طبقات الحفاظ (کتاب)
| فائل:Abqat-ul-Huffadh.jpg | |
| مصنف | جلال الدین سیوطی |
|---|---|
| زبان | عربی زبان |
| موضوع | تراجم الرجال |
| ناشر | دارالکتب العلمیۃ، بیروت، لبنان |
| صفحات | 125 |
| متن | [[s:{{{Wikisource}}}|طبقات الحفاظ (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے |
طبقات الحفاظ امام جلال الدین سیوطی (849ھ/1445ء–911ھ/1505ء) دی تصنیف اے جو تراجم الرجالکے حوالہ توں نويں صدی عیسوی وچ تحریر کيتی جانے والی مشہور کتاب اے۔ اِس کتاب نوں علامہ ذہبی دی تصنیف تذکرۃ الحفاظ دے بعد مستند خیال کیتا جاندا اے۔
مواد
سودھوطبقات الحفاظ علامہ ذہبی (متوفی 748ھ/ 1348ء) دی تصنیف تذکرۃ الحفاظ دا ملخص اے۔ اولاً مصنف نے اِسنوں خلاصہ دی صورت وچ برقرار رکھیا لیکن بعد وچ اک تکملہ بصورت ذیل لکھیا تے کتاب توں ملحق کر دتا۔ مصنف دی اِس تحریر توں معلوم ہُندا اے جو مقدمہ وچ لکھی اے کہ اِس کتاب دا بیشتر حصہ تذکرۃ الحفاظ توں ملخص شدہ اے۔ ایہ تکملہ تن ذیول دی شکل وچ لکھیا گیا جو دمشق وچ 1347ھ/ 1929ء وچ شائع ہوئے سن ۔ اِنہاں ذیول ثلاثہ وچ خود مصنف دا تکملہ تذکرۃ الحفاظ یعنی طبقات الحفاظ، الحافظ تقی الدین محمد بن فہد المکی دا ذیل طبقات الحفاظ تے الحافظ ابوالمحاسن الحسینی الدمشقی دا ذیل تذکرۃ الحفاظ وی شامل نيں۔[۱] کتاب دے مقدمہ وچ مصنف نے اِس کتاب دی وجہ تصنیف وی تحریر کيتی اے:
فھذا کتاب طبقات الحفاظ و معدکی حملۃ العلم النبوی و من یرحع الی اجتھادھم فی التوثیق والتجریح، والتضعیف والتصحیح۔ لخصتھا من "طبقات" امام الحافظ أبی عبد اللہ الذھبی، وذیلے علیہ من جاء بعدہ۔ [۲]
اِضافہ و طبقات
سودھوعلامہ ذہبی (متوفی 748ھ/ 1348ء) نے تذکرۃ الحفاظ وچ 1176 حفاظِ حدیث دا تذکرہ کیتا اے جو کل 21 طبقات اُتے مشتمل اے۔ امام جلال الدین سیوطی نے تذکرۃ الحفاظ دی تلخیص کردے ہوئے اپنے زمانہ تک دے حفاظِ حدیث دا اِضافہ کیتا۔ اِس اضافہ وچ علامہ ذہبی دے تراجم الرجال توں 12 شخصیتاں دا ترجمہ شامل کے دتا گیا۔ تذکرۃ الحفاظ 21 طبقات وچ سی، امام جلال الدین سیوطی دے اِضافہ توں ایہ 24 طبقات ہو گئے۔[۳]
پہلا طبقہ
سودھوپہلے طبقہ وچ صحابہ کرام رضوان اللہ علیہم دا تذکرہ کیتا گیا اے، اِس طبقے دا آغاز حضرت ابوبکر صدیق رضی اللہ عنہ دے ترجمہ توں ہُندا اے۔ کل 23 صحابہ کرام رضوان اللہ علیہم دے تراجم اِس طبقہ وچ موجود نيں۔
دوسرا طبقہ
سودھودوسرے طبقہ وچ کبار تابعین دا تذکرہ کیتا گیا اے، اِس طبقے دا آغاز مشہور تابعی علقمہ بن قیس توں ہُندا اے۔ کل 30 تابعین دے تراجم اِس طبقہ وچ موجود نيں۔
تیسرا طبقہ
سودھوتیسرے طبقہ وچ وسطی تابعین دا تذکرہ کیتا گیا اے۔ اِس طبقہ دا آغاز امام حسن بصری دے ترجمہ توں ہُندا اے تے اختتام عبد اللہ بن عبید اللہ بن ابی ملیکۃ دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
چوتھا طبقہ
سودھوچوتھے طبقہ وچ صغار تابعین دا تذکرہ کیتا گیا اے۔ اِس طبقہ دا آغاز امام الفقیہ مکحول الدمشقی توں ہُندا اے تے اختتام ابو عون البصری عبد اللہ بن عون بن ارطبان المزنی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
پنجواں طبقہ
سودھوپنجويں طبقہ دا آغاز ابو عثمان المدنی عبید اللہ بن عمر بن حفص بن عاصم بن محمد العدوی دے ترجمہ توں تے اختتام ابو یحییٰ البصری مہدی بن میمون الازدی المعولی مولاھم دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
چھٹا طبقہ
سودھوچھیويں طبقہ دا آغاز ابوعلی الزاہد فضیل بن عیاض بن مسعود التمیمی الیربوعی دے ترجمہ توں تے اختتام ابوبدر السکوفی الکوفی المحدث شجاع بن ولید بن قیس دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
ساتواں طبقہ
سودھوستويں طبقہ دا آغاز ابوسعید البصری اللؤلؤی الحافظ عبد الرحمن بن مہدی بن حسان دے ترجمہ توں تے اختتام داؤد بن یحییٰ بن یمان العجلی الکوفی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
اٹھواں طبقہ
سودھواٹھويں طبقہ دا آغاز ابوبکر المکی حمیدی عبد اللہ بن زبیر بن عیسیٰ الازدی دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ الامام ابوالحسن علی بن الحسین الذھلی الافطس دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
نواں طبقہ
سودھونويں طبقہ دا آغاز ابو مروان السلمی عبد الملک بن حبیب دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ الامام ابومحمد فضل بن محمد بن المسیب البیہقی الشعرانی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
دسواں طبقہ
سودھودسويں طبقہ دا آغاز ابواسحاق ابراہیم بن اورمۃ الحافظ الاصبہانی دے ترجمہ توں تے اختتام یحییٰ بن محمد بن صاعد بن کاتب دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
گیارہواں طبقہ
سودھوگیارہواں طبقہ دا آغاز ابوعوانہ الحافظ الکبیر یعقوب بن اسحاق بن یزید الاسفرائینی دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ ابوحفص عمر بن سہل بن اسماعیل الدنپوری القرمیسینی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
بارہواں طبقہ
سودھوبارہويں طبقہ دا آغاز الامام الحجۃ محدث عراق محمد بن عبد اللہ بن ابراہیم بن عبد ویہ البغدادی البزار ابوبکر الشافعی دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ ابوسلیمان محمد بن عبد اللہ بن احمد بن ربیعۃ ابن زبر الربعی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
تیرہواں طبقہ
سودھوتیرہويں طبقہ دا آغاز الحافظ الامام محمد بن یوسف بن محمد بن جنید الجرجانی ابوزُرعۃ الکشی دے ترجمہ توں تے اختتام علامہ الحافظ ابو الحسن علی بن احمد بن الحسن بن محمد بن نعیم البصری النُعَیمی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
چودہواں طبقہ
سودھوچودہويں طبقہ دا آغاز الامام الحافظ ابوعبداللہ محمد بن علی بن عبد اللہ بن محمد بن دحیم الساحلی دے ترجمہ توں تے اختتام القاضی محدث ابوالقاسم عبید اللہ بن احمد بن محمد بن حسکان القرشی العامری النیسابوری الحسکانی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
پندرہواں طبقہ
سودھوپندرہويں طبقہ دا آغاز الامام الحافظ الکبیر ابونصر علی بن ھبۃ اللہ بن علی ابن جعفر بن علی ابن ماکولا العجلی الجرباذقانی البغدادی دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ ابونصر الحسن بن محمد بن ابراہیم بن احمد الیونارتی الاصبہانی دے ترحمہ اُتے ہُندا اے۔
سولہواں طبقہ
سودھوسولہويں طبقہ دا آغاز محدث عراق الامام ابو الفضل محمد بن ناصر بن محمد بن علی بن عمر السلامی دے ترجمہ اُتے تے اختتام الحافظ ابوعبداللہ محمد بن الحسین بن علی بن یعقوب الزغوالی المروزی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
سترہواں طبقہ
سودھوستارہويں طبقہ دا آغاز الحافظ الامام المتقن ابوالقاسم خلف بن عبد الملک بن مسعود بن موسیٰ ابن بشکوال الانصاری الاندلسی دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ الامام ابوعبداللہ محمد بن عبد الرحمن بن علی بن محمد بن سلیمان التجیبی المرسی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
اٹھارہواں طبقہ
سودھواٹھارہواں طبقہ الحافظ محدث مالقہ عبد اللہ بن الحسن بن احمد الانصاری ابوبکر المالقی القرطبی دے ترجمہ توں تے اختتام محدث عالم صدر الدین ابوعلی الحسن بن محمد بن محمد بن محمد بن محمد بن عمروک القرشی التیمی البکری النیسابوری الدمشقی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
اُنیسواں طبقہ
سودھواُنیسواں طبقہ دا آغاز الامام الحافظ سیف الدین ابوالعباس احمد بن المجد عیسیٰ ابن الشیخ موفق الدین عبد اللہ بن احمد ابن قدامہ المقدسی دے ترجمہ توں تے اختتام الامام محدث الحافظ جمال الدین ابوحامد محمد بن علم الدین علی بن محمود بن احمد المحمودی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
بیسواں طبقہ
سودھوویہويں طبقہ دا آغاز الامام الحافظ ابوالمظفر منصور بن سُلَیم بن منصور الاسکندرانی الشافعی دے ترجمہ توں تے اختتام الامام الحافظ ابوجعفر احمد بن ابراہیم بن زبیر الثقفی العاصمی الغرناطی النحوی ابن الزبیر دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
اکیسواں طبقہ
سودھواکیہواں طبقہ دا آغاز الامام الحافظ شہاب الدین ابوالعباس احمد بن فرح بن احمد ابن فرح الاشبیلی الشافعی دے ترجمہ توں تے اختتام ابوعمرو محمد بن عثمان بن یحییٰ بن احمد بن عبد الرحمن ابن ظافر ابن المرابط الغرناطی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
بائیسواں طبقہ
سودھوبائیہواں طبقہ دا آغاز عبد اللہ بن محمد بن عبد اللہ بن ابی بکر البہاء بن خلیل دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ شمس الدین ابوبکر محمد بن عبد اللہ بن احمد بن عبد اللہ بن احمد بن محمد بن ابراہیم ابوبکر بن المحب المقدسی الحنبلی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
تئیسواں طبقہ
سودھوتئیسواں طبقہ دا آغاز الامام الحافظ محدث زین الدین عبد الرحمن بن احمد بن رجب بن الحسن ابن رجب الحنبلی دے ترجمہ توں تے اختتام الحافظ نور الدین ابوالحسن علی بن ابی بکر بن سلیمان بن عمر بن صالح الہیثمی دے ترجمہ اُتے ہُندا اے۔
چوبیسواں طبقہ
سودھوچوویہويں طبقہ دا آغاز جمال الدین عبد اللہ بن ابراہیم بن خلیل بن عبد اللہ الشرایحی دے ترجمہ توں تے اختتام امام الحافظ الدنیاء ابن حجر عسقلانی دے ترجمہ اُتے ہويا اے جو 852ھ/ 1449ء وچ قاہرہ، مصر وچ فوت ہوئے۔
اشاعت
سودھوجرمن مستشرق فرڈیننڈ وسٹنفیلڈ نے 1833ء/ 1834ء وچ جرمنی دے شہر گوٹنگن توں شائع کیتا۔ ایہ فرانسیسی زبان وچ کیہ گیا ترجمہ تن جلداں وچ ترتیب دتا گیا سی ۔ 1347ھ/ 1929ء وچ طبقات الحفاظ بصورت ذیول الثلاثہ دمشق، شام توں شائع ہوئے۔[۳] جدید طرز اُتے مبنی نسخہ دی طباعت دارالکتب العلمیہ، بیروت، لبنان توں 1414ھ/ 1994ء وچ ہوئی۔ اِس نسخہ جدید وچ کل صفحات 607 نيں۔