نواب زکریا خان
| نواب زکریا خان بہادر | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| والد | نواب عبدالصمد خان دلیر جنگ | ||||||||
| پیدائش | غالباً 1700ء یا 1705ء لاہور یا دہلی | ||||||||
| وفات | یکم جولائی 1745ء[۱] (40 یا 45 سال) بیگم پورہ، لاہور، مغلیہ سلطنت، موجودہ پنجاب، پاکستان | ||||||||
| مذہب | سنی اسلام | ||||||||
عسکری جیون
| |||||||||
زکریا خان بہادر (وفات: یکم جولائی 1745ء) اٹھارہويں صدی وچ مغلیہ سلطنت دے تحت صوبہ لاہور دا نائب السلطنت سی۔ زکریا خان 18ویں صدی دے پہلے ادھ دوران مغل راج ولوں لہور دا گورنر سی ۔
زکریا خان دا اک ناں ’خان بہادر‘ وی اے، اُتے سکھ سماج وچ اسنوں ’خانو‘ ناں توں یاد کيتا جاندا اے۔ سنہ 1726ء وچ اس دے باپ عبد الصمد خان بہادر نوں لاہور توں ہٹا دے ملتان دا نائب السلطنت بنا دتا گیا تے اس دی جگہ اسنوں لاہور دا نائب السلطنت تعینات کيتا گیا۔ سکھاں اُتے ظلم کرنے دے معاملے وچ ایہ اپنے باپ توں وی اگے سی۔ اس نے بندہ سنگھ بہادر نوں پھڑنے وچ مغل حکومت کیتی بہت مدد کيتی تے گرداس ننگل دی جنگ توں پکڑے تے مارے گئے سکھاں دے سراں توں بھری ہوئی ست سو گڈیاں تے برچھیاں اُتے لٹکے ہوئے سکھاں دے سر والے جلوس دی دہلی تک اگوائی کیتی۔ اوہ ہزاراں توں ودھ سکھاں دا قاتل سی۔[۲] اسلامی تریخ داناں دے مطابق نواب زکریا خان رحمہ اللہ گورنر و وزیر اعلیٰ پنجاب دی حیثیت توں امن و امان قائم کرنے دے ذمہ دار سن تے انہاں نے تمام سکھ جو مارے اوہ ڈکیت گینگ سن جو کہ بالکل درست عمل سی استوں علاوہ نواب زکریا خان کیونجے اپنے والد دے پیر خانے جو کہ اک چشتی صابری اویسی درگاہ سی وچ بیعت سن وچ بیعت ہونے دی وجہ توں صوفی دے طور اُتے پہچانے جانے والے حکمراناں وچوں نيں لہذا تمام صوفی طبقات وی انہاں دے وکیل دی حیثیت توں گل کردے نيں تے انہاں دے اقدامات نوں بالکل درست مندے نيں
سکھاں نال لڑائیاں
سودھوزکریا خان ( م۔ 1745 ء ) : اس دا اک نامانتر ‘ خان بہادر’ وی اے ، پر سکھ سماج وچ اس نوں ‘ خانو’ ناں نال یاد کیتا جاندا سی ۔ سن 1726 ء وچ اس دے باپ عبدالصمد خان نوں لاہور توں ہٹا کے ملتان دا گورنر بنا دتا گیا اتے اس دی تھاں اس نوں لاہور دا گورنر تعینات کیتا گیا ۔ سکھاں اتے ظلم کرن دے معاملے وچ ایہہ اپنے باپ توں وی اگے سی ۔ اس نے بندہ سنگھ بہادر نوں پکڑن وچ مغل سرکار دی بہت مدد کیتی اتے گرداس ننگل دی گڑھی وچوں پکڑے سکھاں اتے مارے گئے سکھاں دے سراں نال بھرے ہوئے ستّ سو گڈیاں اتے برچھیاں وچ پرچے ہوئے سکھاں دے سراں والے جلوس دی دلی تک اگوائی کیتی ۔ لاہور دا صوبہ بنن اپرنت اس نے سکھاں اپر ظلماں دی جھڑی لگا دتی ۔ پر جدوں اس نے ویکھیا کہ سکھاں نوں مدھنا آسان نہیں ، تاں لاہور دے کوتوال بھائی سبیگ سنگھ راہیں وساکھی دے موقعے امرتسر وچ اکٹھے ہوئے سربت خالصہ پاس نوابی دی خلعت اتے اک لکھ دی جاگیر دا پٹا بھیجیا ، تاں جو صلح-صفائی نال رہا جائے ۔ پر ایہہ سمجھوتہ اک سال وچ ہی زکریا خان ولوں توڑ دتا گیا اتے دیوان لکھپت رائے نے سکھاں نوں مالوے دے جنگلاں ول کھدیڑ دتا ۔ سکھاں نال ہوئیاں بھڑنتاں وچ مغل فوج دے کئی اہلکار مارے گئے ۔ حالات نوں ویکھدے ہویا زکریا خان خود مہم اتے چڑھیا ۔ سکھاں دے سراں دے ملّ پائے اتے اوہناں نوں ختم کرن لئی جنتا نوں اکسایا ۔ سکھاں نوں پناہ دین والیاں خلاف وی سخت کاروائیاں کیتیاں ۔ اپنے مقصد دی تکمیل لئی ویہہ ہزار سپاہیاں دا اچیچا دستہ تیار کیتا ۔ ہزاراں سکھ پکڑ دے لاہور دے نخاس چوک وچ قتل کیتے ۔ بھائی منی سنگھ ، بھائی تارو سنگھ ورگیاں مہان سکھ شخصیتاں نوں اس دوران قتل کیتا گیا ۔ اس سبھ دے باو جود ایہہ کامیاب نا ہو سکیا اتے ناکامیابی دے اسے جھورے وچ 1 جولائی 1745 ء نوں ایہہ لاہور وچ مر گیا ۔ سکھاں دے قاتلاں دی لسٹ وچ اس دا ناں بہت اگھڑیا ہویا اے ۔[۳]