شرطۃ الخمیس
شرطۃ الخمیس (شرطت الخمیس) توں حضرت علی دے نال ہمیشہ رہنے والا اوہ مسلح گروہ مراد اے جو ہر جگہ حضرت علی دی حکومتی امور وچ مدد کردا سی ۔ ایہ جماعت جنگاں وچ امام دی ہمرکابی دے علاوہ امن دے زمانے وچ اجرائے حدود الہی ،کوفہ دی حفظ امنیت،آپ دی حفاظت تے جنگ دے لئی افرادی قوت نوں جمع کرنے دے فرائض انجام دیندا سی ۔
لغوی معنا سودھو
شُرطۃ[۱] الخَمِیس وچوں شرطۃ لغت وچ گروه، گروہاں، شرط تے پیمان و عہد دے معنی وچ آیا اے ۔[۲] اصطلاح دے لحاظ توں لشکر کے پہلے گروہ نوں کہیا جاندا اے کہ جو جنگ وچ حاضر ہُندا اے تے مرنے دے لئی تیار ہو ۔[۳] خمیس لشکر کے معنا وچ اے تے خمیس دی وجۂ تسمیہ ایہ اے کہ لشکر پنج حصےآں: مقدمہ، ساق، مَیمَنہ(سمت راست)، مَیسرِه(سمت چپ) تے قلب وچ تقسیم ہُندا اے۔[۴]
اصطلاحی معنا سودھو
شرطۃ الخمیس وچ 6000 افراد حضرت علی دے با وفا اصحاب سن ۔[۵] کہ جو جنگ کرنے توں لے کے مرنے تک تیار رہندے سن تے حضرت علی انہاں دتی بہشت دے ضامن سن ۔[۶]
طبری نے انہاں دتی تعداد 40 ہزار بتائی اے کہ جنہاں نے حضرت علی دی بیعت کيتی سی کہ اوہ آخر دم تک حضرت دے نال رہن گے [۷] ابن سعد نے انہاں دی تعداد حضرت علی دی شہادت دے بعد 12ہزار بیان کيتی اے۔[۸]
مقام و منزلت سودھو
شرطہ الخمیس دی فضیلت وچ امام علی علیہ السلام نے فرمایا :
تواڈے توں پہلے بنو اسرائیل وچ ایہ گروہ موجود سی جنہاں نے شرطۃ الخمیس دا معاہدہ کیتا سی تے انہاں وچوں کوئی وی شہادت دے درجے اُتے فائز نئيں ہويا مگر ایہ کہ قوم دا پیغمبر،شہر دا پیغمبر یا اپنے نفس دا پیغمبر سی ۔تسیں انہاں دی مانند ہو مگر اس فرق دے نال تساں جزو انبیا وچوں نئيں ہوئے۔[۹]
خصوصیات سودھو
شرطۃ الخمیس دی بعض خصوصیات سن جداں ہمیشہ مسلح رہنا،ہر وقت امام علی دے نال رہنا تے تیار رہنا۔ایہ افراد جنگاں وچ ہراول دستہ ہُندے سن ۔ہمیشہ تے ہر وقت تیار تے فرمان امام نوں بجا لیانے دے لئی مستعد رہندے تے امام دے فرمان دے نافذ العمل کرنے وچ ذرا برابر تاخیر و تعطل توں کم نہ لیندے ۔ایہ مختلف قبائل توں سن تے انہاں نے اپنی جان اُتے امام دی بیعت کيتی سی۔
ذمہ داریاں سودھو
جنگ دے علاوہ ہور ایام وچ ایہ گروہ ہمیشہ آمادہ تے امام دے ہمراہ رہندا تے انہاں نوں چند اہم ذمے داریاں جداں حدود دا جاری کرنا[۱۰]کوفہ شہر دا امن[۱۱]امام علی دی جان دی حفاظت کرنا[۱۲] جنگ دے لئی قوت دی جمع آوری کرنا[۱۳] سونپی گئياں سن۔
شرطۃ الخمیس جنگاں وچ مقاومت دا مظاہرہ کردے [۱۴] اسی طرح غارات دے واقعے وچ شام دے سپاہیاں دے عراق اُتے حملےآں دے بعد حضرت علی نے انہاں نوں دور ہٹانے دے لئی بھیجیا۔[۱۵]
افراد گروہ سودھو
شرطہ الخمیس دے افراد دے نام : مقداد، عمار یاسر، ابو سنان انصاری، ابو عمرو انصاری، سہل بن حنیف، عثمان بن حنیف، جابر بن عبدالله انصاری، حکیم بن سعید حنفی(ابویحیی)[۱۶]، عبدالله بن یحیی حضرمی، سلیم بن قیس ہلالی، عبیده سلمانی مرادی[۱۷]، یحیی حضرمی[۱۸]، قیس بن سعد[۱۹]، اصبغ بن نباتہ[۲۰] و نعیم بن دجاجہ.[۲۱]
بعض مآخذاں وچ سلمان و ابوذر ہور شرطہ الخمیس وچوں گنے گئے نيں ۔[۲۲] لیکن شرطہ الخمیس حضرت امام علی دے دور حکومت وچ تشکیل پانے دی بنا اُتے انہاں دو افراد دا نام اس گروہ وچ آنا درست نئيں لگدا اے ۔
اصبغ بن نباتہ شرطہ الخمیس دا سربراہ [۲۳] تے قیس بن سعد بن عباده ذکر ہويا اے [۲۴]ایسا معلوم ہُندا اے کہ ایہ دو مختلف زمانےآں وچ اس جماعت دے سربراہ رہے ۔
حوالے سودھو
- ↑ محمد جعفر بن محمد طاهر الخراساني الكرباسي،اكليل المنہج في تحقيق المطلب،14
- ↑ فرہنگ عمید، ص۶۷۰
- ↑ فرہنگ عمید، ص۶۷۰
- ↑ علیاری تبریزی، ج۲، ص۳۵۰؛ مجلسی، ملاذ الاخبار، ج۱، ص۲۴۰.
- ↑ مفید، ص۲
- ↑ بحرالعلوم، سید مہدی، الفوئد الرجالیہ، ج۳، ص۳۶.
- ↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۵، ص ۱۵۸
- ↑ ابن سعد، طبقات، ۱۹۹۰م، ج خامسہ۱، ص۳۲۱
- ↑ علیاری تبریزی، ج۲، ص۳۵۰
- ↑ کلینی، کافی، ج۱، ص۳۴۶؛ صدوق، من لا یحضر الفقیه، ج۳، ص۲۵؛ طوسی، تهذیب الاحکم، ج۶، ص۳۱۶؛ منقری، وقعة الصفین، ص۳۸۵.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغہ، ۱۳۷۸ش، ج۳، ص ۱۹۱؛ مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۹، ص ۱۳۲
- ↑ ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص ۵۴۹
- ↑ ابن مزاحم منقری، وقعه صفین، ۱۳۸۲ق، ص۴ و ۹۶ و ۱۲۱ و ۱۳۲
- ↑ قمی، العقد النضید، ۱۴۲۳ق، ص ۱۶۲
- ↑ ثقفی کوفی، الغارات، ۱۳۵۳ش، ج۲، ص ۴۸۹
- ↑ برقی، رجال، ص۴؛ طوسی، رجال، ص۶۰؛ خوئی،معجم رجال الحدیث، ج۶، ص۱۸۸.
- ↑ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۴ق، ج۳۴، ص۲۷۲؛ مفید، الاختصاص، ص۳.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۲۰، ص۹۸.
- ↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۴، ص۱۶۳؛ ابن سعد، طبقات، ۱۹۹۰م، ج۶، ص۱۲۲؛ کشی، رجال، ص۱۱۰؛ خوئی، معجم الحدیث، ج۱۴، ص۹۵.
- ↑ تاریخ خلیفہ، ص۱۲۱؛ ابن مزاحم منقری، وقعۃ الصفین، ۱۳۸۲ق، ص۴۰۶؛ کشی، رجال، ص۱۰۳؛ مفید، الاختصاص، ص۶۵.
- ↑ ثقفی کوفی، الغارات، ۱۳۵۳ش، ج۱، ص۱۲۱
- ↑ برقی، رجال، ص۴.
- ↑ ابن مزاحم منقری، وقعۃ الصفین، ۱۳۸۲ق، ص۴۰۶
- ↑ طبری، تاریخ، ۱۹۶۷م، ج۴، ص۱۶۳؛ ابن سعد، طبقات، ۱۹۹۰م، ج۶، ص۱۲۲
منابع سودھو
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نہج البلاغہ، تحقیق محمد ابوالفضل ابراہیم، بیروت، دار احیاء الکتاباں العربیہ، ۱۳۷۸ق
- ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، تحقیق: محمد عبدالقادر عطا، دارالکتاباں العلمیہ، بیروت، ۱۴۱۰/ق۱۹۹۰م.
- ابن مزاحم منقری، نصر، وقعة صفین، تحقیق: عبدالسلام محمد هارون، مؤسسة العربیة الحدیثہ، قاہره، الطبعۃ الثانیہ، ۱۳۸۲ق، افست قم، منشورات مکتبہ المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق.
- بحرالعلوم، سید مہدی، الفوئد الرجالیہ، تحقیق و تعلیق: محمدصادق بحرالعلوم، حسین بحرالعلوم، طہران: مکتبہ الصادق، ۱۳۶۳ش.
- ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراہیم بن محمد، الغارات، تحقیق جلال الدین حسینی ارموی، تہران، نشر انجمن آثار ملی، ۱۳۵۳ش
- خلیفہ بن خیاط، تاریخ، تحقیق: فواز، دارالکتاباں العلمیہ، بیروت، ۱۴۱۵ق/۱۹۹۵م.
- خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، مرکز نشر آثار شیعہ، قم، ۱۴۱۰ق/۱۳۶۹ش.
- ذہبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۰۷ق
- صدوق، من لا یحضر الفقیہ، تحقیق: علی اکبر غفاری، یونیورسٹی مدرسین، قم.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، تحقیق: محمدأبوالفضل ابراہیم، دارالتراث، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
- طوسی، تہذیب الاحکم، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، دارالکتاباں الاسلامیه، تہران.
- طوسی، رجال الطوسی، یونیورسٹی مدرسین، قم، ۱۴۱۵ق.
- علیاری تبریزی، بہجۃ الامال فی شرح زبدة المقال، بنیاد فرہنگ اسلامی حاج محمدحسین کوشان پور، تہران.
- فرہنگ عمید.
- قمی، محمد بن حسن، العقد النضید و الدر الفرید، تحقیق علی اوسط الناطقی، قم، دار الحدیث، ۱۴۲۳ق
- کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، انتشارات دانشگاه مشہد، ۱۳۴۸ش.
- کلینی، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دارالکتاباں الاسلامیہ، تہران.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، بیروت، مؤسسہ الوفاء، بیروت، ۱۴۰۴ق.
- مجلسی، ملاذ الأخیار فی فہم تہذیب الأخبار، کتابخانہ آیت اللہ مرعشی نجفی، قم، ۱۴۰۶ق
- مفید، الإختصاص، انتشارات کنگره جہانی شیخ مفید قم، ۱۴۱۳ق.