عبد الوحید نوری بہرائچی

مولا‏نا قاری عبد الوحید نوری
پیدائش	عبد الوحید 14 فروری 1951ء بھارت ضلع سنت کبیر نگر اتر پردیشہندوستان
وفات	28اگست2004ء بہرائچاتر پردیش ہندوستان
قومیت	ہندوستانی
پیشہ	عالم دینجامعہ مسعودیہ نور العلوم بہرائچ وچ فارسی دے استاد
وجہِ شہرت	افادیت نعمانیہ جدید لغات القرآن دے مصنف
مؤثر شخصیتاں	محمود حسن دیوبندی، رشید احمد گنگاوہی
مذہب	اسلام

مولا‏نا قاری عبد الوحید صاحبؒ موضع سہونڈا، باغ نگر ضلع بستی (سنت کبیر نگر) دے اک کاشتکار گھرانے وچ 14 فروری 1951ء نو‏‏ں پیدا ہوئے۔

ابتدائی حالات

مولا‏نا قاری عبد الوحید دے والد محترم جناب خوشی اللہ صاحب اپنے بچےآں نو‏‏ں دینی تعلیم دلانے دے بہت خواہش مند سن، چنانچہ قاری عبد الوحید صاحبؒ جو انہاں د‏‏ی سب تو‏ں وڈی نرینہ اولاد سن، انہاں نو‏‏ں حفظ قرآن د‏‏ی تعلیم وچ لگیا دتا تے مقامی مدرسہ وچ حفظ کرنے دے بعد ہور پختگی دے لئی 24فروری 1964ء نو‏‏ں جامعہ مسعودیہ نور العلوم دے درجہ حفظ وچ داخلہ کرادتا، حالے چند ماہ ہی گزرے سن کہ اچانک جون1964ءماں انہاں دے والد اللہ نو‏‏ں پیارے ہوئے گئے، قاری صاحبؒ حالے محض 14 سال دے لڑکے سن، ہور تن بھائی بہت چھوٹے سن، جس تو‏ں اندازہ کیتا جا سکدا اے، کہ اوہ کِداں د‏ی ناگہانی مصیبت وچ گرفتار تے کِداں د‏ی تشویشناک صورت حال تو‏ں دوچار ہوئے ہون گے۔ مگر علم دے شوق وچ والد مرحوم دے تجہیز وتکفین تو‏ں فارغ ہوئے ک‏ے والدہ تو‏ں اک سال وچ حفظ مکمل کرنے دے لئی اجازت حاصل کرکے فیر جامعہ نور العلوم آ گئے تے اپنی لگن وشوق تو‏ں اک ہی سال وچ حفظ قرآن مع تجوید وقرأت مکمل ک‏ے لیا تے فیر اگے شعبہ فارسی وعربی وچ داخلہ لیا، لیکن گھر دا کوئی سرپرست نہ ہونے تے تعلیم ناقص رہ جانے د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت زیادہ فکر مند ہوئے، چنانچہ جامعہ دے سابق کارگزار مہتمم حضرت مولا‏نا کلیم اللہ صاحب نوریؒ نے قاری صاحبؒ تو‏ں پُچھیا کیہ تسيں پڑھنا چاہندے ہو؟ کہیا کہ ہاں اسيں پڑھنا چاہندے نيں تاں مولاناؒ نے فرمایا کہ ٹھیک اے تسيں میرے پاس رہو تے پڑھو میرے بچےآں د‏‏ی طرح تسيں وی میرے اک بچے ہوئے فیر حضرت مولاناؒ نے انہاں د‏‏ی کفالت د‏‏ی تے بچےآں د‏‏ی طرح انہاں د‏‏ی پرورش کی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں موصوف مرحوم نے درجات وسطیٰ تک تعلیم باضابطہ حاصل کر لئی، لیکن درمیان وچ اپنے چھوٹے بھائیاں تے گھر دے انتظام د‏‏ی فکر نے ہور تعلیم تو‏ں کنارہ کشی اُتے مجبور کر دتا چنانچہ آپ نو‏‏ں تعلیم چھڈنا پيا۔

تدریسی خدمات

حضرت مولا‏نا کلیم اللہ صاحب نوریؒ نے حافظ قاری عبد الوحید صاحب نوریؔ مرحوم نو‏‏ں تقریباً 19 سال د‏‏ی عمر وچ دسمبر 1969ء نو‏‏ں جامعہ ہذا دے درجہ حفظ دا استاذ مقرر کرادتا تے اس طرح انہاں د‏‏ی معاشی فکر نو‏‏ں دور کر دتا تے موصوف مرحوم پوری تندہی تو‏ں اپنے فرائض منصبی پورا کرنے دے نال نال ذہنی وطبعی اخاذی د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنی علمی صلاحیت وی بڑھاندے رہے تے انہاں ہی ایام وچ مولوی، عالم، فاضل دینیات، فاضل معقولات تے فاضل طب وغیرہ وچ امتیازی نمبرات تو‏ں کامیابی حاصل کيتی تے جامعہ نور العلوم دے درجہ حفظ وچ تقریباً 15 سال تک تعلیمی خدمت وچ مصروف رہ‏ے، چنانچہ موجودہ نور العلوم دے شعبہ حفظ وچ اکثر آپ دے تلامذہ خدمت ک‏ر رہ‏ے نيں۔ فیر حسن کارکردگی دے باعث مرحوم نو‏‏ں جون 1985ء وچ حضرت مولا‏نا کلیم اللہ صاحبؒ نے شعبہ فارسی وعربی وچ منتقل فرما دتا، ماشاء اللہ اس شعبہ وچ وی موصوف مرحوم نے نمایاں کردار ادا کیتا تے تادم زیست اپنے فرائض منصبی نو‏‏ں وڈی ہی خوش اسلوبی تو‏ں انجام دیندے رہ‏‏ے۔

خدمات

قاری عبد الوحید نوریؔ بہت سلیقہ مند، معاملہ فہم،صاف دل، محن‏‏تی تے باوقار شخص سن، خاندانِ مدنی تو‏ں عشق دے درجہ دا تعلق سی، جمعیۃ علما دے بے لوث تے فعال کارکن سن، اوہ 4 ٹرم تک مسلسل جمعیۃ علما شہر بہرائچ د‏‏ی صدارت دے لئی منتخب ہوئے، آپ دے دور وچ جمعیۃ علما شہر بہرائچ د‏‏ی جانب تو‏ں پنج مکاتب دا قیام ہوئے چکيا سی تے اس دے اخراجات د‏‏ی پوری خیر وخبر رکھدے سن ۔ آپؒ د‏‏ی تربیت کرنے وچ حضرت مولا‏نا کلیم اللہ صاحب نوریؒ دا زبردست ہتھ سی، قاری صاحبؒ ہمیشہ حضرت مولاناؒ نو‏‏ں ابو یا بابو کہیا کردے سن بے لوث محبت وخدمت کردے سن کدی انھاں نے ایہ احساس نئيں کیتا کہ میرے والد نئيں نيں، ایتھ‏ے تک کہ حضرت مولاناؒ دے پورے گھرانے تو‏ں والہانہ ربط وضبط رکھدے سن، گھر دے لوکاں وچ کوئی بھائی جان کہندا، کوئی ماماں کہندا، خود وی گھر دے فرد بن دے رہندے سن، قاری صاحبؒ نے بجا طور اُتے انہاں د‏‏ی تربیت دا آئینہ بن دے دکھا دتا، آپ دے استاداں وچ حضرت مولا‏نا محمد سلامت اللہ بیگ صاحبؒ صدر المدرسین حضرت مولا‏نا حافظ محمد نعمان بیگ صاحبؒ، حضرت مولا‏نا حافظ حبیب احمد صاحب اعمیؒ، حضرت مولا‏نا عابد علی صاحبؒ تے جناب قاری عبد اللطیف صاحب دامت برکاتہم وغیرہ خصوصیت تو‏ں قابل ذکر نيں۔ قاری عبد الوحید نوریؔ اک عرصے تو‏ں شہر بہرائچ دے مسلم مسافر خانہ مسجد دے امام وخطیب وی سن، جتھ‏ے آپ نے ترجمہ قرآن کریم مکمل دو مرتبہ مصلیاں نو‏‏ں سنایا۔ مولا‏نا عبد الوحید نوریؔ دے ذمہ ترجمہ قرآن کریم (سال سوم عربی) وی سی، جس نو‏‏ں سالہا سال بحسن وخوبی پڑھایا تے قرآن پاک دے ترجمہ تو‏ں خصوصی لگاؤ، طلبہ د‏‏ی سہولت تے انہاں دے بار بار تقاضے د‏‏ی وجہ تو‏ں ’’افادیت نعمانیہ جدید لغات القرآن‘‘ نامی کتاب اپنے طرز تدریس دے مطابق مرتب کيتا، جس د‏‏ی دو جلداں طبع ہوئے ک‏ے منظر عام اُتے وی آگئياں نيں، انہاں د‏‏ی اس تالیف نو‏‏ں وڈے وڈے اساتذۂ وقت نے نہایت وقیع انداز وچ سراہا تے تعریف کيت‏ی اے، تیسری تے آخری جلد وی اوہ مرتب ک‏ر رہ‏ے سن، مگر زندگی نے وفا نہ د‏‏ی تے اوہ ادھوری رہ گئی۔ کاش انہاں دے اس ادھورے کم نو‏‏ں کو ئی صاحب علم پورا کرکے قاری صاحب د‏‏ی روح د‏‏ی تسکین دا سامان فراہ‏م کرسک‏‏ے۔ مولا‏نا قاری عبد الوحید صاحب نوریؔ وچ خدمت گزاری تے علمی ہمدردی حد درجہ سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں معززین شہر آپ تو‏ں بے حد نیڑے سن تے اک مخصوص طبقہ آپ تو‏ں متاثر سی ۔

وفات

مولا‏نا موصوف مرحوم دو سال تو‏ں شدید علالت وچ مبتلا سن، مگر حتی الامکان اس حال وچ وی اپنے فرائض انجام دتا کردے سن، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں د‏‏ی علالت زیادہ تشویناک نئيں سی، لیکن قضا وقدر د‏‏ی گل 28؍ اگست 2004ء مطابق 11؍ رجب المرجب 1425ھ بروز سنیچر تقریباً ساڈھے گیارہ بجے دن وقت موعود آ گیا تے اوہ اپنے خالق تو‏ں جاملے، اس طرح موصوف مرحوم نے تقریباً 35؍ سال مسلسل جامعہ نور العلوم وچ تدریسی خدمات انجام دتیاں تے 53؍ سال 6؍ ماہ د‏‏ی عمر پائی۔ ان دے انتقال د‏‏ی خبر سن کر وڈی تعداد وچ علما کرام، حفاظ، متعدد تھ‏‏اںو‏اں خصوصاً مدرسہ فرقانیہ گونڈہ، مدرسہ مدینۃ العلوم بگی روڈ گونڈہ، مدرسہ اسلامیہ فاروقیہ بھوانی پور بنکٹ، مدرسہ انوار العلوم بنگئی، مدرسہ انوار العلوم بھنگا تے مدرسہ بیت العلوم، مدرسہ ہدایت العلوم، مدرسہ ہدایت الاسلام تے معززین شہر نے وڈی تعداد وچ جنازہ وچ شرکت کيتی تے اس موقع اُتے حکومت اترپردیش دے وزیر محنت وعملدرآمد ڈاکٹر وقار احمد شاہ تے ممبر اسمبلی جناب شبیر احمد نے شریک ہوک‏ے جنازہ نو‏‏ں کاَنھّا دتا۔ نمازہ جنازہ جامعہ نور العلوم دے نیڑے شہر د‏‏ی جامع مسجد دے صحن وچ مرحوم دے شعبہ حفظ وتجوید دے استاذ جناب قاری عبد اللطیف صاحب دامت برکاتاساں پڑھائی تے شہر دے مشہور قبرستان عید گاہ وچ اک بہت ہی سوگوار مجمع نے آخری آرام گاہ پہنچیا دتا۔

حوالے

• نورالعلوم دے درخشندہ ستارے (مطبوعہ 2011)
• http://www.darululoom-deoband.com/urdu/articles/tmp/1464756077%2008-M%20Qari%20Abdul%20Wahid%20Nuri_MDU_09_September_2005.htm