قارلوق لوک
| زباناں | |
|---|---|
| قارلوق | |
| مذہب | |
| اسلام | |
| متعلقہ نسلی گروہ | |
| ایغور لوک اتے ازبیک |
قارلوق جاں کارلوک (پرانی ترک بولی: 
; انگریزی: Karluk جاں Qarluq)اک خانہ بدوش ترکی قبیلہ سی جو وچکار ایشیا وچّ التائی پہاڑاں توں لہندے وچّ کارا - ارتش اتے تربگتای پربتاں دے علاقے وچّ بسیا کردا سی ۔ ایہناں نوں چینی لوک گیلولو ( 葛邏祿 , Gelolu ) تے ایرانی (فارسی:خَلُّخ )وی بلاؤندے سن ۔ قارلوق لوک قومیت دے نظریئے توں ایغور لوکاں نال متعلق سن ۔ ترک بولیاں وچّ اک قارلوق شاخ ہے ، جسدا نام انہی قارلوقاں اتے پیا اتے جس وچّ ایغور بولی، ازبک بولی اتے الی ترک بولی شامل ہن ۔
ناں
سودھوکارلوک قبیلے دا نام کویں پیا اس اتے ودواناں وچّ بحث ہے اتے کئی نظریئے ہن ۔ ایہناں وچوں کجھ اس پرکار ہن -
قارا دا مطلبّ ترک بولیاں وچّ برف اتے لوق دا مطلبّ واسی ہندا ہے ۔ اک لوک - کہانی دے مطابق ترکی متھ - کتھاواں وچّ ترک لوکاں دے اک پرانا آگو، اوغز خان ، اپنے قبیلے دے نال اک اچا پہاڑ پار کر رہے سن جدوں بھاری برف ڈگن توں کجھ پروار پار نہیں کر پائے ۔ اوہناں نوں ناراض ہوکے اوغز خان نے انھاننوں برف وچّ رہن والے بلایا اتے ایہی اس شاخ دا نام ہو گیا ۔[۱]
- اک ودوان دے مطابق ایہہ نام کیرلک ( kerlyk ) دا وگڑیا روپ ہے جسدا مطلبّ جنگلی باجرہ جاں جوار ہندا ہے ۔[۲]
- قارا شبد دا مطلبّ ترک بولیاں وچّ کالا ( رنگ ) ہندا ہے اتے ایہہ وی ممکن ہے کہ کارلوکاں دا نام اوہناں دے والاں ، کپڑیاں جاں کھیماں دے رنگ توں آیا ہے ۔ [۳]
تریخ
سودھوکارلوک گوک ترک خاقانت دے ماتحت ہویا کردے سن ۔ سنّ 742ء وچّ اوہ ایغور اتے بسمل قبیلےآں دے نال ملکے گوک ترک خاقانت دے خلاف بغاوت وچّ اٹھے ۔ 744 وچّ بسملاں نے گوکترک راجگڑھ اوتگین ( Ötügen ) اتے راجا اوزمش خان ( Özmish Khan ) اتے قبضہ کر لیا ۔ لیکن اسی سال ایغوراں اتے کارلوکاں نے آپسی سنڈھ گنڈھ کر لئی اتے ملکے بسملاں اتے حملہ کر دتا ۔ بسملاں دے راجا دا سر قلم کر دتا گیا اتے پورے قبیلے دے لوکاں نوں غلام بناکے جاں تاں ہور قبیلےآں وچّ ونڈ دتا گیا جاں چینیاں نوں ویچ دتا گیا ۔ ایغور سردار ہن اس نویں خاقانت دا خاقان بنا اتے کارلوک اسدے ماتحت گورنر بنے ۔ اک سال دے اندر - اندر ایغوراں اتے کارلوکاں وچّ جھڑپاں شروع ہو گئیاں اتے کارلوکاں نوں مجبوراً اپنی زمیناں چھڈکے لہندے دے ولّ جانا پیا [۴]
کارلوکاں دے لہندے جان نال انھاننے ترک بولیاں نوں وچکار ایشیا دے زیادہ وڈے حصےآں وچّ پھیلایا ۔ 751 عیسوی وچّ مسلمان عرب فوج وچکار ایشیا وچّ چین دے تانگ سلطنت دے نال ٹکرائی ۔ پہلاں تاں کارلوکاں نے چینیاں دا ساتھ دتا لیکن پھر دل بدلکے عرباں دے نال ہو گئے جس توں چینیاں دی ہار ہوئی اتے وچکار ایشیا دا اک وڈا زمینی حصہ چینی اثر توں آزاد ہو گیا ۔ 766 وچّ چڑھدے قازقستان وچّ کارلوک راج دا قیام ہوئیا جسدے چڑھدے وچّ ایغور خاقانت دی سرحد سی ۔ جدوں 840 دے بعد ایغور خاقانت ختم ہون لگی تاں کارلوک راج چڑھدے پاسے ول ودھیا اتے کارلوکاں نے بہت سارے ایغوراں نوں نال ملا کے اپنی نویں خانان کاراخیتان ( Kara - Khanid Khanate ) قایم کیتی ۔ 943 وچّ اسدے بادشاہ، سوتوک بوگرا خان ( ایغور بولی: سۇتۇق بۇغراخان ) , نے اسلام اپنا لیا اتے اسدے بعد ایہہ اس خانت دا راجدھرم ہو گیا ۔ 12ویں صدی دے شروع وچّ سلجوق ترکاں نے کاراخانییاں توں آمو - پار علاقہ کھوہ لئیا ۔ 1130 وچّ کاراخیتان خانت نے سلجوقاں اتے کاراخانیاں دی ملی - جلی فوج نوں ہرا دتا ۔ کاراخانی پھر - وی کسے طرحاں اپنی پہچان بنائے رہے لیکن 1211 وچّ خوارزم شاہی سلطنت نے انھاننوں ہمیشہ لئی ہرا دتا اتے کاراخانی پھر کدے اک طاقت دے روپ وچّ نہیں ابھرے ۔[۳]
ایہ وی ویکھو
سودھوحوالے
سودھو
- ↑ Journal of the North-China Branch of the Royal Asiatic Society, Volume 10, pp. 219, Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (North-China Branch), 1876, ... Owing to a great fall of snow, some families could not follow, and preferred to remain behind. Oghuz khan reprimanded them for their conduct, and henceforth they were derisively called Karluks, — a name meaning in Turkish ' inhabitants of the snow' ...
- ↑ N. Aristov, "Usuns and Kyryzes, or Kara-Kyryzes", Bishkek, 2001, pp. 142, 245.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Encyclopedia of the Peoples of Asia and ۔ Oceania, Barbara A. West, pp. 371, Infobase Publishing, 2010, ISBN 978-1-4381-1913-7, ... The name Karluk may be derived from the Turkic term Kara or Qara, meaning 'black', and the suffix -lik, meaning 'pertaining to' ...
- ↑ The Tibetan Empire in Central Asia: A History of the Struggle for Great Power Among Tibetans, Turks, Arabs, and Chinese During the Early Middle Ages, Christopher I. Beckwith, Princeton University Press, 1993, ISBN 978-0-691-02469-1, ... The Basmïl qaghan began his regime by decapitating the last qaghan of the Türk dynasty. The situation changed, however, when the Uyghurs and Qarluqs, along with Wang Chung-ssu, the T'ang Military Governor of Shuo-fang, killed the Basmïl qaghan and enslaved his people toward the end of 744. The Uyghurs then made their own leader qaghan over the Eastern Turks, and began oppressing the Qarluqs. As a result, the 'three-surnamed' Qarluq tribes migrated in 745 into the lands of the Western Turks ...