سید بن طاؤس
| کوائف | |
|---|---|
| مکمل نام | سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس |
| نسب | حسنی سادات |
| تاریخ ولادت | 15 محرم 589 ھ |
| آبائی شہر | حلہ |
| تاریخ وفات | 5 ذی القعدہ 664 ھ |
| مدفن | حلہ، عراق |
| نامور اقرباء | آل طاووس • احمد بن طاووس |
| علمی معلومات | |
| اساتذہ | ان دے والد: موسی بن جعفر حلی • ان دے جد: ورام بن ابی فراس حلی • ابن نما حلی • فخار بن معد موسوی |
| شاگرد | سدید الدین حلی • علامہ حلی • حسن بن داوود حلی |
| تالیفات | اقبال الاعمال • مہج الدعوات • اللہوف و … |
| خدمات | |
| سماجی | نقابت سادات • |
سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاؤس، (589۔664 ھ) سید بن طاؤس دے نام توں مشہور، چھٹی و ستواں ہجری دے شیعہ عالم نيں۔ المہمات و التتمات، کشف المحجہ لثمرة المہجة، مصباح الزائر و جناح المسافر، لہوف، مہج الدعوات تے منہج العبادات جیسی کتاباں دے مصنف نيں۔ سید بن طاؤس امام حسن مجتبی و امام سجاد دے نواسیاں وچوں نيں۔ علامہ حلی تے انہاں دے والد ماجد شیخ یوسف سدید الدین ورگے بزرگان دے استاد رہے نيں۔
سید بن طاؤس نے عباسیاں دے دور حکومت وچ نقابت دا منصب قبول نئيں کيتا لیکن ہلاکو خان دے زمانے وچ شیعاں دے نقیب[۱] رہے نيں۔ آپ اپنی اخلاقی خوبیاں، تقوا تے پرہیزگاری، عرفانی کمالات تے کرامتاں دی وجہ توں جمال العارفین[۲] دے ناں توں وی مشہور ہوئے۔
ولادت تے وفات
سودھوابوالقاسم علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن طاؤس حلّی، آپ دا لقب رضی الدین نيں تے آپ سنہ ۵۸۹ ہجری دے ماہ محرم الحرام دی 15 تریخ نوں جمعرات دے دن عراق دے شہر حلّہ وچ متولد ہوئے۔[۳] اپنی عمر دے آخری حصے وچ اپنے آبائی مقام حلہ واپس پرت آئے تے 664ھ 5 ذیقعد پیر دے دن 75 سال دی عمر وچ وفات پائے۔ وصیت دے مطابق انہاں دا جسد نجف اشرف لے جا کے حرم امیر المومنینؑ وچ دفن کيتا گیا۔
نسب
سودھوسید بن طاؤس دا نسب تیرہويں پشت وچ امام حسن مجتبی نال ملدا اے۔ ابن طاؤس دے ناں توں مشہور ہونے دی علت ایہ سی کہ آپ دے اجداد وچوں اک یعنی ابو عبداللہ احمد بن محمد نہایت ہی خوبصورت چہرے دے مالک سن لیکن انہاں دے پیر طاؤس[۴] دی طرح چہرے دے نال متناسب نئيں سن اس لئی آپ ابن طاؤس دے ناں توں مشہور ہوئے۔[۵]
آپ دے والد ماجد موسی بن جعفر ہور بلند پائے دے راویاں وچوں سن جنہاں نے اپنی روایات نوں کاغذاں اُتے لکھیا سی جنہاں نوں بعد وچ انہاں دے بیٹے یعنی سید بن طاؤس نے جمع کرکے فرقه الناظر و بہجه الخاطر مما رواه والدي موسي بن جعفر دے ناں توں شائع کيتا۔
آپ دی والدہ ماجدہ بزرگ شیعہ عالم ورام بن ابى فراس دی بیٹی سن۔[۶] ہور آپ دی دادی شیخ طوسی دی نواسی سن۔ ايسے وجہ توں سید بن طاؤس کدی کہندے کہ میرے نانا ورام بن أبی فراس نيں تے کدی کہندے کہ میرے نانا شیخ طوسی نيں۔
شیخ طوسی دی دو بیٹیاں سن۔ سید بن طاؤس دے دادا جعفر انہاں وچ سی اک دے شوہر سن ۔ چونکہ اپنی دادی دی طرف توں وی آپ دا نسب امام سجاد علیہ السلام دی بیٹی ام کلثوم نال ملدا اے۔[۷] اسلئی آپ نوں ذو الحسبین[۸] وی کہیا جاندا اے۔[۹]
آپ دی بیٹی فاطمہ 9 سال دی عمر توں پہلے حافظ قرآن ہوئیاں جنہاں نوں آپ دے والد ماجد تے بھائیاں نے امالی شیخ طوسی دی روایت کرنے دی اجازت دے دتی سی۔[۱۰]
تعلیم
سودھوسید ابن طاؤس نے تعلیم دا آغاز حلہ شہر توں ہی کيتا تے اپنے والد ماجد تے جد امجد، ورام بن ابى فراس توں مقدماندی علوم نوں سکھیا۔ آپ نے نہایت ہی مختصر مدت وچ اپنے تمام کلاس فیلاں توں سبقت لے گیا چنانچہ کشف المحجۃ نامی کتاب وچ فرماندے نيں کہ: جدوں ميں نے سکول وچ داخلہ لیا تاں جسنوں دوسرے کئی سالاں وچ سیکھدے سن وچ اک سال دے اندر اندر انہاں نوں سیکھ چکيا سی تے دوسرں توں اگے نکل گیا سی۔ انہاں نے اڑھائی سال علم فقہ اُتے لگیا دتی اس دے بعد اپنے آپ نوں استاد توں بے نیاز پا کر اپنے زمانے دے باقی فقہی کتاباں دا ذاتی طور اُتے مطالعہ کيتا۔
آپ دی مسافرتاں
سودھوسید بن طاؤس نے حصول تعلیم دی خاطر حلہ توں کاظمین دی طرف سفر کيتا۔ کچھ مدت دے بعد شادی کيتی تے بعداد وچ مقیم ہوئے جتھے انہاں نے 15 سال تک شاگرداں دی تربیت تے مختلف علوم دی تدریس کیتی۔ بغداد وچ آپ سنہ 625 قمری وچ چلے گئے سن ۔
عباسی دور حکومت وچ حکومتی مناصب قبول کرنے دے حوالے توں آپ اُتے آئے روز دباؤ ڈالنے دی وجہ توں آپ بغداد توں اپنی جائے پیدایش یعنی حلّہ دی طرف واپس آگئے ۔
سید نے ۳ سال تک شہر طوس، امام رضا علیہ السلام دے جوار وچ زندگی بسر دی فیر نجف تے کربلا دی طرف ہجرت کر کے انہاں شہراں وچوں ہر اک وچ تقریبا تن تین سال قیام کيتا۔ اس دوران شاگرداں دی تربیت تے مختلف علوم دی تدریس دے نال نال سیر و سلوک تے معنوی کمالات دے کسب کرنا وی انہاں دی اولین ترجیحات وچوں سی۔ انہاں نے کربلاء وچ قیام دے دوران کشف المحجۃ نامی کتاب نوں اپنی اولاد دے لئی بطور وصیت تحریر فرمایا جو اس وقت بچپنے دی حالت وچ سن ۔
انہاں نے سنہ ٦۵۲ ہجری نوں بغداد دی طرف اپنا آخری سفر کيتا۔ انہاں نے بغداد وچ سادات دی نقابت دا منصب قبول کيتا تے عمر دے آخری آیام تک بغداد وچ ہی قیام پذیر ہوئے۔جدوں مغلاں نے بغداد اُتے حملہ کيتا تے اسنوں فتح کيتا تاں اس وقت آپ وی اوتھے اُتے سن ۔
بغداد وچ قیام دے دوران عباسی خلیفہ المستنصر دی جانب توں انہاں نوں وزارت تے سفارت دے عہدےآں دی پیش کش ہوئی لیکن انہاں نے کسی اک منصب نوں وی قبول نئيں کيتا خلیفہ دے لئی آپ دیاں دلیلاں ایہ سن: جے ميں تواڈی مصلحت دے مطابق عمل کيتا تاں گویا اپنے تے خدا دے درمیان رابطے نوں قطع کيتا تے جے خدا دے اوامر تے اس دے عدل و انصاف دے مطابق حرکت کراں تاں تسيں تے تواڈا خاندان تے دوسرے وزراء تے تواڈے سفیر تے جرنیلاں توں ایہ برداشت نئيں ہوئے گی تے ایہ کدرے گے کہ علی بن طاؤس اس طریقہ کار دے ذریعے ایہ کہنا چاہندے نيں کہ جے حکومت سانوں مل جائے تاں اس طرح حکومت کرن گے تے ایہ اوہ سیرت تے طریقہ اے جو تسيں توں پہلے والے تمام حکمراناں دی طرز حکومت توں مختلف تے انہاں دی طرز حکومت نوں مردود سمجھنے دی مترادف نيں۔
نقیب سادات، سادات وچوں علمی تے دینی حوالے توں وڈی شخصیتاں وچوں انتخاب کيتا جاندا سی جو سادات توں مربوط تمام امور دا ذمہ دار ہويا کردا سی انہاں ذمہ داریاں وچ اختلافات دی صورت وچ فیصلہ کرنا، مساکین تے بے نواواں تے یتیماں دی سرپرستی وغیرہ شامل سن۔
سید بن طاؤس نے گرچہ عباسیاں دے دور حکومت وچ کدی وی نقابت دا منصب قبول نئيں کيتا لیکن بعد وچ ہلاکو خان دے زمانے وچ اس منصب نوں قبول کيتا تے اس زمانے دے شیعاں دے نقیب سن ۔[۱۱]
آپ دے اساتذہ تے شاگرد
سودھوسید بن طاؤس دے اساتید درج ذیل نيں:
- آپ دے والد موسی بن جعفر
- آپ دے جد ورام بن ابی فراس حلی
- ابن نما حلی
- فخار بن معد موسوی
آپ دے شاگرد درج ذیل نيں:
- سدید الدین حلی (علامہ حلی دے والد) [۱۲]
- علامہ حلی[۱۳]
- حسن بن داوود حلی[۱۴]
- عبدالكریم بن احمد بن طاووس[۱۵]
- علی بن عیسی اربلی
سید بن طاؤس بزرگاں دی نظر وچ
سودھوعلامہ حلّی (٧۲٦ ھ) سید بن طاووس دے بارے وچ فرماندے نيں: رضی الدین علی صاحب کرامات سن جنہاں وچوں بعض دے بارے وچ انہاں نے خود میرے توں کہیا جدوں کہ انہاں دے بعض دوسرے کرامات نوں ميں نے میرے والد بزرگوار توں سنیا اے۔[۱۶]۔
علامہ مجلسی فرماندے نيں: سید نقیب، موثق، زاهد و جمال العارفین سن ۔[۱۷]
محدث قمی فرماندے نيں: سید رضی الدین ابو القاسم باتقوا، زاهد، سعادتمند، پیشوای عارفان، شب زنده داراں دے چراغ، صاحب کرامات، آل طاؤس دے طاؤس سن ۔[۱۸]
تألیفات
سودھواصلی مضمون: سید بن طاؤس دے قلمی آثار
سید بن طاؤس نے تقریبا ۵۰ کتاباں لکھایاں نيں جنہاں وچوں بہت ساریاں دعا تے زیارت دے موضوع اُتے نيں۔ انہاں دی اک بہت وڈی لائبریری (Library) سی تے اپنی تالیفات وچ اس لائبریری توں استفادہ کردے سن ۔
-
کتاب الیقین
-
کتاب فلاح السائل
-
کتاب مہج الدعوات
-
کتاب جمال الاسبوع
حوالے
سودھو- ↑ کسی قوم یا گروہ دا وڈا آدمی، قبیلے دا سردار جو اس دی نمائندگی کرے، سردار، سربراہ۔
- ↑ عارفاں دی زینت
- ↑ کمونہ، مواردالإتحاف، ج۱، ص۱۰٧-۱۰۸۔
- ↑ وڈے مرغ دے برابر اک پرندہ جو عام طور اُتے باغ تے جنگل وغیرہ وچ رہندا اے، اس دے اُتے ہرے نیلے پیلے تے سنہرے رنگ برنگے تے دم اُتے سبز تے سنہری چاند ہُندے نيں، برسات وچ دم دے اُتے پھیلیا کے وڈی ترنگ توں ناچدا تے ککدا اے۔
- ↑ قمی، الکنی و الألقاب، ج۱، ص۳۴۱
- ↑ روضات الجنات، خوانساری، ج۴، ص۳۲۵.
- ↑ شہیدی گلپایگانی، راہنمای سعادت، ص۱۴.
- ↑ دو حسب و نسب دے مالک
- ↑ سید بن طاووس، کشف المحجہ، ص۲۹۴.
- ↑ محدثات شیعہ، ص 285
- ↑ احمد بن علی ابن عنبہ، الفصول الفخریہ، ص۱۳۱-۱۳۲.
- ↑ آقا بزرگ، طبقات اعلام الشّیعہ (قرن السّابع)، ص۱۱٧.
- ↑ آقا بزرگ، طبقات اعلام الشّیعہ (قرن السّابع)، ص۱۱٧.
- ↑ آقا بزرگ، طبقات اعلام الشّیعہ (قرن السّابع)، ص۱۱٧.
- ↑ آقا بزرگ، طبقات اعلام الشّیعہ (قرن السّابع)، ص۱۱٧.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰٧، ص٦۳ ،٦۴.
- ↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰٧، ص٦۳ و ٦۴.
- ↑ قمی، الفائدے الرضویۃ، ج۱، ص۵۴۲.
منابع
سودھو- آقا بزرگ، طبقات اعلام الشّیعہ (قرن السّابع)، بیروت، ۱۹٧۲م.
- احمد بن علی بن عنبہ، جمال الدین، الفصول الفخریہ، بہ اهتمام سید جلال الدین محدث ارموی، نشر علمی و فرہنگی، ۱۳٦۳ش.
- کمونہ حسینی، عبدالرزاق؛ مواردالإتحاف فی نقباء الأشراف، نجف اشرف، نشر الآداب، ۱۳۸۸هجری
- سید بن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجہ یا فانوس، ترجمہ اسد الله مبشری، تہران، نشر فرہنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳٦۸ش.
- شہیدی گلپایگانی، سید محمد باقر، راہنمای سعادت (ترجمہ کشف المحجہ)، تہران، نشر سعدی، ۱۳۸۲ه.
- غروی نایینی، نہلہ، محدثات شیعہ، دانشگاہ تربیت مدرس، تہران، (چاپ دوم)۱۳۸٦ش.
- قمی، عباس، الکنی و الألقاب، نجف أشرف، نشر حیدریہ، ۱۳۸۹ه.
- قمی، الفائدے الرضویۃ فی أحوال علماء المذهب الجعفریۃ، ترجمہ و تحقیق ناصر باقری بیدہندی، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۵ش.
- مجلسی، محمد باقر، کتاب الإجازات در بحار الانوار، بیروت، نشر مؤسسہ وفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- محمد بن محمد نعمان، شیخ مفید، المقنعہ، موسسہ النشر الاسلامی، ۱۴۱۰ق.