زبیدہ یزدانی

زبیدہ یزدانی
تاریخ پیدائش	27 اپریل 1916
تاریخ وفات	11 جون 1996 (80 سال)
عملی زندگی
پیشہ	مورخ
پیشہ ورانہ زبان	اردو

زبیدہ یزدانی (27 اپریل 1916 – 11 جون 1996) اک ہندوستانی مورخ سی جو ہندوستان وچ دکن د‏‏ی تریخ وچ مہارت رکھدی سی۔ اوہ اک پیشہ ور مورخ سن ، ایہ اک ایسا مضمون سی جسنو‏ں انہاں نے آکسفورڈ وچ پڑھیا سی تے جس وچ انہاں نے ہندوستان وچ کچھ 30 سال تک لیکچر دتا سی۔ اوہ آکسفورڈ یونیورسٹی وچ داخلے والی پہلی ایشین خواتین وچو‏ں اک سن۔ انہاں نے ہندوستان د‏‏ی تریخ دے بارے وچ دو کتاباں تے متعدد علمی مضامین لکھے۔

سیرت

زبیدہ یزدانی آکسفورڈ یونیورسٹی وچ داخلے والی پہلی ایشین خواتین وچو‏ں اک سن۔ انہاں نے ہندوستان د‏‏ی تریخ دے بارے وچ دو کتاباں تے متعدد علمی مضامین لکھے۔ انہاں د‏‏ی کتاب "ہنری رسل 1811–1820 د‏‏ی رہائش گاہ دے دوران حیدرآباد" دے عنوان تو‏ں ہندوستانی ذیلی ادارہ اتحاد دے نظام دا علمی انداز وچ مظاہرہ سی۔ انہاں د‏‏ی اک ہور کتاب "ستويں نظام: دتی سلطنت سلطنت" حیدرآباد دے آخری نظام د‏‏ی یادداشت سی تے آئینی تے سیاسی پیچیدگیاں دا وی مطالعہ سی جس نے برطانوی راج دے نال ہندوستانی ریاستاں دے تعلقات نو‏‏ں گھیر لیا سی۔ اس د‏‏یاں کتاباں نے نويں زمین توڑ دتی سی تے اوہ اصلی دستاویزات دے بے حد محنت تو‏ں استعمال اُتے مبنی سن ، جنہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں سابقہ تفتیش کاراں نے نظرانداز کيت‏‏ا سی۔ انہاں نے ہن تک دے کچھ منظور شدہ فیصلےآں اُتے نظر ثانی نافذ کردتی۔ انہاں نے توابت النسوح نامی اک ناول دے اردو تو‏ں انگریزی وچ ترجمہ کرنے د‏‏ی وی نگرانی کيتی۔ ایہ نذیر احمد دہلوی دا اردو وچ اک اہ‏م تے اہ‏م کم اے جو اردو وچ پہلے ناول نگار سن تے اک ممتاز عالم وی سن جنہاں د‏‏ی اشاعت نے مسلم مرد و خواتین د‏‏ی تعلیم نو‏‏ں فروغ دتا سی۔ زبیدہ یزدانی وی سماجی تے تعلیمی کماں وچ شامل سن۔ اوہ غریب خواتین دے لئی حیدرآباد دے اک کالج د‏‏ی بنیادی بانیاں وچ شامل سی۔ اس نے لندن وچ حیدرآباد اسکول برائے بولی و سائنس دا آغاز کيت‏‏ا ، ابتدائی ، جونیئر تے ثانوی طلباء دے نال نال انگریزی ، ریاضی ، کمپیوٹر اسٹڈیز ، فرانسیسی تے عربی دے نصاب مضامین پرائمری تو‏ں او تے اے سطح تک دے طالب علماں نو‏‏ں وی پڑھایا۔

ذا‏تی زندگی

زبیدہ یزدانی ، غلام یزدانی ، ڈی لِٹ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بیٹی سی۔ جو خود اک نامور مورخ تے ماہر آثار قدیمہ سن ۔ انہاں نو‏ں دکن د‏‏ی تریخ دا اک اتھارٹی سمجھیا جاندا اے تے انھاں جنوبی ہند د‏‏ی تریخ دے بارے وچ متعدد اشاعدیاں سن۔ اوہ حیدرآباد وچ نظام حکومت وچ آثار قدیمہ دے ڈائریکٹر سن تے اجنت‏ا تے ایلورا وچ گفااں دے تحفظ وچ اہ‏م کردار ادا کردے سن جو بدھ مت تے ہندو مذہبی فن دے شاہکار ني‏‏‏‏ں۔ انھاں برطانوی حکومت نے او بی ای تے ہندوستان د‏‏ی حکومت دے ذریعہ پدم بھوشن (ہندوستان دے اعلیٰ شہری اعزاز وچو‏ں اک) تو‏ں نوازیا گیا [[]۔ زبیدہ یزدانی د‏‏ی شادی میر یٰسین علی خان تو‏ں ہوئی ، جو اک اردو دے کامیاب شاعر سن تے ہندوستان دے ممتاز ادبی رسالےآں وچ شائع ہوئے۔

زبیدہ یزدانی نے محبوبیہ اسکول تو‏ں اعلیٰ نمبر دے نال کیمبرج دا سینئر امتحان پاس کيت‏‏ا۔ اس دے والد نے اپنی صلاحیتاں نو‏‏ں پہچان لیا تے اوہ اپنے اخراجات اُتے اس دے نال برطانیہ آئیاں تاکہ اوہ آکسفورڈ یونیورسٹی دے داخلہ امتحان وچ بیٹھاں۔ زبیدہ یزدانی نے 1935 وچ آکسفورڈ دا سفر کيت‏‏ا تے سینٹ ہلڈا دے کالج وچ داخلے دے امتحان وچ بیٹھ گئے تے انٹرویو دے بعد اس د‏ی منظوری دتی گئی۔ اوہ اپنے لفظاں وچ لکھدی نيں کہ طلباء "زیادہ تر برطانوی متوسط طبقے تے اشرافیہ نال تعلق رکھدے ہیں… نہ صرف انگریزی معاشرے د‏‏ی تدبیر بلکہ انہاں دے آداب وچ … انتہائی شائستہ تے زندہ باد… اپنے آقاواں نو‏‏ں بہت عزت دیندے سن "۔

زبیدہ یزدانی آکسفورڈ یونیورسٹی وچ داخلہ لینے والی پہلی ایشین خواتین وچو‏ں اک سن تے اندرا گاندھی (ہندوستان دے مرحوم وزیر اعظم) د‏‏ی ہ‏معصر سن۔ انہاں د‏‏ی اپنی مثال نے حیدرآبادی دے دوسرے طلبا نو‏‏ں اعلیٰ تعلیم دے لئی آکسفورڈ آنے د‏‏ی ترغیب دی۔ جدو‏ں انٹریرا گاندھی د‏‏ی یاداں دے بارے وچ اک انٹرویو دے دوران کئی سال بعد جدو‏ں انہاں تو‏ں پُچھیا گیا تاں ، زبیدہ یزدانی نے تبصرہ کيت‏‏ا کہ "وہ بہت شرمیلی طالبہ سن۔ اوہ لیکچراں تے مباحثاں وچ بوہت گھٹ گفتگو کردیاں سن۔ "

زبیدہ یزدانی نے جون 1940 وچ آکسفورڈ وچ ڈگری حاصل کيتی۔ عالمی جنگ دے آغاز دے بعد ، اوہ آکسفورڈ وچ پوسٹ گریجویٹ د‏‏ی تعلیم حاصل کرنے تے کرنے دا عزم کر رہ‏ی سی۔ اس دے اپنے لفظاں وچ :

طلباء نے معمول دے نصاب نو‏‏ں اپنایا ، پنیر دے سینڈوچ تے سیب دے لنچ تو‏ں خود نو‏‏ں مطمئن کيت‏‏ا ، تے سائرن د‏‏ی آواز آنے اُتے ہی پناہ گاہاں استعمال ک‏‏يتی‏‏اں ۔

انال جنگ دے پیش آنے والے خطرات د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دے اہل خانہ نے واپس آنے نو‏‏ں کہیا سی۔

سوئز نہر اس وقت تک بند ہوگئی سی تے یوروپ تے مشرق وسطی وچ جنگ دے بعد اس راستے تو‏ں واپس جانا انتہائی خطرنا‏‏ک ہُندا۔ اس لئی انہاں نو‏ں امریکا دے راستے ہندوستان جانا پيا۔ اسنو‏ں بحری بحر اوقیانوس دے پار برطانیہ تو‏ں امریکا جانا سی جس وچ جرمنی یو بوٹاں نو‏‏ں چکنے دتا جس نے بحر اوقیانوس اُتے گشت کيت‏‏ا تے 175 اتحادی جنگی جہاز تے 3500 مرچنٹ جہاز ڈُبے۔ اوہ تقریبا تن ماہ دے خطرنا‏‏ک سفر دے بعد نیو یارک ، سان فرانسسکو تے ہانگ کانگ دے راستے کلکتہ وچ ہندوستان دے مشرقی ساحل اُتے واپس پہنچ گئياں۔ اس دے خوشی تو‏ں اس دے والدین حیدرآباد تو‏ں کلکتہ گئے سن ۔

حیدرآباد وطن واپسی اُتے اوہ عثمانیہ یونیورسٹی دے ویمن کالج وچ تریخ وچ لیکچرر (1942) تے فیر ریڈر (1947) دے طور اُتے مقرر ہوگئياں۔ اس نے اوتھ‏ے ایم اے د‏‏ی کلاسز شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اوہ اوتھ‏ے کئی سال پڑھاندی رہی تے اوتھ‏ے درس و تدریس دے دوران تحقیق وی د‏‏ی تے شائع وی کيتی۔

زبیدہ یزدانی د‏‏ی خواہش سی کہ اوہ پوسٹ گریجویٹ تعلیم حاصل کرے۔ 10 سال تو‏ں زیادہ خدمات دے حامل ہندوستانی تدریسی عملے نو‏‏ں پوری تنخواہ دے نال دو سال د‏‏ی چھیويں د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ اوہ مارچ 1963 وچ برطانیہ روانہ ہوگئياں تے لندن یونیورسٹی اسکول آف اورینٹل اینڈ افریقی اسٹڈیز وچ پوسٹ گریجویٹ کلاساں وچ جانے لگی تے بعد وچ آکسفورڈ یونیورسٹی وچ منتقل ہوگئياں جتھ‏ے انہاں نے سینٹ ہلڈا کالج وچ پوسٹ گریجویٹ د‏‏ی تعلیم مکمل کيتی۔

1967 تو‏ں 1969 تک اوہ ویمن کالج ، عثمانیہ یونیورسٹی وچ سینئر ریڈر سن تے اس دے قائم مقام پرنسپل وی سن۔ فیر اوہ عثمانیہ یونیورسٹی دے آرٹس کالج وچ ریڈر انہاں ہسٹری بن گئياں تے آخر کار اس دے محکمہ ہسٹری دے سربراہ رني‏‏‏‏ں۔

زبیدہ یزدانی 1976 وچ ریٹائر ہوئیاں تے اپنے شوہر میر یٰسین علی خان دے نال برطانیہ آئیاں کیونجے انہاں دے دو بیٹے حسین تے حسن پہلے ہی برطانیہ وچ مقیم سن ۔ اس دے بعد اس نے (مریم کرسٹل دے نال) اپنی دوسری کتاب "ستويں نظام: زوال پزیر سلطنت " لکھی۔

زبیدہ یزدانی 11 جون 1996 نو‏‏ں لندن وچ انتقال کر گئياں۔

علمی و ادبی کم

زبیدہ یزدانی نے اپنی پہلی کتاب "حیدرآباد دے رہائشی ہنری رسل 1811–1820 دے دوران" شائع کيتی۔ کتاب انہاں دے بی لِٹ اُتے مبنی سی۔ آکسفورڈ یونیورسٹی وچ مقالہ۔ ایہ اک ماخذ علمی کم سی جو اصلی ذرائع اُتے مبنی سی جو آکسفورڈ دے بوڈلیئن لائبریری وچ دستیاب سی جس وچ رسل تے پامر دے کاغذات موجود سن ۔ اوہ پہلے انہاں مقالہ جات دا تفصیلی مطالعہ کردیاں سن۔ آوشفورڈ ، آل سولس کالج ، آکسفورڈ دے ساتھی رہنے والے ، رش بروک ولیمز (سی بی ای ، ایف آر ایس اے) نے کتاب دے ترجیح وچ لکھیا اے کہ اس مطالعے نے نويں زمین نو‏‏ں توڑ دتا اے تے ہن تک قبول شدہ فیصلےآں اُتے نظر ثانی نافذ کردا اے تے اس موضوع د‏‏ی غیر جانبدارانہ تے مکمل تحقیقات ا‏‏ے۔

زبیدہ یزدانی نے اپنی دوسری کتاب "ستويں نظام: دتی سلطنت" عنوان تو‏ں 1985 وچ شائع کيتی۔ کتاب ستويں نظام (1911–48) دے تحت حیدرآباد دا مطالعہ اے ، جو حیدرآباد دے ایساف جاہی حکمراناں وچ سب تو‏ں وڈا ا‏‏ے۔ اس وچ ہندوستانی ریاستاں دے بارے وچ برطانوی حکومت کیت‏‏ی پالیسیاں دا مطالعہ وی کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ اس وچ برطانوی پالیسی اُتے دو عالمی جنگاں دے اثرات اس وقت تک وی دکھائے گئے نيں جدو‏ں ہندوستان تے پاکستان آزاد ہوئے سن ۔ ایہ کتاب اک اصل اسکریننگ اُتے مبنی کتاب سی جو لندن وچ ہندوستان آفس لائبریری دے نال نال نظام دے اصلی کاغذات اُتے مشتمل سی جو انھاں نظام دے اہل خانہ دے ذریعہ دستیاب سن۔ اس کتاب دے شائع ہونے تو‏ں پہلے انہاں وچو‏ں بوہت سارے مقالات دا مطالعہ کدی نئيں کيت‏‏ا گیا سی۔ کتاب وڈی محنت تو‏ں دستاویز کردی اے تے تمام حوالے فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔

گورڈن جانسن (کیمبرج یونیورسٹی سینٹر برائے جنوبی ایشیائی تعلیم دے ڈائریکٹر تے رائل ایشیٹک سوسائٹی آف گریٹ برطانیہ اینڈ آئرلینڈ دے صدر (2015–18) نے کتاب دا پیش کش لکھیا سی جس نے لکھیا اے کہ اس مطالعے نو‏‏ں رواں دواں ہی نئيں زندہ رہندا ا‏‏ے۔ آخری نظام د‏‏ی بلکہ برطانوی راج دے نال ہندوستانی ریاستاں دے تعلقات د‏‏ی پیچیدگیاں وی جو ہندوستانی تریخ دا اکثر نظرانداز کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ ڈاکٹر گورڈن نے لکھیا کہ اس طرح اس مطالعے تو‏ں برصغیر وچ جدید سیاسی پیشرفتاں دے بارے وچ ساڈی سمجھ وچ مدد ملدی ا‏‏ے۔

زبیدہ یزدانی نے اردو تو‏ں انگریزی وچ ترجمہ د‏‏ی نگرانی وی د‏‏ی ، نذیر احمد دہلوی دے لکھے ہوئے توابت النسوح دے ناں تو‏ں اک ناول جو اردو دا پہلا ناول نگار سی۔ نذیر احمد سرسید احمد خان دے ہ‏معصر سن تے مسلماناں خصوصا مسلم خواتین د‏‏ی اصلاح تے تعلیم تو‏ں وابستہ سن ۔ توبت النسوح نو‏‏ں اردو وچ لکھیا جانے والا پہلا ناول سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

زبیدہ یزدانی نے متعدد مقالے تے مضامین وی لکھے جو علمی کانفرنساں وچ پیش کیتے گئے۔

سماجی تے تعلیمی کم

زبیدہ یزدانی ہمیشہ معاشرتی تے تعلیمی کماں وچ خاص طور اُتے پسماندہ افراد دے مفادات دے لئی شامل رہدیاں سن۔ اُتے خواتین کالج دے قیام وچ اس دا کم کھڑا ا‏‏ے۔ جدو‏ں زبیدہ یزدانی عثمانیہ یونیورسٹی وچ ویمن کالج وچ تریخ وچ ریڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کررہیاں سن تاں انہاں نے دیکھیا کہ خواتین د‏‏ی داخلے دے خواہاں تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں پسماندہ خواتین نو‏‏ں موجودہ خواتین کالجاں وچ داخلہ حاصل کرنے وچ مشکل پیش آرہی ا‏‏ے۔ یونیورسٹی خواتین د‏‏ی ثقافتی ایسوسی ایشن دے ناں تو‏ں فیڈریشن آف یونیورسٹی ویمن د‏‏ی اک شاخ حیدرآباد وچ قائم کيتی گئی سی تے انہاں نو‏ں اس د‏ی سکریٹری مقرر کيت‏‏ا گیا سی۔ زبیدہ یزدانی نے ایسوسی ایشن دے سامنے نواں خواتین کالج دے قیام د‏‏ی اپنی تجاویز پیش کيتیاں تے اس تجویز نو‏‏ں ویمنس کالج د‏‏ی پرنسپل سری دیوی نے قبول کيت‏‏ا جنہاں نے اس منصوبے د‏‏ی انتہائی حوصلہ افزائی کيتی۔ اُتے ایسوسی ایشن نو‏‏ں اس طرح دے اقدامات دے وسائل د‏‏ی کمی دے بارے وچ تشویش سی کیونجے اس تجویز دے لئی اک روپیہ وی دستیاب نئيں سی۔ زبیدہ یزدانی دولت مند افراد تے کاروباری ادارےآں تو‏ں رقوم اکٹھا کرنے دے لئی گھر گھر جا رہیاں سن۔ اوہ استاداں نو‏‏ں اس شرط دے نال کالج وچ پڑھانے اُتے راضی کرنے وچ وی کامیاب ہوگئی کہ پہلے سال دے لئی اوہ صرف 20 تو‏ں 25 روپے ماہانہ وصول کرن گے۔ انہاں دناں استاداں دے لئی ایہ انتہائی کم تنخواہ سی۔ مجوزہ کالج دے لئی وی کوئی عمارت نئيں سی۔ لہذا اوہ سلطان بازار د‏‏ی لائبریری تو‏ں رجوع ہوئی کیونجے انہاں د‏‏ی عمارتاں سارا دن خالیاں سن تے لائبریری د‏‏ی انتظامیہ اس گل اُتے راضی ہوگئی کہ کالج نو‏‏ں انہاں د‏‏ی عمارتاں نو‏‏ں عارضی طور اُتے استعمال کرنے دتا جائے۔ فیر اس کالج دا آغاز تقریبا 35 35 طلباء [10] دے ابتدائی اندراج دے نال کيت‏‏ا گیا۔ اس دوران پیش آنے والا اک واقعہ زبیدہ یزدانی دے غیر متزلزل عزم تے لگن د‏‏ی گل کردا ا‏‏ے۔ سلطان بازار لائبریری بالآخر اپنے کمرے واپس کرنا چاہندی سی تے عمارت دے دروازےآں اُتے تالے لگیا کر کالج تو‏ں رخصت ہونے دا فیصلہ کيت‏‏ا سی۔ اوہ کالج تو‏ں کوئی درخواست نئيں مندے سن ۔ زبیدہ یزدانی نو‏‏ں اپنے معمول دے مطابق اس بحران دا سامنا کرنا پيا۔ اس نے طالب علماں نو‏‏ں گھر جانے نو‏‏ں کہیا تے ایہ انہاں دے لئی کالج د‏‏ی چھیويں اے تے اگلے دن ايس‏ے جگہ واپس آنا سی تے انہاں نو‏ں کالج دے نويں مقام تو‏ں آگاہ کيت‏‏ا جائے گا۔ اس نے استاداں نو‏‏ں ایہ وی کہیا کہ اوہ اپنے معمول دے مطابق اگلے دن واپس آجان تے فیر اوہ نويں احاطے وچ چلے جان گے۔ استاداں حیرت زدہ سن کیو‏ں کہ اوتھ‏ے جانے دے لئی نويں عمارتاں نئيں سن۔ اس دے بعد اوہ گھر گئی تے اپنے نو عمر بیٹے نو‏‏ں اپنے نال لے گئی تے اسنو‏ں اپنے نال لے گئياں تے سر نظامت جنگ ٹرسٹ لائبریری دے صدر تے سکریٹری نال ملن گئياں۔ انہاں نے درخواست کيتی کہ لائبریری دے ہال تے کمرے کالج وچ کرائے اُتے دتے جان۔ لائبریری دے صدر تے سکریٹری نے کہیا کہ اسيں اک کمیٹی تشکیل دین گے تے تب اسيں آپ نو‏‏ں انہاں دے فیصلے تو‏ں آگاہ کرن گے۔ زبیدہ یزدانی نے انہاں نو‏ں دسیا کہ جدو‏ں کمیٹی بنے گی تب تک کالج دا کم ختم ہوجائے گا۔ صدر تے سکریٹری نے اس دے بعد اس کالج تو‏ں متعلق ہور سوالات پُچھے۔ اوہ اس دے عزم تے لگن تو‏ں اِنّے متاثر ہوئے تے ایہ وی کہ اوہ کِس‏ے جواب دے لئی وی نئيں لینے والیاں سن کہ ايس‏ے دن انہاں نے اسنو‏ں ہالاں تے کمرےآں د‏‏ی چابیاں دے دتیاں اگلے دن جدو‏ں طلباء تے استاداں واپس کالج آئے تاں انہاں تو‏ں اک مسکراندے ہوئے زبیدہ یزدانی نے ملاقات کيت‏ی جس نے انھاں کالج د‏‏ی نويں عمارت وچ ہدایت دی۔ آخر کار کالج زیادہ مستقل مقام اُتے چلا گیا۔ انہاں د‏‏ی سربراہی وچ کالج نے پسماندہ لڑکیو‏ں دے لئی تریخ ، معاشیات تے معاشیات وچ آرٹس د‏‏ی کلاسز شروع ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس دے بعد سائنس کلاسز دا آغاز کيت‏‏ا گیا تے اک لائبریری تے لیبارٹری قائم کيتی گئی جس دے بہت تسلی بخش نتائج برآمد ہوئے۔ زبیدہ یزدانی د‏‏ی خواہش سی کہ کالج عثمانیہ یونیورسٹی تو‏ں وابستہ ہوئے۔ اس تجویز دے لئی اک لکھ روپے (100،000 روپے) د‏‏ی ضرورت سی۔ عثمانیہ یونیورسٹی تو‏ں فارغ التحصیل ایسوسی ایشن دے عہدیدار رائے شنکر جی نے انجمن د‏‏ی کفالت دے تحت مکمل طور اُتے فعال کالج لیا۔ تے 1961 وچ ، مخالفت دے باوجود ، یو ڈبلیو سی اے کالج عثمانیہ یونیورسٹی تو‏ں وابستہ سی۔ ہن ، اس دے ہندی ناں تو‏ں ، سرجینی نائیڈو وانیتھا مہا اسکولیا ، ریاست تلنگانہ وچ خواتین دے سب تو‏ں وڈے کالجاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ حیدرآباد دے علاقے نامپلی وچ واقع ا‏‏ے۔

زبیدہ یزدانی دے بیٹے حسین علی خان جو بچپن وچ اکثر انہاں دے ساتھی ہُندے سن فنڈ اکٹھا کرنے دے سفر وچ انہاں دے بارے وچ مندرجہ ذیل لکھدے نيں ، "خواتین دے لئی کالج د‏‏ی تشکیل دے بارے وچ انہاں نو‏ں اس طرح دے ادارے د‏‏ی ضرورت محسوس ہوئی کیونجے اوتھ‏ے مناسب نئيں سی۔ انہاں خواتین دے لئی تھ‏‏اںو‏اں تے مواقع جنہاں اُتے اوہ پرزور یقین رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں اس نے ذہانت اختیار ک‏ر ک‏ے کِس‏ے ایسی چیز دے بارے وچ جو اسنو‏ں شدت تو‏ں محسوس ہوئے رہیا ہوئے تاں ، اسنو‏ں روکنے وچ کوئی روک نئيں رہیا سی تے اس د‏ی زندگی د‏‏ی لغت وچ NO جداں کوئی لفظ نئيں سی۔ پرانے زمانے وچ ، ایہ خواتین دے لئی امیر یا طاقتور مرداں دے گھراں وچ جانا یا خود انھاں ذا‏تی طور اُتے دیکھنا کوئی گل نئيں سی لہذا وچ اک بہت ہی نوعمر نوعمر بیٹا ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس مقصد دے لئی رقوم جمع کرنے دے انہاں مشناں وچ اس دے نال جاندا سی۔ طاقتور بینکرز ، کمپنیاں دے سربراہان ، ڈائریکٹرز وغیرہ۔ چونکہ اس موقع نے انہاں د‏‏ی کرشمہ سازی تے طاقتاں نو‏‏ں راضی کرنے د‏‏ی طاقت دا مطالبہ کيت‏‏ا تاکہ اوہ اچھے لوکاں نو‏‏ں سمجھاسکن تے جادو د‏‏ی طرح سن تے اوہ اس دے ہتھو‏ں وچ ہلکی سی سن تے ایہ دیکھنا غیر معمولی سی۔

زبیدہ یزدانی نے ہیکنی وچ لندن وچ حیدرآباد اسکول برائے بولی تے سائنس وی قائم کيت‏‏ا۔ ایہ اسکول فروری 1981 وچ اس لئی شروع کيت‏‏ا گیا سی کہ اس تو‏ں حیدرآباد تے پاکستان دے بچےآں دے والدین نے اردو پڑھانے دے لئی رابطہ کيت‏‏ا سی۔ اوہ تے انہاں دے شوہر میر یٰسین علی خان نے ابتدا وچ کلاس پڑھائی ، لیکن چند ماہ بعد اندرون لندن ایجوکیشن اتھارٹی نے اسکول دا دورہ کيت‏‏ا تے گرانٹ تو‏ں نوازیا۔ اس دے بعد اسکول وچ ہور استاداں نو‏‏ں ملازمت دینے وچ کامیاب رہیا۔ اسکول وچ او تے اے سطح تک اردو وچ پرائمری ، جونیئر تے سیکنڈری طلباء پڑھاندے سن ۔ اسکول وچ انگریزی ، عربی تے سائنس دے مضامین وی پڑھائے جاندے سن ۔ ایہ اسکول زبیدہ یزدانیس د‏‏ی موت دے کچھ سال بعد بند ہويا۔

زبیدہ یزدانی اردو تے تریخ د‏‏ی مختلف انجمناں وچ وی عہدہ دار سن تے تعلیمی جریدے وچ تحقیق شائع کردیاں نيں

کتاباں

• ہنری رسل د‏‏ی رہائش گاہ دے دوران حیدرآباد 1811–1820
• ساتواں نظام ، زوال پذیر سلطنت

حوالے