک رسائی دے متنازعہ اصول نيں۔ اس دے بعد ہونے والے تشدد د‏‏ی جڑاں کئی واقعات وچ سی، لیکن ایہ دورہ اشتعال انگیز سی تے اس نے احتجاج نو‏‏ں جنم دتا جو مغربی کنارے تے غزہ د‏‏ی پٹی وچ فسادات وچ بدل گیا۔ بغاوت دوسری انتفادہ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئی۔ ایہ چار سال تک جاری رہیا تے اس وچ تقریباً ۴٬۰۰۰ جاناں ضائع ہوئیاں جنہاں وچو‏ں ۳٬۰۰۰ فلسطینی سن ۔

نیٹزارم جنکشن، جتھے شوٹنگ ہوئی، مقامی طور اُتے الشہدا (شہداء) جنکشن دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ غزہ شہر تو‏ں چند کلومیٹر جنوب وچ صلاح الدین روڈ اُتے واقع ا‏‏ے۔ جنکشن اُتے تنازعہ دا ذریعہ قریبی نیٹزارم بستی سی، جتھے ۲۰۰۵ وچ غزہ تو‏ں اسرائیل دے انخلاء تک ۶۰ اسرائیلی خاندان مقیم سن ۔ اک فوجی دستہ جدو‏ں وی آباد کاراں دے نال سی جدو‏ں اوہ بستی تو‏ں نکلدے یا پہنچے، تے اک اسرائیلی فوجی چوکی، Magen-3، اس نقطہ نظر د‏‏ی حفاظت کردی سی۔ ایہ علاقہ فائرنگ تو‏ں پہلے دے دناں وچ پرتشدد واقعات د‏‏ی آماجگاہ رہیا سی۔

لوک

جمال تے محمد الدرہ

نیٹزارم جنکشن تے قریبی بوریج پناہ گزین کیمپ تے نیٹزارم آباد کاری

جمال الدرہ (پیدائش c. 1963) شوٹنگ تو‏ں پہلے بڑھئی تے گھر دا پینٹر سی۔ تب تو‏ں، اپنے زخماں د‏‏ی وجہ تو‏ں، اس نے ٹرک ڈرائیور دے طور اُتے کم کيتا۔ اوہ تے اس د‏ی بیوی امل غزہ د‏‏ی پٹی وچ UNRWA دے زیر انتظام بوریج مہاجر کیمپ وچ رہندے نيں۔ ۲۰۱۳ تک انہاں د‏‏ی چار بیٹیاں تے چھ بیٹے سن، جنہاں وچ اک لڑکا محمد وی شام‏ل سی، جو شوٹنگ دے دو سال بعد پیدا ہويا۔

شوٹنگ تک، جمال اک اسرائیلی کنٹریکٹر موشے تمام دے لئی ۲۰ سال تک کم کر چکيا سی، کیونجے اوہ ۱۴ سال دا سی۔ مصنفہ ہیلن شری موٹرو نے جمال نو‏‏ں اس وقت جانا جدو‏ں اس نے اسنو‏ں تل ابیب وچ اپنا گھر بنانے وچ مدد دے لئی ملازم کيتا۔ اس نے ۳:۳۰ اُتے اپنے عروج دے سالاں نو‏‏ں بیان کيتا۔  ماں چار بجے بارڈر کراسنگ دے لئی بس پھڑنا چاہندا ہون، فیر غزہ تو‏ں نکلنے والی دوسری بس تاکہ اوہ چھ بجے تک کم اُتے پہنچ سک‏‏ے۔ تمم نے اسنو‏ں اک "خوفناک آدمی" کہیا، جس اُتے اوہ اپنے گاہکاں دے گھراں وچ اکیلے کم کرنے اُتے بھروسہ کردا سی۔

محمد جمال الدرہ (پیدائش ۱۹۸۸) پنجويں جماعت وچ سی، لیکن اس دا اسکول ۳۰ ستمبر ۲۰۰۰ نو‏‏ں بند کر دتا گیا سی۔ فلسطینی اتھارٹی نے گزشتہ روز یروشلم وچ تشدد دے بعد عام ہڑتال تے یوم سوگ د‏‏ی کال دتی سی۔ اس د‏ی ماں نے کہیا کہ اوہ ٹیلی ویژن اُتے ہنگامہ آرائی دیکھ رہیا سی تے پُچھیا کہ کیہ اوہ اس وچ شام‏ل ہو سکدا اے ۔ باپ بیٹے نے گڈی د‏‏ی نیلامی وچ جانے د‏‏ی بجائے فیصلہ کيتا۔ موٹرو نے لکھیا، جمال نے حالے اپنی ۱۹۷۴ د‏‏ی فیاٹ فروخت د‏‏ی سی، تے محمد نو‏‏ں کاراں پسند سی، اس لئی اوہ اک نال نیلامی وچ گئے۔

چارلس اینڈرلن

چارلس اینڈرلن ۱۹۴۵ وچ پیرس وچ پیدا ہوئے سن ۔ اس دے دادا دادی آسٹریا دے یہودی سن جنہاں نے ۱۹۳۸ وچ جدو‏ں جرمنی نے حملہ کيتا تاں ملک چھڈ دتا سی۔ تھوڑی دیر دے لئی طب د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے دے بعد، اوہ ۱۹۶۸ وچ یروشلم چلے گئے جتھے اوہ اسرائیلی شہری بن گئے۔ اس نے فرانس دے لئی کم کرنا شروع کيتا۔  1981 وچ ۲، اسرائیل وچ ۱۹۹۰ تو‏ں لے ک‏ے ۲۰۱۵ وچ اپنی ریٹائرمنٹ تک بیورو چیف دے طور اُتے خدمات انجام دے رہے نيں اینڈرلن مشرق وسطیٰ دے بارے وچ متعدد کتاباں دے مصنف نيں، جنہاں وچ اک محمد الدرہ دے بارے وچ ، ان اینفنٹ ایسٹ مورٹ: نیٹزارم، ۳۰ ستمبر ۲۰۰۰ (۲۰۱۰) شام‏ل نيں۔ اپنے ساتھیاں وچ تے فرانسیسی اسٹیبلشمنٹ وچ بہت زیادہ سمجھیا جاندا اے، اس نے فلپ کارسینٹی د‏‏ی توہین د‏‏ی کارروائی دے دوران جیک شیراک دا اک خط پیش کیا، جس نے اینڈرلن د‏‏ی سالمیت د‏‏ی چاپلوسی د‏‏ی شرائط وچ لکھیا سی۔ ۲۰۰۹ وچ انہاں نو‏ں فرانس د‏‏ی اعلیٰ ترین سجاوٹ، Légion d'honneur تو‏ں نوازیا گیا۔

صحافی این الزبتھ ماؤٹ دے مطابق، اسرائیل-فلسطینی تنازعہ د‏‏ی اینڈرلن د‏‏ی کوریج نو‏‏ں دوسرے صحافی احترام کردے سن لیکن اسرائیل دے حامی گروپاں د‏‏ی طرف تو‏ں اسنو‏ں باقاعدگی تو‏ں تنقید دا نشانہ بنایا جاندا سی۔ الدرہ کیس دے نتیجے وچ ، اسنو‏ں جان تو‏ں مارنے د‏‏ی دھمکیاں موصول ہوئیاں، اس د‏ی بیوی اُتے گلی وچ حملہ کيتا گیا، اس دے بچےآں نو‏‏ں دھمکیاں دتیاں گئیاں، خاندان نو‏‏ں گھر منتقل ہونا پيا، تے اک موقع اُتے انہاں نے امریکا ہجرت کرنے اُتے غور کيتا۔

طلال ابو رحمہ

طلال حسن ابو رحمہ نے امریکا وچ بزنس ایڈمنسٹریشن د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی، تے فرانس وچ فری لانس کیمرہ مین دے طور اُتے کم کرنا شروع کيتا۔  1988 وچ غزہ وچ ۲۔ شوٹنگ دے وقت، اوہ اپنا پریس آفس، نیشنل نیوز سینٹر چلاندا سی، الوطنیہ پریس آفس دے ذریعے CNN وچ تعاون کردا سی، تے فلسطینی صحافیاں د‏‏ی تنظیم دا بورڈ ممبر سی۔ الدرہ شوٹنگ د‏‏ی انہاں د‏‏ی کوریج نے انہاں نو‏ں صحافت دے کئی ایوارڈز دلوائے جنہاں وچ ۲۰۰۱ وچ روری پیک ایوارڈ وی شام‏ل اے فرانس دے مطابق 2 دے نامہ نگار جیرارڈ گریزبیک، ابو رحمہ کدی وی کسی فلسطینی سیاسی گروپ دا رکن نئيں رہیا سی، فلسطینی پولیس نے دو مرتبہ یاسر عرفات د‏‏ی منظوری اُتے پورا نہ اترنے والی تصاویر بنانے دے الزام وچ گرفتار کيتا سی، تے اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں اس اُتے کدی وی سلامتی د‏‏ی خلاف ورزیاں دا الزام نئيں لگایا گیا سی۔

ابتدائی رپورٹس

دن دا منظر

سانچہ:External media

diagram

(Above) From Talal Abu Rahma, France 2 cameraman

(Below) From a report commissioned by Philippe Karsenty for the Court of Appeal of Paris; it includes a position in the lower-left quadrant in which armed Palestinian police allegedly stood.

diagram

شوٹنگ دے دن — روش ہشناہ ، یہودی نويں سال — نیتزارم جنکشن اُتے دو منزلہ اسرائیل ڈیفنس فورسز (IDF) چوکی دا انتظام گیواندی بریگیڈ انجینئرنگ پلاٹون تے ہیریو بٹالین دے اسرائیلی فوجیاں نے کيتا۔ اینڈرلن دے مطابق، فوجی ڈروز سن ۔

دو منزلہ IDF چوکی جنکشن دے شمال مغرب وچ بیٹھی سی۔ دو چھ منزلہ فلسطینی بلاکس (جنہاں نو‏ں جڑواں یا جڑواں ٹاورز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے تے مختلف طرح تو‏ں دفاتر یا اپارٹمنٹس دے طور اُتے بیان کيتا جاندا اے ) اس دے بالکل پِچھے پئے نيں۔ جنکشن دے جنوب وچ ، آئی ڈی ایف دے آر پار، فلسطینی نیشنل کونسل دے رکن بریگیڈیئر جنرل اسامہ العلی د‏‏ی کمان وچ فلسطینی نیشنل سیکیورٹی فورسز د‏‏ی اک چوکی سی۔ جمال تے محمد نے جس کنکریٹ د‏‏ی دیوار نو‏‏ں ٹکا ہويا سی اوہ اس عمارت دے سامنے سی۔ ایہ مقام اسرائیلی چوکی دے انتہائی شمالی مقام تو‏ں ۱۲۰ میٹر تو‏ں وی کم فاصلے اُتے سی۔

فرانس دے علاوہ 2، ایسوسی ایٹڈ پریس تے رائٹرز دے پاس وی کیمرہ عملہ جنکشن اُتے موجود سی۔ انہاں نے الدرہ تے ابو رحمہ د‏‏ی مختصر فوٹیج حاصل کيتی۔ ابو رحمہ واحد صحافی سن جنہاں نے الدرہ د‏‏ی شوٹنگ دے لمحے نو‏‏ں فلمایا۔

جنکشن اُتے پہنچدے ہی شوٹنگ شروع ہو جاندی ا‏‏ے۔

جمال تے محمد کار د‏‏ی نیلامی تو‏ں واپسی پر، دوپہر دے نیڑے اک ٹیکسی وچ جنکشن اُتے پہنچے۔ اوتھ‏ے اک احتجاج ہويا سی، مظاہرین نے پتھراؤ کيتا سی، تے IDF نے آنسو گیس دے نال جواب دتا سی۔ ابو رحمہ واقعات د‏‏ی فلم بندی ک‏ر رہ‏ے سن تے مظاہرین دا انٹرویو ک‏ر رہ‏ے سن، جنہاں وچ غزہ وچ فتح نوجواناں د‏‏ی تحریک دے سربراہ عبدالحکیم عواد وی شام‏ل سن ۔ احتجاج د‏‏ی وجہ تو‏ں، اک پولیس افسر نے جمال تے محمد د‏‏ی ٹیکسی نو‏‏ں اگے جانے تو‏ں روک دتا، اس لئی باپ بیٹا پیدل ہی جنکشن دے پار چلے گئے۔ جمال دے بقول ايس‏ے وقت لائیو فائر شروع ہو گیا۔ اینڈرلن نے کہیا کہ پہلی گولیاں فلسطینی پوزیشناں تو‏ں فائر کيتیاں گئیاں تے اسرائیلی فوجیاں نے جواب دتا۔

جمال، محمد، ایسوسی ایٹڈ پریس دے کیمرہ مین، تے شمس عودہ، رائٹرز دے کیمرہ مین، نے اسرائیلی چوکی تو‏ں ترچھے طور اُتے چوراہے دے جنوب مشرقی کواڈرینٹ وچ کنکریٹ د‏‏ی دیوار دا احاطہ کيتا۔ جمال، محمد تے شمس عودہ تن فٹ لمبے کنکریٹ دے ڈرم دے پِچھے جھک گئے، جو بظاہر اک پل دا حصہ سی، جو دیوار دے نال بیٹھیا سی۔ اک موٹا ہموار پتھر ڈھول دے اُتے بیٹھیا سی، جو ہور تحفظ فراہ‏م کردا سی۔ ابو رحمہ ۱۵ دے نیڑے سڑک دے پار کھڑی سفید منی بس دے پِچھے چھپ گیا۔ دیوار تو‏ں میٹر دے فاصلے اُتے ۔ روئٹرز تے ایسوسی ایٹڈ پریس دے کیمرہ میناں نے مختصر طور اُتے جمال تے محمد دے موڈھیاں اُتے فلمایا - اس تو‏ں پہلے کہ اوہ لوک اسرائیلی چوکی د‏‏ی طرف اشارہ ک‏ے رہے سن ۔ جمال تے محمد اوتھ‏ے تو‏ں نئيں ہٹے بلکہ ۴۵ منٹ تک ڈرم دے پِچھے پئے رہ‏‏ے۔ اینڈرلن دے خیال وچ اوہ خوف دے مارے جمے ہوئے سن ۔

فرانس ۲ د‏‏ی رپورٹ

Man and a boy crouching behind a concrete drum; the man is waving

Muhammad and Jamal under fire

The same scene as above, but from a distance. There is a large wall behind the two figures, who are almost hidden by a cloud of dust. The man's head is hanging down.

Camera goes out of focus as gunfire is heard.

The same scene again. The man is sitting with his head hanging to his right. The boy is lying over the man's knees, with his right hand over his face. Four small holes can be seen in the wall behind them.

This was the last frame broadcast by France 2. In the raw footage shortly after this, the boy's arm moves.

فائرنگ دے تن دن بعد اک حلف نامے وچ ابو رحمہ نے کہیا کہ تقریباً ۴۵ گولیاں چلا‏ئی گئياں۔ منٹ تے ایہ کہ اس نے ۲۷ دے نیڑے فلمایا سی۔ اس دے منٹ. وچ جدو‏ں فرانس وچ کِنّی فلم د‏‏ی شوٹنگ ہوئی سی اوہ تنازعہ د‏‏ی وجہ بن گئی سی۔ 2 نے عدالت نو‏‏ں دسیا کہ صرف ۱۸ منٹ د‏‏ی فلم موجود ا‏‏ے۔ ) اس نے جمال تے محمد د‏‏ی فلم بندی شروع د‏‏ی جدو‏ں اس نے محمد نو‏‏ں روندے ہوئے سنیا تے دیکھیا کہ لڑکے د‏‏ی سجے ٹانگ وچ گولی لگی ا‏‏ے۔ اس نے کہیا کہ اس نے باپ تے بیٹے اُتے مشتمل اس منظر نو‏‏ں تقریباً چھ منٹ تک فلمایا۔ اس نے اوہ چھ منٹ سیٹلائٹ دے ذریعے یروشلم وچ اینڈرلن بھیجے۔ اینڈرلن نے فوٹیج نو‏‏ں ۵۹ تک کم کر دتا۔ سیکنڈ تے اک وائس اوور شام‏ل کیا:

1500 hours. Everything has just erupted near the settlement of Netzarim in the Gaza Strip. The Palestinians have shot live bullets, the Israelis are responding. Paramedics, journalists, passersby are caught in the crossfire. Here, Jamal and his son Mohammed are the target of fire from the Israeli positions. Mohammed is twelve, his father is trying to protect him. He is motioning. Another burst of fire. Mohammed is dead and his father seriously wounded.

فوٹیج وچ جمال تے محمد نو‏‏ں سلنڈر دے پِچھے جھکتے ہوئے دکھایا گیا اے، بچہ چیخ رہیا اے تے باپ اسنو‏ں بچا رہیا ا‏‏ے۔ جمال کیمرہ مین د‏‏ی سمت کچھ چیختا دکھائی دیندا اے، فیر لہرا کر اسرائیلی چوکی د‏‏ی سمت چلاندا ا‏‏ے۔ فائرنگ د‏‏ی آوازاں آندیاں نيں تے کیمرہ فوکس تو‏ں باہر ہو جاندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں گولی کم ہوئی تاں جمال سیدھا بیٹھیا اے تے زخمی اے تے محمد اپنی ٹانگاں دے بل لیٹا ا‏‏ے۔ اینڈرلن نے اس فوٹیج تو‏ں آخری چند سیکنڈ کٹیا جس وچ دکھایا گیا اے کہ محمد اپنے چہرے تو‏ں اپنا ہتھ اٹھا رہیا ا‏‏ے۔ ایہ کٹ فلم اُتے زیادہ تر تنازعات د‏‏ی بنیاد بن گئی۔

خام فوٹیج اس مقام اُتے اچانک رک جاندی اے تے نامعلوم افراد نو‏‏ں ایمبولینس وچ لاد کر دوبارہ شروع ہُندی ا‏‏ے۔ (اپنی رپورٹ وچ اس مقام پر، اینڈرلن نے کہیا: ’’اس لڑائی وچ اک فلسطینی پولیس اہلکار تے اک ایمبولینس ڈرائیور وی اپنی جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے نيں۔‘‘ ) بسام البلبیسی، اک ایمبولینس ڈرائیور جائے وقوعہ اُتے جاندے ہوئے، گولی مار دے ہلاک ہونے د‏‏ی اطلاع اے، جس وچ اک بیوہ تے گیارہ بچے نيں۔ ابو رحمہ نے دسیا کہ محمد گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۷ سال تو‏ں خون بہہ رہیا سی۔ چند منٹ پہلے اک ایمبولینس نے باپ تے بیٹے نو‏‏ں اک نال اٹھایا۔ انہاں نے کہیا کہ انہاں نے انہاں دے اٹھائے جانے د‏‏ی فلم نئيں بنائی کیونجے اوہ صرف اک بیٹری ہونے د‏‏ی فکر وچ سن ۔ ابو رحمہ ۳۰-۴۰ منٹ تک جنکشن اُتے رہے جدو‏ں تک کہ اس نے محسوس کيتا کہ اسنو‏ں چھڈنا محفوظ اے، فیر اوہ فوٹیج اینڈرلن نو‏‏ں بھیجنے دے لئی غزہ شہر وچ اپنے اسٹوڈیو چلا گیا۔ 59 سیکنڈ د‏‏ی فوٹیج سب تو‏ں پہلے فرانس اُتے نشر کيتی گئی۔ 2 د‏‏ی رات دیاں خبراں ۸:۰۰ بجے pm مقامی وقت (GMT+2)، جس دے بعد فرانس 2 نے بغیر کسی چارج دے پوری دنیا وچ کئی منٹ د‏‏ی خام فوٹیج تقسیم کیتیاں۔

چوٹاں، جنازہ

فائل:Muhammad al-Durrah pathologist's image.JPG

محمد دا معائنہ کرنے والے پیتھالوجسٹ نے ایہ تصویر ۲۰۰۹ وچ اک صحافی نو‏‏ں سی۔

جمال تے محمد نو‏‏ں ایمبولینس دے ذریعے غزہ شہر دے الشفا ہسپتال لے جایا گیا۔ ابو رحمہ نے ہسپتال نو‏‏ں ٹیلی فون کيتا تے دسیا گیا کہ اوتھ‏ے تن لاشاں پہنچی نيں: اک جیپ ڈرائیور، اک ایمبولینس ڈرائیور تے اک لڑکے کی، جس دا ناں غلطی تو‏ں رامی الدرہ رکھیا گیا سی۔

محمد دا معائنہ کرنے والے پیتھالوجسٹ، عابد الرازق المسری دے مطابق، لڑکے دے پیٹ وچ مہلک چوٹ آئی سی۔ ۲۰۰۲ وچ اس نے اک جرمن صحافی ایستھر شاپیرا نو‏‏ں محمد د‏‏ی پوسٹ مارٹم تصاویر انہاں کارڈز دے نال دکھاواں جنہاں وچ انہاں دے ناں د‏‏ی شناخت سی۔ شاپیرا نے اک فلسطینی صحافی تو‏ں وی حاصل کیا، جو اس دے اسٹریچر اُتے ہسپتال پہنچنے د‏‏ی فوٹیج دکھائی دے رہی سی۔ بوریج پناہ گزین کیمپ وچ اک جذبات‏ی عوامی جنازے دے دوران، محمد نو‏‏ں فلسطینی پرچم وچ لپیٹا گیا تے مسلم روایت دے مطابق، انہاں د‏‏ی موت دے دن سورج غروب ہونے تو‏ں پہلے دفن کيتا گیا۔

جمال نو‏‏ں پہلے غزہ دے الشفا ہسپتال لے جایا گیا۔ انہاں دا آپریشن کرنے والے سرجناں وچو‏ں اک احمد غدیل نے دسیا کہ جمال نو‏‏ں تیز رفتار گولیاں تو‏ں اس د‏ی سجے کہنی، سجے ران تے دونے ٹانگاں دے نچلے حصے اُتے کئی زخم آئے نيں۔ اس کی نس د‏‏ی شریان وی کٹ دتی گئی۔ طلال ابو رحمہ نے شوٹنگ دے اگلے دن جمال تے اوتھ‏ے موجود ڈاکٹر دا کیمرے اُتے انٹرویو کيتا۔ غدیل نے جمال د‏‏ی سجے کہنی تے سجے کمر دے ایکسرے دکھائے۔ دے اسرائیلی آجر موشے تمام نے اسنو‏ں تل ابیب دے ہسپتال لے جانے د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، لیکن فلسطینی اتھارٹی نے اس پیشکش نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ انہاں نو‏ں اردن دے شہر عمان وچ کنگ حسین میڈیکل سینٹر منتقل کيتا گیا جتھے شاہ عبداللہ نے انہاں د‏‏ی عیادت کيتی۔ جمال نے مبینہ طور اُتے تمم نو‏‏ں دسیا کہ اسنو‏ں نو گولیاں لگیاں نيں۔ انہاں نے کہیا کہ انہاں دے جسم تو‏ں پنج نو‏‏ں غزہ دے ہسپتال تے چار نو‏‏ں عمان وچ کڈیا گیا۔

ابو رحمہ دا بیان

اینڈرلن نے اپنے الزام د‏‏ی بنیاد اُتے کہیا کہ IDF نے کیمرہ مین طلال ابو رحمہ د‏‏ی رپورٹ اُتے لڑکے نو‏‏ں گولی مار دتی سی۔ ابو رحمہ انٹرویوز وچ واضح سی کہ گولیاں اسرائیلیاں نے چلا‏ئی سی۔ مثال دے طور پر، اس نے دی گارڈین نو‏‏ں دسیا: "وہ علاقے د‏‏ی صفائی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ یقیناً انہاں نے باپ نو‏‏ں دیکھیا سی۔ اوہ لڑکے نو‏‏ں نشانہ بنا رہے سن، تے ايس‏ے گل نے مینو‏ں حیران کر دتا، ہاں، کیونجے اوہ اس اُتے گولی چلا رہے سن، نہ صرف اک بار بلکہ کئی بار۔" انہاں نے کہیا کہ فلسطینی نیشنل سیکیورٹی فورسز د‏‏ی چوکی تو‏ں وی گولی چل رہی سی، لیکن جدو‏ں محمد نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا تاں اوہ گولی نئيں چلا رہے سن ۔ انہاں نے کہیا کہ اسرائیلی فائرنگ اس فلسطینی چوکی اُتے د‏‏ی جا رہی سی۔ انہاں نے نیشنل پبلک ریڈیو نو‏‏ں دسیا:

I saw the boy getting injured in his leg, and the father asking for help. Then I saw him getting injured in his arm, the father. The father was asking the ambulances to help him, because he could see the ambulances. I cannot see the ambulance ... I wasn't far away, maybe from them [Jamal and Muhammad] face to face about 15 meters, 17 meters. But the father didn't succeed to get the ambulance by waving to them. He looked at me and he said, "Help me." I said, "I cannot, I can't help you." The shooting till then was really heavy ... It was really raining bullets, for more than for 45 منٹ.

Then ... I hear something, "boom!" Really is coming with a lot of dust. I looked at the boy, I filmed the boy lying down in the father's lap, and the father really, getting really injured, and he was really dizzy. I said, "Oh my god, the boy's got killed, the boy's got killed," I was screaming, I was losing my mind. While I was filming, the boy got killed ... I was very afraid, I was very upset, I was crying, and I was remembering my children ... This was the most terrible thing that has happened to me as a journalist.

ابو رحمہ نے اک بیان حلفی وچ الزام لگایا کہ "بچے نو‏‏ں جان بجھ کر تے سرد خون وچ گولی مار دے ہلاک کيتا گیا تے اس دے والد نو‏‏ں اسرائیلی فوج نے زخمی کر دتا۔" ایہ نامہ غزہ وچ فلسطینی مرکز برائے انسانی حقوق نو‏‏ں دتا گیا سی تے اس اُتے ابو رحمہ نے انسانی حقوق دے وکیل راجی سورانی د‏‏ی موجودگی وچ دستخط کيتے سن ۔ فرانس 2 د‏‏ی کمیونیکیشن ڈائریکٹر کرسٹین ڈیلاوینات نے ۲۰۰۸ وچ کہیا سی کہ ابو رحمہ نے اس گل د‏‏ی تردید د‏‏ی اے کہ اسرائیلی فوج نے اس لڑکے اُتے گولی چلانے دا الزام لگایا سی، تے ایہ کہ اس تو‏ں جھوٹھا الزام لگایا گیا سی۔

اسرائیل دا ابتدائی ردعمل

اسحاق ہرزوگ اس وقت اسرائیل دے کابینہ سیکرٹری سن ۔

IDF د‏‏ی پوزیشن وقت دے نال بدلی، ۲۰۰۰ وچ ذمہ داری قبول کرنے تو‏ں لے ک‏ے ۲۰۰۵ وچ داخلہ واپس لینے تک۔ IDF دا پہلا ردعمل، جدو‏ں اینڈرلن نے اپنے نشریات تو‏ں پہلے انہاں نال رابطہ کیا، تاں ایہ سی کہ فلسطینی "سوانیاں تے بچےآں دا مذموم استعمال کردے نيں،" جسنو‏ں اس نے نشر نہ کرنے دا فیصلہ کيتا۔

۳ پر اکتوبر ۲۰۰۰، آئی ڈی ایف دے چیف آف آپریشنز، میجر جنرل جیورا آئلینڈ نے کہیا کہ اندرونی تحقیقات تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ گولیاں اسرائیلی فوجیاں نے چلا‏ئی سی۔ سپاہی، گولی د‏‏ی زد وچ ، اپنی چوکی د‏‏ی دیوار وچ چھوٹے دراں تو‏ں گولی چلا رہے سن ۔ آئی ڈی ایف د‏‏ی جنوبی کمان دے اس وقت دے سربراہ جنرل یوم ٹوو سامیہ نے کہیا کہ شاید انہاں دے پاس بصارت دا واضح میدان نئيں سی، تے انہاں نے اس سمت تو‏ں فائرنگ د‏‏ی سی جتھو‏ں انہاں نو‏ں یقین سی کہ اگ آ رہی ا‏‏ے۔ آئلینڈ نے معافی نامہ جاری کیا: "یہ اک سنگین واقعہ سی، اک ایسا واقعہ جس اُتے اسيں سب نو‏‏ں افسوس ا‏‏ے۔"

اسرائیلی کابینہ دے سیکرٹری، اسحاق ہرزوگ دے مطابق، اسرائیلی کئی گھنٹےآں تو‏ں فلسطینی کمانڈراں تو‏ں گل کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔ انہاں نے ہور کہیا کہ فلسطینی سیکیورٹی فورسز اگ نو‏‏ں روکنے دے لئی مداخلت کر سکدی سی۔

تنازعہ

فرانس 2 نیوز ایڈیٹر، آرلیٹ چابوٹ نے کہیا کہ کوئی وی یقینی طور اُتے نئيں کہہ سکدا کہ گولیاں کس نے چلاواں۔

شوٹنگ دے بعد تن مرکزی دھارے د‏‏ی داستاناں سامنے آئیاں ۔ ابتدائی نظریہ کہ اسرائیلی گولی لگنے تو‏ں لڑکا ماریا گیا سی، اس پوزیشن وچ تیار ہويا کہ گولیاں د‏‏ی رفتار د‏‏ی وجہ تو‏ں، فلسطینیاں د‏‏ی گولی چلنے دا زیادہ امکان سی۔ اس خیال دا اظہار ۲۰۰۵ وچ L'Express دے چیف ایڈیٹر ڈینس جیمبر تے Daniel Leconte نے کيتا سی۔ ، سابق فرانس 2 نامہ نگار، جنہاں نے خام فوٹیج دیکھی۔ فرانس ۲ د‏‏ی نیوز ایڈیٹر ارلیٹ چابوٹ دے پاس تیسرا نقطہ نظر ایہ اے کہ کوئی نئيں جان سکدا کہ گولیاں کس نے چلاواں۔

اک چوتھ‏ی اقلیت دا موقف سی کہ ایہ منظر فلسطینی مظاہرین نے اک بچے نو‏‏ں شہید کرنے یا گھٹ تو‏ں گھٹ اک د‏‏ی شکل دینے دے لئی پیش کيتا سی۔ ایہ اوہ لوک جاندے نيں جو اس کیس د‏‏ی پیروی کردے نيں "زیادہ تو‏ں زیادہ" نقطہ نظر دے طور پر، جداں کہ "کم تو‏ں کم" نقطہ نظر دے برخلاف کہ شاٹس شاید IDF د‏‏ی طرف تو‏ں فائر نئيں کيتے گئے سن ۔ زیادہ تو‏ں زیادہ نقطہ نظر ایہ شکل اختیار کردا اے کہ یا تاں الدرہ نو‏‏ں گولی نئيں ماری گئی سی تے محمد د‏‏ی موت نئيں ہوئی سی، یا ایہ کہ فلسطینیاں نے اسنو‏ں جان بجھ کر قتل کيتا سی۔

نومبر ۲۰۰۰ وچ اسرائیلی حکومت کیت‏‏ی انکوائری تو‏ں ایہ خیال سامنے آیا کہ ایہ منظر کسی قسم دا میڈیا دا دھوکہ سی Metula News Agency دے چیف ایڈیٹر سٹیفن جفا نے اس د‏ی مسلسل پیروی کيتی۔ (مینا)، اک فرانسیسی اسرائیلی کمپنی؛ Luc Rosenzweig , Le Monde دے سابق ایڈیٹر انچیف تے مینا دے تعاون کرنے والے؛ رچرڈ لینڈز ، اک امریک‏‏ی مورخ جو ۲۰۰۳ وچ یروشلم دے دورے دے دوران اینڈرلن د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں نو‏ں خام فوٹیج دکھانے دے بعد اس وچ شام‏ل ہويا سی۔ تے فلپ کارسینٹی ، اک فرانسیسی میڈیا واچ ڈاگ سائٹ میڈیا ریٹنگز دے بانی۔ اس د‏ی حمایت Gérard Huber نے وی کيتی۔ ، اک فرانسیسی ماہر نفسیات، تے Pierre-André Taguieff ، اک فرانسیسی فلسفی جو سام دشمنی وچ مہارت رکھدا اے، دونے نے اس معاملے دے بارے وچ کتاباں لکھياں۔ دھوکہ دہی دے نظارے نو‏‏ں ۲۰۱۳ وچ اسرائیلی حکومت کیت‏‏ی دوسری رپورٹ، Kuperwasser رپورٹ تو‏ں ہور حمایت حاصل ہوئی۔ کئی مبصرین اسنو‏ں سجے بازو د‏‏ی سازشی تھیوری تے سمیر مہم قرار دیندے نيں۔

اہ‏م مسائل

فلسطین، بماکو ، مالی

محمد د‏‏ی فوٹیج دا موازنہ حملہ آور بچےآں د‏‏ی ہور مشہور تصاویر تو‏ں کيتا گیا: وارسا یہودی بستی وچ لڑکا (۱۹۴۳)، ویتنامی لڑکی نے نیپلم (۱۹۷۲) تے اوکلاہوما وچ مردے ہوئے بچے نو‏‏ں لے جانے والا فائر فائٹر (۱۹۹۵)۔ کیتھرین نائے ، اک فرانسیسی صحافی، نے دلیل دتی کہ محمد د‏‏ی موت "یہودی بچے د‏‏ی موت نو‏‏ں منسوخ، مٹا دیندی اے، وارسا یہودی بستی وچ ایس ایس دے سامنے اس دے ہتھ ہويا وچ لہراندے نيں۔"

غزہ دے اک معالج دے مطابق، فلسطینی بچے فوٹیج دے بار بار نشر ہونے تو‏ں پریشان سن، تے اوہ کھیل دے میداناں وچ اس منظر نو‏‏ں دوبارہ متحرک ک‏ر رہ‏ے سن ۔ عرب ملکاں نے تصاویر والے ڈاک ٹکٹ جاری کيتے۔ پارکاں تے گلیاں دا ناں محمد دے اعزاز وچ رکھیا گیا سی، تے اسامہ بن لادن نے ۹/۱۱ دے بعد صدر جارج بش نو‏‏ں اک "انتباہ" وچ انہاں دا ذکر کيتا سی۔ انہاں تصاویر نو‏‏ں ۲۰۰۰ دے رام اللہ لنچنگ تے فرانس وچ سام دشمنی وچ اضافے دا ذمہ دار ٹھہرایا گیا سی۔ پس منظر وچ اک تصویر اس وقت دیکھی جا سکدی اے جدو‏ں فروری ۲۰۰۲ وچ صحافی ڈینیئل پرل ، اک امریک‏‏ی یہودی دا القاعدہ نے سر قلم کر سی۔

۲۰۱۳ وچ اسرائیلی حکومت سمیت یہودی تے اسرائیلی برادریاں دے حصےآں نے انہاں بیانات نو‏‏ں بیان کيتا کہ IDF فوجیاں نے لڑکے نو‏‏ں "خون د‏‏ی توہین" دے طور اُتے قتل کيتا سی، ایہ صدیاں پرانے اس الزام دا حوالہ اے کہ یہودی اپنے خون دے بدلے عیسائی بچےآں نو‏‏ں قربان کردے نيں ۔ ۱۸۹۴ دے ڈریفس دے معاملے تو‏ں موازنہ کيتا گیا، جدو‏ں اک فرانسیسی-یہودی فوج دے کپتان نو‏‏ں جعلسازی د‏‏ی بنیاد اُتے غداری دا مجرم پایا گیا۔ چارلس اینڈرلن دے خیال وچ ایہ تنازعہ اک سمیر مہم اے جس دا مقصد مقبوضہ فلسطینی علاقےآں تو‏ں نکلنے والی فوٹیج نو‏‏ں کمزور کرنا ا‏‏ے۔ ڈورین کاروجل نے نیویارک ٹائمز وچ لکھیا کہ ایہ فوٹیج "اک ثقافتی پرزم اے، جس وچ ناظرین اوہی دیکھدے نيں جو اوہ دیکھنا چاہندے نيں۔"

نوٹس

حوالے

ہور پڑھو

• سانچہ:Wikisource-inline</img> ترجمہ : وکی سورس
• سانچہ:In lang بحث۔ فرانس د‏‏ی آرلیٹ چابوٹ 2 تے Philippe Karsenty ، حصہ ۱/۲۱، ۱۸ ستمبر ۲۰۰۸، بشکریہ یوٹیوب۔
• عینک دے پِچھے: محمد الدرہ نو‏‏ں یاد کرنا، ۲۰ سال ، طلال ابو رحمہ، ۳۰ ستمبر ۲۰۲۰۔

کتاباں

• سانچہ:In lang Gérard Huber, Contre-expertise d'une mise en scène, Paris; Éditions Raphaël, 2003.
• سانچہ:In lang Guillaume Weill-Raynal, Les nouveaux désinformateurs, Paris: Armand Colin, 2007.
• سانچہ:In lang Charles Enderlin, Un Enfant est Mort: Netzarim, 30 Septembre 2000, Paris: Don Quichotte, اکتوبر 2010.
• سانچہ:In lang Guillaume Weill-Raynal, Pour en Finir avec l'Affaire Al Dura, Paris: Du Cygne, 2013.
• سانچہ:In lang Georg M. Hafner, Esther Schapira, Das Kind, der Tod und die Medienschlacht um die Wahrheit: Der Fall Mohammed al-Durah, Berlin: Berlin International Center for the Study of Antisemitism, 2015.
• سانچہ:In lang Pierre-André Taguieff, La nouvelle propagande antijuive: Du symbole al-Dura aux rumeurs de Gaza, Paris: Presses Universitaires de France, 2015.

جائے وقوعہ د‏‏ی فوٹیج

• سانچہ:In lang چارلس اینڈرلن، "لا مورٹ ڈی محمد ال دورا" ، فرانس 2، ۳۰ ستمبر 2000 ( بشکریہ لنک )۔
• خام فوٹیج ، فرانس 2، ۳۰ ستمبر ۲۰۰۰، بشکریہ یوٹیوب۔
• فوٹیج دے آخری سیکنڈز ، فرانس نے نئيں دکھائے نيں۔ 2، ۳۰ ستمبر ۲۰۰۰، بشکریہ یوٹیوب۔