سرداب مقدس
فائل:سرداب غیبت.jpg سرداب پر بنائی گئی ضریح | |
مشخصات | |
---|---|
استعمال: | زیارتگاہ کے طور پر |
محل وقوع: | سامرا، حرم عسکریین |
دیگر اسامی: | سرداب غیبت اور سرداب امام زمان(عج) |
مربوط واقعات: | تخریب حرم عسکریین |
معماری |
سرداب مقدس یا سرداب غیبت امام حسن عسکری دے گھر دے تہہ خانے نوں کہیا جاندا اے جو سامرا وچ حرم عسکریین دے شمال مغربی حصے وچ واقع اے۔ ایہ مقام امام ہادی، امام عسکریؑ تے امام زمان(عج) دا محل اقامت سی ايسے وجہ توں شیعاں دے نزدیک ایہ مقام خاص تقدس دا حامل اے۔
بعض اہل سنت مصنفاں شیعاں دی طرف نسبت دیندے نيں کہ اوہ اس گل دے معتقد نيں کہ انہاں دے بارہويں امام، امام مہدیؑ غیبت دے زمانے وچ ايسے سرداب وچ زندگی گزاردے نيں تے ايسے جگہے توں ظہور کرن گے۔ لیکن شیعہ منابع وچ اس طرح دی کوئی چیز موجود نئيں اے، بلکہ شیعاں دے عقیدہ اے کہ امام زمان(عج) مکہ وچ ظہور کرن گے۔
سرداب مقدس اُتے پہلی بار بنی عباس دے دور خلافت وچ عمارت تعمیر کيتی گئی جس دے بعد مختلف ادوار وچ حرم عسکریین دے نال نال سرداب مقدس دی وی تعمیر ہُندی رہی اے۔
مقام و منزلت
سودھوسرداب مقدس سامرا وچ امام عسکریؑ دے گھر دے تہہ خانے نوں کہیا جاندا اے۔[۱] ائمہ معصومین توں منتسب ہونے دی وجہ توں اس مقام نوں مقدس منیا جانا اے ؛[۲] کیونجے ایتھے اُتے امام ہادیؑ، امام عسکریؑ تے امام زمان(عج) نے زندگی گزاری نيں۔[۳] سرداب مقدس حرم عسکریین توں تقریبا 15 میٹر دے فاصلے پر[۴] حرم دے شمال مغربی حصے وچ واقع اے۔[۵]
شیعہ مورخ شیخ عباس قمی (متوفی 1359ھ) دے مطابق اس مقام نوں بعد وچ سرداب غیبت دا ناں دتا گیا اے لیکن امام زمانہ توں مربوط کتاباں وچ اس دی دلیل بیان نئيں کيتی گئی اے۔[۶]
آیا امام زمانہ ايسے سرداب توں ظہور فرمان گے؟
سودھوبعض اہل سنت مصنفاں من جملہ یاقوت حموی نے اپنی کتاب معجم البلدان تے ابن حجر ہیتمی نے اپنی کتاب الصواعق المحرقۃ وچ ایہ ادعا کيتا اے کہ شیعہ اس گل دے معتقد نيں کہ امام زمانہ(عج) غیبت دے دوران سرداب مقدس وچ چھپے ہوئے نيں تے ایتھے توں ظہور کرن گے۔[۷] انہاں حضرات دا ایہ وی کہنا اے کہ شیعاں دا اک گروہ ايسے سرداب دے آس پاس گھوڑےآں اُتے سوار کھڑے نيں جو امام دے باہر آنے دا انتظار کر رہے نيں۔[۸]
پندرہويں صدی ہجری دے شیعہ مصنف ذبیحاللہ محلاتیاپنی کتاب مآثر الکبراء فی تریخ سامراء وچ مذکورہ بالا ادعا نوں صحیح نئيں مندے کیونجے شیعہ علماء اس گل اُتے متفق القول نيں کہ حضرت مہدی(عج) مکہ وچ ظہور فرماواں گے۔[۹] ايسے طرح شیعہ مرجع تقلید آیت اللہ صافی گلپایگانی کہندے نيں کہ مذکورہ بالا ادعا شیعہ دشمنی، اہل بیت توں لوکاں نوں دور کرنے تے بنیامیہ وغیرہ دی طرف لوکاں نوں راغب کرنے دے لئی پیش کيتے گئے نيں،[۱۰] آپ دے بقول کوئی وی شیعہ اس گل دے معتقد نئيں نيں کہ امام زمانہ(عج) سرداب مقدس وچ چھپے ہوئے نيں، بلکہ شیعہ احادیث وی مذکورہ ادعا نوں رد کردیاں نيں۔[۱۱]
شیعہ مرجع تقلید سید صدرالدین صدر (متوفی 1373ھ) مذکورہ ادعا نوں ابن حجر ہیتمی دا عراق تے شیعاں دے بارے وچ معلومات نہ ہونے دا نتیجہ قرار دیندے نيں؛ کیونجے آپ دے مطابق ابن حجر حجاز توں خارج ہويا ہی نئيں تے اس نے سامرا نوں دیکھیا ہی نئيں اے۔[۱۲] اس سلسلے وچ محدث نوری[۱۳] سید محسن امین،[۱۴] سید مرتضی عسکری،[۱۵] سید ہادی خسروشاہی[۱۶] تے ابراہیم امینی[۱۷] وی مذکورہ ادعا نوں رد کردے نيں۔
کنواں
سودھوسرداب مقدس وچ اک کنواں اے جو "غیبت دے کنويں" توں مشہور اے [۱۸] شیخ عباس قمی دے مطابق بعض زائرین سرداب دے اندر موجود حوض جس توں امامین عسکریین وضوع کيتا کردے سن تبرک دے عنوان توں مٹی لے جاندے سن جو رفتہ رفتہ کنويں دی شکل اختیار کر گئی جو بعد وچ "غیبت دے کنويں" دے ناں توں مشہور ہوئے گیا اے۔[۱۹]
شیخ عباس قمی ايسے طرح محدث نوری توں نقل کردے نيں کہ سرداب دے بعض خادماں نے مادی تے دنیوی منافع دی خاطر اس جگہے نوں صاحب الزمان دے کنويں دا ناں دتا تے اوتھے توں کچھ مٹی تبرک دے عنوان توں دے کے زائرین توں پیسے لیا کردے سن تے شیخ العراقین نے اس کم توں روکنے دے لئی مذکورہ کنويں نوں بند کر دتا لیکن خادماں نے بعد وچ دوبارہ اسنوں کھود کر اپنا کاروبار شروع کيتا۔ [۲۰]
عمارت تے اس دی تریخ
سودھوسرداب مقدس اک چھ ضلعی تے دو مستطیل چھوٹے تے وڈے کمرے اُتے مشتمل اے جو اک طویل راستے دے ذریعے اک دوسرے توں متصل نيں۔[۲۱] مستطیل نما وڈا کمرہ مرداں دے لئی تے چھوٹا کمرہ سوانیاں دے لئی نماز پڑھنے دی جگہ دے طور اُتے معروف اے۔[۲۲] سرداب مقدس وچ داخل ہونے تے خارج ہونے دا راستہ سیڑیاں اُتے مشتمل اے جس دی انتہاء چھ ضلعی کمرے تک اے۔[۲۳] ايسے طرح سرداب مقدس اُتے اک مسجد وی بنائی گئی اے جو "مسجد صاحب الزمان(عج) دے ناں توں مشہور اے جس دے گنبد اُتے کاشیکاری دی ہوئی اے۔[۲۴]
محدث نوری (متوفی 1320ھ) دے مطابق عباسی خلیفہ الناصر لدین اللہ نے سرداب مقدس نوں سنہ 606ھ وچ بنایا تے اس دے کتیبے اُتے چودہ معصومین دا ناں لکھوایا۔[۲۵] لیکن کہیا جاندا اے کہ آل حمدان دے بادشاہ ناصرالدولہ نے پہلی بار امام ہادیؑ دے گھر دی بنیاد سنہ 333ھ وچ رکھوائی تے سنہ 337ھ وچ اس دی آل بویہ دے معدالدولہ نے اس دی تعمیر مکمل کروائی۔[۲۶]
سرداب مقدس حرم عسکریین دے نال مختلف ادوار وچ تعمیر و توسیح ہُندی رہی اے ؛[۲۷] من جملہ ایہ کہ سنہ 1202ھ احمدخان دنبلی نے حرم عسکریین وچ کچھ تعمیرات انجام دتے جس دے نال سرداب مقدس دے لئی وی اک صحن تے نواں راستہ بنایا گیا۔[۲۸]
فروری 2006ء تے جون 2007ء وچ حرم عسکریین وچ بم دھماکےآں دی وجہ توں سرداب مقدس نوں وی نقصان پہنچیا سی۔[۲۹]
متعلقہ صفحات
سودھوحوالے
سودھو- ↑ ابن خلدون، تریخ ابن خلدون، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۹۔
- ↑ نوری، کشف الاستتار، مکتبۃ نینوی الحدیثہ، ص۱۴.
- ↑ نوری، کشف الاستتار، مکتبۃ نینوی الحدیثہ، ص۱۴؛ امین، اعیان الشیعہ، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۰٧۔
- ↑ «مقام امام زمان عجل اللہ تعالی فرجہ الشریف در سرداب مقدس سامرا»، پایگاہ اطلاعرسانی حوزہ۔
- ↑ حسینی جلالی، مزارات اہل بیت(ع) و تاریخہا، ۱۴۱۵ق، ص۱۴۱۔
- ↑ قمی، ہدیة الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۹٧۔
- ↑ ملاحظہ کرن: حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۳، ص۱٧۳؛ ابن حجر، الصواعق المحرقہ، ۱۴۱٧ق، ج۲، ص۴۸۲؛ ابن تیمیہ، منہاج السنہ، ۱۴۰٦ق، ج۱، ص۴۴۔
- ↑ ابنخلدون، تریخ ابنخلدون، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۳۹؛ ابنحجر، الصواعق المحرقہ، ۱۴۱٧ق، ج۲، ص۴۸۳۔
- ↑ محلاتی، مآثر الکبرا فی تریخ سامراء، ۱۳۸۴ش، ج۱، ص۲۳۔
- ↑ صافی گلپایگانی، نوید امن و امان، ۱۳۹۰ش، ص۱۱٦۔
- ↑ صافی گلپایگانی، نوید امن و امان، ۱۳۹۰ش، ص۱۱٧۔
- ↑ صدر، المہدی(عج)، ۱۳۹۸ق، ص۱٦۴-۱٦۵۔
- ↑ نوری، کشف الاستار، مکتبۃ نینوی الحدیثہ، ص۱۴۔
- ↑ امین، اعیان الشیعہ، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۰٧۔
- ↑ مؤسسہ فرہنگی انتظار نور، گفتمان مہدویت، ۱۳۸٧ش، ص۹۵۔
- ↑ خسروشاہی، مصلح جہانی از دیدگاہ شیعہ و اہل سنت، ۱۳۸٦ش، مقدمہ، ص۱٧۔
- ↑ امینی، دادگستر جہان، ۱۳۸۰ش، ص۲۰۴۔
- ↑ قبادی، «سرداب مقدس»، ص۴۸۔
- ↑ قمی، ہدیۃ الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۹۸۔
- ↑ قمی، ہدیۃ الزائرین، ۱۳۸۳ش، ص۹۸۔
- ↑ صباحی، «باب غیبت در سامرا (در چوبی نفیس در سرداب مقدس سامراء، باقیماندہ از دوران خلافت عباسیان)» ص۸۵۔
- ↑ صباحی، «باب غیبت در سامرا (در چوبی نفیس در سرداب مقدس سامراء، باقیماندہ از دوران خلافت عباسیان)» ص۸۵۔
- ↑ صباحی، «باب غیبت در سامرا (در چوبی نفیس در سرداب مقدس سامراء، باقیماندہ از دوران خلافت عباسیان)» ص۸۵۔
- ↑ جعفری، «سرداب مقدس سامراء و آداب زیارت آن»۔
- ↑ نوری، کشف الاستار، مکتبۃ نینوی الحدیثہ، ص٧۵-٧٦؛ امین، اعیان الشیعۃ، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۰٧۔
- ↑ حسینی عربی، «تاریخچہ سرداب مقدس»، ص۱۱۰۔
- ↑ حسینی عربی، «تاریخچہ سرداب مقدس»، ص۱۱۰۔
- ↑ امین، اعیان الشیعۃ، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۵۸۸۔
- ↑ «السرداب المقدس» Archived 2021-01-13 at the وے بیک مشین، سایت العسکریان۔
منابع
سودھوابن تیمیہ، احمد بن عبدالحلیم، منہاج السنۃ النبویۃ فی نقض کلام الشیعۃ القدریۃ، تحقیق محمد رشاد سالم، جامعۃ الامام محمد بن سعود الاسلامیۃ، ۱۴۰٦ق/۱۹۸٦م۔
- ابن حجر ہیتمی، احمد بن محمد، الصواعق المحرقہ علی اہل الرفض و الضلال و الزندقہ، تحقیق عبدالرحمن بن عبداللہ الترکی و کامل محمد الخراط، بیروت، مؤسسۃ الرسالۃ، ۱۴۱٧ق/۱۹۹٧م۔
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد، دیوان المبتدا و الخبر فی تریخ العرب و البریر و من عاصرہم من ذوی الشأن الاکبر، تحقیق خلیل شحادۃ، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م۔
- امین، سید محسن، أعیان الشیعۃ، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق۔
- امینی، ابراہیم، دادگستر جہان، قم، شفق،۱۳۸۰ش۔
- جعفری، جواد، «سرداب مقدس سامراء و آداب زیارت آن»، در مجلہ فرہنگ زیارت، شمارہ۲۴-۲۵، ۱۳۹۳ش۔
- حسینی جلالی، محمدحسین، مزارات اہل بیت(ع) و تاریخہا، مؤسسۃ الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۵ق۔
- حسینی عربی، سید مہدی، «تاریخچہ سرداب مقدس»، در مجلہ مشرق موعود، شمارہ ۲، تابستان ۱۳۸٦ش۔
- حموی، یاقوت بن عبداللہ، معجم البلدان، دار صادر، بیروت، ۱۹۹۵م۔
- خسروشاہی، سیدہادی، مصلح جہانی از دیدگاہ شیعہ و اہل سنت، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸٦ش۔
- «السرداب المقدس»، سایت العسکریان: العتبۃ العسکریۃ المقدسۃ، تریخ بازدید: ۲٧ مرداد ۱۳۹۸ش۔
- صافی گلپایگانی، لطفاللہ، منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر علیہالسلام، قم، مؤسسۃ السیدہ المعصومہ، ۱۴۱۹ق/۱۳٧٧ش۔
- صافی گلپایگانی، لطفاللہ، نوید امن و امان: پیرامون شخصیت، زندگانی، غیبت و ظہور حضرت ولی عصر(عج)، قم، مسجد مقدس جمکران، ۱۳۹۰ش۔
- صباحی، مسلم، «تحقیق و پژوہش: باب غیبت در سامرا (در چوبی نفیس در سرداب مقدس سامراء، باقی ماندہ از دوران خلافت عباسیان)»، در مجلہ میراث جاویدان، شمارہ ۵، بہار ۱۳٧۳ش۔
- صدر، سید صدرالدین، المہدی(عج)، کویت، مکتبۃ المنہل، ۱۳۹۸ق۔
- قبادی، مصطفیٰ، «سرداب مقدس»، مجلہ موعود، شمارہ ۹۳، آبان ۱۳۸٧۔
- قمی، شیخ عباس، ہدیۃ الزائرین و بہجۃ الناظرین، قم، مؤسسۃ سبطین، ۱۳۸۳ش۔
- مؤسسہ فرہنگی انتظار نور، گفتمان مہدویت: سخنرانیہای گفتمان اول و دوم، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸٧ش۔
- محلاتی، ذبیحاللہ، مآثر الکبراء فی تریخ سامراء، المکتبۃ الحیدریہ، قم، ۱۳۸۴ش۔
- «مقام امام زمان عجل اللہ تعالی فرجہ الشریف در سرداب مقدس سامرا»، پایگاہ اطلاعرسانی حوزہ، تریخ درج مطلب: ۲۱ اردیبہشت ۱۳۸٧ش، تریخ بازدید: ۲۸ مرداد ۱۳۹۹ش۔
- نوری، میرزاحسین، کشف الأستار عن وجہ الغائب عن الابصار، تہران، مکتبۃ نینوی الحدیثہ، بیتا۔