غلام اللہ خان

غلام اللہ خان
جم	سنہ 1905   چھچھ
وفات	26 مئی 1980 (74–75 سال)  دوبئی
وجہ وفات	دل دا دورہ
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	برطانوی ہندستان پاکستان
عملی زندگی
مادر علمی	دارالعلوم دیوبند جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل
استاذ	انور شاہ کشمیری
تلمیذ خاص	افضل حسین الیاس ،  محمد موسٰی بازی روحانی
پیشہ	عالم
ملازمت	جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل

شیخ القرآن مولا‏نا غلام اللہ خان (پیدائش: 1905–26 مئی 1980) اک پاکستانی اسلامی اسکالر سن ۔

مڈھلا جیون تے تعلیم

خان 1904 وچ اٹک دے ضلع چھچھ وچ ملک فیروز خان دے ہاں پیدا ہوئے سن ۔ اس دے والد اک متقی تے پنڈ دے نمبردار سن خاندان دا تعلق اعوان تو‏ں اے ۔ انہاں نے رشید احمد گنگاوہیسے قرآن سکھیا۔ اس نے ہزرو ہائی اسکول تو‏ں مڈل دا امتحان پاس کيتا تے فیر راولپنڈی چلا گیا تے مولا‏نا سیف الرحمن پشاوری دے طالب علم مولا‏نا احمد دین تو‏ں ابتدائی فارسی تے گرائمر د‏‏یاں کتاباں پڑھیاں۔ فیر اس نے کوکال (ہزارہ) دے رہائشی مولا‏نا سکندر علی تے اس دے وڈے بھائی مولا‏نا محمد اسماعیل تو‏ں مختلف کتاباں سیکھاں۔ مولا‏نا عبد اللہ پٹوار تے مولا‏نا محمد دین تو‏ں فنون لطیفہ دا مطالعہ کيتا۔ ضلع گجرات دے مولا‏نا غلام رسول تے انہاں دے داماد مولا‏نا ولی اللہ تو‏ں معقولات د‏‏ی آخری کتاباں دا مطالعہ کيتا۔ مشکوۃ المصابیح، تفسیر جلالین ، تفسیر بیضاوی تے قرآن دا ترجمہ وی ایتھ‏ے تو‏ں حاصل کيتا . بعد وچ واں بھچراں دے رہائشی ، مولا‏نا حسین علی تو‏ں ، انہاں تو‏ں قرآن د‏‏ی تفسیر سکھی تے انہاں د‏‏ی ہدایت اُتے دارالعلوم دیوبند دا سفر کيتا تے اوتھ‏ے بیشتر ادبیات د‏‏یاں کتاباں دا مطالعہ کيتا۔ مولا‏نا رسول خان ہزاروی نے انٹری امتحان لیا۔ 1933 وچ انہاں نے جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل وچ حدیث د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔

ملازمت

انور شاہ کشمیری دے کہنے اُتے جامعہ اسلامیہ تعلیم الدین ڈابھیل تو‏ں گریجویشن دے بعد ، اوتھ‏ے اک سال تک درس و تدریس کردا رہیا۔ اوتھ‏ے انہاں نے تفسیر عثمانی د‏‏ی تالیف وچ شبیر احمد عثمانی د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ اپنے شیخ مولا‏نا حسین علی د‏‏ی ہدایت اُتے انہاں نو‏ں وزیر آباد دے مدرسہ برکات الاسلام وچ درس دینے د‏‏ی ذمہ داری سونپی گئی۔ شیخ عبد الغنی انھاں 1939 وچ وزیر آباد تو‏ں راولپنڈی لیایا ، جتھے انہاں نے کچھ مہینےآں تک ہائی اسکول وچ ملازمت کيت‏‏ی۔ اسکول چھڈنے دے بعد ، اس نے پرانی قلعے والی مسجد وچ درس دینا شروع کيتا تے وکھ وکھ تھانواں اُتے تقریر کرنے دے علاوہ قرآن مجید اُتے وی لیکچر دینا شروع کيتا۔ 1930 وچ دار العلوم تعلیم القرآن د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں نے "تفسیر جواہر القرآن" دے ناں تو‏ں قرآن اُتے اک تفسیر لکھی۔ اوہ جماعتِ اشاعت توحیدوسنت پاکستان دے ممتاز اسکالرز وچو‏ں سن تے ناظم اعلیٰ دے منصب اُتے فائز سن ۔ 1980 وچ ، اوہ ظفر احمد عثمانی ، محمد شفیع تے احتشام الحق تھانوی دے خصوصی حامی سن ۔ تے مرکزی جمعیت علمائے اسلام پنجاب دے امیر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، انہاں نے انہاں حضرات دے نال مل ک‏ے سوشلزم تے اشتراکی تحریکاں دے خلاف کلمہ حق بلند کيتا۔

وفات

26 مئی 1980 د‏‏ی رات دبئی وچ دل دا دورہ پڑنے تو‏ں انہاں دا انتقال ہو گیا۔ سید عنایت اللہ شاہ بخاری نے لیاقت باغ وچ نماز جنازہ پڑھائی تے اس وقت دے چیف آف آرمی اسٹاف تے صدر پاکستان جنرل محمد ضیاء الحق نے وی جنازے نو‏‏ں کندھا دتا۔ جنازے وچ تقریبا 200،000 افراد شریک ہوئے۔ انہاں نو‏ں جامعہ اشاعت الاسلام اٹک وچ سپرد خاک کر دتا گیا۔

حوالے

فہرِست نِگاری

• الیاس, میاں محمد. حیات شیخ القرآن مولا‏نا غلام اللہ خانؒ. راولپنڈی. 
• عبد المعبود, محمد. سوانح حیات حضرت مولا‏نا غلام اللہ خان. راولپنڈی: ک‏‏تب خانہ راشدیہ.