اصبغ بن نباتہ
| معلومات شخصیت | |
|---|---|
| نام: | اَصبَغ بن نُباتہ تمیمی حَنْظلی مُجاشِعی |
| نسب: | بنی حنظلہ، قبیلہ مشاجع |
| مقام سکونت: | کوفہ |
| اصحاب: | امام علی (ع) |
| سماجی خدمات: | راوی، شرطۃ الخمیس |
| مشائخ: | ابو ایوب خالد بن زید انصاری، عمار بن یاسر و عمر بن خطاب |
| شاگرد: | ابو الجارود، خالد نوفلی، محمد بن داوود غنوی، اجلح بن عبدالله کندی و ابو حمزه ثمالی |
اَصبَغ بن نُباتہ تمیمی حَنْظلی مُجاشِعی (قرن اول ہجری) امام علی بن ابی طالب کرم اللہ وجہہ الکریم دے کوفی اصحاب وچوں سن ۔ خلافت امام علی (ع) وچ اوہ امام دے نامدار ترین و محکم ترین صحابی تے شرطۃ الخمیس دے ارکان وچوں سن ۔
| اصبع بن نباتہ تمیمی حنظلی مجاشعی | |
|---|---|
| نام | اصبع بن نباتہ |
| کنیت | ابو القاسم |
| مقام پیدائش | کوفہ |
| وفات | دوسری صدی |
| دور | گیارہواں صدی ہجری |
| مذہب | اسلام |
| والد | نباتہ |
| پیشہ | عالم |
| وجہ شہرت | علی بن ابی طالب دے مشہور صحابی |
| مؤثر شخصیتاں | علی بن ابی طالب تے امام حسین |
اصبع بن نباتہ تمیمی حنظلی مجاشعی علی بن ابی طالب دے کوفی اصحاب وچوں سی ۔[۱][۲]
نام و نسب
سودھواصبغ بن نباتہ دا نام اصبع سی جدوں کہ انہاں دے والد دا نام نباتہ سی ۔ انہاں دی کنیت ابو القاسم سی۔ انہاں دا بنو حنظلہ دی شاخ مجاشع بن دارم توں تعلق سی ۔[۳]
سوانح
سودھواصبغ بن نباتہ کوفہ دا تعلق کوفہ توں سی ۔ تے ایہ علی بن ابی طالب دے صحابی سن ۔[۴] اصبغ دا شمار جنگ صفین دے واقعات نقل کرنے والے راویاں ہُندا اے۔[۵] جنگ جمل دے واقعات وی انہاں توں منقول نيں۔[۶] بعض روایات دے مطابق ایہ علی بن ابی طالب دے معتبر تابعی سن ۔[۷] نصر بن المزاحم دی روایت دے مطابق اصبغ عراق دے جنگجو سن تے انہاں دا علی بن ابی طالب دے سرداراں وچ شمار ہُندا سی ۔[۸] اصبغ نوں جنگ صفین وچ شرطۃ الخمیس[lower-alpha ۱] دا اک رکن تصور کیتا جاندا اے۔[۹][۱۰] علم اسماء الرجال وچ بیشتر اہل سنت دے اکثر رجالی غیر موثق و ضعیف سمجھدے نيں[۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸] انہاں نے علی بن ابی طالب دی شہادت دے واقعہ نوں نقل وی کیتا سی ۔[۱۹] مختلف علماء بشمول شیخ طوسی نے انہاں نوں علی بن ابی طالب دے صحابی دی بجائے حسین بن علی دا صحابی دسیا اے۔[۲۰]
جیون
سودھواصبغ بن نباتہ دی کنیت ابو القاسم سی۔ بنی حنظلہ دی شاخ مُجاشع بن دارم نال تعلق سی ۔[۲۱] کوفہ دے رہنے والے تے خلافت امام علی وچ حضرت علی دے نامدار ترین صحابی سن ۔[۲۲] بعض روایات توں حضرت علی دے نزدیک محبوبیت تے منزلت واضح ہُندی اے۔[۲۳]
نصر بن مزاحم دی روایت دے مطابق اصبغ اک بزرگ زاہد تے عابد شخص سن ۔ عراق دے جنگجو تے حضرت علی دے سرداراں وچ انہاں دا شمار ہُندا سی ۔[۲۴] اصبغ نوں جنگ صفین وچ شرطۃ الخمیس دا اک رکن سمجھدے سن ۔[۲۵] از خود او درباره معنای عنوان «شرطۃ الخمیس دے بارے وچ انہاں توں روایت منقول اے کہ اسيں حضرت علی (ع) دے نال انہاں اُتے جان نچھاور فدا کاری دا عہد و پیمان بنھیا سی[۲۶] اوہ جنگ صفین دے واقعات نقل کرنے والے راویاں وچوں اک نيں۔[۲۷] جنگ جمل دے واقعات وی انہاں توں منقول نيں۔[۲۸]
اصبغ امام علی (ع) دے بعد کچھ مدت ہی زندہ رہے۔[۲۹] انہاں نے حضرت علی دے شہادت دے واقعے نوں نقل کیتا اے۔[۳۰] شیخ طوسی نے انہاں نوں امام حسن (ع) دے اصحاب دے طبقے وچ گنیا اے۔[۳۱]
علم رجال وچ مقام
سودھوروائی شخصیت دی وجہ توں انہاں نوں شہرت حاصل اے۔ شیعہ علم رجال وچ انہاں نوں ممتاز موثق کہیا گیا اے۔[۳۲]
روایت حدیث
سودھواستاد
سودھواصبغ نے ابو ایوب انصاری، عمار بن یاسر تے عمر بن خطاب توں روایت کيتی اے۔[۳۳][۳۴]
انہاں توں نقل ہونے والیاں اکثر روایات امام علی تک منتہی ہُندیاں نيں۔ اکثر ایہ روایات شیعی حدیثی کتاباں وچ منقول نيں۔[۳۵] انہاں روایات وچوں اکثر اخلاقی، تاریخی تے فقہی موضوع توں متعلق نيں۔ اصبغ توں نقل ہونے والی مشهور ترین روایات وچ امام علی (ع) دا مالک اشتر دے نام عہد نامہ تے محمد حنفیہ دے نام حضرت علی دا وصیت نامہ اے۔[۳۶] اصبغ نے ابو ایوب خالد بن زید انصاری، عمار بن یاسر تے عمر بن خطاب توں روایت کيتی اے۔[۳۷] ابو الجارود، خالد نوفلی، محمد بن داوود غنوی، اجلح بن عبدالله کندی تے ابو حمزہ ثمالی نے اصبغ توں روایت کردے نيں۔[۳۸]
اہل سنت دی رائے
سودھواہل سنت دے اکثر رجالی انہاں نوں غیر موثق و ضعیف سمجھدے نيں۔[۳۹] انہاں نوں غیر موثق تے ضعیف سمجھنے دا موضوع انہاں دی امام علی نال صادقانہ محبت توں بے ربط نئيں اے ایتھے تک کہ بعض نے انہاں نوں رافضی تے بعض نے شیعہ غالی محسوب کیتا اے۔[۴۰] انہاں سب گلاں دے باوجود عجلی، [۴۱] انہاں نوں ثقات وچ شمار کردا اے۔
شاگرد
سودھومندرجہ ذیل اصبغ توں روایت کردے نيں :
- سعد بن طریف
- ابو حمزہ الثمالی۔
- ابو الصبّاح الکنانی۔
- خالد النوفلی
- ابو مریم
- ابو یحیىٰ
- سعد الاسکاف
- عبد اللہ بن جریر العبدی
- علی الحزوّر الغنوی
- محمد بن داود الغنوی
- محمد بن الفرات
- الحارث بن مغیرہ
- عبد الحمید الطائی[۴۲]
وفات
سودھومختلف راویات دے مطابق اصبغ علی بن ابی طالب دی وفات دے بعد کچھ عرصہ حیات رہے۔[۴۳] انہاں دی تاریخ وفات دا کدرے کوئی ذکر موجود نئيں اے۔
انہاں دی وفات دی تاریخ دقیق معلوم نئيں اے ہور انہاں دے زندہ رہنے دی مدت وچ وی اختلاف نظر پایا جاندا اے۔ ایتھے تک کہیا جاندا اے کہ اوہ پہلی صدی دے بعد فوت ہوئے۔[۴۴] ایہ مختلف اقوال روائی کتاباں وچ روایات وچ اختلاف دی وجہ توں پیش آئے نيں مثال دے طور اُتے امام حسن (ع) [۴۵] تے امام حسین (ع) توں روایت منقول ہوئی اے۔[۴۶] و یا شیخ طوسی[۴۷] نے ذکر کیتا اے کہ اصبغ بن نباتہ مقتل امام حسین وچ مؤثر سن ۔ ایسے مقامات اُتے نہایت احتیاط توں کم لینا چاہیدا کیونکہ مذکورہ روایت وچ کثیر مجہول افراد موجود ہونے دی وجہ توں اسنوں ضعیف کہیا گیا اے۔[۴۸]
hsd rlkes
سودھوحواشی
سودھو- ↑ جو ہمیشہ علی دے تابع تے گوش بہ فرمان سن اس گروہ نوں شرطۃ الخمیس کہیا جاندا اے
حوالے
سودھو- ↑ آقا بزرگ، الذریعہ۔چاپ : الثالثہ، سال چاپ : 1403–1983 م، ناشر : دار الاضواء۔بیروت، لبنان(سافٹ وئر مکتبہ اہل البیت)
- ↑ ابن حبان، محمد، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، محمود ابراہیم زاید، بیروت، 1396ق۔
- ↑ انصاری تلمسانی، الجوہرہ، ج1، ص186؛ ابن حزم، جمہرہ انساب العرب، ص231.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج6، ص225
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعہ صفین، ص 322، 442.
- ↑ ابن ابیالحدید، شرح نہج البلاغہ، ج1، ص248، 263.
- ↑ طوسی، امالی، ج1، ص176.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعۃ صفین، ص442-443
- ↑ خلیفہ، تاریخ، ج 1، ص 231.
- ↑ کشی، معرفۃ الرجال، ص 103؛ خوئی، معجم الرجال الحدیث، ج3، ص222.
- ↑ یحییٰ بن معین، التاریخ، ج 2، ص 42
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج 6، ص 225
- ↑ ابن حبان، المجروحین، ج 1، ص 174
- ↑ ابن عدی، الکامل فی الضعفاء، ج 1، ص298
- ↑ جوزجانی، احوال الرجال، ص 47
- ↑ نسایی، الضعاء و المتروکین، ص 156
- ↑ دارقطنی، الضعفاء المتروکین، ص 67
- ↑ ابن حجر عسقلانی، تقریب التہذیب، ج 1، ص 81
- ↑ مفید، امالی، ص351
- ↑ طوسی، رجال، ص66.
- ↑ انصاری تلمسانی، الجوہرة، ج۱، ص۱۸۶؛ ابن حزم، جمہرة انساب العرب، ص۲۳۱.
- ↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵
- ↑ مثلاً رک: طوسی، امالی، ج۱، ص۱۷۶.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعۃ صفین، ص۴۴۲-۴۴۳
- ↑ خلیفہ، تاریخ، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ نک: کشی، معرفۃ الرجال، ص۱۰۳؛ خوئی، معجم الرجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ مثلاً رک: نصر بن مزاحم، وقعہ صفین، ص۳۲۲، ۴۴۲.
- ↑ ابن ابیالحدید، شرح نہج البلاغہ، ج۱، ص۲۴۸، ۲۶۳.
- ↑ رک: نجاشی، رجال، ص۸
- ↑ رک: مفید، امالی، ص۳۵۱
- ↑ طوسی، رجال، ص۶۶.
- ↑ مثلاً نک: حلی، رجال، ص۲۴؛ حر عاملی، وسائل الشیعہ، ج۲۰، ص۱۴۲- ۱۴۳.
- ↑ ذہبی، میزان الاعتدال، ج1، ص271
- ↑ مزی، تہذیب الکمال، ج3، ص308.
- ↑ کتب اربعہ وچ انہاں توں منقول روایات دی فہرست دیکھنے دے لئی دیکھو: خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ طوسی، الفہرست، ص۶۲ -۶۳.
- ↑ ذہبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷۱؛ مزی، تہذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸.
- ↑ ابن حبان، المجروحین، ج۱، ص۳۵۷؛ مزی، تہذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸.
- ↑ یحیی بن معین، التاریخ، ج۲، ص۴۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵؛ ابن حبان، المجروحین، ج۱، ص۱۷۴؛ ابن عدی، الکامل فی الضعفاء، ج۱، ص۲۹۸؛ جوزجانی، احوال الرجال، ص۴۷؛ نسایی، الضعاء و المتروکین، ص۱۵۶؛ دار قطنی، الضعفاء المتروکین، ص۶۷؛ ابن حجر عسقلانی، تقریب التہذیب، ج۱، ص۸۱
- ↑ نک: بسوی، المعرفۃ و التاریخ، ج۳، ص۱۹۰؛ ذہبی، المغنی، ج۱، ص۹۳؛ ابن حجر عسقلانی، تقریب التہذیب، ج۱، ص۸۱.
- ↑ عجلی، تاریخ الثقات، ص۷۱
- ↑ الخوئی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، ج4، ص135
- ↑ نجاشی، رجال، ص8
- ↑ رک: آقا بزرگ، الذریعہ، ج15، ص362.
- ↑ رک: خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۳
- ↑ رک: ابن شہر آشوب، المناقب، ج۴، ص۵۲
- ↑ طوسی، الفہرست، ۶۳
- ↑ رک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۲.
مآخذ
سودھو- آقا بزرگ، الذریعہ. چاپ: الثالثۃ، سال چاپ : 1403–1983 م، ناشر: دار الأضواء۔بيروت، لبنان(سافٹ وئر مکتبہ اہل البیت)
- ابن حبان، محمد، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، محمود ابراہیم زاید، بیروت، ۱۳۹۶ق.
- ابن ابی الحدید، عبد الحمید، شرح نہج البلاغہ، تحقیق محمد ابو الفضل ابراہیم، قاہرہ، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۹ء.
- ابن حجر عسقلانی، احمد، تقریب التہذیب، تحقیق عبد الوہاب عبد اللطیف، بیروت، ۱۳۹۵ق/۱۹۷۵ء.
- ابن حزم، علی بن احمد بن سعید، جمہرة انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳ء.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر.
- ابن شہر آشوب، محمد، مناقب آل ابی طالب، قم، مطبعہ علمیہ.
- ابن عدی، احمد، الکامل فی الضعفاء الرجال، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵ء.
- انصاری تلمسانی، محمد بن ابی بکر (معروف بری)، الجوہرة فی النسب النبی علیہ السلام و اصحابہ العشره، تحقیق محمد تونجی، ریاض، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳ء.
- بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفۃ و التاریخ، تحقیق اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۹ء.
- جوزجانی، ابراہیم، احوال الرجال، تحقیق صبحی بدری سامرایی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵ء.
- حر عاملی، محمد، وسائل الشیعہ، تحقیق محمد رازی، بیروت، ۱۳۸۹ق.
- حلی، حسن، رجال، تحقیق محمد صادق بحر العلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱ء.
- خلیفہ بن خیاط، تاریخ، تحقیق سہیل زکار، دمشق، ۱۹۶۷ء.
- خوئی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- دار قطنی، علی، الضعفاء و المتروکین، تحقیق صبحی بدری سامرایی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۹ء.
- ذہبی، محمد، المغنی، تحقیق نور الدین عتر، حلب، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱ء.
- ذہبی، محمد، میزان الاعتدال، تحقیق علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۳ء.
- طوسی، محمد بن حسن، امالی، تحقیق محمد صادق بحر العلوم، نجف، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴ء.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱ ء.
- طوسی، محمد بن حسن، الفہرست، تحقیق محمود رامیار، مشہد، ۱۳۵۱ش.
- عجلی، احمد بن عبداللہ، تاریخ الثقات، تحقیق عبد المعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴ء.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفۃ الرجال(معروف رجال کشی)، تحقیق حسن مصطفوی، مشہد، ۱۳۴۸ش.
- مزی، جمال الدین یوسف، تہذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۱ء.
- مفید، محمد، امالی، تحقیق حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۳ق.
- نجاشی، رجال، تحقیق موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- نسائی، احمد، الضعفاء و المتروکین، ہمراه الضعفاء الصغیر بخاری، تحقیق محمود ابراہیم زاید، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶ء.
- نصر بن مزاحم، وقعۃ صفین، تحقیق عبد السلام ہارون، قاہرہ، ۱۳۸۲ق.
- یحیی بن معین، التاریخ، تحقیق احمد محمد نورسیف، مکہ، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹ء.