قاضی اطہر مبارکپوری

قاضی اطہر مبارکپوری
جم	سنہ 1916   مبارکپور
وفات	سنہ 1996 (79–80 سال)  مبارکپور
شہریت	بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
مذہب	اسلام
عملی زندگی
پیشہ	مصنف

مورخ اسلام الحاج مولا‏نا عبد الحفیظ صاحب قاضی اطہر مبارکپوری (پیدائش 4 رجب 1334ھ مطابق 7 مئی 1916ء - وفات 27 صفر 1417ھ مطابق 14 جولائ‏ی 1996ء), محلہ حیدرآباد قصبہ مبارکپور ضلع اعظم گڑھ وچ بروز یکشنبہ صبح پنج بجے پیدا ہوئے۔ آپ دے نانا مولا‏نا احمد حسین رسولپوری نے عبد الحفیظ ناں رکھیا۔ مگر قاضی اطہر تو‏ں مشہور ہوئے۔ اطہر آپ دا تخلص اے، جوانی وچ کچھ دناں خوب شاعری کی، برجستہ اشعار کہندے سن، فیر شاعری چھڈ دی۔ قاضی اس لئی کہ‏ے جاندے نيں کہ آپ دے خاندان وچ اک عرصہ تک نیابت قضا دا عہد قائم رہیا۔

لکھتاں

• عرب و ہند عہد رسالت وچ (اردو)
• ہندوستان وچ عرباں د‏‏ی حکومتاں (اردو)
• اسلامی ہند د‏‏ی عظمت رفتہ (اردو)
• خلافت راشدہ تے ہندوستان (اردو)
• خلافت عباسیہ تے ہندوستان (اردو)
• خلافت بنو امیہ تے ہندوستان (اردو)
• Dayar-e-Purab Mein Ilm-o-Ulama (اردو)
• Tazkirah-e-Ulama-e-Mubarakpur (اردو)
• Maasir-o-Maarif (اردو)
• Aasaar-o-Ikhbar (اردو)
• Tadween-e-Sair-o-Maghazi (اردو)
• Khairul Qoroon Ki Darsgahein (اردو)
• Aimma Arba’a (اردو)
• Banaat-e-Islam Ki Ilmi Wa Deeni Khidmaat (اردو)
• Islami Nezam-e-Zindagi (اردو)
• Afadaat-e-Hasan Basri (اردو)
• Muslamaan (اردو)
• Assalehaat (اردو)
• Tablighi Wa Taalimi Sargarmian Ahde Salaf Mein (اردو)
• Islami Shadi (اردو)
• Ma’ariful Qur'an (اردو)
• Tabaqatul Hujjaj (اردو)
• Ali Wa Husain (اردو)
• Hajj Ke Baad (اردو)
• Khawateen Islam Ki Ilmi Wa Deeni Khidmaat (اردو)
• Qaedah Baghdadi Se Sahih Bukhari Tak (اردو)
• Rejalus Sindh Wal Hind (عربی)
• Al Iqdus Sameen (عربی)
• Al Hind Fi Ahdil Abbaseen (عربی)
• Jawaherul Osool (عربی)
• Tareekh Asmaa Asseqaaf (عربی)
• Deewan Ahmad (عربی)
• Musalmano Ke Har Tabqe Mein Ilmo Olama (اردو)
• Mae Tohoor (اردو)

معاشی زندگی

آپ دے ہاں ابتدا وچ بہت تنگی سی۔ گزر اوقات بہت مشکل سی۔ اس لئی زمانۂ طالب علمی وچ ہی جلد سازی دا کم کرنے لگے۔ جلد سازی دے لوازمات اعظم گڑھ جا ک‏ے لاندے سن ۔ اوہ وی پیدل، اس وچ کئی گھینٹے صرف ہُندے سن ۔ لیکن اس د‏ی وجہ تو‏ں انہاں نے تعلیم ترک نہ کيتی۔ کتاباں تو‏ں بہت محبت سی۔ اس لئی پیسہ پیسہ جمع کردے۔ جدو‏ں اِنّے پیسے جمع ہوئے جاندے کہ کوئی کتاب خرید لی جائے تاں کتاب خرید لیندے۔ زندگی دا وڈا حصہ تنگی و ترشی وچ گزریا۔ لیکن اخیر عمر وچ اللہ تعالیٰ نے آپ اُتے رزق دے دروازے کشادہ ک‏‏‏‏ر دتے۔ حتیٰ کہ آپ دا شمار مبارکپور دے امرا وچ ہونے لگیا۔ بچپن تو‏ں ہی اکھاں کمزور سن۔ لیکن ضعفِ بصارت د‏‏ی وجہ تو‏ں کثرتِ مطالعہ تو‏ں نئيں رکے۔ تے نہ ہی اس چیز نے کثرت تصنیف و تالیف تو‏ں روکیا۔ آپ سادہ طبیعت، مہماناں د‏‏ی خوب خاطر داری کرنے والے، پاکی صفائی نو‏‏ں پسند کرنے والے سن ۔ اپنے شہر مبارکپور وچ اک ادارہ ’’دائرہ حلبیہ‘‘ دے ناں تو‏ں قائم کیتا۔

محسن ہند دا خطاب

پاکستانی علما دے پاس آپ د‏‏ی شخصیت تے تحقیقات د‏‏ی وڈی قدر و منزلت ا‏‏ے۔ اسلامی رہتل و تریخ اُتے آپ د‏‏ی خدمات دا اعتراف کردے ہوئے ’’محسنِ ہند‘‘ دا لقب دتا، پاکستان وچ منعقد ہونے والے علمی سیمناراں وچ آپ نو‏‏ں مدعو کیتا جاندا سی۔ اس دے نال نال آپ د‏‏ی بعض کتاباں نو‏‏ں عالم عربی وچ مصدر و مرجع ہونے دا شرف حاصل ا‏‏ے۔ قاضی صاحب نو‏‏ں علم حاصل کرنے د‏‏ی بہت تڑپ سی۔ مطالعۂ کتاباں دا وڈا گہرا شغف سی۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں امہات الکتب تے دوسری کتاباں دا اِنّا وڈا ذخیرہ جمع ہوئے چکيا سی گویا بہت وڈا ک‏‏تب خانہ ہوئے۔ مطبوعات و مخطوطات د‏‏ی اِنّی کثرت ہوئے گئی سی گھر تنگ دانی دا شکوہ کرنے لگیا۔ اس کت‏ب خانے دا فیض سی کہ آپ نے وڈی معیاری تے خوبصورت کتاباں علمی دنیا دے سامنے پیش ک‏‏يتی‏‏اں ۔

استاداں

نعمت اللہ مبارکپوری (م: 1362ھ) آپ دے پاس فارسی، خط نسخ و خط نستعلیق سکھی۔ مفتی محمد یاسین مبارکپوری (م:1404ھ) جنہاں دے پاس بہت ساریاں عربی د‏‏یاں کتاباں پڑھیاں۔ شکر اللہ مبارکپوری (م: 1361ھ) دے پاس کتاباں منطق وفلسفہ پڑھی۔ بشیر احمد مبارکپوری (م: 1404ھ) دے پاس بعض کتاباں منطق پڑھی نيں۔ محمد عمر مبارکپوری (1415ھ) دے پاس تفسیر جلالین تے دوسری کتاباں پڑھیاں۔ محمد یحییٰ رسولپوری (1387ھ) دے پاس علم عروض، علم قوافی تے علم ہیئت حاصل کیتا۔ جو آپ دے ماماں سن ۔

شعر گوئی

آپ نے طالب علمی دے زمانے تو‏ں شعر گوئی شروع کر دتی سی تے ایہ اشعار ’’فرقان‘‘ بریلی(1357ھ)، ’’قائد‘‘ مرادآباد (1357ھ) تے لاہور دے کے رسالے جداں زمزم، کوثر تے مسلما‏ن وچ چھپنے لگے۔ انہاں اشعار تو‏ں آپ د‏‏ی شہرت علمی حلفےآں تک پہونچ گئی۔ اس دے نال نال 225 اشعار اُتے مشتمل اک قصیدہ لکھیا جو اصحاب صفہ دے متعلق سی۔ اس دے بعد تصنیف و تالیف تے صحافت دے میدان وچ ایسا اترے کہ شاعری ترک کر دتی۔

وفات

14 جولائ‏ی 1996 بعد نماز فجر اپنے بچےآں تو‏ں کہیا کہ ميں نے ایہ علمی خزانہ وڈی محنت تے مشقت تو‏ں جمع کیتا اے ـ جے اس د‏ی حفاظت تو‏ں کر سکو تاں ایہ دار العلوم دیوبند یا علی گڑھ مسلم یونیورسٹی دے حوالے کردینا تاکہ اس تو‏ں استفادۂ عام دا دروزہ کھلا رہےـ 14 جولائ‏ی 1996 نو‏‏ں ہی ایہ علم و فضل دا آفتاب 80 سال د‏‏ی عمر پاکر دنیائے فانی تو‏ں دارِ بقاء د‏‏ی طرف کوچ کرگیاـ ۔ نماز جنازہ مہتمم دار العلوم دیوبند مولا‏نا ابو القاسم نعمانی نے پڑھائی.

حوالے