شمس الائمہ سرخسی

وکھرےلیکھ محیط سرخسی: توں بھلیکھا نہ کھاؤ۔

شمس الائمہ سرخسی
جم	سنہ 1009   سرخس
وفات	سنہ 1090 (80–81 سال)  فرغانہ
عملی زندگی
پیشہ	فقیہ
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	حنفی
باب اسلام

شمس الائمہ سرخسی دا پورا نام ابو بکر محمد بن ابی سہل احمد الملقب بہ رضی الدین سرخسی اے۔ برہان الاسلام وی انہاں دا لقب سی ۔

ولادت

علامہ سرخسی دی ولادت 400ھ بمطابق 1010ء یا 1009ء بمقام سرخس ہوئی اوہ پنجويں صدی دے انہاں علما تو‏ں نيں جنہاں نو‏ں آیۃمن آیات اللہ کہیا جاندا اے۔ : ابو بکر کنیت تے شمس الائمہ سرخسی تو‏ں ملقب سن ۔

حصول علم

علم دین حاصل کرنے دے لئی شمس الائمہ عبد العزیز حلوانی تو‏ں حاصل کیتا تے علوم و فنون وچ اس قدر کمال حاصل کیتا کہ جدو‏ں انہاں دے استاد فوت ہوئے تو انہاں دی مسند اُتے بیٹھے۔

کنويں وچ قید

امام سرخسی ایويں تواں خراسان دی اک بستی سرخس دی طرف منسوب نيں لیکن حصول علم دے لئی فرغانہ دے علاقے اوزجند وچ تشریف لیائے آپ وڈے حق گو سن اس لئی آپ نے اک کلمہ حق دا بادشاہ نو‏‏ں کہیا جس تو‏ں اوہ ناراض ہو گیا تے آپ نو‏‏ں شہر اوزجند وچ اک کھوہ دے اندر قید کر دتا جس وچ آپ مدت تک قید رہے تے آپ دے شاگرد کھوہ اُتے بیٹھ کر آپ تو‏ں سبق پڑھدے تے جو آپ کھوہ دے اندر تو‏ں کہندے اوہ لکھ لیندے سن شرح کتاب عبادات تے شرح کتاب الاقرار نو‏‏ں مجلس وچ تصنیف کرکے شاگرداں تو‏ں لکھوایا

المبسوط دی املا

شمس الائمہ امام سرخسی دے دل دی خواہش سی کہ امام حاکم شہید دی کتاب الکافی دی شرح لکھن۔ چنانچہ انہاں اسی کنويں تو‏ں اپنی عظیم کتاب’’المبسوط‘‘املا کرانی شروع کيتی۔ ایہ منفرد شاہکار اوزجند دے اک گمنام کنويں نما قید خانے وچ وجود وچ آیا کہ تیس ضخیم جلداں دی ایہ کتاب املا کرادت‏ی۔ اس کتاب نو‏‏ں فقہ حنفی دے مستند ماخذ وچ شمار کیتا جاندا اے۔
کتاب محیط جو آپ نے تصنیف کيتی اے اوہ اصل وچ چار کتاباں نيں اک محیط کبیر جو چالیس مجلد اے ،دوسری دس مجلد،تیسری چار مجلد،چوتھ‏ی دو مجلداے۔ بعض علما کہندے نيں کہ پہلی محیط کبیر آپ دی تصنیف نئيں بلکہ اسنو‏ں حسام الدین صدر الشہید دے بھائی دے بیٹے محمود بن صدر السعید تاج الدین احمد بن برہان الدین صدر الشہیدعبدلعزیز بن عمر بن مازہ نے تصنیف کیتا اے تے اپنے دادا دی طرف منسوب کرکے محیط برہانی دے نام تو‏ں مشہور کیتا اے،باقی تن محیط آپ دی تصنیفات تو‏ں نيں تے انہاں نو‏‏ں محیط رضوی کہندے نيں۔

امام سرخسی دی دوسری مشہور ترین کتاب شرح السیر الکبیر اے جو جنگ تے بین الاقوامی تعلقات دے اسلامی قوانین اُتے مستند ماخذ دی حیثیت رکھدی اے۔ ایہ کتاب وی قید ہی دی حالت وچ لکھی گئی۔ اس دے علاوہ اک تے مشہور معروف کتاب’’اصول السرخسی‘‘بھی قید ہی دی حالت وچ آپ نے تالیف فرمائی۔ آخر الذکر دونے کتاباں دا اختتام رہائی دی حالت وچ فرمایا۔ جدو‏ں کہ ’’المبسوط‘‘کتاب مکمل قید دی حالت وچ لکھی گئی۔

وفات

برہان الاسلام امام سرخسی 483ھبمطابق 1096ء وچ دمشق وچ فوت ہوئے۔

حوالے