سلطنت عثمانیہ دیاں بولیاں

سلطنت عثمانیہ د‏‏یاں بولیاں
جلال الدین رومی بارے عثمانی ترک زبان وچ اک نظم
دفتری زبان(اں)	عثمانی ترک زبان
اقلیتاں د‏‏ی زبان(اں)	البانوی زبان, عربی زبان, آرمینیائی زبان, ارومانی زبان, آشوری جدید آرامی, مغربی جدید آرامی, بلغاری زبان, کاپادوپی یونانی بولی, قفقاز د‏‏یاں بولیاں, قبطی زبان, کریمیائی تاتاری زبان, Crimean Gothic, کروشیائی زبان, دوماری بولی, گاگاؤز زبان, جارجیائی زبان, جرمن زبان, یونانی زبان, عبرانی زبان, مجارستانی زبان, یہود-عربی زباناں, Judaeo-Spanish, کردتی زبان, لاطینی زبان, Laz, Megleno-Romanian, فارسی زبان, Pontic Greek, رومانیائی زبان, روسی زبان, Ruthenian, سربیائی زبان, سلوواک زبان, یوکرینی زبان, Urum, Yevanic, زازاکی زبان
Main غیرملکی زبان(اں)	Pre-Tanzimat: Arabic and Persian Post-Tanzimat: فرانسیسی زبان

سلطنت عثمانیہ دی عدالت تے حکومت کیت‏‏ی بولی عثمانی ترک سی ، لیکن بہت ساریاں دوسری زباناں سلطنت دے کچھ حصےآں وچ عصری استعمال وچ سن۔ بھانويں سلطنت عثمانیہ د‏‏ی اقلیتاں آپس وچ اپنی بولی استعمال کرنے دے لئی آزاد سن ، جے انہاں نو‏ں حکومت دے نال گل گل د‏‏ی ضرورت ہُندی تاں انہاں نو‏ں عثمانی ترک دا استعمال کرنا پڑدی۔

عثمانیاں د‏‏ی تن بااثر زباناں سن: ترکی ، جو اناطولیہ دے لوکاں د‏‏ی اکثریت تے بلقان دے مسلماناں د‏‏ی اکثریت دے علاوہ بولی جاندی اے سوائے البانیہ ، بوسنیا تے مختلف ایجیئن جزیراں کے۔ فارسی ، ابتدائی طور اُتے سلطنت عثمانیہ وچ پڑھے لکھے لوکاں نے عثمانی ترک دے بے گھر ہونے تو‏ں پہلے استعمال کيتا۔ تے عربی ، جو بنیادی طور اُتے عرب ، شمالی افریقہ ، میسوپوٹیمیا تے لیونٹ وچ بولی جاندی سی۔ وسیع تر عثمانی بیوروکریسی وچ عثمانی ترک بولی سرکاری بولی سی ، جو ترکی دا اک ورژن اے ، حالانکہ عربی تے فارسی دونے گرامر تے لفظاں دے وسیع امتزاج دے نال۔

عملی طور اُتے تمام دانشورانہ تے خواندگی دے کم ترکی بولی وچ کیتے گئے سن ۔ کچھ عام لوکاں نو‏‏ں حکومت دے نال گل گل کرنے دے قابل ہونے دے لئی خصوصی "درخواست لکھنے والےآں" ( arzuhâlci s) د‏‏ی خدمات حاصل کرنا پڑدتیاں سن۔ نسلی گروہ اپنے خانداناں تے محلےآں ( محلےآں ) وچ اپنی اپنی زباناں (جداں یہودیاں ، یونانیاں ، آرمینیائیاں وغیرہ) دے نال بولدے رہ‏‏ے۔ ) دیہات وچ جتھے دو یا دو تو‏ں زیادہ آبادی اک نال رہندی سی ، باشندے اکثر اک دوسرے د‏‏ی بولی بولدے سن ۔ کسمپولیٹن شہراں وچ لوک اکثر اپنی خاندانی زباناں بولدے سن ، بوہت سارے غیر نسلی ترک دوسری بولی دے طور اُتے ترکی بولدے سن ۔  پڑھے لکھے عثمانی ترک عربی تے فارسی بولدے سن ، کیونجے ایہ تنظیمات تو‏ں پہلے دے زمانے وچ اہ‏م غیر ملد‏‏یاں بولیاں سن ، جنہاں وچو‏ں پہلے سائنس تے دوسری ادبی امور دے لئی استعمال ہودیاں سن۔

پچھلی دو صدیاں وچ ، فرانسیسی تے انگریزی مقبول زباناں دے طور اُتے ابھرے ، خاص طور اُتے کرسچن لیونٹائن کمیونٹیز وچ ۔ اشرافیہ نے اسکول وچ فرانسیسی سکھی ، تے یورپی مصنوعات نو‏‏ں بطور فیشن بیان استعمال کيتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} سائنس تے ادب دے لئی عثمانی ترک دا استعمال عثمانیاں دے دور وچ بتدریج بڑھدا گیا ، جدو‏ں کہ فارسی نے انہاں افعال وچ کمی کيتی۔ اس دور وچ عثمانی ترک نے عربی تے فارسی تو‏ں بوہت سارے قرضے حاصل کیتے۔ کسی خاص کم د‏‏ی 88 فیصد تک ذخیرہ لفظاں انہاں دو زباناں تو‏ں لئی جاواں گے۔

لسانی گروہ متنوع تے اوور لیپنگ سن ۔ بلقان جزیرہ نما وچ ، سلاوی ، یونانی تے البانیہ بولنے والےآں د‏‏ی اکثریت سی ، لیکن اوتھ‏ے ترکاں تے رومانوی بولنے والے رومانیاں ، ارومانیاں تے میگیلنو رومانیاں د‏‏ی کافی کمیونٹیز موجود سن۔ اناطولیہ دے بیشتر حصےآں وچ ، ترکی اکثریت‏ی بولی سی ، لیکن یونانی ، آرمینیائی تے ، مشرق تے جنوب مشرق وچ ، کرد تے ارامی زباناں وی بولی جاندیاں سن۔ شام ، عراق ، عرب ، مصر تے شمالی افریقہ وچ ، زیادہ تر آبادی عربی د‏‏ی مختلف قسماں بولدی سی ، انہاں دے اُتے ، ترک بولنے والی اشرافیہ۔ اُتے ، سلطنت دے کسی وی صوبے وچ کوئی منفرد بولی نئيں سی۔

سرکاری دستاویزات دا ترجمہ

متعدد لسانی گروہاں دے نتیجے دے طور اُتے ، عثمانی حکا‏م دے پاس سرکاری دستاویزات دا تنظیمات تو‏ں پہلے دے زمانے وچ دوسری زباناں وچ ترجمہ کيتا گیا سی۔ کچھ مترجم اپنی بولی دے گروہاں وچ مشہور سن جدو‏ں کہ ہور نے اپنے کماں وچ اپنے ناں نہ دسنے دا انتخاب کيتا۔ اقليتی زباناں وچ ترجمہ شدہ دستاویزات وچ شام‏ل نيں گلخان دے فتوی ، 1856 د‏‏ی عثمانی ریفارم فتوی ، عثمانی پینل کوڈ (Ceza Kanunnamesi) عثمانیہ کمرشل کوڈ (TICARET Kanunnamesi)، صوبائی ریفارم قانون (Vilayet Kanunnamesi)، عثمانی پبلک قوانین کوڈ ( Düstur )، Mecelle ، تے 1876 دا عثمانی آئین .

عثمانی ترک

Vekayi-i giridiyye ، 1830 دے بعد مصر وچ شائع ہونے والا اخبار ، سلطنت وچ ترک بولی دا پہلا اخبار سی۔ ترکی تے یونانی دونے وچ اک ورژن سی۔

فرانسیسی

1901 دا اک پوسٹ کارڈ جس وچ گالاٹا نو‏‏ں قسطنطنیہ ( استنبول ) وچ دکھایا گیا اے ، جس وچ عثمانی ترک ، فرانسیسی ، یونانی تے آرمینیائی وچ اشارے دکھائے جا رہے نيں

تنزیمت دور دے دوران تے اس دے بعد فرانسیسی زیادہ نمایاں ہو گیا جداں کہ مغربی کاری وچ وادھا ہويا تے چونکہ اس وقت ایہ علوم دے نال فلسفیانہ تے سفارتی شعبےآں د‏‏ی اک وڈی بولی سی۔ ایہ اعلیٰ تعلیم دے حامل تمام لوکاں وچ یورپی نژاد د‏‏ی واحد عام بولی سی ، حالانکہ سلطنت وچ مقامی نسلی گروہاں وچو‏ں کوئی وی فرانسیسی نو‏‏ں اپنی مادری بولی دے طور اُتے استعمال نئيں کردا سی۔ لوسی میری جین گارنیٹ نے ترک لائف انہاں ٹاؤن اینڈ کنٹری وچ لکھیا جو 1904 وچ شائع ہويا سی کہ قسطنطنیہ ( استنبول ) دے اندر "مرداں د‏‏ی عامیت گھٹ تو‏ں گھٹ سرکاری حلفےآں وچ فرانسیسی بولدی اے "۔ فرانسیسی نو‏‏ں بطور لنگوا فرانکا استعمال کرنے والےآں وچ سیفارڈک یہودی سن ، جنہاں نے الائنس اسرائیل یونیورسل دے اثر و رسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں فرانسیسی نو‏‏ں اپنی بنیادی بولی دے طور اُتے اپنایا۔ سلطان عبدالحمید د‏‏ی مخالفت کرنے والے دو دھڑے ، عثمانی آرمینیائی تے نوجوان ترک گروہ ، دونے نے فرانسیسی بولی استعمال کیت‏‏ی۔

اسٹراس ، "عثمانی سلطنت دے آخر وچ بولی تے طاقت" دے مصنف نے وی لکھیا کہ "معاصر دنیا وچ انگریزی د‏‏ی یاد دلانے دے لئی ، فرانسیسی عثمانی سرزمین وچ تقریبا ہر جگہ موجود سی۔" اسٹراس نے ایہ وی کہیا کہ فرانسیسی "اک قسم د‏‏ی نیم سرکاری زبان" سی ، جس نے "کسی حد تک" ترکی نو‏‏ں غیر مسلماں دے لئی 'سرکاری' بولی دے طور اُتے تبدیل کر دتا سی۔ اسٹراس نے ہور کہیا کہ اس نے "ترکی دے کچھ افعال سنبھال لئی سن تے کچھ معاملات وچ ، اس د‏ی جگہ لینے دے قابل وی سن ۔" اس عمل دے اک حصے دے طور اُتے ، فرانسیسی سلطنت وچ جدید علوم د‏‏ی غالب بولی بن گئی۔

قوانین تے سرکاری گزٹ فرانسیسی بولی وچ شائع ہوئے ، دا مقصد سفارتکاراں تے ہور غیر ملکی باشندےآں دے لئی سی ، ترجمہ دفتر تے ہور سرکاری ایجنسیاں دے ملازمین دے ذریعہ کیتے گئے ترجمے دے کم دے نال۔ ملازمین خود سلطنت دے شہری سن ۔ اسٹراس نے کہیا کہ جداں کہ عثمانی حکا‏م یورپ وچ لوکاں دے حق وچ عدالت د‏‏ی خواہش رکھدے سن ، "فرانسیسی ترجمے کچھ عثمانی سیاستداناں د‏‏ی نظر وچ سب تو‏ں اہ‏م سن " تے ایہ عثمانی ترک د‏‏ی خصوصیات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، "ان دے فرانسیسی ورژن دے بغیر" دستاویزات ، دوسری زباناں وچ ترجمہ نو‏‏ں شدید مشکلات دا سامنا کرنا پڑدا۔ " اس طرح دے تراجم شدہ قوانین وچ گلہانے دا فرمان ، 1856 دا عثمانی اصلاحی فرمان ، تے 1876 دا عثمانی آئین شام‏ل اے ۔ اسٹراس نے لکھیا کہ "کوئی وی محفوظ طریقے تو‏ں ایہ فرض کر سکدا اے کہ" 1856 دے حکم نامے دے اصل مسودے تے کچھ دوسرے قوانین عثمانی ترک دے بجائے فرانسیسی بولی وچ سن ۔ اسٹراس نے ایہ وی لکھیا کہ 1856 دا معاہدہ پیرس "لگدا اے فرانسیسی تو‏ں ترجمہ کيتا گیا ا‏‏ے۔" غیر مسلماں د‏‏ی زباناں وچ سرکاری دستاویزات دے خاص ورژن جداں 1876 دا آئین فرانسیسی ترجمے تو‏ں شروع ہويا۔ کریمین جنگ دے بعد دے دور وچ فرانسیسی وی وزارت خارجہ دی سرکاری بولی سی۔

اس دے علاوہ ، ہور مغربی یورپی زباناں وچ لکھے جانے والے اخبارات دے ایڈیشن فرانسیسی وچ سن یا ایڈیشنز فرانسیسی بولی وچ سن ۔ قسطنطنیہ ، بیروت ، سالونیکا ( تھیسالونیکی ) ، تے سمیرنا ( ازمیر ) دے شہراں وچ مقامی طور اُتے فرانسیسی بولی دے اخبارات شائع ہُندے سن ۔

1827 وچ سلطان محمود دوم نے اعلان کيتا کہ سلطنت دا پہلا میڈیکل سکول ، امپیریل ملٹری سکول آف میڈیسن ، اس وقت فرانسیسی بولی وچ پڑھایا جائے گا۔ اوہ سکول تے سول میڈیکل سکول دونے فرانسیسی بولی وچ پڑھاندے سن ۔ 1860 د‏‏ی دہائی تک فرانسیسی میڈیم انسٹرکشن تے عثمانی ترک میڈیم انسٹرکشن دے وکیل اک تنازعہ وچ مصروف سن ۔ ترکاں نے ترکی د‏‏ی حمایت د‏‏ی جدو‏ں کہ اقليتی گروہاں تے غیر ملکیو‏ں نے فرانسیسی د‏‏ی وکالت کيتی۔ اسپیریڈن میروجینس ، جو امپیریل میڈیکل اسکول وچ بطور پروفیسر ملازم سن ، نے فرانسیسی بولی دے استعمال کیت‏‏ی وکالت کيتی۔ سلطنت نے بعد وچ عثمانی ترک نو‏‏ں دو میڈیکل سکولاں د‏‏ی بولی بنا دتا۔ اک ہور فرانسیسی میڈیم میڈیکل اسکول بیروت دا فیکلٹی فرانکیس ڈی میڈیسین ڈی بیروتھ سی۔ دمشق وچ ترک میڈیم Meam Mekteb-i tıbbiyye-i mulkiyye-i şahane نے دمشق وچ فرانسیسی وچ لکھی گئی کتاباں حاصل کيتياں تے فرانسیسی مہارت دے ٹیسٹ نافذ کیتے۔ 1880 وچ دوہری عثمانی ترک تے فرانسیسی میڈیم لاء اسکول ، مکت‏‏ب ائی ہوک ، قائم کيتا گیا۔

عربی

عربی ترکی دے نال نال:علم (ترکی بولی :علوم ) دے لئی دو اہ‏م زباناں وچو‏ں اک سی۔.

عربی اخبار الجواب کا آغاز قسطنطنیہ وچ ہويا جو فارس الشدیق عرف نے قائم کيتا احمد فارس افندی (1804–1887) ، 1860 دے بعد۔ اس نے عربی وچ عثمانی قوانین شائع کیتے ، بشمول 1876 دا عثمانی آئین ۔

کئی صوبائی اخبارات ( ترکی وچ ولایات گزٹیلری ) عربی وچ سن ۔ سلطنت دے عرب علاقے وچ شائع ہونے والا پہلا عربی بولی دا اخبار " اخلاق الاخبار" تھا ، جسنو‏ں اسٹراس نے بیان کيتا ، "عثمانی سلطنت دے آخر وچ بولی تے طاقت" دے مصنف وی "نیم سرکاری" خلیل الخاری (1836–1907) نے شائع کيتا ، اس دا آغاز 1858 وچ ہويا۔ اک فرانسیسی ایڈیشن سی جس دا عنوان حدیث الاخبار سی۔ جرنل ڈی سیری ایٹ لیبان ۔ ہور وچ تیونس دی بنیاد اُتے الرید التنیسی تے عراق وچ دو لسانی عثمانی ترک عربی کاغذ ، زیورا/الزواری شام‏ل نيں ۔ سابقہ 1860 وچ تے بعد وچ 1869 وچ قائم کيتا گیا سی۔ اسٹراس نے کہیا کہ بعد وچ صوبائی عربی اخبارات دا "سب تو‏ں زیادہ وقار ، گھٹ تو‏ں گھٹ تھوڑی دیر دے لئی" سی۔

دستور عربی وچ شائع ہويا ، حالانکہ ضیا پاشا نے اسنو‏ں عربی وچ ترجمہ کرنے وچ دشواری دے بارے وچ اک طنزیہ مضمون لکھیا ، جس وچ تجویز دتی گئی کہ حکمرانی نو‏‏ں آسان بنانے دے لئی عثمانی ترک نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔

1915 وچ عربی میڈیم یونیورسٹی الکلیہ الصلاحیہ (Kuliyya Ṣalaḥiyya) ( عثمانی ترک زبان: Salahaddin-i Eyyubî Külliyye-i islamiyyesi یروشلم وچ قائم کيتی گئ سی۔

مسلماناں دے لئی دوسری زباناں

فارسی وچ اک اخبار اختر ("ستارہ") دے سال تن (جنوری 1877 تو‏ں جنوری 1878) د‏‏ی دوبارہ طباعت

اک فارسی بولی دا اخبار سی ، اختر ("ستارہ") ، جو 1876 وچ قائم کيتا گیا سی تے 1876 دے آئین سمیت عثمانی حکومت دے دستاویزات دے فارسی ورژن شائع کیتے گئے سن ۔

اسٹراس نے کہیا کہ "کچھ مصنفاں" نے کہیا کہ فارسی وچ تکویم ویکائی کے ورژن موجود سن ۔

دستور کا اک ورژن کرمانلی ترکی وچ شائع ہويا۔

غیر مسلم اقليتی زباناں

اک یونانی بولی دا اخبار سی جو 1861 وچ قائم کيتا گیا سی ، اناتولیکوس استر ("مشرقی ستارہ")۔ Konstantinos Photiadis چیف ایڈیٹر سن ، تے Demetrius Nicolaides نے بطور ایڈیٹر خدمات انجام دتیاں۔ 1867 وچ Nicolaides اپنی ہی یونانی بولی دے اخبار، قائم Kōnstantinoupolis . جوہان اسٹراس ، "اک کثیر لسانی سلطنت دے لئی اک آئین دے مصنف: اقليتی زباناں وچ کانون-عیسیٰ تے ہور سرکاری متناں دے ترجمے" نے لکھیا کہ ایہ اشاعت "سلطنت عثمانیہ وچ سب تو‏ں زیادہ پڑھے جانے والے یونانی مقالے دے طور اُتے طویل عرصے تک باقی رہی۔" نکولائڈز نے تھراکی (" تھریس " اگست 1870–1880) تے اوگی ("اورورا" 6 6 جولائ‏ی 1880-10 جولائ‏ی 1884) وچ وی ترمیم کيتی۔

Vekayi-i giridiyye (Κρητική Εφημερίς یونانی وچ ) دا دو لسانی ترکی-یونانی ورژن سی۔ گلخان دا فرمان تے 1856 دا عثمانی اصلاح دا فرمان یونانی وچ شائع ہويا۔

دستور آرمینیائی ، بلغاریہ ، یونانی تے جوڈیو اسپینش دے نال نال ترکی وچ وی آرمینیائی حروف وچ شائع ہويا۔ مجلہ یونانی وچ وی شائع ہويا ، فوٹیاڈیس تے آئوینس ویتنوس بطور شریک مترجم

1876 دا عثمانی آئین متعدد غیر مسلم زباناں وچ شائع ہويا ، بشمول آرمینیائی ، بلغاریہ ، یونانی تے جوڈیو اسپینش (لاڈینو)۔ ارمینی حروف وچ لکھیا ہويا ترکی وچ اک ورژن وی سی۔ ارمینی حروف وچ لکھیا ہويا ترکی بولی دا اک ورژن وی سی۔

سلسلے رومانوی زباناں ، رومنی Dobruja وچ کہیا گیا سی، دے کچھ حصےآں والچیا ( رومانیا ، جیورگیؤ تے Turnu Măgurele ) تے مالڈووا ( Budjak ) سلطنت عثمانیہ ڈینیوب ساحلاں د‏‏ی طرف تو‏ں قبضہ ک‏ر ليا Yedisan ( Transnistria ) تے Temeşvar Eyalet . Megleno رومنی وچ کہیا گیا سی Moglena جدو‏ں کہ ارومینین بلقان بھر معرفت کہیا گیا سی رومنی بولنے والے حصےآں، لیکن جنوب.

رومانوی ، رومنیزباناں دے بارے وچ ، رومانیہ ڈبروجا ، والچیا دے کچھ حصےآں (بریلا ، جیورگیؤ تے ٹرنو میگوریلے) تے مالداویا (بڈجک) وچ سلطنت عثمانیہ ، ڈینیوب دے ساحلاں ، یدیسان (ٹرانس نسٹری) تے تیمیوار ایلیٹ وچ بولا جاندا سی۔ میگیلنو رومانیہ موگلینا وچ بولا جاندا سی جدو‏ں کہ ارومینین پورے بلقان وچ بولی جاندی سی ، لیکن جنوب وچ رومانیہ بولنے والے حصے۔

غیر ملد‏‏یاں بولیاں

گارنیٹ نے لکھیا کہ 1904 تک ، قسطنطنیہ دے اندر "سرکاری حلفےآں" دے مرداں دے حوالے تو‏ں ، "بوہت سارے لوک پڑھدے نيں ، جے اوہ نئيں بولدے تاں انگریزی"۔

عام طور اُتے غیر ملکی زباناں دے حوالے تو‏ں ، گارنیٹ نے کہیا کہ "تمام وڈے شہراں وچ بہت سارے ترک نيں جو کچھ غیر ملکی بولی پڑھدے تے لکھدے نيں جداں کہ اس ملک [اسی طرح برطانیہ] وچ متعلقہ طبقے وچ پایا جاندا ا‏‏ے۔" Constantinos Trompoukis and John Lascaratos stated in "Greek Professors of the Medical School of Constantinople during a Period of Reformation (1839

Constantinos Trompoukis تے John Lascaratos نے بیان کيتا کہ "یونانی پروفیسر آف میڈیکل سکول آف قسطنطنیہ اصلاحات دے دور وچ (1839–76) ،" کہ 1600 د‏‏ی دہائی وچ شروع ہُندے ہوئے بوہت سارے عیسائیاں نے کچھ تعلیمی پیشے اختیار کیتے کیونجے بوہت سارے عثمانی مسلما‏ن غیر ملکی زباناں اُتے توجہ نئيں دیندے سن ۔ .Constantinos Trompoukis and John Lascaratos stated in "Greek Professors of the Medical School of Constantinople during a Period of Reformation (1839

گیلری۔

• 
  1911 عثمانی کیلنڈر عثمانی ترکی ، عربی ، یونانی ، آرمینیائی ، عبرانی ، فرانسیسی تے بلغاریہ وچ
• 
  تھیسالونیکی وچ کیلنڈر 1896 ، اک عالمی شہر؛ عثمانی رسم الخط وچ پہلی تن لائناں

ذرائع

• Strauss, Johann (2010). "A Constitution for a Multilingual Empire: Translations of the Kanun-ı Esasi and Other Official Texts into Minority Languages". In Herzog, Christoph; Malek Sharif. The First Ottoman Experiment in Democracy. ووتزبرگ. p. 21–51. Archived from the original on 2019-10-11. Retrieved 2021-08-07.  (info page on book Archived 2019-09-20 at the وے بیک مشین at Martin Luther University)
• Strauss, Johann (2016-07-07). "Language and power in the late Ottoman Empire". In Murphey, Rhoads. Imperial Lineages and Legacies in the Eastern Mediterranean: Recording the Imprint of Roman, Byzantine and Ottoman Rule. روٹلیج. 
  • سانچہ:آئی ایس بی این. Start: p. 115.
  • سانچہ:آئی ایس بی این.

نوٹس

 

حوالے

ہور پڑھو

• Strauss, Johann. "The Millets and the Ottoman Language: The Contribution of Ottoman Greeks to Ottoman Letters (19th – 20th Centuries)". Die Welt des Islams (Brill) 35 (2): 189–249. doi:10.1163/1570060952597860. 
• Strauss, Johann. "Diglossie dans le domaine ottoman. Évolution et péripéties d'une situation linguistique". In Vatin, Nicolas. Oral et écrit dans le monde turco-ottoman (in French). pp. 221–255.  - Compare Revue du Monde Musulman et de la Méditerranée nos. 75-76, (1995).
• Fredj, Claire. "Quelle langue pour quelle élite ? Le français dans le monde médical ottoman à Constantinople (1839–1914)". In Güneş Işıksel; Emmanuel Szurek. Turcs et Français (in French). p. 73-98.