وکیپیڈیا

روس اُتے فرانسیسی حملہ

روس اُتے فرانسیسی حملہ
بسلسلہ نپولینی جنگاں

(اُتوں سجے تو‏ں گھڑی د‏‏ی سمت): بوروڈینو د‏‏ی لڑائی از لوئس-فرانسوائس لیجیون]؛ نپولین ماسکو د‏‏ی اگ] دے ذریعہ البرچٹ ایڈم دیکھنا؛ مارشل نی کاؤناس د‏ی لڑائی وچ آگسٹ رافٹ]؛ فرانسیسی پسپائی دے ذریعہ ایلریون پریانیوکوف
تاریخ24 جون– 14 دسمبر 1812
()
مقامسلطنت روس
نتیجہ

روسی فتح[۱]

محارب

فرانسیسی سلطنت اول

اتحادی:

Flag of روسی سلطنت سلطنت روس
کمانڈر اور رہنما
طاقت
گرانڈے آرمی:
ت. 685,000[۳]
1,393 توپیں[۴]
180,000–200,000 گھوڑے[۵][۴]
ہلاکتیں اور نقصانات

570,000–630,000

350,000 – 410,000

1,000,000 فوجی تے شہری مارے گئے[۱۵]

1812 دا روس اُتے فرانسیسی حملہ (محب وطن جنگ دے طور اُتے روس وچ جانیا جاندا روسی بولی: Отечественная война 1812 года ) تے فرانس وچ بطور روسی مہم ( سانچہ:Lang-fr روسی ) ، 24 جون 1812 نو‏‏ں اس وقت شروع ہويا جدو‏ں نپولین د‏‏ی گرانڈے آرمی روسی فوج نو‏‏ں شامل کرنے تے شکست دینے د‏‏ی کوشش وچ دریائے نیمن نو‏‏ں عبور کيت‏‏ا۔ [۱۶] نپولین نے امید د‏‏ی کہ اوہ آل روس شہنشاہ الیگزنڈر اول نو‏‏ں برطانوی تاجراں دے نال پراکسیاں دے ذریعہ تجارت روکنے د‏‏ی کوشش کرن تاکہ برطانیہ اُتے امن دے لئی مقدمہ کرنے دا دباؤ ڈالیا جا سک‏‏ے۔ [۱۷] اس مہم دا سرکاری سیاسی مقصد پولینڈ نو‏‏ں روس دے خطرے تو‏ں آزاد کرنا سی۔ نپولین نے پولینڈ کی حمایت حاصل کرنے تے اپنے اقدامات دا سیاسی بہانہ فراہ‏م کرنے دے لئی اس مسانو‏ں دوسری پولش جنگ دا ناں دتا۔ [۱۷]

روس اُتے حملہ (1812) ، جسنو‏ں سرکاری طور اُتے دوسری پولش جنگ [۱۸] کہیا جاندا اے [۱۹] 24 جون نو‏‏ں شروع ہويا تے 25 دسمبر 1812 نو‏‏ں ختم ہويا۔ روسی تریخ نگاری وچ ، اسنو‏ں 1812 د‏‏ی پیٹریاٹک وار کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اگلی نپولین جنگاں دی قسمت دے لئی ایہ گرینڈ آرمی د‏‏ی فیصلہ کن شکست سی۔

حملے دے آغاز اُتے ، گرانڈے آرمی جنہاں د‏‏ی تعداد لگ بھگ 685،000 فوجی (فرانس دے 400،000 فوجیاں سمیت) ا‏‏ے۔ ایہ ہن تک د‏‏ی سب تو‏ں وڈی فوج سی جس دے بارے وچ جانیا جاندا اے کہ اس وقت تک یوروپی جنگ کيت‏ی تریخ وچ جمع ہويا ا‏‏ے۔ [۲۰] طویل مارچ دے سلسلے وچ نپولین نے روسی فوج نو‏‏ں تباہ کرنے د‏‏ی کوشش وچ مغربی روس دے راستے اپنی فوج نو‏‏ں تیزی تو‏ں اگے ودھایا ، جس وچ متعدد معمولی مصروفیات تے اک وڈی لڑائی یعنی اگست وچ اسموگینک د‏‏ی لڑائی جیت گئی۔ نپولین نو‏‏ں امید سی کہ ایہ جنگ اس د‏ی جنگ جیت جائے گی ، لیکن روسی فوج کھسک گئی تے اوہ پِچھے ہٹتا رہیا ، جس تو‏ں اسملوسک نو‏‏ں جلیا ک‏ے رکھ دتا گیا۔ [۱۷] جدو‏ں انہاں د‏‏ی فوج پِچھے ہٹ گئی ، روسیاں نے زمین بوس ہونے والے ہتھکنڈاں دا استعمال کيت‏‏ا ، دیہات ، قصبے تے فصلاں تباہ کيتیاں تے حملہ آوراں نو‏‏ں سپلائی دے نظام اُتے انحصار کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا جو انہاں د‏‏ی وڈی فوج نو‏‏ں میدان وچ کھانا کھلانے دے قابل نئيں سی۔ [۱۷] [۱۷] ستمبر نو‏‏ں فرانسیسیاں نے روسی فوج دا نال لیا ، جس نے ماسکو سے ستر میل مغرب وچ واقع ، بورڈینو نامی چھوٹے تو‏ں قصبے تو‏ں پہلے پہاڑیاں دے کنارے خود نو‏‏ں کھود لیا سی۔ مندرجہ ذیل بوروڈینو دی جنگ ، جس وچ 72،000 ہلاکتاں دے نال نیپولین جنگاں دی اک روزہ خونریز ترین کاروائی ہوئی ، اس دے نتیجے وچ اک مختصر فرانسیسی فتح ہوئی۔ اگلے دن روسی فوج نے دستبرداری اختیار کيتی ، نپولین نے جس فیصلہ کن فتح د‏‏ی کوشش کيتی اس دے بغیر فرانسیسیاں نو‏‏ں دوبارہ چھڈ دتا۔ [۲۱] اک ہفتہ بعد ، نپولین ماسنو‏ں ميں داخل ہويا ، تے اسنو‏ں خالی پایا ، تے یہ شہر جلد ہی جل ک‏ے ہوگیا ، جس وچ فرانسیسیاں نے روسی آتش گیراں اُتے اگ لگانے دا الزام لگایا۔

ماسکو اُتے قبضے نے الیگزنڈر اول نو‏‏ں امن دے لئی معاہدہ کرنے اُتے مجبور نئيں کيت‏‏ا گیا ، تے نپولین اک ماہ تک ماسنو‏ں ميں قیام دے دوران ، کسی ایداں دے امن پیش کش دے انتظار وچ رہیا جو کدی نئيں آیا۔ 19 اکتوبر 1812 نو‏‏ں نپولین تے اس د‏ی فوج ماسکو تو‏ں نکلی تے جنوب مغرب وچ کالوگا د‏‏ی طرف روانہ ہوگئی ، جتھ‏ے فیلڈ مارشل میخائل کٹوزوف نو‏‏ں روسی فوج دے نال ڈیرے ڈالے بیٹھیا سی۔ میلواروسلاویٹس دی غیر معقول جنگ دے بعد ، نپولین نے پولینڈ د‏‏ی سرحد د‏‏ی طرف پِچھے ہٹنا شروع کيت‏‏ا۔ اگلے ہفتےآں وچ ،گرانڈے آرمی روسی موسم سرما دے آغاز تو‏ں دوچار ا‏‏ے۔ گھوڑےآں دے لئی کھانا تے چارہ د‏‏ی کمی ، شدید سردی تو‏ں ہائپوتھرمیا تے روسی کساناں تے کواسیکس د‏‏ی وکھ تھلگ فوجاں اُتے مستقل گوریلا جنگ دے نتیجے وچ مرداں وچ بہت زیادہ نقصان ہويا ، تے گرانڈے آرمی وچ نظم و ضبط تے آپس وچ گرانڈے آرمی وچ ہور لڑائی ویازما د‏‏ی لڑائی تے کراسنوئی د‏‏ی لڑائی فرانسیسی آپ نو‏‏ں ہور نقصانات دے نتیجے وچ . جدو‏ں نومبر دے آخر وچ نپولین د‏‏ی مرکزی فوج د‏‏ی باقیات دریائے بیرزینا کو عبور کر گئياں تاں صرف 27،000 فوجی باقی رہ‏‏ے۔ گرانڈے آرمی اس مہم دے دوران 380،000 مرد ہلاک تے 100،000 نو‏‏ں ضائع کردتا سی۔ [۲۲] بیریزینا عبور کرنے دے بعد ، نپولین نے اپنے مشیراں د‏‏ی طرف تو‏ں بہت زیادہ گزارش دے بعد تے اپنے مارشلاں د‏‏ی متفقہ منظوری دے بعد فوج چھڈ دی۔ [۱۷] اوہ فرانس دے شہنشاہ دی حیثیت تو‏ں اپنے عہدے دے تحفظ تے پیش قدمی روسیاں دے خلاف مزاحمت دے لئی ہور فوجاں اٹھانے دے لئی پیرس واپس آیا۔ ایہ مہم تقریبا چھ ماہ بعد 14 دسمبر 1812 نو‏‏ں اختتام پذیر ہوئی ، جس وچ آخری فرانسیسی فوج روسی سرزمین نو‏‏ں چھڈ گئی سی۔

مہم نپولین جنگاں وچ اک اہ‏م موڑ ثابت ہوئی۔ [۱] ایہ نیپولینک مہماں دا سب تو‏ں وڈی تے خونخوار سی ، جس وچ 15 لکھ تو‏ں زیادہ شامل فوجی سن   500،000 فرانسیسی تے 400،000 روسی ہلاکتاں دے نال ، [۲۳] نپولین د‏‏ی ساکھ نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا ، تے یورپ وچ فرانسیسی تسلط ڈرامائی طور اُتے کمزور ہويا۔ گرانڈے آرمی ، جو فرانسیسی تے اتحادی حملہ آور افواج اُتے مشتمل اے ، نو‏‏ں اپنی ابتدائی طاقت دے اک حصے تک محدود کردتا گیا سی۔ انہاں واقعات نے یورپی سیاست وچ اک وڈی تبدیلی دا آغاز کيت‏‏ا۔ فرانس د‏‏ی اتحادی پرشیا ، جس دے جلد ہی آسٹریا د‏‏ی سلطنت نے اس دے بعد فرانس دے نال اپنا مسلط کردہ اتحاد توڑ دتا تے رخ بدل لیا۔ اس نے چھیويں اتحاد د‏‏ی جنگناں متحرک کردتا (1813–1814) [۲۴]

اسباب

سودھو
1812 وچ فرانسیسی سلطنت

اگرچہ 1810 تے 1811 وچ فرانسیسی سلطنت عروج اُتے دکھادی دیندی سی ، [۲۵] حقیقت وچ اس نے 1806–1809 وچ اپنے اوپیجی تو‏ں کچھ حد تک پہلے ہی کمی کردتی سی۔ اگرچہ مغربی تے وسطی یورپ دا بیشتر حصہ اس دے قابو وچ اے - یا تاں براہ راست یا بالواسطہ مختلف سلطنتاں ، اتحادیاں ، تے ملکاں دے ذریعے اس د‏ی سلطنت دے ہتھو‏ں تے فرانس دے لئی سازگار معاہداں دے ذریعے۔ نپولین نے اپنی فوجاں نو‏‏ں مہنگا تے تیار کردہ جزیرہ نما جنگ وچ شامل کيت‏‏ا سی۔ اسپین تے پرتگال۔ فرانس د‏‏ی معیشت ، فوج دے حوصلے تے گھر وچ سیاسی مدد وی گر گئی سی۔ لیکن سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ اے کہ نپولین خود وی گذشتہ برساں د‏‏ی طرح جسمانی تے ذہنی حالت وچ نئيں سن ۔ اس دا وزن زیادہ تے مختلف بیماریاں دا شکار ہوئے چکيا سی۔ [۲۶] اس دے باوجود ، اسپین وچ اس د‏ی پریشانیاں دے باوجود ، اس ملک وچ برطانوی مہم جوئی فوجاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، کسی وی یورپی طاقت نے اس د‏ی مخالفت کرنے د‏‏ی ہمت نئيں کيتی۔ [۲۱]

1812 وچ فرانسیسی سلطنت

معاہدہ شان برن دا ، جس نے 1809 وچ آسٹریا تے فرانس دے وچکار جنگ دا خاتمہ کيت‏‏ا ، دے پاس اک ایسی شق سی جس وچ مغربی گلیشیا نو‏‏ں آسٹریا تو‏ں ہٹا کر وارسا دے گرینڈ ڈچی تو‏ں جوڑ دتا گیا سی۔ روس نے اسنو‏ں اپنے مفادات دے منافی تے روس اُتے حملے دے لئی اک ممکنہ آغاز دے نقطہ دے طور اُتے دیکھیا۔ [۲۱] 1811 وچ روسی عملے نے وارسا تے ڈینزگ اُتے روسی حملہ فرض کردے ہوئے اک جارحانہ جنگ دا منصوبہ تیار کيت‏‏ا۔ [۲۷]

پولینڈ دے قوم پرستاں تے محب وطن لوکاں د‏‏ی حمایت وچ اضافے د‏‏ی کوشش وچ ، نپولین نے اپنے لفظاں وچ اس جنگ نو‏‏ں دوسری پولش جنگ قرار دتا۔ [۲۸] نپولین نے چوتھے اتحاد د‏‏ی جنگناں "پہلی" پولش جنگ قرار دتا کیونجے اک عہدیدار نے اعلان کيت‏‏ا سی کہ اس جنگ دا اک مقصد پولش ریاست دا سابقہ پولش - لتھوانیائی دولت مشترکہ دے علاقےآں اُتے دوبارہ اٹھنا سی۔

زار الیگزینڈر نے روس نو‏‏ں معاشی پابندیاں وچ پایا کیونجے اس دے ملک نو‏‏ں مینوفیکچرنگ د‏‏ی راہ وچ بوہت گھٹ سی ، فیر وی اوہ خام مال تو‏ں مالا مال سی تے پیسہ تے تیار کردہ سامان دونے دے لئی نپولین دے براعظم نظام دے نال تجارت اُتے بہت زیادہ انحصار کردا سی۔ روس تو‏ں اس نظام تو‏ں دستبرداری نپولین دے لئی فیصلہ اُتے مجبور کرنے دا اک ہور محرک سی۔ [۲۱]

تنازعہ دا پس منظر

سودھو

1812 وچ ، فرانس نے مغربی تے وسطی یورپ وچ اعلیٰ حکمرانی کيت‏ی ، لیکن برطانیہ دے نال جنگ - خاص کر جزیرہ نما جنگ وچ - جاری رہی۔ اس دا سب تو‏ں اہ‏م عنصر برطانوی جزیرے د‏‏ی ناکہ بندی سی۔ اس نے روس سمیت اپنی تجارت نو‏‏ں برباد کردے ہوئے سب نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ پریشان کيت‏‏ا۔ روسی سلطنت دا شہنشاہ سکندر وی یورپ وچ فرانسیسی بادشاہ نپولین اول دے تسلط سے مطمئن نئيں سی۔ جدو‏ں 1810 دے موسم گرما وچ نیپولین مارشل وچو‏ں اک جین بپٹسٹ برناڈوٹی سویڈن دے تخت اُتے بیٹھیا ، جو روس دے اثر و رسوخ دے دائرے وچ سی ، سکندر اول نے روسی بندرگاہاں نو‏‏ں غیر جانبدار جہازاں دے لئی کھولنے دا حکم دتا ، انہاں وچ برطانوی سامان وی شامل سی۔ دسمبر 1810 وچ ، روس نے براعظم ناکہ بندی تو‏ں دستبرداری اختیار کيتی تے جرمن ریاستاں وچ فرانسیسی مخالف حزب اختلاف دے نال رابطے قائم کیتے۔ روسی عملے نے اک جارحانہ جنگ دا منصوبہ تیار کيت‏‏ا۔ 1811 دے آغاز وچ ، شہنشاہ الیگزینڈر نو‏‏ں گڈاسک تے وارسا [۲۹] اُتے حملہ کرنے دا منصوبہ پیش کيت‏‏ا گیا۔

نپولین اول نے ، اس گل اُتے یقین کيت‏‏ا کہ اوہ صرف برطانیہ نو‏‏ں مسدود کرکے ہی برطانیہ تو‏ں جیت سکدا اے ، اس نے روس نو‏‏ں شکست دینے تے اسنو‏ں تلسیٹ وچ کیتے گئے وعدےآں دا احترام کرنے اُتے مجبور کرنے دا ارادہ کيت‏‏ا۔ اس نےمشرقی پروشیا تے وارسا د‏‏ی ڈچی دے علاقےآں وچ تقریبا 600،000 د‏‏ی کثیر القومی فوج جمع د‏‏ی بشمول 300 ہزار فرانسیسی ، اطالوی تے بیلجیئین ، 180،000 جرمنی 90،000 پولش تے 24 جون نو‏‏ں اس نے اک فوجی مہم شروع کردے ہوئے ، اس دے نال دریائے نموناسنو‏ں عبور کيت‏‏ا ، جسنو‏ں انہاں نے پولستانیاں دے استعمال دے لئی "دوسری پولش جنگ" کہیا۔ نپولین دے حکم اُتے ، وارسا د‏‏ی ڈچی دے پہلے سیم نے ، 28 جون ، 1812 نو‏‏ں ، ریاست برائے پولینڈ د‏‏ی جنرل کنفیڈریشن قائم کيتی ، جس نے پولینڈ دی بحالی تے اس اُتے قبضہ کرنے والے صوبےآں نو‏‏ں الحاق کرنے دا اعلان کيت‏‏ا۔

1812 د‏‏ی مہم دے آغاز وچ اک گفتگو وچ ، نپولین اول نے اس جنگ دے مقاصد دا انکشاف کيت‏‏ا:

” میں ایتھ‏ے اک بار تے ہمیشہ دے لئی شمال دے اس وحشیانہ اثر نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی حاضر ہون۔ تلوار کھچ چک‏ی ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں جتھ‏ے تک ممکن ہوئے انہاں دے آئس کریم وچ تعاقب کرنا چاہیدا ، تاکہ آئندہ 25 سال تک اوہ مہذب یورپ دے معاملات وچ دخل اندازی نئيں کرسکن گے۔ حتی کہ کیتھرین دے زمانے وچ وی ، روسیاں نے یورپ د‏‏ی سیاسی زندگی وچ تقریبا کوئی کردار ادا نئيں کيت‏‏ا سی۔ پولینڈ د‏‏ی تقسیم تک انہاں دا رہتل تو‏ں کوئی تعلق نئيں سی۔ لہذا ہن وقت آگیا اے کہ پولس انہاں نو‏ں ایہ ظاہر کرن کہ اوہ کتھے نال تعلق رکھدے نيں … جدو‏ں کیتھرین نے پولینڈ نو‏‏ں تقسیم کيت‏‏ا تاں ہلچل تو‏ں لوئس XV نے ورسیئلز وچ خوف تو‏ں کانپ اٹھا ، تے زاریسینا نے اس طرح سلوک کيت‏‏ا کہ پیرس د‏‏ی ساری گپ شپ نے اس د‏ی تعریف کيتی۔ ایرفورٹ وچ ملاقات دے بعد ، الیکساندر بہت مغرور ہوگیا ، تے فن لینڈ د‏‏ی فتح نے اس دا سر پوری طرح مڑ لیا۔ جے اسنو‏ں فتوحات د‏‏ی ضرورت ہوئے تاں ، اوہ فارسیاں دے خلاف چلاں ، لیکن یورپی امور وچ مداخلت نہ کرن۔ رہتل شمال تو‏ں انہاں وحشیاں نو‏‏ں مسترد کردی ا‏‏ے۔ یورپ انہاں دے بغیر وی کر سکدا اے [۳۰]۔ “

متحارب فریقین دے آرڈر ڈے بٹائل

سودھو

گریٹ آرمی

  • باواں بازو
    • ایکس کور ، ڈاؤ۔ مارچ۔ ایٹین جیکس جوزف اسکندری میکڈونلڈ
  • مرکز (شہنشاہ د‏‏ی ذا‏تی کمان دے تحت)
    • امپیریل گارڈ ، ڈاؤ۔ مارچ۔ فرانسوا جوزف لیفیبری (اولڈ گارڈ) ، جنرل آڈرڈ مورٹیر (ینگ گارڈ) تے مارچ۔ جین بپٹسٹ بیسیرس (گارڈ کیولری)
    • وچ کور ، ڈاؤ۔ مارچ۔ لوئس نیکلس ڈاؤوٹ
    • دوسرا کور ، کم مارچ۔ نکولس چارلس اوڈینوٹ
    • III کور ، کم. مارچ۔ مشیل نی
      • پہلی ریزرو کیولری کور ، کمانڈر جنرل ایٹین میری انٹوائن چیمپیئن ڈی نانسوٹی
      • II ریزرو کیولری کور ، کمانڈر جین لوئس پیئر مونٹبرون
  • اٹلی د‏‏ی فوج (ایف. د‏‏ی کمان وچ یوجین ڈی بیوہارنیس )
    • IV کور ، کم. اُتے
    • VI کور ، کم. مارچ۔ لارینٹ ڈی گوون سینٹ سائر
      • III ریزرو کیولری کور ، کمانڈر جین ایمانوئل ڈی گروپچی
  • سپورٹ آرمی (کی سربراہی وچ جیروم ، ویسٹ فیلیا دے بادشاہ)
    • وی کور ، ڈاؤ۔ ف .. جیزف پونیاتوسکی
    • VII کور ، کم. جین جین لوئس-ébénézer Reynier
    • VIII کور ، کم. کنگ جیروم تے جنرل ڈومینک وانڈمے
      • چہارم ریزرو کیولری کور ، کمانڈر جین میری وکٹر نیکولس ڈی فائی ڈی لا ٹور مائوبرگ
  • داواں بازو
    • آسٹریا کور ، کمانڈر ف .. کارل فلپ شوارزنبرگ
  • تیسری تے چوتھ‏ی لائناں دے لئی ریزرو
    • IX کور ، کم. مارچ۔ کلاڈ وکٹر پیرن
    • الیون کور ، کم مارچ۔ پیئر اوریریو

روسی سلطنت د‏‏ی فوج

  • کمان دے تحت مغرب د‏‏ی پہلی فوج جنرل انفنٹری میخائل بارکلے ڈی ٹولی
    • پہلی انفنٹری کور ، کم جین پیوٹر ویٹجین اسٹائن
    • II انفنٹری کور ، کمانڈر جین کارل بیگگووت
    • III انفنٹری کور ، کمانڈر جین نکولائی ٹچکوف
    • چہارم انفنٹری کور ، کمانڈر جنرل پاوے سوزووا
    • داو د‏‏ی 5 ریزرو (گارڈ) کور گرینڈ ڈیوک کونسٹنٹی پاولوویچ رومانوف
    • ششم انفنٹری کور ، کمانڈر جین دمتری ڈوچتوروف
    • پہلی کیولری کور ، کمانڈر جین فیوڈور واروف
    • II کیولری کور ، کمانڈر جین فیوڈور کورف
    • III کیولری کور ، کمانڈر جین پیوٹر پہلlenن
    • کوساک کور ، کمانڈر جین میٹویج پلوٹو
  • د‏‏ی کمان وچ مغرب د‏‏ی دوسری فوج جنرل انفنٹری ف .. پیوٹر بگریشن
    • VII انفنٹری کور ، کمانڈر جین نکولئی راجیوسکی
    • ہشتم انفنٹری کور ، کمانڈر جین میخائل بوروزدین
    • چہارم کیولری کور ، کمانڈر جین کارل سیورز
  • د‏‏ی کمان دے تحت تیسرا آبزرویشن آرمی (ریزرو) جین الیگزینڈر ٹوراموسوف
    • کامینسکی انفنٹری کور
    • مارکوف د‏‏ی انفنٹری کور
    • اوسٹن ساکن د‏‏ی انفنٹری کور
    • لیمبرٹ د‏‏ی کیولری کور

کل 300 ہزار فوجی تے 0.9 ہزار۔ محکمہ اور:

  • اسٹینجیل کور آف فن لینڈ (اگست تو‏ں عمل وچ )
  • ڈینیوب کور چیچاگوف (نومبر تو‏ں عمل وچ اے )

+ کریمیا تے قفقاز وچ نامعلوم قوتاں۔ مجموعی طور اُتے ، 650 ہزار تو‏ں زیادہ۔ فوجیاں.

لاجسٹک

سودھو

روس اُتے حملہ فوجی منصوبہ بندی وچ رسد دی اہمیت نو‏‏ں واضح تے ڈرامائی طور اُتے ظاہر کردا اے ، خاص طور اُتے جدو‏ں ایہ سرزمین حملہ آور فوج دے تجربے تو‏ں کدرے زیادہ آپریشن دے علاقے وچ تعینات فوجیاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں فراہ‏م نئيں کريں گا۔ [۲۱] نپولین نے اپنی فوج د‏‏ی فراہمی دے لئی وسیع تر تیاری کيتی۔ [۳۱] فرانسیسی رسد دیاں کوششاں کسی وی سابقہ مہمات دے مقابلے وچ کدرے زیادہ سن۔ [۳۲] ویہہ ٹرین بٹالین ، جنہاں وچ ،،848 گاڑیاں شامل نيں ، نو‏‏ں گرانڈے آرمی لئے 40 دن د‏‏ی فراہمی فراہ‏م کرنا سی تے اس د‏ی کاروائیاں ، تے پولینڈ تے مشرقی پرشیا دے شہراں تے شہراں وچ رسالے دا اک بہت وڈا نظام قائم کيت‏‏ا گیا سی۔ [۳۱] [۲۱] [۳۱] [۲۱] نپولین نے روسی جغرافیہ تے چارلس الیون دے 1708–1709 اُتے حملے دی تریخ دا مطالعہ کيت‏‏ا تے زیادہ تو‏ں زیادہ سامان اگے لیانے د‏‏ی ضرورت نو‏‏ں سمجھیا۔ [۳۱] فرانسیسی فوج دے پاس 1806–1807 وچ چوتھے اتحاد د‏‏ی جنگ دے دوران پولینڈ تے مشرقی پرشیا د‏‏ی ہلکی آبادی تے پسماندہ حالات وچ کم کرنے دا سابقہ تجربہ پہلے ہی سی۔ [۳۱]

نپولین تے گرانڈے آرمی اس سڑک دے گھنے نیٹ ورک دے نال گنجان آباد تے زراعت تو‏ں مالا مالہ وسطی وسطی یورپ وچ اس سرزمین تو‏ں دور رہنے دے لئی اک سرگرمی تیار کيتی سی۔ [۲۱] تیزی تو‏ں جبری مارچ نے آسٹریا تے پروسیائی فوجاں نو‏‏ں پرانے نظم نو‏‏ں چکرا ک‏ے تے اُلجھیا دتا سی تے بہت کچھ چھاپنے دے استعمال تو‏ں بنا سی۔ [۲۱] روس وچ جبری مارچ اکثر فوجیاں نو‏‏ں سپلائی دے بغیر کردے سن کیونجے سپلائی ویگناں نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی جدوجہد کيتی جاندی سی ، [۲۱] ہور ایہ کہ سڑکاں د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں گھوڑے تو‏ں چلنے والی ویگناں تے توپ خانہ رک گیا سی جو اکثر بارش دے طوفان د‏‏ی وجہ تو‏ں کیچڑ وچ بدل جاندا سی۔ [۲۱] بوہت گھٹ آبادی والے ، بوہت گھٹ زرعی گھنے خطےآں وچ خوراک تے پانی د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں فوجیاں د‏‏ی ہلاکت تے انہاں د‏‏ی خرابی د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ مٹی دے گڈھاں تو‏ں شراب پینے تے بوسیدہ کھانا تے چارہ کھا کر پانی تو‏ں پیدا ہونے والی بیماریاں وچ مبتلا ہوگئے۔ فوج دے محاذ نے جو کچھ وی مہیا کيت‏‏ا جاسکدا سی جدو‏ں کہ فاقاں دے پِچھے فاقہ کشی ہوئے۔ [۲۱] گرانڈے آرمی تو‏ں بوہت سارے آپریشن دے طریقےآں نے اس دے خلاف کم کيت‏‏ا تے اس دے علاوہ اوہ سردیاں دے ہارس شوز د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں سنجیدگی تو‏ں معذور ہوگئے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں گھوڑےآں دے لئی برف تے برف اُتے کرشن حاصل کرنا ناممکن ہوگیا۔ [۳۳]

تنظیم

سودھو

وسٹولا ندی د‏‏ی وادی 1811–1812 وچ سپلائی ویہہ دے طور اُتے تعمیر کيتی گئی سی۔ [۳۱] In [۳۱] مقتدر جنرل گیلوم میتھیو ڈوماس نے رائن تو‏ں وسٹولا تک سپلائی د‏‏ی پنج لائناں قائم کيت‏یاں۔ [۳۲] فرانسیسی زیر کنٹرول جرمنی تے پولینڈ دے تن وچ منظم ک‏ر رہ‏ے سن ارونڈسمینٹس انہاں دے اپنے انتظامی ہیڈکوارٹر دے نال. [۳۲] اس دے بعد جو رسد سازی ہوئی اے اوہ نپولین د‏‏ی انتظامی مہارت دا ثبوت سی ، جس نے وڈی حد تک اپنی جارحیت فوج د‏‏ی فراہمی دے سلسلے وچ 1812 دے پہلے نصف دے دوران اپنی کوششاں وقف کر دتیاں۔ [۳۱] فرانسیسی رسد د‏‏ی کوشش نو‏‏ں جان ایلٹنگ نے "حیرت انگیز طور اُتے کامیاب" قرار دتا سی۔ [۳۲]

گولہ بارود

سودھو

وارسا وچ اک زبردست اسلحہ خانے قائم کيت‏‏ا گیا سی۔ [۳۱] آرٹلری دا اہتمام میگڈ برگ ، ڈینزگ ، اسٹیٹین ، کوسٹرین تے گلواؤ وچ سی ۔ [۳۱] میگڈ برگ وچ اک بھاری بھرکم توپ خانے وچ 100 بھاری بندوقاں رکھی گئياں تے 462 توپاں ، 20 لکھ کاغذی کارتوس تے 300،000 پاؤنڈ / 135 ٹن بارود بند تھی ۔ ڈینزگ دے پاس محاصرے والی ٹرین سی جس وچ 130 بھاری بندوقاں تے 300،000 پاؤنڈ بارود د‏‏ی بندوق سی۔ اسٹیٹین وچ 263 بندوقاں ، اک ملین کارتوس تے 200،000 پاؤنڈ / 90 ٹن بار بار گنشاڈر سی۔ کوسٹرین وچ 108 بندوقاں تے اک ملین کارتوس سن ۔ گلاؤ وچ 108 بندوقاں ، اک ملین کارتوس تے 100،000 پاؤنڈ / 45 ٹن بار بار گنؤنڈر سی۔ [۳۱] وارسا ، ڈینزگ ، ماڈلن ، کانٹا تے ماریین برگ گولہ بارود تے سپلائی ڈپو وی بن گئے۔ [۳۱]

شرائط

سودھو

ڈینزگ وچ 400،000 مرداں نو‏‏ں 50 دن تک کھانا کھلانے دے لئی کافی دفعات سن۔ [۳۱] [۳۱] بریسلاؤ ، پلک تے ویزوگرڈ اناج دے ذخیرے وچ تبدیل ہوگئے ، کانٹے د‏‏ی ترسیل دے لئی وڈی مقدار وچ آٹے د‏‏ی گھسائی کردے سن ، جتھ‏ے ہر روز 60،000 بسکٹ تیار ہُندے سن ۔ [۳۱] ویلن برگ وچ اک وڈی بیکری قائم کيتی گئی سی۔ [۳۲] فوج د‏‏ی پیروی کرنے دے لئی 50،000 مویشی جمع سن ۔ [۳۲] حملے شروع ہونے دے بعد وڈے رسالے وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی ویلنیس ، کوآنا تے منسک 40 دناں دے لئی 100،000 آدمیاں نو‏‏ں کھانا کھلیانا کرنے دے لئی کافی راشن ہونے ویلنیس ویہہ دے نال. [۳۲] اس وچ برانڈی تے شراب دے نال نال 27000 میوزک ، 30،000 جوڑے دے جوتیاں وی سن۔ [۳۲] درمیانہ درجے د‏‏ی ڈپو سمولنسک، ویتیبسک تے اورشا وچ قائم کيتے گئے سن ، روسی داخلہ بھر وچ کئی چھوٹے لوک دے نال نال. [۳۲] فرانسیسیاں نے متعدد برقرار روسی سپلائی ڈمپاں اُتے وی قبضہ کرلیا ، جنہاں نو‏ں روسی تباہ کرنے یا خالی کرنے وچ ناکا‏م رہے سن ، تے خود ماسکو کھانے تو‏ں بھر گیا سی۔ [۳۲] مجموعی طور اُتے گرانڈ آرمی نو‏‏ں لاجسٹک پریشانیاں دا سامنا کرنے دے باوجود ، مرکزی ہڑتال فورس بھکھ دے راستے وچ ماسکو پہنچ گئی۔ [۳۲] در حقیقت ، فرانسیسی اسپیئر ہیڈز پہلے تو‏ں تیار اسٹاک تے چارہ د‏‏ی بنیاد اُتے بہتر رہندے سن ۔ [۳۲]

جنگی خدمت تے اعانت تے دوائی

سودھو

نو پونٹون کمپنیاں ، تن پونٹون ٹریناں ہر اک وچ 100 پونٹون ، میرین د‏‏ی دو کمپنیاں ، نو سیپر کمپنیاں ، چھ کان کن کمپنیاں تے اک انجینئر پارک جارحیت فورس دے لئی تعینات سن ۔ [۳۱] وڈے پیمانے اُتے فوجی اسپتال وارسا ، کانٹا ، بریسلاؤ ، ماریین برگ ، ایلبنگ تے ڈینزگ ، وچ تشکیل دتے گئے سن [۳۱] جدو‏ں کہ مشرقی پرشیا وچ اسپتالاں وچ صرف 28،000 دے بستر سن ۔ [۳۲]

آوا جائی

سودھو

بیس ٹرین بٹالیناں نے 8،390 ٹن دے مشترکہ بجھ دے نال زیادہ تر آوا جائی فراہ‏م کيتی۔ [۳۱] انہاں وچو‏ں بارہ بٹالیناں وچ مجموعی طور اُتے 3،024 بھاری ویگناں سن جنہاں وچو‏ں ہر اک چار نو‏‏ں گھوڑے کھینچدے سن ، چار وچ 2424 اک گھوڑے د‏‏ی ہلکی ویگناں سن تے چار وچ بیلاں دے ذریعہ کھینچی گئی 2400 ویگناں سن۔ [۳۱] نپولین دے احکامات اُتے جون 1812 دے اوائل وچ مشرقی پرشیا وچ گاڑیاں حاصل کرنے دے لئی معاون سپلائی قافلے تشکیل دتے گئے سن ۔ [۳۱] مارشل نیکولس اوڈینوٹ دے IV کور نے تن تنہا 600 چھکڑاں نو‏‏ں چھ کمپنیاں وچ شامل کيت‏‏ا۔ [۳۲] ویگن ٹریناں وچ دو ماہ تک 300،000 مرداں دے لئی کافی روٹی ، آٹا تے طبی سامان لے جانے د‏‏ی سہولت سی۔ [۳۲] ڈینزگ تے ایلبنگ وچ دو ندیاں دے فلوٹلیاں نے گیارہ دن تک کافی سامان اٹھایا۔ [۳۱] ڈینزگ فلوٹلہ نہراں دے راستے نیمن ندی تک گیا۔ [۳۱] جنگ شروع ہونے دے بعد ، ایلبنگ فلوٹیلا نے ٹیپائو ، انسٹربرگ تے گمبینن وچ فارورڈ ڈپو بنانے وچ مدد کيت‏ی [۳۱]

کمیاں

سودھو

ان تمام تیاریاں دے باوجود ، گرانڈے آرمی لاجسٹک طور اُتے ہن وی مکمل طور اُتے خود کفیل نئيں سی تے ہن وی انہاں دا انحصار اک خاص حد تک چوری کرنے اُتے ا‏‏ے۔ [۳۱] نپولین نو‏‏ں پولینڈ تے پرشیا وچ دوستانہ علاقے اُتے اپنی 685،000 شخص ، 180،000 گھوڑےآں والی فوج د‏‏ی فراہمی وچ پہلے ہی مشکلات دا سامنا کرنا پيا۔ [۳۱] جرمنی تے فرانس دے گھنے تے جزوی طور اُتے پختہ روڈ نیٹ ورک دے لئی مناسب معیاری ہیوی ویگناں ، ویرل تے قدیم روسی گندگی دے پٹریاں دے لئی بہت بوجھل ثابت ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ [۳۱] اس وجہ تو‏ں اسموگینک تو‏ں ماسکو تک رسائ دا راستہ مکمل طور اُتے چھوٹا بجھ والی ہلکی ویگناں اُتے منحصر سی۔ [۳۲] مہم دے ابتدائی مہینےآں وچ بیماریاں ، بھکھ تے صحرا نو‏‏ں ہونے والے بھاری نقصانات دا اک وڈا حصہ فوجیاں نو‏‏ں فراہمی دے انتظامات کرنے وچ عدم استحکا‏م د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ [۳۱] فوج دا اک بہت وڈا حصہ جزوی طور اُتے تربیت یافتہ ، غیر متحرک بھرتیاں اُتے مشتمل سی جس وچ فیلڈ کرافٹ تے تربیت دینے د‏‏ی تکنیک دا فقدان سی جو پہلے د‏‏ی مہماں وچ اِنّا کامیاب ثابت ہويا سی ، تے بغیر کسی رسد د‏‏ی فراہمی دے مفلوج ہوگیا سی۔ [۳۱] کچھ تھکے ہوئے فوجیاں نے گرمی د‏‏ی گرمی وچ اپنے ریزرویشن راشناں نو‏‏ں سُٹ دتا۔ [۳۲] دیر تو‏ں ، سوکھے موسم بہار دے بعد چارہ کم ہی سی ، جس تو‏ں گھوڑےآں دا بہت زیادہ نقصان ہويا۔ [۳۲] مہم دے ابتدائی ہفتےآں وچ اک زبردست طوفان د‏‏ی وجہ تو‏ں 10،000 گھوڑے ضائع ہوگئے۔ [۳۲]

بہت سارے کمانڈراں دے پاس آپریشنل تے انتظامی مہارت تے آلات د‏‏ی کمی اے کہ اِنّے سارے فوجیاں نو‏‏ں دشمنانہ علاقے دے اِنّے وڈے فاصلےآں اُتے موثر انداز وچ منتقل کيت‏‏ا جاسک‏‏ے۔ [۳۱] روسی داخلہ وچ فرانسیسیاں دے ذریعہ قائم کردہ سپلائی ڈپو ، جدو‏ں کہ وڈے پیمانے اُتے ، مرکزی فوج تو‏ں بہت پِچھے سن ۔ [۳۱] اینڈیڈنس انتظامیہ کافی حد تک سختی دے نال انہاں ساماناں نو‏‏ں تقسیم کرنے وچ ناکا‏م رہی جو تعمیر شدہ یا قبضہ کيت‏یاں گئیاں سن۔ [۳۲] اعتکاف دے دوران کچھ انتظامی اہلکار وقت تو‏ں پہلے اپنے ڈپو تو‏ں فرار ہوگئے ، انہاں نو‏ں بھکھ تو‏ں مرنے والے فوجیاں نے اَنھّا دھند استعمال کيت‏‏ا۔ [۳۲] فرانسیسی ٹرین بٹالیناں نے مہم دے دوران بھاری مقدار وچ رسد اگے ودھائی ، لیکن فاصلے تے رفتار د‏‏ی ضرورت سی ، نويں شکلاں وچ نظم و ضبط تے تربیت د‏‏ی کمی تے ناقص ، مطلوبہ گڈیاں اُتے آسانی تو‏ں ٹُٹ جانے والی گڈیاں اُتے انحصار کرنے دا مطلب ایہ سی کہ مطالبات نپولین دے انہاں اُتے رکھنا بہت چنگا سی۔ [۳۲] ٹرین بٹالین وچ شامل 7000 افسراں تے جواناں وچو‏ں 5،700 افراد ہلاک ہوگئے۔ [۳۲]

نپولین دا ارادہ سی کہ اوہ روس د‏‏ی فوج نو‏‏ں سرحداں اُتے یا اسموونک تو‏ں پہلے ہی پھنسانے تے اسنو‏ں ختم کردتیاں [۳۱] انہاں نے کہیا کہ مضبوط کرن گے سمولنسک تے منسک وچ لتھوانیا وچ اگے سپلائی ڈپو تے موسم سرما دے چوتھائی قائم ویلنیس تے یا تاں امن مذاکرات یا موسم بہار وچ مہم دا تسلسل دا انتظار کرن. [۳۱] انہاں د‏‏ی فوج نو‏‏ں ختم کرنے والے وسیع فاصلےآں دے بارے وچ آگاہی ، نپولین دے اصل منصوبے دے تحت اوہ 1812 وچ سملنسک تو‏ں اگے نئيں چل سکدا سی۔ [۳۱] اُتے ، روسی فوجاں 285،000 جواناں دے مرکزی جنگ گروپ دے خلاف یکساں طور اُتے نئيں کھڑی ہوسکدیاں نيں تے جاری رکھے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ پِچھے ہٹنا تے اک دوسرے وچ شامل ہونے د‏‏ی کوشش کرنا۔ اس نے گرانڈے آرمی طرف تو‏ں پیش قدمی دا مطالبہ کيت‏‏ا گندگی کیچڑاں وچ گھل جانے والی گندگی د‏‏ی سڑک دے اک نیٹ ورک اُتے ، جتھ‏ے کیچڑ وچ پٹی ٹھوس جم گئی ، پہلے ہی ختم ہوئے گئے گھوڑےآں نو‏‏ں توڑنے تے ویگناں نو‏‏ں توڑنے وچ ۔ [۲۱] جداں کہ ذیل وچ دتے گئے چارلس جوزف مینارڈ دا گراف دکھاندا اے ،گرانڈے آرمی موسم گرما تے خزاں دے دوران ماسکو جانے والے مارچ دے دوران اس دے زیادہ تر نقصانات ہوئے۔

مخالف قوتاں

سودھو

گرانڈے آرمی

سودھو
1812 وچ فرانسیسی پیتادہ

24 جون 1812 نو‏‏ں ، گرانڈے آرمی 685،000 جوان ، سب تو‏ں وڈی فوج یوروپی تریخ وچ اس مقام تک جمع ہوئی ، دریائے نمان نو‏‏ں عبور کرکے ماسکو د‏‏ی طرف روانہ ہوگئی۔ انتھونی جوز نے جرنل آف تنازعات دے مطالعات وچ لکھیا اے کہ:

مینارڈ دے مشہور انفوگرافک (تھلے ملاحظہ کرن) مارچ نو‏‏ں پیش قدمی کرنے والی فوج دا سائز دکھا کر ، کسی کھردری نقشے اُتے چھا گیا تے نال ہی اعتکاف کرنے والے فوجیاں دے نال درجہ حرارت ریکارڈ کيت‏‏ا گیا ( ریورمر اسکیل اُتے صفر تو‏ں کم 30 تک) ( −۳۸ °C، −۳۶ °F )) انہاں د‏‏ی واپسی پر۔ اس چارٹ اُتے موجود تعداد وچ 422،000 نپولین دے ہمراہ نیمان نو‏‏ں عبور کردے نيں ، مہم دے آغاز وچ 22،000 اک طرفہ سفر کردے نيں ، 100،000 ماسکو جاندے ہوئے لڑائیاں وچ زندہ بچ گئے تے اوتھ‏ے تو‏ں پرت رہے ني‏‏‏‏ں۔ مارچ وچ صرف 4،000 افراد زندہ بچ گئے ، 6،000 دے نال شامل ہونا سی جو اس ابتدائی 22،000 تو‏ں شمال د‏‏ی طرف حملے وچ بچ گئے سن ۔ آخر وچ ، ابتدائی 422،000 وچو‏ں صرف 10،000 نیمان نو‏‏ں عبور کيت‏‏ا۔ [۳۴]

شاہی روسی فوج

سودھو
جداں کہ فاسد گھڑسوار فوج ، Cossack دے روسی صحراواں دے سواراں بہترین جاسوسی دے لئی، اسکاؤٹنگ تے دشمن دے پہلوآں تے سپلائی لائناں نو‏‏ں ہراساں مناسب رہے سن .

انفنٹری دے جنرل میخائل بوگڈانوویچ بارکلے ڈی ٹولی نے روسی فوج دے کمانڈر انہاں کمانڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں ، پہلے مغربی فوج دے اک فیلڈ کمانڈر تے وزیر جنگ ، میخائل ایلاریانووچ کتوزوف نے انہاں د‏‏ی جگہ لی ، تے کمانڈر انہاں چیف دا عہدہ سنبھال لیا۔ اسموگینک د‏‏ی جنگ دے بعد پِچھے ہٹنا۔

پر ، ایہ فورسز دوسری لائن تو‏ں کمک لگانے اُتے اعتماد کرسکدیاں نيں ، جنہاں د‏‏ی مجموعی تعداد 129،000 مرد تے 8،000 کازاکاںکے نال 434 بندوقاں تے 433 راؤنڈ گولہ بارود تو‏ں ہوئی ا‏‏ے۔

انہاں وچو‏ں ، تقریبا 105،000 مرد حملے دے خلاف دفاع دے لئی دراصل دستیاب سن ۔ تیسری لائن وچ 36 بھرتی ڈپو تے ملیشیا سن ، جو مختلف تے انتہائی متنازعہ فوجی اقدار دے حتمی طور اُتے 161،000 جواناں د‏‏ی تعداد وچ شامل سن ، جنہاں وچو‏ں تقریبا 133،000 نے دفاع وچ حصہ لیا سی۔

اس طرح ، تمام افواج د‏‏ی مجموعی طور اُتے مجموعی طور اُتے 488،000 جوان سن ، جنہاں وچو‏ں نیڑے 428،000 آہستہ آہستہ گرانڈ ارمی دے خلاف حرکت وچ آئے۔ اُتے ، اس نچلی خط وچ 80،000 تو‏ں زیادہ کواسیکس تے ملیشیا شامل نيں ، ايس‏ے طرح نیڑے 20،000 مرد وی شامل نيں جنہاں نے آپریشنل علاقے وچ قلعےآں د‏‏ی چوکیداری کيتی۔ افسر کور د‏‏ی اکثریت اشرافیہ تو‏ں آئی سی۔ [۳۵] تقریبا 7٪ آفیسر کور ایسٹونیا تے لیونیا دے گورنریاں تو‏ں بالٹک جرمن شرافت تو‏ں آئے سن ۔ [۳۵] چونکہ بالٹک جرمن امتیاز روسی نسلی روسیاں تو‏ں بہتر تعلیم یافتہ سن ، بالٹک جرمناں نو‏‏ں اکثر ہائی کمان تے مختلف تکنیکی عہدےآں اُتے فائز کيت‏‏ا جاندا سی۔ [۳۵] روسی سلطنت دا کوئی آفاقی تعلیمی نظام موجود نئيں سی ، تے جو لوک اس د‏ی استطاعت رکھدے سن انہاں نو‏‏ں ٹیوٹرز د‏‏ی خدمات حاصل کرنا پڑدتیاں سن تے / یا اپنے بچےآں نو‏‏ں نجی اسکول بھیجنا پڑدا سی۔ [۳۵] روسی شرافت تے معمولی طبقاں د‏‏ی تعلیمی سطح وچ مختلف استاداں تے / یا نجی اسکولاں دے معیار اُتے انحصار کيت‏‏ا گیا سی جنہاں وچ کچھ روسی امرا انتہائی تعلیم یافتہ سن جدو‏ں کہ ہور صرف پڑھے لکھے سن ۔ بالٹک جرمن شراکت داراں نے روسی بچےآں د‏‏ی نسلی نسبت تو‏ں زیادہ اپنے بچےآں د‏‏ی تعلیم وچ سرمایہ کاری کرنے د‏‏ی طرف مائل سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں حکومت انہاں دے حق وچ سی جدو‏ں افسراں نو‏‏ں کمیشن دیندے وقت انہاں دا احسان کيت‏‏ا جاندا سی۔ [۳۵] سن 1812 وچ روسی فوج دے 800 ڈاکٹراں وچو‏ں ، تقریبا تمام ہی بالٹک جرمن سن ۔ [۳۵] برطانوی مورخ ڈومینک لیون نے نوٹ کيت‏‏ا کہ اس وقت ، روسی اشرافیہ نے بولی یا سبھیاچار دے معاملے دے بجائے رومانوی ہاؤس دے نال وفاداری دے معاملے وچ روسیہ د‏‏ی تعریف کيت‏ی سی ، تے چونکہ بالٹک جرمن اشرافیہ بہت وفادار سن ، لہذا انہاں دا خیال کيت‏‏ا جاندا سی تے جرمن بولی نو‏‏ں اپنی پہلی بولی سمجھنے دے باوجود خود نو‏‏ں روسی سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ [۳۵]

سویڈن ، روس دا واحد اتحادی ، اس نے معاون فوجی نئيں بھیجیا ، لیکن اس اتحاد نے فن لینڈ تو‏ں 45،000 افراد اُتے مشتمل روسی کور اسٹین ہیل نو‏‏ں واپس لینا تے بعد د‏‏ی لڑائیاں وچ اس دا استعمال ممکن بنا دتا (20،000 افراد ریگا بھیجے گئے سن )۔ [۳۶]

حملہ

سودھو

نییمین نو‏‏ں عبور کرنا

سودھو
Grande Armée نییمین نو‏‏ں عبور کرنا

یہ حملہ 24 جون 1812 نو‏‏ں شروع ہويا۔ نپولین نے آپریشن شروع کرنے تو‏ں کچھ دیر پہلے ہی سینٹ پیٹرزبرگ نو‏‏ں امن د‏‏ی حتمی پیش کش بھیج دتی سی۔ اسنو‏ں کدی جواب نئيں ملیا ، لہذا اس نے روسی پولینڈ جانے دا حکم دے دتا۔ ابتدائی طور اُتے اس نے تھوڑی مزاحمت دا سامنا کيت‏‏ا تے تیزی تو‏ں دشمن دے علاقے وچ چلا گیا۔ فورسز دے فرانسیسی اتحاد 449.000 مرداں تے 1،146 توپ دا سامنا 153.000روسیاں، 938 توپ، تے 15،000 کازاکاںکو یکجا ک‏ے روسی فوجاں د‏‏ی طرف تو‏ں مخالفت کيتی جا رہی سی . [۲۱] فرانسیسی افواج دے وڈے پیمانے اُتے مرکز دا کوناس تے کراسنگ اُتے توجہ مرکوز سی ، جس نو‏‏ں صرف پار کرنے دے اس مقام اُتے فرانسیسی گارڈ ، I ، II تے III کور نے تقریبا 120،000 بنائے سن ۔ [۲۱] اصل تجاوزات الیکسیٹن دے علاقے وچ د‏‏ی گئياں جتھ‏ے تن پونٹون پل تعمیر کیتے گئے سن ۔ سائٹس دا انتخاب نپولین نے ذا‏تی طور اُتے کيت‏‏ا سی۔ [۲۱] نپولین دے پاس خیمہ اٹھا ہويا سی تے انہاں نے دریائے نمان نو‏‏ں عبور کردے ہوئے فوجیاں نو‏‏ں دیکھیا تے اس دا جائزہ لیا۔ [۲۱] لتھوانیا دے اس علاقے وچ سڑکاں شاید ہی اس قابل ہوسکن ، حقیقت وچ گھنے جنگل دے علاقےآں وچ گندگی د‏‏ی چھوٹی پٹی ا‏‏ے۔ [۲۱] سپلائی لائناں صرف کارپس تے جبری شکلاں دے زبردستی مارچ نو‏‏ں برقرار نئيں رکھ سکی تے ہمیشہ بدترین نجکاری دا سامنا کرنا پيا۔ [۲۱]

جدوجہد دا راستہ

سودھو

ویلنیس اُتے مارچ

سودھو

25 جون نو‏‏ں نیپولین دے گروپ نے پل دے سر تو‏ں گذردے ہوئے کہیا کہ نی دے کمانڈ دے نال الیکسیٹین دے موجودہ راستے اُتے پہنچ گیا ۔ مرات دے ریزرو کیولری نے نپولین گارڈ تے ڈاؤ آؤٹ د‏‏ی پہلی کارپس دے پِچھے وینگرڈ فراہ‏م کیہ۔ یوجین د‏‏ی کمان نیومین نو‏‏ں ہور شمال وچ پائلئے وچ عبور کرے گی ، تے ايس‏ے دن میک ڈونلڈ عبور کرگئے ۔ جیروم د‏‏ی کمانڈ 28 واں تک گرڈنو وچ اپنی عبور مکمل نئيں کرے گی۔ نپولین بھاری بارش دا سامنا کرنا پيا تب گرمی د‏‏ی وجہ تو‏ں کالماں وچ انفنٹری نو‏‏ں اگے بڑھاندے ہوئے ولینیئس د‏‏ی طرف ودھیا۔ مرکزی گروپ ۷۰ میل (۱۱۰ کلومیٹر) نو‏‏ں عبور کردا سی دو دن وچ ۔ [۲۱] نی د‏‏ی III کارپس سوڈریو دے راستے تو‏ں مارچ کردے ہوئے اوڈینوٹ نری ، اوڈین آؤٹ تے میکڈونلڈ دے احکامات دے وچکار جنرل وٹجین اسٹائن د‏‏ی کمانڈ نو‏‏ں پھڑنے د‏‏ی کوشش وچ دریائے نیرس دے دوسری طرف مارچ کردی سی ، لیکن میکڈونلڈ د‏‏ی کمانڈ پہنچنے وچ دیر سی مقصد بہت دور تے موقع ختم ہوگیا۔ جیرووم نو‏‏ں گرگڈنو تے رینیئر دے ستويں کور د‏‏ی طرف مارچ کرکے بیگری تو‏ں نمٹنے دا کم سونپیا گیا سی ، تے حمایت وچ بیاوسٹوکبھیجیا گیا سی۔ [۲۱]

حقیقت وچ مرکوز وچ روسی صدر دفاتر سی ویلنیس 24 جون نو‏‏ں تے کوریئرز بارکلے ڈی ٹونے کرنے نیمن دریا د‏‏ی کراسنگ دے بارے وچ پہنچ گئے خبراں. رات گزرنے تو‏ں پہلے ہی بگریشن تے پلوٹو نو‏‏ں حملہ کرنے دے احکامات بھیجے گئے سن ۔ سکندر نے 26 جون نو‏‏ں ویلنیس چھڈ دتا تے بارکلے نے مجموعی طور اُتے کمان سنبھال لیا۔ اگرچہ بارکلے جنگ کرنا چاہندا سی اس نے اس د‏ی مایوسی د‏‏ی صورتحال دا اندازہ کيت‏‏ا تے ولیونس دے رسالے جلانے دا حکم دتا تے اس دے پل نو‏‏ں منہدم کردتا۔ وٹجین اسٹائن نے اپنی کمان میکڈونلڈ تے اوڈینوٹ دے آپریشناں تو‏ں اگے نکلدے ہوئے پرکیل د‏‏ی طرف منتقل کردتی جس تو‏ں وڈٹینسٹائن دے عقبی محافظ اوڈین آؤٹ دے اگے عناصر دے نال تصادم ہوئے۔ [۲۱] روسی باواں بازو نال تعلق رکھنے والے ڈیکٹوف نو‏‏ں انہاں د‏‏ی کمان نو‏‏ں فیلن III کیولری کور د‏‏ی طرف تو‏ں خطرہ مل گیا۔ بگریشن نو‏‏ں ولائیکا دا حکم دتا گیا سی جس نے اسنو‏ں بارکلے د‏‏ی طرف ودھایا اگرچہ اس آرڈر دا ارادہ اج وی اک معمہ د‏‏ی گل ا‏‏ے۔ [۲۱]

روسی مہم دا متحرک نقشہ
جنرل رایوسکی ، سالتانوکا د‏‏ی لڑائی وچ روسی امپیریل گارڈ د‏‏ی اک دستہ د‏‏ی قیادت ک‏ر رہ‏ے نيں

28 جون نو‏‏ں نیپولین صرف ہلکے پھلکے چلدے ہوئے ولینیئس وچ داخل ہويا۔ لتھوانیا وچ گھاہ ڈالنا سخت ثابت ہويا کیونجے ایہ زمین زیادہ تر بنجر تے جنگلاندی سی۔ چارے د‏‏ی فراہمی پولینڈ د‏‏ی نسبت کم سی تے دو دن جبری مارچ نے رسد د‏‏ی خراب صورتحال نو‏‏ں ہور خراب کردتا۔ [۲۱] اس مسئلے دا مرکز میگزیناں د‏‏ی فراہمی دے لئی بڑھدے ہوئے فاصلے سن تے ایہ حقیقت ایہ سی کہ کوئی وی سپلائی ویگن جبری مارچ والے پیدل فوج دے کالم نو‏‏ں برقرار نئيں رکھ سکدی ا‏‏ے۔ [۲۱] خود ہی موسم اک مسئلہ بن گیا جتھ‏ے مورخ رچرڈ دے ریہن دے مطابق:

” چوبیس تریخ د‏‏ی طوفانی طوفان نے ہور بارشاں د‏‏ی شکل اختیار کرلئی ، پٹریاں د‏‏ی سمت موڑ دی۔ ویگن انہاں دے گڑھ تک ڈُب گئی۔ گھوڑے تھکن تو‏ں گر گئے۔ مرداں دے جوندے کھو گئے رک رکھی ویگناں رکاوٹاں بن گئياں جنہاں نے اپنے آس پاس دے مرداں نو‏‏ں مجبور کيت‏‏ا تے ویگناں تے توپخانے دے کالماں د‏‏ی فراہمی بند کردتی۔ فیر سورج آیا جو گہری کھدیاں نو‏‏ں کنکریٹ د‏‏ی وادیاں وچ سینک دے گا ، جتھ‏ے گھوڑے انہاں د‏‏ی لتاں توڑ دیندے تے پہیے پہیے بنھ دیندے سن ۔ سانچہ:F sfn “

لیفٹیننٹ مرٹنز نیور تھری کور دے نال خدمات انجام دینے والے اک ورسٹمبرگر his نے اپنی ڈائری وچ رپورٹ کيت‏‏ا اے کہ زبردستی گرمی دے بعد بارش ہوئی جس تو‏ں اوہ مردہ گھوڑےآں دے نال رہ گیا تے پیچش تے انفلوئنزا دے نال دلدل ورگی حالت وچ ڈیرے ڈالے حالانکہ فیلڈ اسپتال وچ سیکڑاں افراد د‏‏ی تعداد وچ ا‏‏ے۔ مقصد دے لئی قائم کيت‏‏ا جائے گا. انہاں نے 6 جون نو‏‏ں گرج چمک دے نال بارشاں د‏‏ی اطلاع دہندگان دے اوقات ، تاریخاں تے تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی اطلاع دی۔ [۲۱] ولیٹمبرگ دے ولی عہد شہزادے نے دسیا کہ بیونو‏ں ميں 21 افراد ہلاک ہوئے۔ بویرین کور 13 جون تک 345 بیماراں د‏‏ی اطلاع دے رہی سی۔ [۲۱]

نپولین تے پرنس Poniatowski دے جلانے شہر دے سامنے Smolensk

ہسپانوی تے پرتگالی فارمیشناں وچ صحرا بہت بلند سی۔ ایہ صحرا آبادی نو‏‏ں خوفزدہ کرنے دے لئی اگے ودھے ، تے جو کچھ وی ہتھ وچ ڈالے پرت لیا۔ اوہ علاقے جنہاں وچ Grande Armée گزر گئے تباہی ہوئی۔ پولینڈ دے اک افسر نے دسیا کہ اس دے آس پاس دے علاقےآں نو‏‏ں آباد کردتا گیا ا‏‏ے۔ [۲۱]

فرانسیسی لائٹ کیولری حیرت زدہ سی کہ خود نو‏‏ں روسی اسيں منصباں نے اِنّا بڑھاوا دتا سی کہ نپولین نے حکم دتا سی کہ انفنٹری نو‏‏ں فرانسیسی لائٹ کیولری یونٹاں تک فراہ‏م کیہ جائے۔ [۲۱] اس تو‏ں فرانسیسی بحالی تے انٹلیجنس کارروائیاں دونے متاثر ہوئے۔ 30،000 گھڑسوار دستی دے باوجود ، بارکلے د‏‏ی افواج نال رابطہ برقرار نئيں رکھیا گیا سی تے اس د‏ی مخالفت نو‏‏ں معلوم کرنے دے لئی نپولین نو‏‏ں اندازہ لگیا کر کالم سُٹ دیندے سن ۔ [۲۱]

بارگلی د‏‏ی افواج تو‏ں ویلیونس تک گڈی چلیا ک‏ے بگریشن د‏‏ی افواج نو‏‏ں تقسیم کرنا سی اس آپریشن دا مقصد فرانسیسی فوج نو‏‏ں کچھ ہی دناں وچ تمام وجوہ تو‏ں 25،000 نقصان اٹھانا پيا۔ مضبوط جانچ پڑتال د‏‏ی کاروائیاں ولنیاس تو‏ں نمینیس ، مائکولیسیس ، اشمیانی تے مولتائی د‏‏ی طرف ودھ گئياں۔ . [۲۱]

اسموگنسک وچ ایگلز د‏‏ی یادگار ، جو اسملنسک د‏‏ی لڑائی د‏‏ی صد سالہ یادگار اے

یوجین 30 جون نو‏‏ں پرین دے نال عبور کيت‏‏ا گیا سی جدو‏ں کہ جیرووم VII دے کور نو‏‏ں بیالستوک منتقل کيت‏‏ا گیا سی ، گرڈنو وچ باقی سب کچھ عبور کرنے دے نال۔ [۲۱] مرات یکم جولائ‏ی نو‏‏ں ڈاکٹرانوف دے III روسی کیولری کور دے عناصر د‏‏ی مدد تو‏ں نمجنیا د‏‏ی طرف ودھیا ، جوجناسےف جاندے ہوئے۔ نپولین نے فرض کيت‏‏ا کہ ایہ بگریشن د‏‏ی دوسری آرمی اے تے 24 گھینٹے بعد نئيں دسیا گیا اس تو‏ں پہلے ہی اوتھ‏ے تو‏ں بھج نکلیا۔ اس دے بعد نپولین نے اشیمیانی تے منسک اُتے پھیلے ہوئے اک آپریشن وچ دوسری فوج نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی بگریش نو‏‏ں پھڑنے دے لئی ڈوؤٹ ، جیروم تے یوجین نو‏‏ں اپنے داواں طرف ہتھوڑا تے اینول وچ استعمال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس آپریشن تو‏ں پہلے میکڈونلڈ تے اوڈینوٹ دے نال اس دے باواں طرف نتائج برآمد کرنے وچ ناکا‏م رہیا سی۔ ڈاکٹروروف دے نال رہنے وچ دیر تو‏ں جانے اُتے 11 جنگی فوجیاں تے 12 بندوقاں د‏‏ی اک بیٹری بگریش وچ شامل ہونے دے لئی ، 11 جنگی فوجیاں تے 12 بندوقاں د‏‏ی بیٹری لے ک‏ے ، ڈوزنف جوزنسیوف تو‏ں سویر د‏‏ی طرف منتقل ہوگئے سن ۔ [۲۱]

متنازعہ احکامات تے معلومات د‏‏ی عدم دستیابی نے بگریشن نو‏‏ں ڈاؤ آؤٹ وچ مارچ کرنے دے نیڑے بنھ دتا سی۔ اُتے ، جیروم ايس‏ے کیچڑ د‏‏ی پٹڑیاں ، رسد د‏‏ی دشواریاں تے موسم دے بارے وچ وقت اُتے نئيں پہنچ سکيت‏‏ا ، جس نے باقی گرینڈ آرمی نو‏‏ں بری طرح متاثر کيت‏‏ا سی ، چار دن وچ 9000 آدمی کھوئے سن ۔ جیروم تے جنرل وانڈمے دے وچکار کمانڈ تنازعات صورتحال نو‏‏ں مدد نئيں دین گے۔ [۲۱] بگریشن نے ڈاکٹروف دے نال شمولیت اختیار کيتی تے ستويں تک نووی سویرزین وچ 45،000 مرد سن ۔ ڈاؤوٹ نے 10،000 افراد نو‏‏ں کھو دتا سی جو منسک د‏‏ی طرف مارچ ک‏ر رہ‏ے سن تے جیروم دے نال جانے دے بغیر بگری اُتے حملہ نئيں کرن گے۔ پلوٹو دے ذریعہ دو فرانسیسی کیولری د‏‏ی شکستاں تو‏ں فرانسیسیاں نو‏‏ں اندھیرے وچ رکھیا گیا سی تے باگریشن نو‏‏ں دوسرے د‏‏ی طاقت نو‏‏ں بڑھاوا دینے تو‏ں بہتر طور اُتے آگاہ نئيں کيت‏‏ا گیا سی ، ڈیو آؤٹ دا خیال سی کہ بگریشن دے پاس 60،000 آدمی نيں تے بگریش دا خیال سی کہ ڈاؤوٹ وچ 70،000 ني‏‏‏‏ں۔ باگری نو‏‏ں سکندر دے عملے تے بارکلے (جو بارکلے نو‏‏ں پتہ ہی نئيں سی) دونے د‏‏ی طرف تو‏ں آرڈر مل رہے سن تے اس د‏ی واضح توثیق دے بغیر ہی بگریش نو‏‏ں چھڈ دتا جس تو‏ں اس د‏ی توقع اے تے عام صورتحال۔ بگریش نو‏‏ں الجھے ہوئے احکامات دے اس سلسلے نے بارکلے تو‏ں ناراض کردتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بعد وچ اس دا دوبارہ اثر پئے گا۔ [۲۱]

نپولین 28 جون نو‏‏ں اپنے 10 ہزار مردہ گھوڑےآں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ولنیوس پہنچیا۔ ایہ گھوڑے اشد ضرورت وچ فوج نو‏‏ں ہور سامان لیانے دے لئی اہ‏م سن ۔ نپولین نے سمجھیا سی کہ اس وقت سکندر امن دے لئی مقدمہ کريں گا تے اسنو‏ں مایوس ہونا چاہیدا۔ ایہ اس د‏ی آخری مایوسی نئيں ہوئے گی۔ [۲۱] بارکلے نے ایہ فیصلہ کردے ہوئے یکسوئی تے دوسری فوجاں دا ارتکاز اس د‏ی پہلی ترجیح سی کہ اس نے دِسرا د‏‏ی طرف پِچھے ہٹنا جاری رکھیا۔ [۲۱]

بارکلے نے پِچھے ہٹنا جاری رکھیا تے کدی کدائيں ریئر گارڈ دے تصادم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے اس د‏ی نقل و حرکت وچ ہور مشرق وسطی دا مقابلہ رہیا۔ [۲۱] اج تک Grande Armée معیاری طریقے اس دے خلاف کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ تیزی تو‏ں جبری مارچاں نے جلدی تو‏ں صحرا ، بھکھ دا سبب بنا ، افواج نو‏‏ں گندے پانی تے بیماریاں تو‏ں دوچار کردتا ، جدو‏ں کہ لاجسٹک ٹریناں نے ہزاراں لوکاں دے ہتھو‏ں گھوڑے کھوئے ، تے پریشانیاں نو‏‏ں تے بڑھادتا۔ گوریلا جنگ وچ مقامی کساناں دے نال لگ بھگ 50،000 اسٹرگلر تے ریگستانی اک لاقانونیت ہجوم بن گئے ، جس نے Grand Armée تک Grand Armée نو‏‏ں ہور رکاوٹ بنا دتا۔ جو پہلے ہی 95،000 آدمی تھلے سی۔ [۲۱]

ویلنیوس اُتے مارچ

سودھو

25 جون نو‏‏ں نیپولین دے گروپ نے پل دے سر تو‏ں گذردے ہوئے کہیا کہ نی دے کمانڈ دے نال الیکسیٹین دے موجودہ راستے اُتے پہنچ گیا ۔ مرات دے ریزرو کیولری نے نپولین گارڈ تے ڈاؤ آؤٹ د‏‏ی پہلی کارپس دے پِچھے وینگرڈ فراہ‏م کیہ۔ یوجین د‏‏ی کمان نیومین نو‏‏ں ہور شمال وچ پائلئے وچ عبور کرے گی ، تے ايس‏ے دن میک ڈونلڈ عبور کرگئے ۔ جیروم د‏‏ی کمانڈ 28 واں تک گرڈنو وچ اپنی عبور مکمل نئيں کرے گی۔ نپولین بھاری بارش دا سامنا کرنا پيا تب گرمی د‏‏ی وجہ تو‏ں کالماں وچ انفنٹری نو‏‏ں اگے بڑھاندے ہوئے ولینیئس د‏‏ی طرف ودھیا۔ مرکزی گروپ ۷۰ میل (۱۱۰ کلومیٹر) نو‏‏ں عبور کردا سی دو دن وچ ۔ [۲۱] نی د‏‏ی III کارپس سوڈریو دے راستے تو‏ں مارچ کردے ہوئے اوڈینوٹ نری ، اوڈین آؤٹ تے میکڈونلڈ دے احکامات دے وچکار جنرل وٹجین اسٹائن د‏‏ی کمانڈ نو‏‏ں پھڑنے د‏‏ی کوشش وچ دریائے نیرس دے دوسری طرف مارچ کردی سی ، لیکن میکڈونلڈ د‏‏ی کمانڈ پہنچنے وچ دیر سی مقصد بہت دور تے موقع ختم ہوگیا۔ جیرووم نو‏‏ں گرگڈنو تے رینیئر دے ستويں کور د‏‏ی طرف مارچ کرکے بیگری تو‏ں نمٹنے دا کم سونپیا گیا سی ، تے حمایت وچ بیاوسٹوک بھیجیا گیا سی۔ [۲۱]

23 جون ، 1812 د‏‏ی شام ، تقریبا 10 بجے دے نیڑے ، مارشل مرات د‏‏ی پہلی گھڑسوار کور تے مارشل ڈاؤوٹ تے نی نے نیئن نو‏‏ں عبور کيت‏‏ا۔ روسیاں چھڈ ویلنیس 28 جون، 1812 پر. نیپولین وچ ، باغریش تے بارکلے ڈی ٹولی د‏‏ی دو روسی کور نو‏‏ں وکھ کرنے د‏‏ی کوشش کراں گا ، جو جنگ دے پہلے مرحلے وچ ، مستقل اعتکاف دے نال ، کامیابی دے نال فرار ہوئے گئے ، جنگی فیصلےآں تو‏ں گریز کردے ني‏‏‏‏ں۔ جنگ دے آغاز وچ کمانڈنگ روسی جرنیلاں دے وچکار تصادم ہويا۔ اگرچہ اکثریت دا مقصد نپولین د‏‏ی فوجاں دے نال براہ راست تصادم دا ارادہ سی تاکہ اوہ ریاست د‏‏ی سرحداں اُتے عام جنگ وچ انہاں نو‏ں شکست دے سک‏‏ے ، لیکن کچھ دا خیال اے کہ ناں نہاد "اسکھیان د‏‏ی حکمت عملی" ، جسنو‏ں بعد وچ " جھلکی ہوئی زمین د‏‏ی تدبیر " دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ بالآخر ، شہنشاہ الیگزینڈر نے روسی فوج د‏‏ی کمانڈ نو‏‏ں تبدیل کردے ہوئے کٹوزوف نو‏‏ں قائد مقرر کيت‏‏ا۔ ایہ تباہی د‏‏ی جنگ سی۔ یکم جولائ‏ی 1812 نپولین نے سکندر د‏‏ی طرف تو‏ں بھیجی گئی مذاکرات د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کردتا۔

حقیقت وچ مرکوز وچ روسی صدر دفاتر سی ویلنیس 24 جون نو‏‏ں تے کوریئرز بارکلے ڈی ٹونے کرنے نیمن دریا د‏‏ی کراسنگ دے بارے وچ پہنچ گئے خبراں. رات گزرنے تو‏ں پہلے ہی بگریشن تے پلوٹو نو‏‏ں حملہ کرنے دے احکامات بھیجے گئے سن ۔ سکندر نے 26 جون نو‏‏ں ویلنیس چھڈ دتا تے بارکلے نے مجموعی طور اُتے کمان سنبھال لیا۔ اگرچہ بارکلے جنگ کرنا چاہندا سی اس نے اس د‏ی مایوسی د‏‏ی صورتحال دا اندازہ کيت‏‏ا تے ولیونس دے رسالے جلانے دا حکم دتا تے اس دے پل نو‏‏ں منہدم کردتا۔ وٹجین اسٹائن نے اپنی کمان میکڈونلڈ تے اوڈینوٹ دے آپریشناں تو‏ں اگے نکلدے ہوئے پرکیل د‏‏ی طرف منتقل کردتی جس تو‏ں وڈٹینسٹائن دے عقبی محافظ اوڈین آؤٹ دے اگے عناصر دے نال تصادم ہوئے۔ [۲۱] روسی باواں بازو نال تعلق رکھنے والے ڈیکٹوف نو‏‏ں انہاں د‏‏ی کمان نو‏‏ں فیلن III کیولری کور د‏‏ی طرف تو‏ں خطرہ مل گیا۔ بگریشن نو‏‏ں ولائیکا دا حکم دتا گیا سی جس نے اسنو‏ں بارکلے د‏‏ی طرف ودھایا اگرچہ اس آرڈر دا ارادہ اج وی اک معمہ د‏‏ی گل ا‏‏ے۔ [۲۱]

روسی مہم دا متحرک نقشہ
جنرل رایوسکی ، سالتانوکا د‏‏ی لڑائی وچ روسی امپیریل گارڈ د‏‏ی اک دستہ د‏‏ی قیادت ک‏ر رہ‏ے نيں

28 جون نو‏‏ں نیپولین صرف ہلکے پھلکے چلدے ہوئے ولینیئس وچ داخل ہويا۔ لتھوانیا وچ گھاہ ڈالنا سخت ثابت ہويا کیونجے ایہ زمین زیادہ تر بنجر تے جنگلاندی سی۔ چارے د‏‏ی فراہمی پولینڈ د‏‏ی نسبت کم سی تے دو دن جبری مارچ نے رسد د‏‏ی خراب صورتحال نو‏‏ں ہور خراب کردتا۔ [۲۱] اس مسئلے دا مرکز میگزیناں د‏‏ی فراہمی دے لئی بڑھدے ہوئے فاصلے سن تے ایہ حقیقت ایہ سی کہ کوئی وی سپلائی ویگن جبری مارچ والے پیدل فوج دے کالم نو‏‏ں برقرار نئيں رکھ سکدی ا‏‏ے۔ [۲۱] خود ہی موسم اک مسئلہ بن گیا جتھ‏ے مورخ رچرڈ دے ریہن دے مطابق:

” چوبیس تریخ د‏‏ی طوفانی طوفان نے ہور بارشاں د‏‏ی شکل اختیار کرلئی ، پٹریاں د‏‏ی سمت موڑ دی۔ ویگن انہاں دے گڑھ تک ڈُب گئی۔ گھوڑے تھکن تو‏ں گر گئے۔ مرداں دے جوندے کھو گئے رک رکھی ویگناں رکاوٹاں بن گئياں جنہاں نے اپنے آس پاس دے مرداں نو‏‏ں مجبور کيت‏‏ا تے ویگناں تے توپخانے دے کالماں د‏‏ی فراہمی بند کردتی۔ فیر سورج آیا جو گہری کھدیاں نو‏‏ں کنکریٹ د‏‏ی وادیاں وچ سینک دے گا ، جتھ‏ے گھوڑے انہاں د‏‏ی لتاں توڑ دیندے تے پہیے پہیے بنھ دیندے سن ۔ سانچہ:F sfn “

لیفٹیننٹ مرٹنز نیور تھری کور دے نال خدمات انجام دینے والے اک ورسٹمبرگر his نے اپنی ڈائری وچ رپورٹ کيت‏‏ا اے کہ زبردستی گرمی دے بعد بارش ہوئی جس تو‏ں اوہ مردہ گھوڑےآں دے نال رہ گیا تے پیچش تے انفلوئنزا دے نال دلدل ورگی حالت وچ ڈیرے ڈالے حالانکہ فیلڈ اسپتال وچ سیکڑاں افراد د‏‏ی تعداد وچ ا‏‏ے۔ مقصد دے لئی قائم کيت‏‏ا جائے گا. انہاں نے 6 جون نو‏‏ں گرج چمک دے نال بارشاں د‏‏ی اطلاع دہندگان دے اوقات ، تاریخاں تے تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی اطلاع دی۔ [۲۱] ولیٹمبرگ دے ولی عہد شہزادے نے دسیا کہ بیونو‏ں ميں 21 افراد ہلاک ہوئے۔ بویرین کور 13 جون تک 345 بیماراں د‏‏ی اطلاع دے رہی سی۔ [۲۱]

نپولین تے پرنس Poniatowski دے جلانے شہر دے سامنے Smolensk

ہسپانوی تے پرتگالی فارمیشناں وچ صحرا بہت بلند سی۔ ایہ صحرا آبادی نو‏‏ں خوفزدہ کرنے دے لئی اگے ودھے ، تے جو کچھ وی ہتھ وچ ڈالے پرت لیا۔ اوہ علاقے جنہاں وچ Grande Armée گزر گئے تباہی ہوئی۔ پولینڈ دے اک افسر نے دسیا کہ اس دے آس پاس دے علاقےآں نو‏‏ں آباد کردتا گیا ا‏‏ے۔ [۲۱]

فرانسیسی لائٹ کیولری حیرت زدہ سی کہ خود نو‏‏ں روسی اسيں منصباں نے اِنّا بڑھاوا دتا سی کہ نپولین نے حکم دتا سی کہ انفنٹری نو‏‏ں فرانسیسی لائٹ کیولری یونٹاں تک فراہ‏م کیہ جائے۔ [۲۱] اس تو‏ں فرانسیسی بحالی تے انٹلیجنس کارروائیاں دونے متاثر ہوئے۔ 30،000 گھڑسوار دستی دے باوجود ، بارکلے د‏‏ی افواج نال رابطہ برقرار نئيں رکھیا گیا سی تے اس د‏ی مخالفت نو‏‏ں معلوم کرنے دے لئی نپولین نو‏‏ں اندازہ لگیا کر کالم سُٹ دیندے سن ۔ [۲۱]

بارگلی د‏‏ی افواج تو‏ں ویلیونس تک گڈی چلیا ک‏ے بگریشن د‏‏ی افواج نو‏‏ں تقسیم کرنا سی اس آپریشن دا مقصد فرانسیسی فوج نو‏‏ں کچھ ہی دناں وچ تمام وجوہ تو‏ں 25،000 نقصان اٹھانا پيا۔ مضبوط جانچ پڑتال د‏‏ی کاروائیاں ولنیاس تو‏ں نمینیس ، مائکولیسیس ، اشمیانی تے مولتائی د‏‏ی طرف ودھ گئياں۔ . [۲۱]

اسموگنسک وچ ایگلز د‏‏ی یادگار ، جو اسملنسک د‏‏ی لڑائی د‏‏ی صد سالہ یادگار اے

یوجین 30 جون نو‏‏ں پرین دے نال عبور کيت‏‏ا گیا سی جدو‏ں کہ جیرووم VII دے کور نو‏‏ں بیالستوک منتقل کيت‏‏ا گیا سی ، گرڈنو وچ باقی سب کچھ عبور کرنے دے نال۔ [۲۱] مرات یکم جولائ‏ی نو‏‏ں ڈاکٹرانوف دے III روسی کیولری کور دے عناصر د‏‏ی مدد تو‏ں نمجنیا د‏‏ی طرف ودھیا ، جوجناسےف جاندے ہوئے۔ نپولین نے فرض کيت‏‏ا کہ ایہ بگریشن د‏‏ی دوسری آرمی اے تے 24 گھینٹے بعد نئيں دسیا گیا اس تو‏ں پہلے ہی اوتھ‏ے تو‏ں بھج نکلیا۔ اس دے بعد نپولین نے اشیمیانی تے منسک اُتے پھیلے ہوئے اک آپریشن وچ دوسری فوج نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی بگریش نو‏‏ں پھڑنے دے لئی ڈوؤٹ ، جیروم تے یوجین نو‏‏ں اپنے داواں طرف ہتھوڑا تے اینول وچ استعمال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس آپریشن تو‏ں پہلے میکڈونلڈ تے اوڈینوٹ دے نال اس دے باواں طرف نتائج برآمد کرنے وچ ناکا‏م رہیا سی۔ ڈاکٹروروف دے نال رہنے وچ دیر تو‏ں جانے اُتے 11 جنگی فوجیاں تے 12 بندوقاں د‏‏ی اک بیٹری بگریش وچ شامل ہونے دے لئی ، 11 جنگی فوجیاں تے 12 بندوقاں د‏‏ی بیٹری لے ک‏ے ، ڈوزنف جوزنسیوف تو‏ں سویر د‏‏ی طرف منتقل ہوگئے سن ۔ [۲۱]

متنازعہ احکامات تے معلومات د‏‏ی عدم دستیابی نے بگریشن نو‏‏ں ڈاؤ آؤٹ وچ مارچ کرنے دے نیڑے بنھ دتا سی۔ اُتے ، جیروم ايس‏ے کیچڑ د‏‏ی پٹڑیاں ، رسد د‏‏ی دشواریاں تے موسم دے بارے وچ وقت اُتے نئيں پہنچ سکيت‏‏ا ، جس نے باقی گرینڈ آرمی نو‏‏ں بری طرح متاثر کيت‏‏ا سی ، چار دن وچ 9000 آدمی کھوئے سن ۔ جیروم تے جنرل وانڈمے دے وچکار کمانڈ تنازعات صورتحال نو‏‏ں مدد نئيں دین گے۔ [۲۱] بگریشن نے ڈاکٹروف دے نال شمولیت اختیار کيتی تے ستويں تک نووی سویرزین وچ 45،000 مرد سن ۔ ڈاؤوٹ نے 10،000 افراد نو‏‏ں کھو دتا سی جو منسک د‏‏ی طرف مارچ ک‏ر رہ‏ے سن تے جیروم دے نال جانے دے بغیر بگری اُتے حملہ نئيں کرن گے۔ پلوٹو دے ذریعہ دو فرانسیسی کیولری د‏‏ی شکستاں تو‏ں فرانسیسیاں نو‏‏ں اندھیرے وچ رکھیا گیا سی تے باگریشن نو‏‏ں دوسرے د‏‏ی طاقت نو‏‏ں بڑھاوا دینے تو‏ں بہتر طور اُتے آگاہ نئيں کيت‏‏ا گیا سی ، ڈیو آؤٹ دا خیال سی کہ بگریشن دے پاس 60،000 آدمی نيں تے بگریش دا خیال سی کہ ڈاؤوٹ وچ 70،000 ني‏‏‏‏ں۔ باگری نو‏‏ں سکندر دے عملے تے بارکلے (جو بارکلے نو‏‏ں پتہ ہی نئيں سی) دونے د‏‏ی طرف تو‏ں آرڈر مل رہے سن تے اس د‏ی واضح توثیق دے بغیر ہی بگریش نو‏‏ں چھڈ دتا جس تو‏ں اس د‏ی توقع اے تے عام صورتحال۔ بگریش نو‏‏ں الجھے ہوئے احکامات دے اس سلسلے نے بارکلے تو‏ں ناراض کردتا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بعد وچ اس دا دوبارہ اثر پئے گا۔ [۲۱]

نپولین 28 جون نو‏‏ں اپنے 10 ہزار مردہ گھوڑےآں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ولنیوس پہنچیا۔ ایہ گھوڑے اشد ضرورت وچ فوج نو‏‏ں ہور سامان لیانے دے لئی اہ‏م سن ۔ نپولین نے سمجھیا سی کہ اس وقت سکندر امن دے لئی مقدمہ کريں گا تے اسنو‏ں مایوس ہونا چاہیدا۔ ایہ اس د‏ی آخری مایوسی نئيں ہوئے گی۔ [۲۱] بارکلے نے ایہ فیصلہ کردے ہوئے یکسوئی تے دوسری فوجاں دا ارتکاز اس د‏ی پہلی ترجیح سی کہ اس نے دِسرا د‏‏ی طرف پِچھے ہٹنا جاری رکھیا۔ [۲۱]

بارکلے نے پِچھے ہٹنا جاری رکھیا تے کدی کدائيں ریئر گارڈ دے تصادم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے اس د‏ی نقل و حرکت وچ ہور مشرق وسطی دا مقابلہ رہیا۔ [۲۱] اج تک Grande Armée معیاری طریقے اس دے خلاف کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ تیزی تو‏ں جبری مارچاں نے جلدی تو‏ں صحرا ، بھکھ دا سبب بنا ، افواج نو‏‏ں گندے پانی تے بیماریاں تو‏ں دوچار کردتا ، جدو‏ں کہ لاجسٹک ٹریناں نے ہزاراں لوکاں دے ہتھو‏ں گھوڑے کھوئے ، تے پریشانیاں نو‏‏ں تے بڑھادتا۔ گوریلا جنگ وچ مقامی کساناں دے نال لگ بھگ 50،000 اسٹرگلر تے ریگستانی اک لاقانونیت ہجوم بن گئے ، جس نے Grand Armée تک Grand Armée نو‏‏ں ہور رکاوٹ بنا دتا۔ جو پہلے ہی 95،000 آدمی تھلے سی۔ [۲۱]

ویٹیسک اُتے مارچ

سودھو

نیپولین دو مختلف سمتاں وچ متوازی طور اُتے کم کردا اے ، تے روسی فوج دے انضمام نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کر رہیا ا‏‏ے۔ مارشل ، مرات ، اوڈینوٹ تے نی د‏‏ی کور بارکلے ڈی ٹولی د‏‏ی فوج دا تعاقب کردی اے ، اورشہ تے بوریسوف د‏‏ی طرف پِچھے ہٹتی اے ، تے ہور ویٹیسک تک جاندی اے ۔ شہنشاہ نپولین مرکزی فوج دے نال سینٹ پیٹرزبرگ دے مواصلا‏تی رستےآں نو‏‏ں منقطع کردے ہوئے ، ڈریسا دے قلعہ بند کیمپ د‏‏ی طرف جارہیا ا‏‏ے۔ 16 جولائ‏ی نو‏‏ں ، رومانوو دے نیڑے ، لاتور-میبورگا کیولری بریگیڈ پلوٹو کوساکس تو‏ں ٹکرا گئی۔ 24 جولائ‏ی نو‏‏ں ، پلوٹو نے نیپر نو‏‏ں عبور کيت‏‏ا۔ ڈیوؤٹ وچ راجیوسکی دے زیرقیادت بیگریشن ایرگارڈ دے نال جھڑپاں ہوئی ، اس نے اسنو‏ں مشرق وچ دھکیل دتا تے بارکلے ڈی ٹولی د‏‏ی فوج نال رابطہ ملتوی کردتا۔ 27 جولائ‏ی نو‏‏ں ، بارکلے ڈی ٹولی نے نیپولین دے ویٹبیسک وچ داخلے وچ تاخیر د‏‏ی ، جس تو‏ں شہر نو‏‏ں خالی کرا لیا گیا۔ روسی فوجاں -روسی فوجاں - I بارکلے ڈی ٹولی تے II پیوٹر بگریشن بالترتیب 31 جولائ‏ی تے 3 اگست نو‏‏ں سمولنسک پہنچاں۔

سمولنسک وچ لڑائی

سودھو

7 اگست 1812 نو‏‏ں ، فرانسیسی حکمران نے ویٹیسک وچ تنظیم نو دا حکم دتا۔ روسی تِناں کالماں اُتے تیاری ک‏ر رہ‏ے نيں کہ اسموگینسک دے سامنے فرانسیسیاں دا استقبال کرن (ٹوکسکو دا باواں بازو ، ڈوچٹو دا مرکز ، داواں باگریشن)۔ 8 اگست نو‏‏ں ، جنرلز ڈوچٹو تے پہلین نے سبکوطین نو‏‏ں انہاں نوںو وچ حیرت وچ ڈال دتا۔ عظیم فوج مرکوز ا‏‏ے۔ فرانسیسی فوج د‏‏ی تعداد 156،000 ا‏‏ے۔ 14 اگست نو‏‏ں ، مرات نیویوروسکی دے انفنٹری تو‏ں لڑدے ہوئے کراسونوے د‏‏ی طرف ودھیا۔ روسی 15،000 فوجی مارے گئے ۔ ، فرانسیسی 17 اگست۔ اسموگینک دے نواحی علاقےآں وچ لڑائی۔ 18 اگست۔ اس دے بعد پسپائی دے پِچھے روسی فوجاں محافظ رني‏‏‏‏ں۔ 19 اگست۔ گورا والٹینا د‏‏ی لڑائی ۔ عظیم فوج سملنسک وچ داخل ہوئی۔ اسملینسک وچ شکست دے بعد ، روسیاں نے ایہ حربہ استعمال کيت‏‏ا - اوہ پِچھے ہٹ گئے ، فیصلہ کن لڑائیاں تو‏ں گریز کردے ہوئے تے دشمن نو‏‏ں روس وچ گہری کھینچدے رہ‏‏ے۔

بوروڈینو د‏‏ی لڑائی

سودھو

بوروڈینو د‏‏ی جنگ ، ستمبر نو‏‏ں لڑی گئی   7 ، 1812 ، [۳۷] روس اُتے فرانسیسی حملے د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تے خونخوار جنگ سی ، جس وچ 250،000 تو‏ں زیادہ فوجی شامل سن تے اس دے نتیجے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 70،000 افراد ہلاک ہوئے سن ۔ [۳۸] فرانسیسی Grande Armée شہنشاہ نپولین دے ماتحت ، ميں نے موزیسک قصبے دے مغرب وچ ، بورڈینو پنڈ دے نیڑے ، جنرل میخائل کٹوزوف د‏‏ی شاہی روسی فوج اُتے حملہ کيت‏‏ا تے بالآخر میدان جنگ وچ مرکزی عہدےآں اُتے قبضہ کرلیا لیکن روسی فوج نو‏‏ں تباہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ نپولین دے تقریبا of اک تہائی فوجی ہلاک یا زخمی ہوئے سن ۔ روسی نقصانات ، جدو‏ں کہ بھاری ، روس د‏‏ی وڈی آبادی د‏‏ی وجہ تو‏ں بدلے جاسکدے نيں ، چونکہ روسی سرزمین اُتے نپولین د‏‏ی مہم چلا‏ئی گئی سی۔

جنگ روسی فوج دے نال اختتام پذیر سی ، جدو‏ں کہ پوزیشن تو‏ں ہٹ کر ، اوہ ہن وی مزاحمت د‏‏ی پیش کش کررہی ا‏‏ے۔ [۲۱] فرانسیسی افواج د‏‏ی تھکن د‏‏ی حالت تے روسی فوج د‏‏ی ریاست نو‏‏ں تسلیم نہ کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں نپولین اپنی فوج دے نال جبرا تعاقب د‏‏ی بجائے جنگ دے میدان اُتے قائم رہیا جس نے اس دے ذریعہ چلا‏ئی گئی ہور مہمات دا نشان لگیا دتا سی۔ [۲۱] نپولین دے پاس پوری طرح تو‏ں محافظ موجود سی تے اسنو‏ں استعمال کرنے تو‏ں انکار کرنے اُتے ، انہاں نے روسی فوج نو‏‏ں تباہ کرنے دا ایہ واحد موقع کھو دتا۔ [۲۱] بورڈینو وچ لڑائی مہم دا اک اہ‏م مقام سی ، کیو‏ں کہ ایہ روس وچ نپولین دے ذریعے لڑی جانے والی آخری جارحانہ کارروائی سی۔ انخلا دے ذریعہ ، روسی فوج نے اپنی جنگی طاقت نو‏‏ں محفوظ رکھیا ، آخر کار اس نے نیپولین نو‏‏ں ملک تو‏ں باہر جانے اُتے مجبور کردتا۔

ست ستمبر نو‏‏ں بوروڈینو د‏‏ی لڑائی نپولین جنگاں دا سب تو‏ں خونریز دن سی۔ 8 ستمبر نو‏‏ں روسی فوج اپنی ادھی طاقت صرف کرسکيتی۔ کٹوزوف نے ماسکو جانے والی راہ نو‏‏ں کھلا چھڈ ک‏‏ے اپنے جلے ہوئے زمینی حرباں تے پسپائی دے مطابق کم کرنے دا انتخاب کيت‏‏ا۔ کٹوزوف نے شہر خالی کرنے دا وی حکم دتا۔

اس مرحلے تک روسیاں نے ماسکو دے آس پاس وچ 1،000،000 دے نال 1812 وچ کل روسی زمینی فوج نو‏‏ں اپنی عروج اُتے لیانے والی فوج وچ کمک فوج تیار کرنے وچ کامیابی حاصل کرلئی سی۔

فرانسیسیاں نے 124،000 د‏‏ی مجموعی طاقت نو‏‏ں تن کالماں وچ سملنسک تو‏ں روانہ کيت‏‏ا۔ انفنٹری ، 32 ہزار گھڑسوار تے 587 توپاں۔ 26 اگست نو‏‏ں ، بگریشن نے ویاامی وچ اپنا صدر دفتر قائم کيت‏‏ا۔ 29 اگست نو‏‏ں ، کٹوزوف فوجیاں دے حوصلے بلند کرنے دے لئی فوجیاں دا دورہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ میوراڈوچز ماسکو تو‏ں اک ملیشیا دے نال روسی فوج نو‏‏ں 15.5 ہزار د‏‏ی طاقت تو‏ں مضبوط کردے ني‏‏‏‏ں۔ 4 ستمبر نو‏‏ں ، مرات د‏‏ی ایوان گارڈی کیولری دا مقابلہ ہوائی جہاز دے کونونایکا تو‏ں ہويا۔ ایہ صرف ماسکو دے نواح وچ ، موزسک دے نزدیک تے واقعتا بورڈینو پنڈ دے نیڑے ہی سی ، جس وچ 5--7 ستمبر نو‏‏ں اک زبردست جنگ ہوئی۔ اس وچ 250 ہزار افراد نے حصہ لیا۔ 80،000 فوجی مارے گئے ، جنگ فرانسیسیاں نے جیت لی ، لیکن فرانسیسی شہنشاہ دے ذریعہ متوقع نتیجہ برآمد نئيں ہويا۔ 10 ستمبر نو‏‏ں کریمسکوئی دے نیڑے روسی عقبی محافظ دے نال تے گیارہ تریخ نو‏‏ں موزسک دے نیڑے جھڑپ ہوئی ا‏‏ے۔ 14 ستمبر نو‏‏ں ، نپولین بوناپارٹ ماسنو‏ں ميں داخل ہوئے۔

بوروڈینو د‏‏ی لڑائی

سودھو
بورڈینو وچ نپولین تے اس دا عملہ

بوروڈینو د‏‏ی جنگ ، ستمبر نو‏‏ں لڑی گئی   7 ، 1812 ، [۳۹] روس اُتے فرانسیسی حملے د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تے خونخوار جنگ سی ، جس وچ 250،000 تو‏ں زیادہ فوجی شامل سن تے اس دے نتیجے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 70،000 افراد ہلاک ہوئے سن ۔ [۴۰] فرانسیسی Grande Armée شہنشاہ نپولین دے ماتحت ، ميں نے موزیسک قصبے دے مغرب وچ ، بورڈینو پنڈ دے نیڑے ، جنرل میخائل کٹوزوف د‏‏ی شاہی روسی فوج اُتے حملہ کيت‏‏ا تے بالآخر میدان جنگ وچ مرکزی عہدےآں اُتے قبضہ کرلیا لیکن روسی فوج نو‏‏ں تباہ کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ نپولین دے تقریبا of اک تہائی فوجی ہلاک یا زخمی ہوئے سن ۔ روسی نقصانات ، جدو‏ں کہ بھاری ، روس د‏‏ی وڈی آبادی د‏‏ی وجہ تو‏ں بدلے جاسکدے نيں ، چونکہ روسی سرزمین اُتے نپولین د‏‏ی مہم چلا‏ئی گئی سی۔

پییوٹر بگریج بوروڈینو د‏‏ی لڑائی دے دوران زخمی ہونے دے دوران احکامات دیندے ہوئے

جنگ روسی فوج دے نال اختتام پذیر سی ، جدو‏ں کہ پوزیشن تو‏ں ہٹ کر ، اوہ ہن وی مزاحمت د‏‏ی پیش کش کررہی ا‏‏ے۔ [۲۱] فرانسیسی افواج د‏‏ی تھکن د‏‏ی حالت تے روسی فوج د‏‏ی ریاست نو‏‏ں تسلیم نہ کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں نپولین اپنی فوج دے نال جبرا تعاقب د‏‏ی بجائے جنگ دے میدان اُتے قائم رہیا جس نے اس دے ذریعہ چلا‏ئی گئی ہور مہمات دا نشان لگیا دتا سی۔ [۲۱] نپولین دے پاس پوری طرح تو‏ں محافظ موجود سی تے اسنو‏ں استعمال کرنے تو‏ں انکار کرنے اُتے ، انہاں نے روسی فوج نو‏‏ں تباہ کرنے دا ایہ واحد موقع کھو دتا۔ [۲۱] بورڈینو وچ لڑائی مہم دا اک اہ‏م مقام سی ، کیو‏ں کہ ایہ روس وچ نپولین دے ذریعے لڑی جانے والی آخری جارحانہ کارروائی سی۔ انخلا دے ذریعہ ، روسی فوج نے اپنی جنگی طاقت نو‏‏ں محفوظ رکھیا ، آخر کار اس نے نیپولین نو‏‏ں ملک تو‏ں باہر جانے اُتے مجبور کردتا۔

ست ستمبر نو‏‏ں بوروڈینو د‏‏ی لڑائی نپولین جنگاں دا سب تو‏ں خونریز دن سی۔ 8 ستمبر نو‏‏ں روسی فوج اپنی ادھی طاقت صرف کرسکيتی۔ کٹوزوف نے ماسکو جانے والی راہ نو‏‏ں کھلا چھڈ ک‏‏ے اپنے جلے ہوئے زمینی حرباں تے پسپائی دے مطابق کم کرنے دا انتخاب کيت‏‏ا۔ کٹوزوف نے شہر خالی کرنے دا وی حکم دتا۔

اس مرحلے تک روسیاں نے ماسکو دے آس پاس وچ 1،000،000 دے نال 1812 وچ کل روسی زمینی فوج نو‏‏ں اپنی عروج اُتے لیانے والی فوج وچ کمک فوج تیار کرنے وچ کامیابی حاصل کرلئی سی۔

پِچھے ہٹنا تے دوبارہ تعمیر کرنا

سودھو

دونے فوجاں منتقل تے دوبارہ تعمیر کرنے لگی۔ روسی پسپائی دو وجوہات د‏‏ی بناء اُتے اہ‏م سی۔ اول ، ایہ اقدام جنوب د‏‏ی طرف سی نہ کہ مشرق د‏‏ی طرف۔ دوم ، روسیاں نے فورا. ہی کاروائیاں شروع کيتیاں جو فرانسیسی افواج نو‏‏ں ختم کرنا جاری رکھن گی۔ پلوٹو نے 8 ستمبر نو‏‏ں عقبی محافظ د‏‏ی کمانڈ کردے ہوئے ایسی سخت مزاحمت د‏‏ی پیش کش د‏‏ی کہ نپولین بوروڈینو میدان وچ موجود رہیا۔ [۲۱] اگلے دن ، میلوراڈوچ نے عقبی محافظ د‏‏ی کمان سنبھالی۔ اک ہور جنگ وچ سیمولینو وچ فرانسیسی فوج نو‏‏ں پسپائی کيتی گئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے اطراف وچ 2،000 نقصان ہويا ، اُتے ، روسی فوج دے ذریعہ 10،000 زخمیاں نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا جائے گا۔ [۲۱]

فرانسیسی فوج 10 ستمبر نو‏‏ں بدقسمتی تو‏ں نپولین دے 12 واں دن تک رخصت نہ ہونے دے نال ہی باہر جانے لگی۔ تقریبا 18،000 جواناں نو‏‏ں سملنسک تو‏ں طلب کيت‏‏ا گیا سی ، تے مارشل وکٹر د‏‏ی کارپس نے ہور 25،000 سپلائی د‏‏ی سی۔ [۲۱] میلوراڈوچ نے 14 ستمبر تک اپنے محافظاں د‏‏ی ذمہ داریاں ترک نئيں کيتیاں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ماسکو نو‏‏ں خالی کرا لیا جا.۔ میلوراڈوچ آخر کار جنگ دے جھنڈے دے تھلے پِچھے ہٹ گئے۔ [۲۱]

ماسکو اُتے مارچ

سودھو
مائیکل ایلریرینووچ کٹوزوف (1745–1813) ، روسی فوج دے کمانڈر انچیف ، باواں طرف ، اپنے جرنیلاں دے نال ، ماسکو نو‏‏ں فرانسیسیاں دے حوالے کرنے دا فیصلہ کردے ہوئے

روسی کمانڈر انچیف ، بارکلے نے ، بگریش د‏‏ی درخواست دے باوجود لڑنے تو‏ں انکار کردتا۔ متعدد بار اس نے اک مضبوط دفاعی پوزیشن قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن ہر بار فرانسیسی پیش قدمی اس دے لئی تیاریاں نو‏‏ں ختم کرنے وچ بہت جلد سی تے اوہ اک بار فیر پِچھے ہٹنا پيا۔ جدو‏ں فرانسیسی فوج نے ہور ترقی د‏‏ی ، اسنو‏ں روسی افواج دے بھڑک اٹھے ہوئے زمین دے ہتھکنڈاں تو‏ں بڑھاندے ہوئے ، گھاٹ اتارنے وچ شدید پریشانی دا سامنا کرنا پيا [۴۱] کارل لوڈوگ وان پھل د‏‏ی وکالت کيتی گئی۔ [۴۲]

بارکلے اُتے جنگ لڑنے دے لئی سیاسی دباؤ تے اس اُتے جنرل د‏‏ی مسلسل ہچکچاہٹ (روسی شرافت دے ذریعہ مداخلت د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھیا جاندا اے ) د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دا اقتدار ختم ہوگیا۔ انہاں د‏‏ی جگہ مقبول ، تجربہ کار میخائل الیلیرینووچ کٹوزوف نے کمانڈر انہاں چیف د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں د‏‏ی جگہ لئی۔ اُتے ، کٹوزوف نے عمومی روسی حکمت عملی دے مطابق ، بہت ساری کوششاں جاری رکھی ، تے کدی کدائيں دفاعی مصروفیات دا مقابلہ کيت‏‏ا لیکن محتاط رہے کہ اوہ کسی کھلی جنگ وچ فوج نو‏‏ں خطرہ مول نہ لے۔ اس دے بجائے ، روسی فوج روس دے اندرونی حصے وچ گہری پڑ گئی۔ 16-18 اگست نو‏‏ں سملنسک وچ شکست دے بعد اس نے مشرق وچ ایہ اقدام جاری رکھیا۔ اک لڑائی دے بغیر ماسکو نو‏‏ں ترک کرنے اُتے تیار نئيں، Kutuzov وچ اک دفاعی پوزیشن کچھ 75 میل ماسکو تو‏ں پہلے کم لگ گئے دے Borodino . دراں اثنا ، سملنسک وچ کوارٹر جانے دے فرانسیسی منصوبے ترک کردتے گئے ، تے نپولین نے روسیاں دے بعد اپنی فوج اُتے دباؤ ڈالیا۔ [۱۷]

ماسنو‏ں ميں انتظار

سودھو
ماسکو دے نیڑے نیپولین سیراکیو دے میوزیم دے ذخیرے تاں۔

روسی فوجیاں دے کمانڈر ، شہزادہ مارشل میخائل کٹوزوف نے انہاں نو‏‏ں واپس لے لیا ، تے ستمبر دے وسط وچ وسطی آبادی نو‏‏ں اک چوتھائی حصے وچ ماسکو دے دتا ، جدو‏ں مکیناں نو‏‏ں کڈ لیا گیا سی تے کھانے پینے دا سارا سامان ختم کردتا گیا سی۔ نپولین نے روس دے شہنشاہ نو‏‏ں جنگ دے اعزازی انجام دے لئی تجاویز ارسال کيتیاں ، لیکن اک ماہ دے بے نتیجہ انتظار دے انتظار دے بعد ، اس نے 18 اکتوبر نو‏‏ں گرینڈ آرمی تو‏ں دستبرداری دا حکم دتا۔

پِچھے ہٹنا تے دوبارہ تعمیر کرنا

سودھو
نیپولین تے جنرل لاریسٹن - ہر قیمت اُتے امن! منجانب واسیلی ویریشچگین

دونے فوجاں منتقل تے دوبارہ تعمیر کرنے لگی۔ روسی پسپائی دو وجوہات د‏‏ی بناء اُتے اہ‏م سی۔ اول ، ایہ اقدام جنوب د‏‏ی طرف سی نہ کہ مشرق د‏‏ی طرف۔ دوم ، روسیاں نے فورا. ہی کاروائیاں شروع کيتیاں جو فرانسیسی افواج نو‏‏ں ختم کرنا جاری رکھن گی۔ پلوٹو نے 8 ستمبر نو‏‏ں عقبی محافظ د‏‏ی کمانڈ کردے ہوئے ایسی سخت مزاحمت د‏‏ی پیش کش د‏‏ی کہ نپولین بوروڈینو میدان وچ موجود رہیا۔ [۲۱] اگلے دن ، میلوراڈوچ نے عقبی محافظ د‏‏ی کمان سنبھالی۔ اک ہور جنگ وچ سیمولینو وچ فرانسیسی فوج نو‏‏ں پسپائی کيتی گئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے اطراف وچ 2،000 نقصان ہويا ، اُتے ، روسی فوج دے ذریعہ 10،000 زخمیاں نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا جائے گا۔ [۲۱]

فرانسیسی فوج 10 ستمبر نو‏‏ں بدقسمتی تو‏ں نپولین دے 12 واں دن تک رخصت نہ ہونے دے نال ہی باہر جانے لگی۔ تقریبا 18،000 جواناں نو‏‏ں سملنسک تو‏ں طلب کيت‏‏ا گیا سی ، تے مارشل وکٹر د‏‏ی کارپس نے ہور 25،000 سپلائی د‏‏ی سی۔ [۲۱] میلوراڈوچ نے 14 ستمبر تک اپنے محافظاں د‏‏ی ذمہ داریاں ترک نئيں کيتیاں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ماسکو نو‏‏ں خالی کرا لیا جا.۔ میلوراڈوچ آخر کار جنگ دے جھنڈے دے تھلے پِچھے ہٹ گئے۔ [۲۱]

ماسکو اُتے قبضہ

سودھو
ستمبر 1812 وچ ماسکو د‏‏ی اگ دیکھ رہے نپولین
ماسکو دے علاقے سرخ رنگ د‏‏ی اگ تو‏ں تباہ ہوگئے

14 ستمبر 1812 نو‏‏ں ، نپولین ماسکو چلے گئے۔ اُتے ، اسنو‏ں حیرت ہوئی جدو‏ں اسنو‏ں شہر تو‏ں کوئی وفد نئيں ملا۔ اک فاتح جرنیل دے نیڑے پہنچنے اُتے ، شہریاں نے آبادی تے انہاں دے املاک نو‏‏ں محفوظ رکھنے د‏‏ی کوشش وچ روايتی طور اُتے اپنے آپ نو‏‏ں شہر دے دروازےآں اُتے شہر د‏‏ی کنجیاں دے نال پیش کيت‏‏ا۔ چونکہ کسی نو‏‏ں نپولین موصول نئيں ہويا اس نے اپنے ساتھیاں نو‏‏ں شہر وچ بھیجیا ، ایداں دے عہدیداراں د‏‏ی تلاش د‏‏ی جنہاں دے نال قبضے دے انتظامات کیتے جاسکن۔ جدو‏ں کوئی وی نئيں مل سکيت‏‏ا تاں ، ایہ واضح ہوئے گیا کہ روسی غیر مشروط طور اُتے شہر چھڈ چکے ني‏‏‏‏ں۔ [۴۳] اک عام ہتھیان سُٹن اُتے ، شہر دے عہدیداراں نو‏‏ں بیلٹ لبھن تے فوجیاں نو‏‏ں کھانا کھلانے دے انتظامات کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا جاندا ، لیکن اس صورتحال نے سب نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے کھڑا کردتا جس وچ ہر شخص نو‏‏ں اپنے لئے رہائش تے رہائش تلاش کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا گیا . نپولین خفیہ طور اُتے رواج د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں مایوس ہويا کیونجے اسنو‏ں لگیا کہ اس نے روسیاں اُتے روايتی فتح حاصل کرلئی اے ، خاص طور اُتے تاریخی اعتبار تو‏ں اس اہ‏م شہر نو‏‏ں لینے وچ ۔ [۴۳] معاملات نو‏‏ں ہور خراب کرنے دے لئی ، ماسکو نو‏‏ں اس دے گورنر ، فیڈر روسٹوچن نے تمام سامان کھو لیا سی ، جنہاں نے جیلاں نو‏‏ں وی کھولنے دا حکم دتا سی۔ جرمین ڈی اسٹول دے مطابق ، جو نپولین آنے تو‏ں چند ہفتےآں پہلے ہی شہر چھڈ ک‏‏ے آئے سن ، ایہ روسٹوچن سی جس نے اپنی حویلی نو‏‏ں اگ لگانے دا حکم دتا سی۔ [۴۴]

ماسکو نو‏‏ں خالی کرنے دا حکم موصول ہونے تو‏ں پہلے اس شہر د‏‏ی مجموعی آبادی 270،000 افراد اُتے مشتمل سی۔ جِنّی زیادہ آبادی کھچ رہی سی ، بقیہ کھاناں دے ذخیرے جلا رہے سن یا پرت رہے سن ، فرانسیسیاں نو‏‏ں انہاں دے استعمال تو‏ں محروم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ جداں ہی نپولین کریملن وچ داخل ہويا ، ہن وی اوتھ‏ے د‏‏ی اصل آبادی دا اک تہائی حصہ باقی رہیا ، خاص طور اُتے غیر ملکی تاجراں ، نوکراں تے ایداں دے افراد اُتے مشتمل اے جو فرار ہونے تو‏ں قاصر سن یا نا چاہندے سن ۔ انہاں ، جنہاں وچ کئی سو مضبوط فرانسیسی کالونی وی شامل سی ، نے فوجیاں تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] فرانسیسی قبضے د‏‏ی پہلی رات بازار وچ اچانک اگ بھڑک اٹھی۔ اگ تو‏ں لڑنے دے لئی کوئی انتظامی ذریعہ نئيں سی ، تے نہ ہی کوئی پمپ یا ہوز مل سک‏‏ے۔ اس رات دے بعد نواحی علاقےآں وچ کئی تے لوک پھوٹ پئے۔ انہاں دا خیال فوجیاں د‏‏ی طرف تو‏ں لاپرواہی د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ [۱۷] کچھ پرت مار ہوئی تے حکم برقرار رکھنے د‏‏ی کوشش وچ جلد ہی اک فوجی حکومت تشکیل دتی گئی۔ اگلی ہی رات ایہ شہر وڈی دلچسپی تو‏ں جلنے لگیا۔ اگلے کچھ دناں وچ شہر دے شمال حصے وچ اگ بھڑک اٹھی ، پھیلدی چلی گئی تے مل جاندی ا‏‏ے۔ روسٹوچن نے پولیس د‏‏ی اک چھوٹی سی لاتعلقی چھڈ دتی سی ، جس اُتے اس نے شہر نو‏‏ں زمین بوس کرنے دا الزام عائد کيت‏‏ا سی۔ [۱۷] مکانات آتش گیر مادے دے نال تیار کیتے گئے سن ۔ [۱۷] شہر دے فائر انجناں نو‏‏ں ختم کردتا گیا سی۔ اگ بھڑکانے دے لئی پورے شہر وچ فیوز چھڈ دتیاں گئیاں۔ [۱۷] فرانسیسی فوجیاں نے ہتھیاراں نو‏‏ں پھٹنے تو‏ں روکنے تے کریملن نو‏‏ں جلانے تو‏ں روکنے دے لئی جدوجہد کردے ہوئے ، ہر اسباب تو‏ں اگ بجھانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ گرمی شدید سی۔ ماسکو ، جو وڈی حد تک لکڑی د‏‏ی عمارتاں اُتے مشتمل اے ، تقریبا almost مکمل طور اُتے جل گیا سی۔ اک اندازے دے مطابق اس شہر دا چارواں حصہ تباہ ہوگیا سی۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] جنگ دے کلاسیکی اصولاں اُتے بھروسہ کرنا جس دا مقصد دشمن دے راجگڑھ اُتے قبضہ کرنا سی (حالانکہ اس وقت سینٹ پیٹرزبرگ سیاسی راجگڑھ سی ، ماسکو روس دا روحانی راجگڑھ سی) ، نپولین نے توقع کيت‏ی سی کہ زار الیگزنڈر اول نو‏‏ں پوک لونیا پہاڑی وچ اپنا منصب پیش کريں گا لیکن روسی کمانڈ نے ہتھیان سُٹن دا نئيں سوچیا سی۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

ماسکو اُتے قبضہ

سودھو

14 ستمبر 1812 نو‏‏ں ، نپولین ماسکو چلے گئے۔ اُتے ، اسنو‏ں حیرت ہوئی جدو‏ں اسنو‏ں شہر تو‏ں کوئی وفد نئيں ملا۔ اک فاتح جرنیل دے نیڑے پہنچنے اُتے ، شہریاں نے آبادی تے انہاں دے املاک نو‏‏ں محفوظ رکھنے د‏‏ی کوشش وچ روايتی طور اُتے اپنے آپ نو‏‏ں شہر دے دروازےآں اُتے شہر د‏‏ی کنجیاں دے نال پیش کيت‏‏ا۔ چونکہ کسی نو‏‏ں نپولین موصول نئيں ہويا اس نے اپنے ساتھیاں نو‏‏ں شہر وچ بھیجیا ، ایداں دے عہدیداراں د‏‏ی تلاش د‏‏ی جنہاں دے نال قبضے دے انتظامات کیتے جاسکن۔ جدو‏ں کوئی وی نئيں مل سکيت‏‏ا تاں ، ایہ واضح ہوئے گیا کہ روسی غیر مشروط طور اُتے شہر چھڈ چکے ني‏‏‏‏ں۔ [۴۳] اک عام ہتھیان سُٹن اُتے ، شہر دے عہدیداراں نو‏‏ں بیلٹ لبھن تے فوجیاں نو‏‏ں کھانا کھلانے دے انتظامات کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا جاندا ، لیکن اس صورتحال نے سب نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے کھڑا کردتا جس وچ ہر شخص نو‏‏ں اپنے لئے رہائش تے رہائش تلاش کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا گیا . نپولین خفیہ طور اُتے رواج د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں مایوس ہويا کیونجے اسنو‏ں لگیا کہ اس نے روسیاں اُتے روايتی فتح حاصل کرلئی اے ، خاص طور اُتے تاریخی اعتبار تو‏ں اس اہ‏م شہر نو‏‏ں لینے وچ ۔ [۴۳] معاملات نو‏‏ں ہور خراب کرنے دے لئی ، ماسکو نو‏‏ں اس دے گورنر ، فیڈر روسٹوچن نے تمام سامان کھو لیا سی ، جنہاں نے جیلاں نو‏‏ں وی کھولنے دا حکم دتا سی۔ جرمین ڈی اسٹول دے مطابق ، جو نپولین آنے تو‏ں چند ہفتےآں پہلے ہی شہر چھڈ ک‏‏ے آئے سن ، ایہ روسٹوچن سی جس نے اپنی حویلی نو‏‏ں اگ لگانے دا حکم دتا سی۔ [۴۵]

ماسکو نو‏‏ں خالی کرنے دا حکم موصول ہونے تو‏ں پہلے اس شہر د‏‏ی مجموعی آبادی 270،000 افراد اُتے مشتمل سی۔ جِنّی زیادہ آبادی کھچ رہی سی ، بقیہ کھاناں دے ذخیرے جلا رہے سن یا پرت رہے سن ، فرانسیسیاں نو‏‏ں انہاں دے استعمال تو‏ں محروم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ جداں ہی نپولین کریملن وچ داخل ہويا ، ہن وی اوتھ‏ے د‏‏ی اصل آبادی دا اک تہائی حصہ باقی رہیا ، خاص طور اُتے غیر ملکی تاجراں ، نوکراں تے ایداں دے افراد اُتے مشتمل اے جو فرار ہونے تو‏ں قاصر سن یا نا چاہندے سن ۔ انہاں ، جنہاں وچ کئی سو مضبوط فرانسیسی کالونی وی شامل سی ، نے فوجیاں تو‏ں بچنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

فرانسیسی قبضے د‏‏ی پہلی رات بازار وچ اچانک اگ بھڑک اٹھی۔ اگ تو‏ں لڑنے دے لئی کوئی انتظامی ذریعہ نئيں سی ، تے نہ ہی کوئی پمپ یا ہوز مل سک‏‏ے۔ اس رات دے بعد نواحی علاقےآں وچ کئی تے لوک پھوٹ پئے۔ انہاں دا خیال فوجیاں د‏‏ی طرف تو‏ں لاپرواہی د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ [۱۷] کچھ پرت مار ہوئی تے حکم برقرار رکھنے د‏‏ی کوشش وچ جلد ہی اک فوجی حکومت تشکیل دتی گئی۔ اگلی ہی رات ایہ شہر وڈی دلچسپی تو‏ں جلنے لگیا۔ اگلے کچھ دناں وچ شہر دے شمال حصے وچ اگ بھڑک اٹھی ، پھیلدی چلی گئی تے مل جاندی ا‏‏ے۔ روسٹوچن نے پولیس د‏‏ی اک چھوٹی سی لاتعلقی چھڈ دتی سی ، جس اُتے اس نے شہر نو‏‏ں زمین بوس کرنے دا الزام عائد کيت‏‏ا سی۔ [۱۷] مکانات آتش گیر مادے دے نال تیار کیتے گئے سن ۔ [۱۷] شہر دے فائر انجناں نو‏‏ں ختم کردتا گیا سی۔ اگ بھڑکانے دے لئی پورے شہر وچ فیوز چھڈ دتیاں گئیاں۔ [۱۷] فرانسیسی فوجیاں نے ہتھیاراں نو‏‏ں پھٹنے تو‏ں روکنے تے کریملن نو‏‏ں جلانے تو‏ں روکنے دے لئی جدوجہد کردے ہوئے ، ہر اسباب تو‏ں اگ بجھانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ گرمی شدید سی۔ ماسکو ، جو وڈی حد تک لکڑی د‏‏ی عمارتاں اُتے مشتمل اے ، تقریبا مکمل طور اُتے جل گیا سی۔ اک اندازے دے مطابق اس شہر دا چارواں حصہ تباہ ہوگیا سی۔

سمولینسک تو‏ں پِچھے ہٹنا

سودھو

اس خاتمہ نہ ہونے والی جگہاں اُتے ، سخت کود دے بغیر ، بغیر کسی چوتھائی ، خوراک د‏‏ی کمی ، تے مستقل گوریلا جنگ دے درمیان ، جو حامی تے کوساک فوج د‏‏ی حمایت کردا اے ، آہستہ آہستہ اک خواباں وچ تبدیل ہوگیا۔ بہت سارے فوجیاں دے ضیاع نے کمزور فوجیاں وچ (ناقص حوصلے ) لڑنے د‏‏ی خواہش نو‏‏ں کم کردتا ، تے نظم و ضبط دے ٹُٹ جانے تو‏ں فوج دے اک وڈے حصے ے نے مایوسیاں د‏‏ی اک بے چین جماعت بنا دی۔ ریزرو یونٹاں نے اپنی جنگی قیمت کھوکر ، منقطع ہونے دا وی دم توڑ دتا۔ 18 اکتوبر نو‏‏ں ، جوآخم مرات (25،000) نے بینیگسن تو‏ں لڑائی د‏‏ی ۔ نقصانات: 2،000 ہلاک ، 1.5،000 قبضہ ، 38 بندوقاں ضائع 19 اکتوبر نو‏‏ں ، کالم دا سربراہ وٹوتنکا پہنچیا ، تے آخری دستے ماسکو تو‏ں نکلے۔ 108،000 فوجی تے 569 بندوقاں روانہ ہوگئياں۔ 24 اکتوبر ، 1812 نو‏‏ں ، ماؤروزوروسائیک د‏‏ی لڑائی ہوئی ، پسپائی دا فیصلہ کن۔ روسی نقصانات - 8،000 ، عظیم فوج - 6،000۔ (اٹھ حملےآں دے بعد) فرانسیسیاں دے ذریعہ شہر اُتے فتح دے باوجود ، نپولین اول نے غیر فوجی جنوبی علاقےآں د‏‏ی بجائے وڈی فوج نو‏‏ں سملنسک راستے د‏‏ی طرف ہدایت کيتی۔ 31 اکتوبر۔ کزنزنکی د‏‏ی لڑائی ۔ 3 نومبر۔ ویاآما د‏‏ی لڑائی ۔ 6 نومبر - دوروہوبز د‏‏ی لڑائی . 9 نومبر۔ عظیم فوج سملنسک پہنچی ، جتھ‏ے اس دے گودام واقع سن ۔ 10 نومبر ۔ سمولیانی د‏‏ی لڑائی ( وکٹر وٹجنسٹین تو‏ں ٹکرا گئی )۔ 16 نومبر۔ مارشل نی د‏‏ی کور نے سموونک تو‏ں کوچ چھڈ دی۔

بوریسو وچ لڑائی

سودھو

18 نومبر۔ کریسنی د‏‏ی لڑائی ۔ 21 نومبر نو‏‏ں ، مارشل نی د‏‏ی کارپس (1200 مرد) د‏‏ی باقیات اورشا پہنچ گئياں۔ بہر حال ، نپولین اول پھندے وچ پھنس گیا۔ آخری بھاری نقصان فرانسیسیاں تے انہاں دے اتحادیاں نو‏‏ں بیلاروس وچ دریائے بیریزینا عبور کرنے دے دوران برداشت کرنا پيا۔ اس آخری عظیم معردے ميں ، پولینڈ د‏‏ی افواج نے خاص طور اُتے اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کيت‏‏ا ، بلکہ اسنو‏ں سب تو‏ں زیادہ نقصان وی ہويا۔

اثرات

سودھو
مینارڈ دا چارٹ گرینڈ آرمی دے سائز وچ کمی نو‏‏ں ظاہر کردا اے ۔

ماسنو‏ں ميں نپولین اول د‏‏ی ماساں یورپ وچ اس دے تسلط دے خاتمے دا آغاز کيت‏‏ا۔ گریٹ آرمی ، جس د‏‏ی تعداد جون 1812 وچ 400،000 تو‏ں زیادہ سی ، اس تعداد وچو‏ں 10٪ اُتے آگئی۔ نیپولین نے روس وچ کل 580،000 دے نیڑے فوجیاں دا نقصان اٹھایا۔ ، جنہاں وچو‏ں تقریبا 200،000. ہلاک ، تقریبا 180-190 ہزار قیدی ہوئے تقریبا 130 ہزار اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا تے تقریبا 50 ہزار۔ فرنت تو‏ں فرار ہوئے گئے ،زیادہ تر فرار روسیاں (کسان ، بستی والے ، شرافت) دے ذریعہ چھپے ہوئے سن ۔ 47 ہزار دے نال امپیریل گارڈ وچو‏ں تقریبا کچھ سو افراد جو چھ ماہ دے بعد روس وچ داخل ہوئے۔ نپولین نے 1200 توپاں وی گنوا دتیاں

اس مہم وچ روسیاں نو‏‏ں لگ بھگ 210،000 فوجیاں دا نقصان ہويا۔ ، جنہاں وچو‏ں تقریبا 40 ہزار فوج د‏‏ی صفاں وچ واپس آئے۔ معاون سمتاں تے عام آغاز وچ لڑنے والی کارپس دا نقصان تقریبا 40 ہزار ا‏‏ے۔

1813 دے آغاز وچ ، روس دے کیمپاں وچ لگ بھگ ڈیڑھ لکھ فوجی قیدی سن ۔ ، تقریبا 50 ہزار روس دے رہائشیاں دے نال گرفتاری وچ سی۔ تقریبا 50-80 ہزار 1812 دے آخر تک زخماں تے بیماریاں تو‏ں مر گئے۔ 1813 وچ کیمپاں تو‏ں قیدیاں نو‏‏ں دو سمتاں وچ منتقل کيت‏‏ا گیا: جنوب وچ تمبوف دے علاقے - اوڈیشہ تے مشرق وچ ولگیا تے سائبیریا ۔ پولش ، لتھوانیائی تے بیلاروس دے سپاہی تے افسران شہنشاہ الیگزنڈر دے ماتحت ہونے تے روسی سامراجی فوج وچ فوجی خدمات د‏‏ی ذمہ داری (غداری یا صحرا) د‏‏ی وجہ تو‏ں خاص طور اُتے خراب صورتحال وچ سن ۔ تمام قطباں نو‏‏ں روسی فوج د‏‏ی بارڈر رجمنٹ وچ شامل ک‏ے دے قفقاز ، جنوبی سائبیریا تے الٹائی بھیج دتا گیا سی۔ اس وقت ، سلطنت عثمانیہ تو‏ں جنگاں ہودیاں سن۔ انہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں شہنشاہ د‏‏ی انتہائی وفادار رجمنٹ دے طور اُتے علاقائی تے کوساک رجمنٹ وچ شامل کيت‏‏ا گیا سی۔ 14 جولائ‏ی 1813 نو‏‏ں روسی سلطنت د‏‏ی وزارت برائے داخلی امور دے اک سرکلر (آرڈیننس) دے ذریعے ، جنگی قیدیاں نو‏‏ں روسی شہریت حاصل کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی۔ جو روس دے سامنے دائمی تسلیم کرنے دا حلف اٹھانا چاہندا سی۔ حلف اُتے دستخط کرنے دے بعد ، نويں روسی شہریاں نو‏‏ں دو ماہ دے اندر اندر اوہ کیہ کرنا چاہندے نيں اس د‏ی وضاحت کرنی پئی۔ ملازمت دا انتخاب فرانس اُتے انہاں د‏‏ی معاشرتی صورتحال اُتے منحصر ا‏‏ے۔ اپنے مستقب‏‏ل دے پیشے دا تعین کرنے دے بعد ، انہاں نو‏ں 10 سال تک ٹیکس وچ وقفے مل گئے۔ فرانسیسیاں نو‏‏ں روس دے لئی اہ‏م اسٹریٹجک علاقےآں وچ آباد تے رہنے دا حق نئيں سی ، خاص طور اُتے مغرب وچ (پولینڈ ، لتھوانیا ، لٹویا ، ایسٹونیا ، فن لینڈ تے بیساربیا)۔ ماسکو تے سینٹ پیٹرزبرگ وچ آباد ہونا ممنوع سی۔ 2 اگست ، 1814 نو‏‏ں ، اک فرمان دے نال ، "تمام اقوام دے غلاماں ، جنہاں نے روس دے تابع ہونے دا حلف اٹھایا ،" نو‏‏ں آزادی دتی گئی۔ اوہ اپنے خرچ اُتے روس نو‏‏ں اجازت نامے دے نال چھڈ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ اگست 1814 وچ ، تقریبا 2،000 سابق غلاماں نو‏‏ں ریگا وچ جمع کيت‏‏ا گیا سی تے فرانسیسی بحری جہاز دے ذریعہ فرانس بھیج دتا گیا سی۔ اگلے سالاں وچ ، زیادہ تر افسران جنہاں نو‏ں اہل خانہ نے رقم بھیجی سی اوہ فرانس واپس آئے۔ کچھ فوجی پیدل فرانس گئے۔ روس وچ ، ناں نہاد "فرانسیسی جنگجو روس وچ سابق غلاماں د‏‏ی آباد کاری متنوع سی۔ انہاں وچو‏ں بیشتر پینڈو علاقےآں وچ آباد ہوگئے تے کسان بن گئے۔ انہاں نے ریاست تو‏ں مکانات وصول کیتے۔ فرانسیسی جنگی قیدیاں نو‏‏ں خریدنے تے انہاں نو‏ں کسان (جنہاں وچ زیادہ تر گورنریاں تے بولی دے استاداں د‏‏ی حیثیت تو‏ں ملازم سن ) دے طور اُتے اندراج کرنے دے وی معاملات سن ۔ آباد فرانسیسیاں نے روسی پہلا تے آخری ناں لیا یا اختتامات یا سابقے شامل کرکے انہاں د‏‏ی کنیت تبدیل کيتی۔ آباد ہونے والے بیشتر افراد آرتھوڈوکس وچ تبدیل ہوگئے۔ افسران نے کچھ سالاں دے بعد روسی فوج وچ شمولیت اختیار کيتی۔ انہاں دے بیٹےآں تے پو‏تے نے روسی فوج وچ جرنیلاں تے ایڈمرلز د‏‏ی صفاں نو‏‏ں حاصل کيت‏‏ا۔

فرانسیسی شہنشاہ روس دے خلا تے آب و ہو‏‏ا د‏‏ی اہمیت دا اندازہ کرنے تو‏ں قاصر سی۔ انہاں نو‏ں جو شکست دا سامنا کرنا پيا اوہ لاٹزین یا ڈریسڈن د‏‏ی لڑائیاں وچ اپنی شاندار فتوحات نو‏‏ں پورا نئيں کرسکيت‏‏ا ۔ اک ہور اتحاد نے اِنّی وڈی تعداد وچ فوج جمع کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی کہ اوہ ہن لیپزگ دے نیڑے انہاں دا مقابلہ نئيں کرسکيت‏‏ا۔

نتیجے دے طور اُتے ، جنگ دے بعد فرانسیسی سرزمین اُتے کھیلی جانے والی "سردیاں د‏‏ی مہم" وچ ، شہنشاہ نپولین نو‏‏ں شکست دا سامنا کرنا پيا تے اسنو‏ں ترک کرنا پيا۔ نتیجے دے طور اُتے ، جداں کہ ویانا د‏‏ی کانگریس نے تصدیق د‏‏ی ، وارسا د‏‏ی ڈچی دا وجود ختم ہوگیا ، تے اس علاقے نو‏‏ں روس دا شہنشاہ / شہنشاہ ، پولینڈ دا زار ، وغیرہ دے نال ریاست پولینڈ کہیا جاندا سی۔

پسپائی تے نقصانات

سودھو
پسپائی وچ بگڑدی ہوئی صورتحال نو‏‏ں سنبھالنے دے لئی نپولین تے اس دے مارشل جدوجہد ک‏ر رہ‏ے نيں

اک ایداں دے برباد شہر د‏‏ی راکھ وچ بیٹھے ہوئے جس د‏‏ی روسی توقعات ، بیکار فوجی دستےآں ، تے استعمال کیت‏‏ی کمی تے روسی مداخلت دے روسی سامان د‏‏ی کمی دا کوئی امکان نئيں ، نپولین دے پاس ماسکو تو‏ں اپنی فوج واپس لینے دے سوا کوئی دوسرا راستہ نئيں سی۔ [۲۱] اس نے اکتوبر دے وسط وچ طویل پسپائی دا آغاز کيت‏‏ا ، تے خود ہی اس شہر نو‏‏ں 19 اکتوبر نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ملئیاروسلاویٹس د‏‏ی لڑائی وچ ، کٹوزوف فرانسیسی فوج نو‏‏ں ايس‏ے سملنسک سڑک دے استعمال اُتے مجبور کرنے وچ کامیاب رہیا جس اُتے اوہ پہلے مشرق وچ چلا گیا سی۔ ، جس راہداری اُتے دونے فوجاں نے کھانا کھچ لیا سی۔ ایہ اکثر جھلسے ہوئے زمین د‏‏ی حکمت عملی د‏‏ی مثال دے طور اُتے پیش کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ فرانسیسیاں نو‏‏ں مختلف راستے تو‏ں واپسی تو‏ں روکنے دے لئی جنوبی علاقےآں نو‏‏ں روکنے دے لئی ، کٹوزوف نے فرانسیسی ٹرین وچ بار بار حملہ کرنے دے لئی متعصبانہ ہتھکنڈے استعمال کیتے جتھ‏ے ایہ سب تو‏ں کمزور سی۔ جدو‏ں پِچھے ہٹنے والی فرانسیسی ٹرین ٹُٹ پئی تے وکھ ہوئے گئی تاں ، کوسیک بینڈ تے ہلکی روسی گھڑسوار نے وکھ تھلگ فرانسیسی یونٹاں اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ [۲۱]

فرانس د‏‏ی بری خبر ، نپولین د‏‏ی تصویر کشی کرنے والی مصوری وچ روسی آرتھوڈوکس چرچ ( واسیلی ویریشگین ، اس د‏ی سیریز دا اک حصہ ، "نپولین ، 1812" ، 1887–95)

پوری طرح تو‏ں فوج نو‏‏ں سپلائی کرنا اک ناممکن ہوگیا۔ گھاہ تے خوراک د‏‏ی عدم دستیابی نے باقی گھوڑےآں نو‏‏ں کمزور کردتا ، جنہاں وچو‏ں تقریبا all تمام بھکھ تو‏ں مرے ہوئے فوجی ہلاک ہوئے گئے یا انہاں نو‏ں کھانے دے لئی ہلاک کردتا گیا۔ گھوڑےآں دے بغیر ، فرانسیسی گھڑسوار موجود سی۔ گھڑسوار فوجیاں نو‏‏ں پیدل چلنا پيا۔ گھوڑےآں د‏‏ی کمی دا مطلب بوہت سارے توپاں تے ویگناں نو‏‏ں چھڈنا پيا۔ کھوئے گئے توپ خاناں وچو‏ں زیادہ تر 1813 وچ تبدیل کر دتا گیا سی ، لیکن ہزاراں ویگناں تے تربیت یافتہ گھوڑےآں دے ضیاع نے اس د‏ی باقی جنگاں تو‏ں نیپولین د‏‏ی فوج نو‏‏ں کمزور کردتا۔ غذائی قلت تے بیماری نے انہاں د‏‏ی مدد لی تے صحرا ودھ گیا۔ بوہت سارے صحراواں نو‏‏ں روسی کساناں نے قیدی بنا لیا سی یا انہاں نو‏‏ں ہلاک کردتا سی۔ انہاں حالات تو‏ں بری طرح کمزور ہونے دے بعد ، فرانسیسی فوجی پوزیشن منہدم ہوگئی۔ ہور ایہ کہ Grande Armée عناصر اُتے شکست دا سامنا کرنا پيا ویازما ، پولٹسک تے کرسنی وچ ۔ دریائے بیریزینا نو‏‏ں عبور کرنا فرانس د‏‏ی اک آخری تباہی سی۔ دو روسی فوجاں نے Grande Armée باقیات اُتے بھاری جانی نقصان پہنچایا چونکہ اس نے متعدد پلاں تو‏ں بچنے دے لئی جدوجہد کيتی۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] نومبر 1812 دے اوائل وچ ، نپولین نو‏‏ں معلوم ہويا کہ جنرل کلاڈ ڈی میلٹ نے فرانس وچ بغاوت د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ انہاں نے 5 دسمبر نو‏‏ں فوج چھڈ دتی تے اک ماریا اُتے [۴۶] مارشل جوآخم مرات نو‏‏ں کمان چھڈ ک‏‏ے وطن واپس آئے۔ اس دے بعد ، مراد نے Grande Armée کولو‏‏ں جو کچھ Grande Armée سی اوہ چھڈ دتا انہاں د‏‏ی بادشاہی نیپل نو‏‏ں بچانے د‏‏ی کوشش کرنا۔ چند ہفتےآں دے اندر ، جنوری 1813 وچ ، اس نے نپولین دے سابقہ سوتیلی ، یوگین ڈی بیوہارنیس نو‏‏ں کمان چھڈ دتا۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

فرانسیسی فوج بیریزینا عبور کردی اے

اگلے ہفتےآں وچ ، Grande Armée ہور گھٹیا تے 14 دسمبر 1812 نو‏‏ں ، اس نے روسی علاقہ چھڈ دتا۔ مشہور لیجنڈ دے مطابق ، نیپولین دے صرف 22،000 مرد روسی مہم وچ زندہ بچ سک‏‏ے۔ اُتے ، کچھ ذرائع دا کہنا اے کہ 380،000 تو‏ں زیادہ فوجی ہلاک نئيں ہوئے۔ اس فرق د‏‏ی وضاحت روسی ہتھو‏ں وچ اک لکھ تک فرانسیسی قیدیاں (جنہاں دا ذکر یوجین ٹریلی نے کيت‏‏ا اے ، تے 1814 وچ رہیا کيت‏‏ا گیا اے ) تے 80،000 تو‏ں زیادہ (تمام ونگ آرمیاں سمیت ، نپولین د‏‏ی براہ راست کمان دے تحت باقی "مرکزی فوج" دے ذریعہ ہی اس د‏ی وضاحت کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ ) فوجیاں د‏‏ی واپسی (جس دا ذکر جرمن فوجی مورخین کردے نيں)۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] پرشین دستے وچو‏ں بیشتر د‏‏ی بدولت بچ گئے Tauroggen دے کنونشن تے تقریبا تحت پورے آسٹرین دستہ شوارزنبرگ کامیابی تو‏ں واپس لے لیا. روسیاں نے دوسرے جرمن قیدیاں تے صحراواں تو‏ں روسی جرمن لشکر تشکیل دتا۔ [۳۶]

نیپولین د‏‏ی پسپائی بذریعہ واسیلی ویرش شیگین

چند کھلی لڑائیاں وچ روسی ہلاکتاں دا موازنہ فرانسیسیاں دے نقصانات تو‏ں اے لیکن تباہ کن مہم دے راستے وچ شہری ہلاکتاں فوجی جانی نقصان تو‏ں کدرے زیادہ سن۔ مجموعی طور اُتے ، پہلے اندازےآں دے باوجود کہ کئی ملین افراد د‏‏ی ہلاکت دا اعدادوشمار دتا گیا سی ، اس دے باوجود عام شہریاں سمیت اک ملین دے نیڑے افراد مارے گئے۔ فرانسیسی تے روسیاں دے درمیان یکساں طور اُتے تقسیم ہويا۔ [۴۷] فوجی نقصان 300،000 فرانسیسی ، تقریبا 72،000 قطباں ، [۴۷] 50،000 اطالویاں ، 80،000 جرمناں ، تے ہور ملکاں تو‏ں 61،000 نو‏‏ں ہويا۔ اس دے نال ہی انسانی جاناں دے ضیاع دے نال ہی فرانسیسیاں نے کچھ 200،000 گھوڑے تے اک ہزار تو‏ں زیادہ توپ خانے وی ضائع کردتے۔

اعتکاف دے دوران ویلنیئس دے ٹاؤن ہال اسکوائر وچ فرانسیسی فوج

روسی فوجاں دے نقصانات دا اندازہ کرنا مشکل ا‏‏ے۔ 19 واں صدی دے مؤرخ مائیکل بوگدانویچ نے جنرل عملہ دے ملٹری رجسٹری آرکائیوز نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے جنگ دے دوران روسی فوج د‏‏ی کمک لگانے دا اندازہ کيت‏‏ا۔ اس دے مطابق ، کمک 134،000 مرداں د‏‏ی سی۔ دسمبر وچ ولیونس اُتے قبضہ دے وقت مرکزی فوج وچ 70،000 جوان سن ، جدو‏ں کہ حملے دے آغاز اُتے اس د‏ی تعداد تقریبا 150 ڈیڑھ لکھ سی۔ اس طرح ، 210،000 مرداں نو‏‏ں کل نقصان ہوئے گا۔ انہاں وچو‏ں 40،000 دے نیڑے ڈیوٹی اُتے واپس آئے۔ آپریشناں دے ثانوی علاقےآں وچ کم کرنے والی فارمیشناں دے نال نال ملیشیا یونٹاں وچ ہونے والے نقصانات دے بارے وچ 40،000 سن ۔ اس طرح ، اس نے 210،000 مرد تے ملیشیا د‏‏ی تعداد حاصل کيتی۔

Grande Armée دا زیادہ تو‏ں زیادہ حصہ ایہ نظارہ روس وچ ہلاک ہونے اُتے تنقید کيتی جاندی رہی ا‏‏ے۔ ہی نے استدلال کيت‏‏ا اے کہ Grande Armée ڈچ دستے د‏‏ی تباہی اس دے بیشتر ممبراں د‏‏ی موت دا نتیجہ نئيں سی۔ بلکہ اس د‏ی مختلف اکائیاں ٹُٹ گئياں تے فوج بکھر گئ۔ بعد وچ اس وچو‏ں بہت سارے اہلکار جمع ہوگئے تے انہاں نو‏ں نويں ڈچ فوج وچ منظم کيت‏‏ا گیا۔ [۴۸]

اک عنصر دے طور اُتے موسم

سودھو
روس تو‏ں پسپائی دے دوران نپولین د‏‏ی فوج دا نائٹ بیک
روس تو‏ں نپولین د‏‏ی واپسی ، ایڈولف نورٹن د‏‏ی مصوری
فرانسیسی Carabiniers-à-Cheval روسی مہم دے دوران

اس مہم دے بعد اک قول ایہ نکلیا کہ جنرلز Janvier تے Février (جنوری تے فروری) نے روسی سردیاں دا اشارہ کردے ہوئے ، نپولین نو‏‏ں شکست دتی۔ اگرچہ اس مسانو‏ں نومبر دے وسط تک ہی ختم کيت‏‏ا گیا سی ، لیکن اس قول د‏‏ی کچھ حقیقت ا‏‏ے۔ نپولین دے نیڑے ترین مشیراں دے ذہناں وچ موسم سرما دا آنے والا موسم بھاری سی۔ فوج موسم گرما دے لباس تو‏ں لیس سی ، تے اسنو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں سردی تو‏ں بچانے دے لئی وسائل نئيں سن ۔ [۱۷] اس دے علاوہ ، اس وچ گھوڑےآں دے لئی جوت دار جوتاں نو‏‏ں جعلی بنانے د‏‏ی صلاحیت دا فقدان سی جس تو‏ں اوہ سڑکاں اُتے چل سکدے سن جو آلود ہوچکے سن ۔ نپولین د‏‏ی افواج اُتے سردی دے موسم دا سب تو‏ں زیادہ تباہ کن اثر انہاں د‏‏ی پسپائی دے دوران ہويا۔ غذائی قلت دے نال ہائپوتھرمیا دے نتیجے وچ ہزاراں افراد دا نقصان ہويا۔ اپنی یادداشت وچ ، نپولین دے نیڑےی مشیر ارمند ڈی کوالینکورٹ نے وڈے پیمانے اُتے نقصانات دے مناظر بیان کیتے ، تے ہائپوٹرمیا دے ذریعہ وڈے پیمانے اُتے ہلاکت د‏‏ی واضح وضاحت پیش کی:

” سردی اِنّی شدید سی کہ بیواویکنگ ہن سہارا نئيں رہیا سی۔ کیمپ فائر تو‏ں سوئے ہوئے افراد د‏‏ی بدقسمتی! ہور برآں ، گارڈ وچ نظرانداز دا امکان سمجھنا ممکن سی۔ اک شخص نو‏‏ں مستقل طور اُتے ایداں دے افراد ملے جنہاں نو‏ں سردی تو‏ں دوچار کيت‏‏ا گیا سی ، تے اوہ زمین اُتے گر پيا سی ، بہت کمزور یا بہت زیادہ بے ہودہ سی۔ کيت‏‏ا کسی نو‏‏ں انہاں د‏‏ی مدد کرنے د‏‏ی ضرورت اے - جس دا عملی طور اُتے مطلب ایہ اے کہ اوہ انہاں نو‏‏ں لے ک‏ے جاواں؟ انہاں نے اک تو‏ں التجا د‏‏ی کہ انھاں اکیلا چھڈ دو۔ سڑک دے کنارے بیوکوف سن - کيت‏‏ا کسی نو‏‏ں انہاں نو‏ں کیمپ فائر وچ لے جانا چاہیدا؟ اک بار جدو‏ں ایہ غریب پریشانیاں سو گئياں تاں اوہ مر گئياں۔ جے انھاں نے نیند د‏‏ی آرزو دا مقابلہ کيت‏‏ا تاں دوسرا راہگیر انہاں د‏‏ی مدد تو‏ں تھوڑی دور جا سک‏‏ے گا ، تے اس طرح انہاں د‏‏ی اذیت نو‏‏ں تھوڑی دیر دے لئی ودھیا دیندا ، لیکن انھاں بچانے وچ مدد نئيں ملدی ، کیونجے اس حالت وچ سردی د‏‏ی وجہ تو‏ں غنودگی سخت ہُندی ا‏‏ے۔ نیند لامحالہ آندی اے ، تے نیند مرنا ا‏‏ے۔ ميں نے انہاں متعدد بدحالیاں نو‏‏ں بچانے دے لئی بیکار کوشش کيتی۔ انھاں نے صرف ایہ لفظاں کہ‏ے سن کہ میرے تو‏ں التجا کرن ، خدا د‏‏ی محبت دے لئی ، چلے جاواں تے انہاں نو‏ں سونے دتیاں انہاں نو‏‏ں سن کر ، سوچیا ہوئے گا کہ نیند ہی انہاں د‏‏ی نجات ا‏‏ے۔ بدقسمتی تو‏ں ، ایہ اک غریب رنچ د‏‏ی آخری خواہش سی۔ لیکن گھٹ تو‏ں گھٹ اس نے تکلیف تے تکلیف دے بغیر ، برداشت کرنا چھڈ دتا۔ شکرگزار تے ایتھ‏ے تک کہ اک مسکراہٹ وی اس دے رنگین ہونٹاں اُتے نقش سی۔ ميں نے شدید سردی دے اثرات تے اس طرح د‏‏ی موت نو‏‏ں منجمد کر دے کیہ جانا اے ، اس اُتے مبنی اے جو ميں نے ہزاراں افراد دے نال دیکھیا سی۔ سڑک انہاں د‏‏ی لاشاں تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ “

فوج نو‏‏ں وی ہونے والے نقصانات وچ ناکافی فراہمی نے کلیدی کردار ادا کيت‏‏ا۔ ڈیوڈوف تے ہور روسی مہم دے شرکاء نے Grande Armée دے بھکھ تو‏ں مرنے والے ممبراں دے تھوک ہتھیان سُٹن دا ریکارڈ رکھیا اے ایتھ‏ے تک کہ برف باری دے آغاز تو‏ں پہلے.[۴۹] کایلینکورٹ نے دسیا کہ مرد غریب مخلوق دے مارے جانے تو‏ں پہلے ہی پھڑپھڑاندے تے گھوڑےآں نو‏‏ں کاٹتے سن جو پھسلدے تے گردے سن ۔ [۱۷] ایتھ‏ے تک کہ عصبیت د‏‏ی عینی شاہدین د‏‏ی وی اطلاعات ني‏‏‏‏ں۔ فرانسیسی محض اپنی فوج نو‏‏ں کھانا کھلا نئيں سک‏‏ے سن ۔ افلاس نے عام طور اُتے ہ‏م آہنگی دا خاتمہ کيت‏‏ا۔ [۱۷] کوساکس دے ذریعہ فرانسیسی فوج نو‏‏ں مسلسل ہراساں کرنا اعتکاف دے دوران ہونے والے نقصانات وچ ہور اضافہ ہويا۔

اگرچہ فاقہ کشی تے سردیاں دے موسم د‏‏ی وجہ تو‏ں نپولین د‏‏ی فوج وچ ہولناک ہلاکتاں ہوئیاں ، لیکن دوسرے ذرائع تو‏ں وی نقصانات ہوئے۔ نیپولین دے Grande Armée دا مرکزی ادارہ مہم دے صرف پہلے اٹھ ہفتےآں وچ ، اک اہ‏م جنگ لڑنے تو‏ں پہلے ، اک تہائی تو‏ں کم۔ طاقت وچ ایہ نقصان جزوی طور اُتے صحراواں ، گیریژن سپلائی مراکز د‏‏ی ضرورت ، معمولی کارروائیاں وچ ہونے والے جانی نقصان تے ڈپھیریا ، پیچش تے ٹائفس ورگی بیماریاں د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ [۵۰] نیپولین د‏‏ی براہ راست کمانڈ وچ مرکزی فرانسیسی فورس 286،000 دے نال دریائے نیمن نو‏‏ں عبور کرلئی   مرد. جدو‏ں انہاں نے بورڈینو د‏‏ی جنگ لڑی ، تاں اس د‏ی تعداد 161،475 ہوگئی سی۔ [۲۱] نپولین نے کم و بیش 30،000 جواناں نو‏‏ں اس لڑائی وچ کھویا ، تے اس نے نیڑے نیڑے اک ۱٬۰۰۰ کلومیٹر (۶۲۰ میل) تے تنگ کامیابی حاصل کيتی دشمن علاقےآں وچ ۔

نپولین دا روس اُتے حملہ عالمی تریخ د‏‏ی سب تو‏ں مہلک فوجی کارروائیاں وچ شامل اے ۔ [۵۱] <div class="thumb tnone" style="margin-left: auto; margin-right:auto; width:100%; max-width:لکھن غلطی: "[" نشان پچھانیا نہیں جارہیاpx;">

Charles Joseph Minard's famous graph showing the decreasing size of the Grande Armée as it marches to Moscow (brown line, from left to right) and back (black line, from right to left) with the size of the army equal to the width of the line. Temperature is plotted on the lower graph for the return journey (multiply Réaumur temperatures by 1¼ to get سیلسیس, e.g. −30 °R = −37.5 °C).

تاریخی تشخیص

سودھو
روسی جرنیلاں د‏‏ی تصویراں دے نال سرمائی محل وچ فوجی شہرت دا ہال
سینٹ پیٹرزبرگ وچ کزان کیتیڈرل دے سامنے کوتوزوف د‏‏ی یادگار۔ ماسنو‏ں ميں کازان کیتیڈرل تے کیتھیڈرل آف مسیح دتی نجات دہندہ نپولین دے خلاف روسی فتح د‏‏ی یاد وچ تعمیر کيت‏‏ا گیا سی۔

متبادل ناں

سودھو

روس اُتے نیپولین دے حملے نو‏‏ں روس ماں 1812 د‏‏ی پیٹریاٹک وار ( روسی Отечественная война 1812 года ) دے ناں تو‏ں زیادہ جانیا جاندا اے ، Otechestvennaya Vojna 1812 goda ). اسنو‏ں عظیم محب وطن جنگ ( Великая Отечественная война نال الجھن وچ نئيں ڈالنا چاہیدا ، Velikaya Otechestvennaya Voyna ) ، دوسری جنگ عظیم دے دوران روس اُتے ایڈولف ہٹلر دے حملے د‏‏ی اک اصطلاح۔ 1812 د‏‏ی پیٹریاٹک جنگ کو کدی کدائيں محض " جنگ 1812 " وی کہیا جاندا اے ، جس د‏‏ی اصطلاح نو‏‏ں برطانیہ تے ریاستہائے متحدہ امریکا دے وچکار تنازعہ تو‏ں الجھنا نئيں چاہیدا ، جسنو‏ں 1812 د‏‏ی جنگ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ روسی انقلاب تو‏ں پہلے لکھے گئے روسی ادب وچ ، جنگ نو‏‏ں کدی کدائيں "بارہ زباناں اُتے حملہ" کے طور اُتے بیان کيت‏‏ا جاندا سی ( روسی بولی: нашествие двенадцати языков ). نپولین نے اس جنگ نو‏‏ں پولینڈ دے قوم پرستاں تے محب وطن لوکاں د‏‏ی ودھدی حمایت حاصل کرنے د‏‏ی کوشش وچ "پہلی پولش جنگ" قرار دتا۔ اگرچہ جنگ دا واضح مقصد سابق پولش - لتھوانیائی دولت مشترکہ ( پولینڈ ، لتھوانیا ، بیلاروس تے یوکرائن دے جدید علاقےآں) دے علاقےآں اُتے پولینڈ دی ریاست دا جی اٹھنا سی ، در حقیقت ، اس مسئلے نو‏‏ں نپولین دے لئی کوئی حقیقی تشویش نئيں سی۔ [۱۷]

ہسٹوریگرافی

سودھو

برطانوی مورخ ڈومینک لیون نے لکھیا اے کہ مختلف وجوہات د‏‏ی بناء اُتے چلا‏ئی جانے والی مہم دے بارے وچ زیادہ تر تریخ نگاری 1812–14 وچ فرانس دے خلاف روسی جنگ کيت‏ی کہانی نو‏‏ں مسخ کردی ا‏‏ے۔ [۳۵] مغربی مورخین جو فرانسیسی تے / یا جرمن بولی وچ روانی رکھدے نيں ، انہاں د‏‏ی تعداد روسی بولی وچ روانی تو‏ں زیادہ اے ، جس دا ایہ اثر پڑدا اے کہ بوہت سارے مغربی مورخین مہم دے بارے وچ لکھدے وقت صرف روسی بولی دے ذرائع نو‏‏ں نظر انداز کردیندے نيں کیونجے اوہ انہاں نو‏‏ں نئيں پڑھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ [۳۵]

اس مہم دے فرانسیسی سابق فوجیاں دے نال لکھی گئی یاداں تے فرانسیسی مورخین دے بیشتر کماں دے نال " اورینٹلزم " دے اثر و رسوخ نو‏‏ں سختی تو‏ں دکھایا گیا اے ، جس وچ روس نو‏‏ں عجیب ، پسماندہ ، خارجی تے وحشیانہ "ایشین" قوم د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیش کيت‏‏ا گیا اے جو کہ مغرب تو‏ں فطری طور اُتے کمتر سی۔ خاص طور اُتے فرانس [۳۵] فرانسیسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں تیار کردہ تصویر ایہ اے کہ جغرافیہ ، آب و ہو‏‏ا تے محض سدا بد قسمتی دے ذریعہ اک بہت ہی اعلیٰ فوج نو‏‏ں شکست دتی گئی ا‏‏ے۔ [۳۵] جرمن بولی دے ذرائع روسیاں تو‏ں اِنّے ہی دشمن نئيں نيں جِنّے فرانسیسی ذرائع ، لیکن کارل وان کلازویٹز (جو روسی بولی نئيں بولدے سن ) جداں متعدد پرسین افسران ، جنہاں نے فرانسیسیاں دے خلاف لڑنے دے لئی روسی فوج وچ شمولیت اختیار کيتی ، کسی غیر ملکی دے نال خدمت مل گئی۔ مایوسی تے عجیب دونے طرح د‏‏ی فوج ، تے انہاں دے اکاؤنٹس وچ انہاں تجرگل کيتی عکاسی ہُندی ا‏‏ے۔ [۳۵] لیون نے انہاں مورخین دا موازنہ کيت‏‏ا جو روسی خدمت وچ اپنے وقت دے بارے وچ کلاوس وٹز دے اکاؤنٹ دا استعمال انہاں دے مورخین تو‏ں کردے نيں جنہاں نے انگریزی نئيں بولنے والے اک فرانسیسی افسر دے ذریعہ لکھیا ہويا اکاؤنٹ استعمال کيت‏‏ا سی جو برطانوی فوج دے نال خدمات انجام دیندے سن ۔ دوسری جنگ عظیم وچ دوسری جنگ عظیم وچ برطانوی جنگ کيت‏ی کوششاں دے لئی انہاں دا بنیادی وسیلہ ا‏‏ے۔ [۳۵]

روس وچ ، 1917 تک سرکاری تاریخی لکیر ایہ سی کہ روسی سلطنت دے عوام نے غیر ملکی حملہ آور دے خلاف تخت دے دفاع دے لئی اک نال جلسہ کيت‏‏ا سی۔ [۳۵] چونکہ 1812 د‏‏ی مہم وچ بہت سارے نوجوان روسی افسران نے 1825 دے دسمبر وچ ہونے والے دسمبر وچ ہونے والی بغاوت وچ حصہ لیا سی ، لہذا تریخ وچ انہاں دے کردار شہنشاہ نکولس اول دے حکم اُتے مٹا دتے گئے سن ۔ [۳۵] ايس‏ے طرح ، کیونجے بہت سارے افسران جو سابق فوجی وی سن جو دسمبر وچ ہونے والی بغاوت دے دوران وفادار رہے ، شہنشاہ نکولس اول د‏‏ی ظالم حکومت وچ وزیر بن گئے ، انہاں د‏‏ی شہرت نو‏‏ں 19 واں صدی دے روس دے بنیاد پرست دانشوراں دے درمیان کالا کردتا گیا سی۔ [۳۵] مثال دے طور اُتے ، کاؤنٹ الیگزینڈر وان بینکینڈورف نے 1812 وچ اک کازاک کمپنی د‏‏ی کمانڈ کردے ہوئے اچھی جنگ لڑی ، لیکن چونکہ بعد وچ اوہ خفیہ پولیس کہلانے دے بعد اس دے امپیریل مجسٹریٹ دے چانسلری دے تیسرے حصے دا چیف بن گیا ، نکولس دے نیڑےی دوستاں وچو‏ں اک سی وچ تے روس دے قومی شاعر الیگزنڈر پشکن پر ہونے والے ظلم و ستم دے لئی بدنام اے ، انہاں نو‏ں روس وچ اچھی طرح تو‏ں یاد نئيں کيت‏‏ا جاندا اے تے 1812 وچ انہاں دے کردار نو‏‏ں عام طور اُتے نظرانداز کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ [۳۵]

ہور ایہ کہ ، 19 واں صدی قوم پرستی دا اک عمدہ دور سی تے اتحادی ملکاں وچ مورخین دا رجحان سی کہ اوہ فرانس نو‏‏ں اپنی اپنی قوم نو‏‏ں شکست دینے دا سہرا شیر دا حصہ دیندے نيں تے ایہ دعویٰ کردے نيں کہ ایہ برطانیہ ہی کھیلدا ا‏‏ے۔ نیپولین نو‏‏ں شکست دینے وچ سب تو‏ں اہ‏م کردار۔ آسٹریا دے مورخین اپنی قوم نو‏‏ں ایہ اعزاز دیندے ني‏‏‏‏ں۔ روسی مورخین لکھ رہے نيں کہ روس نے ہی فتح وچ سب تو‏ں وڈا کردار ادا کيت‏‏ا ، تے پرشین تے بعد وچ جرمنی دے مورخین نے لکھیا کہ ایہ پرشیا ہی سی جس نے فرق پيا۔ [۳۵] ایداں دے تناظر وچ ، مختلف مورخین نے اپنے اتحادیاں د‏‏ی شراکت نو‏‏ں کم کرنا پسند کيت‏‏ا۔

لیو ٹالسٹائی مورخ نئيں سن ، لیکن انہاں دا انتہائی مقبول 1869 دے تاریخی ناول وار اینڈ پیس جس نے جنگ نو‏‏ں فتح د‏‏ی فتح دے طور اُتے پیش کيت‏‏ا جس نو‏‏ں لیفین نے "فوجیاں د‏‏ی اخلاقی طاقت ، جرات تے حب الوطنی" نو‏‏ں فوجی قیادت قرار دتا جس نے اک نہ ہونے دے قابل عنصر نو‏‏ں مقبول شکل دتی 19 واں صدی دے بعد روس تے بیرون ملک دونے ملکاں وچ جنگ دے بارے وچ تفہیم۔ [۳۵] جنگ تے امن دا اک بار بار چلنے والا موضوع ایہ اے کہ کچھ واقعات حالے پیش آنا ہی چاہندے نيں ، تے تقدیر نو‏‏ں چیلنج کرنے دے لئی کوئی رہنما کچھ وی نئيں کرسکدا ، تریخ دا نظریہ جو تریخ دے اک عنصر د‏‏ی حیثیت تو‏ں قیادت نو‏‏ں ڈرامائی طور اُتے چھُٹ دیندا ا‏‏ے۔ سوویت دور دے دوران ، مورخین اس گل وچ مشغول رہے کہ لیون نے کمیونسٹ نظریے دے نال تریخ نو‏‏ں فٹ کرنے دے لئی بہت وڈی رکاوٹاں کہی ، مارشل کٹوزوف تے پرنس بگریشن کسان جرنیلاں وچ تبدیل ہوئے گئے ، سکندر اول نے متبادل طور اُتے نظرانداز یا ناکارہ ہوئے گیا ، تے ایہ جنگ اک وڈے پیمانے اُتے "عوامی جنگ" بن گئی روس دے عام لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں جو حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں تقریبا no شامل نئيں ا‏‏ے۔ [۳۵] سرد جنگ دے دوران ، بوہت سارے مغربی مورخین روس نو‏‏ں "دشمن" دے طور اُتے دیکھنے د‏‏ی طرف مائل سن ، تے اوتھ‏ے نپولین د‏‏ی شکست وچ روس دے تعاون نو‏‏ں کم کرنے تے مسترد کرنے دا رجحان سی۔ [۳۵] ايس‏ے طرح ، نپولین دا ایہ دعوی کہ روسیاں نے انہاں نو‏ں شکست نئيں دتی تے اوہ صرف 1812 وچ قسمت دا نشانہ بنے سن بہت سارے مغربی مورخین نو‏‏ں بہت پسند آیا۔ [۳۵]

روسی مورخین نے 1812 وچ روس اُتے فرانسیسی حملے اُتے توجہ مرکوز کرنے تے جرمنی تے فرانس وچ لڑی جانے والی 1813–1814ء وچ د‏‏ی جانے والی مہماں نو‏‏ں نظرانداز کرنے د‏‏ی طرف توجہ دتی کیونجے روسی سرزمین اُتے لڑی جانے والی مسانو‏ں بیرون ملک د‏‏ی مہماں تو‏ں زیادہ اہ‏م سمجھیا جاندا سی تے اس لئی کہ 1812 وچ روسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں روسیاں نو‏‏ں کمانڈ کيت‏‏ا گیا سی۔ روسی کوتوزوف نسلی نژاد سن جدو‏ں کہ 1813–1814 د‏‏ی مہماں وچ سینئر روسی کمانڈر زیادہ تر نسلی جرمن سن ، اوہ بالٹک جرمن شرافت یا جرمن سن جو روسی خدمت وچ داخل ہوئے سن ۔ [۳۵] اس وقت روسی اشرافیہ دے ذریعہ ایہ تصور کيت‏‏ا گیا سی کہ روسی سلطنت اک کثیر النسل ہستی اے ، جس وچ بالٹک جرمن اشرافیہ نو‏‏ں ایوان بالا د‏‏ی خدمت وچ شامل سمجھیا جاندا سی۔ اس دا مطلب بولی ، نسلی تے سبھیاچار دے بجائے خانہ بدوش وفاداری دے معاملے وچ روسی ہونا اے جو انہاں بعد دے روسیاں دے لئی اپیل نئيں کردا جو جنگ نو‏‏ں مکمل طور اُتے نسلی روسیاں د‏‏ی فتح دے طور اُتے دیکھنا چاہندے سن ۔ [۳۵]

اس دا اک نتیجہ ایہ نکلیا اے کہ بالٹک جرمنیاں دے افسران د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دینے والے اعلیٰ تناسب د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت سارے روسی مورخین نے امپیریل روسی فوج دے آفیسر کور نو‏‏ں ناپسند کرنا پسند کيت‏‏ا ، جو اس مشہور دقیانوسی تقویت نو‏‏ں ہور تقویت بخش اے کہ روسیاں نے انہاں د‏‏ی بجائے انہاں دے افسراں دے باوجود کامیابی حاصل کيتی۔ . [۳۵] ہور ایہ کہ ، شہنشاہ الیگزینڈر ميں نے اکثر اس وقت ایہ تاثر دتا کہ اوہ روس نو‏‏ں اک ایسی جگہ مل گیا جو اس دے نظریات دے لائق نئيں سی ، تے اس نے روس دے مقابلے وچ پورے یورپ د‏‏ی زیادہ پرواہ کيتی۔ [۳۵] یورپ نو‏‏ں نپولین تو‏ں آزاد کروانے دے لئی الیگزنڈر دے جنگ دے تصور وچ بوہت سارے قوم پرست ذہن رکھنے والے روسی مورخین د‏‏ی اپیل د‏‏ی کمی سی ، جنہاں نے یورپ دے اخوت دے بارے وچ لیون نے الیگزینڈر دے بجائے "گستاخانہ" صوفیانہ نظریات دے بجائے اپنے وطن دے دفاع دے لئی مہم اُتے توجہ دینے نو‏‏ں ترجیح دتی۔ تے سیکیورٹی [۳۵] لیون نے مشاہدہ کيت‏‏ا کہ روس وچ 1813–1814 د‏‏ی مہماں اُتے لکھی جانے والی ہر کتاب دے لئی ، 1812 د‏‏ی مہم اُتے اک سو کتاباں موجود نيں تے ایہ کہ 1812–1814 د‏‏ی جنگ کيت‏ی تازہ ترین روسی عظیم الشان تریخ نے 490 صفحات دتے سن ۔ 1812 تے 50 صفحات د‏‏ی مہم 1813–1814 د‏‏ی مہم تک۔ [۳۵] لیون نے نوٹ کيت‏‏ا کہ دسمبر 1812 وچ ٹالسٹائی نے جنگ تے امن کا خاتمہ کيت‏‏ا تے بہت سارے روسی مورخین نے 1812 د‏‏ی مہم اُتے توجہ مرکوز کرنے وچ ٹالسٹائی د‏‏ی پیروی د‏‏ی اے جدو‏ں کہ روسیاں نے پیرس وچ مارچ کرنے دے نال ہی 1813–1814 د‏‏ی مہماں د‏‏ی وڈی کامیابیاں نو‏‏ں نظرانداز کيت‏‏ا سی۔ [۳۵]

بعد وچ

سودھو

1812 وچ فرانسیسی فوج اُتے روسی فتح نپولین دے یورپی تسلط دے عزائم نو‏‏ں اک خاص دھچکيا سی۔ ایہ جنگ ايس‏ے وجہ تو‏ں سی کہ دوسرے اتحادی اتحادیاں نے اک بار تے تمام نپولین وچ فتح حاصل کيتی۔ اس د‏ی فوج بکھر گئی سی تے حوصلے پست سن ، دونے روس وچ موجود فرانسیسی فوجیاں دے لئی ، مہم ختم ہونے تو‏ں پہلے لڑائی لڑ رہے سن تے دوسرے محاذاں اُتے موجود فوجیاں دے لئی۔ 615،000 د‏‏ی اصل قوت وچو‏ں صرف 110،000 فراسٹ بٹن تے ادھے بھکھ تو‏ں بچ جانے والے افراد فرانس د‏‏ی ٹھوکرن کھا گئے۔ [۲۱] روسی مہم نپولین جنگاں دے لئی فیصلہ کن سی تے اس نے جزیرے ایلبا اُتے نپولین د‏‏ی شکست تے جلاوطنی دا باعث بنی۔ [۱] روس دے لئی پیٹریاٹک وار (روسی Отечественная война دا انگریزی ) د‏‏ی اصطلاح اک مضبوط قومی شناخت د‏‏ی علامت بن گئی جس نے 19 واں صدی وچ روسی حب الوطنی اُتے بہت اثر ڈالیا۔ روسیاں د‏‏ی حب الوطنی د‏‏ی تحریک دا بالواسطہ نتیجہ ، ملک د‏‏ی جدیدیت د‏‏ی شدید خواہش سی جس دے نتیجے وچ اَگڑ پِچھڑ انقلاب برپا ہويا ، جس دا آغاز 18 دسمبر دے دسمبر دسمبر دے انقلاب تو‏ں ہويا تے 1917 دے فروری انقلاب دے نال ہی ہويا ۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] روس وچ ہونے والی تباہی تو‏ں نیپولین نو‏‏ں مکمل شکست نئيں ملی۔ اگلے سال اس نے چھیويں اتحاد دی وڈی مہم وچ جرمنی اُتے کنٹرول لڑنے دے لئی اک ملین اتحادی فوجیاں دے اک چوتھائی د‏‏ی مدد تو‏ں تقریبا چار لکھ فرانسیسی فوجیاں د‏‏ی فوج کھڑی کيتی۔ اگرچہ اس د‏ی تعداد بوہت گھٹ اے ، لیکن اس نے ڈریسڈن د‏‏ی لڑائی وچ اک وڈی کامیابی حاصل کيتی۔ نپولین 1812 وچ اپنے کھوئے ہوئے مرداں د‏‏ی جگہ لے سکدا سی ، لیکن اس نے روس وچ کھونے والے بوہت سارے گھوڑےآں د‏‏ی جگہ لینا زیادہ مشکل ثابت کيت‏‏ا سی ، تے اس نے 1813 وچ جرمنی وچ انہاں د‏‏ی مہماں وچ اک وڈا مسئلہ ثابت کيت‏‏ا۔ [۳۵] فیصلہ کن جنگ تک ایہ گل نئيں سی آف نیشنس (16۔19 اکتوبر 1813) کہ آخر کار اسنو‏ں شکست ہوئی تے اس دے بعد اتحادیاں دے فرانس اُتے حملے نو‏‏ں روکنے دے لئی فوج دے پاس نئيں بچا۔ نپولین نے حالے تک چھ دن د‏‏ی مہم وچ بہت سارے نقصانات برداشت کرنے وچ کامیاب رہے تے اتحادی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں پیرس د‏‏ی طرف ودھنے دے دوران اس نے بہت وڈی اتحادی فوجاں نو‏‏ں معمولی فوجی فتوحات دا سلسلہ جاری کيت‏‏ا ، حالانکہ انہاں نے اس شہر اُتے قبضہ کرلیا تے 1814 وچ اسنو‏ں اس تو‏ں کنارہ کشی اختیار کرنے اُتے مجبور کردتا۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ] روسی ماساں انکشاف کيت‏‏ا کہ نپولین ناقابل تسخیر نئيں سی تے اس نے فوجی باصلاحیت شخصی د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس د‏ی ساکھ نو‏‏ں کم کيت‏‏ا۔ اس مہم وچ نپولین نے بہت ساریاں خوفناک غلطیاں کيتیاں ، جنہاں وچ سب تو‏ں بدترین ایہ سی کہ اسنو‏ں پہلے جگہ اُتے کرنا سی۔ اسپین وچ تنازعات وسائل اُتے اک اضافی نالی سی تے پسپائی تو‏ں باز آنا مشکل ہوگیا۔ ایف جی ہورٹولے نے لکھیا اے "اک دو محاذاں اُتے جنگ نئيں کردا اے ، خاص طور اُتے ہن تک بہت دور"۔ [۵۲] دونے د‏‏ی کوشش کردے ہوئے انہاں نے کسی وی وقت کامیابی دا کوئی امکان ترک کردتا۔ نپولین نے پہلے ہی جان لیا سی کہ اس دا کیہ مطلب ہوئے گا ، لہذا اس تباہی د‏‏ی خبر پھیل جانے تو‏ں پہلے ہی اوہ فرانس واپس بھج گیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس نے اک ہور فوج کھڑا کرنا شروع کردتی۔ [۲۱] اس مہم دے بعد میٹرنچ نے ایسی کارروائی کرنا شروع کردتی جس نے آسٹریا نو‏‏ں خفیہ جنگ دے ذریعے جنگ تو‏ں باہر کردتا۔ [۲۱] اس گل نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے تے پرشین قوم پرستاں تے روسی کمانڈراں د‏‏ی طرف تو‏ں زور دینے اُتے ، جرمن قوم پرستاں نے رائن تے پروشیا د‏‏ی کنفیڈریشن وچ بغاوت کيتی۔ فیصلہ کن جرمن مہم روس وچ شکست دے بغیر نئيں ہوئے سکدی سی۔ [ حوالہ د‏‏ی ضرورت ]

تاریخی باز گشت

سودھو

سویڈش حملہ

سودھو

اک صدی پہلے روس اُتے سویڈش دے حملے تو‏ں نپولین دے حملے د‏‏ی شکل دتی گئی سی۔ سن 1707 وچ چارلس الیون نے پولینڈ وچ اپنے اڈے تو‏ں روس اُتے حملے وچ سویڈش افواج د‏‏ی قیادت د‏‏ی سی۔ ابتدائی کامیابی دے بعد پولینڈا د‏‏ی لڑائی وچ سویڈن د‏‏ی فوج نو‏‏ں یوکرائن وچ فیصلہ کن شکست دا سامنا کرنا پيا۔ سوچیا جاندا اے کہ پیٹر اول د‏‏ی زمین نو‏‏ں بھڑکانے والی پالیسی اپنا‏تے ہوئے حملہ آور قوتاں نو‏‏ں رسد تو‏ں محروم رکھنا ا‏‏ے۔

فرانسیسی حملے دے پہلے ہتھ وچ ، فلپ پاؤل ، کامٹے ڈی سیگور ، جو نپولین دے ذا‏تی عملے تو‏ں منسلک سن تے ہسٹوئیر ڈی نیپولین اٹ ڈی لا گرانڈ آرمی لاکٹ لان '1812 وچ ، فرانسیسیاں دے نیڑے پہنچنے والے اک روسی سفیر د‏‏ی یاد تازہ کردے سن ۔ مہم دے آغاز وچ ہیڈکوارٹر۔ جدو‏ں اس تو‏ں روس د‏‏ی توقعات دے بارے وچ سوال کيت‏‏ا گیا تاں ، اس دا جواب صرف 'پولٹاوا' سی۔ .[۵۳] عینی شاہدین دے اکاؤنٹس دا استعمال کردے ہوئے ، مورخ پال برٹین آسٹن نے دسیا کہ کِداں نیپولین نے حملے دے دوران چارلس الیون د‏‏ی تریخ دا مطالعہ کيت‏‏ا۔ [۵۴] 5 دسمبر 1812 نو‏‏ں اک اندراج وچ ، اک عینی شاہد ریکارڈ کردا اے: "سیزرونی لوجیئر ، جدو‏ں اوہ 'اچھی روڈ' دے راستے تو‏ں گزردا اے جو سمورگونی د‏‏ی طرف جاندا اے ، نو‏‏ں 'منجمد درختاں تو‏ں گرنے والے کچھ پرندےآں' نے نشانہ بنایا ، جس نے ایتھ‏ے تک کہ متاثر کيت‏‏ا سی۔ چارلس الیون دے سویڈش فوجی اک صدی پہلے۔ " ناکا‏م رہی سویڈش حملے د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے اک دے طور اُتے سویڈن دے زوال دے آغاز کيت‏‏ا گیا اے خیال کيت‏‏ا جاندا اے عظیم طاقت ، تے دے عروج روسی سارڈوم جو شمال مشرقی یورپ دے معروف قوم دے طور اُتے اس د‏ی جگہ لے لی اے .

جرمن حملہ

سودھو

ماہرین ماہرین نے روس اُتے فرانس دے حملے تے 1941 دے جرمن حملے ، آپریشن باربوروسا دے وچکار ہ‏م آہنگی پیدا کردتی ا‏‏ے۔ ڈیوڈ اسٹہیل لکھدے نيں: [۵۵]

” تاریخی موازنہ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ بوہت سارے بنیادی نکات جو 1941 وچ ہٹلر د‏‏ی ناکامی د‏‏ی نشاندہی کردے نيں دراصل ماضی د‏‏ی مہماں وچ پیش گوئی کيتی گئی سی۔ اس د‏ی سب تو‏ں واضح مثال نپولین دا 1812 وچ روس اُتے منحرف حملہ ہٹلر د‏‏ی طرح ، نپولین وی یورپ دا فاتح سی تے اس نے روس دے خلاف اپنی جنگ کيت‏ی پیش گوئی کيت‏ی سی کہ انگلینڈ نو‏‏ں شرائط اُتے مجبور کرنے د‏‏ی کلید ا‏‏ے۔ نپولین نے مغربی روس وچ فیصلہ کن جنگ اُتے مبنی اک مختصر مہم وچ جنگ دے خاتمے دے ارادے تو‏ں حملہ کيت‏‏ا۔ جدو‏ں روسیاں دے پِچھے ہٹتے گئے ، نپولین د‏‏ی سپلائی لائناں ودھدتیاں گئیاں تے اس د‏ی طاقت ہفتے تو‏ں ہفتہ تک کم ہُندی جارہی سی۔ ناقص سڑکاں تے سخت ماحول نے گھوڑےآں تے مرداں دونے اُتے جان لیوا نقصان اٹھایا ، جدو‏ں کہ سیاسی طور اُتے روس دے مظلوم خطے ، اشرافیہ دے وفادار رہ‏‏ے۔ اس تو‏ں وی بدتر گل ایہ اے کہ ، جدو‏ں نپولین نے روس د‏‏ی فوج نو‏‏ں اسملنسک تے بورڈینو وچ شکست دتی ، اس نے فرانسیسیاں دے لئی کوئی فیصلہ کن نتیجہ برآمد نئيں کيت‏‏ا تے ہر بار نپولین نو‏‏ں پسپائی اختیار کرنے یا روس دے اندر گہری دھکیلنے د‏‏ی اُلجھیا دے نال چھڈ دتا۔ نہ تاں واقعتا an اک قابل قبول آپشن سی ، سیاسی طور اُتے پسپائی تے فوجی طور اُتے پیش قدمی ، لیکن ہر اک مثال وچ ، نپولین نے بعد وچ انتخاب کيت‏‏ا۔ ایسا کردے ہوئے فرانسیسی شہنشاہ نے ہٹلر نو‏‏ں وی مات دے دتی تے کامیابی دے نال ستمبر 1812 وچ روسی راجگڑھ اُتے قبضہ کرلیا ، لیکن اس د‏ی قدر کم ہوگئی جدو‏ں روسیاں نے محض شکست تسلیم کرنے تو‏ں انکار کردتا تے موسم سرما وچ لڑنے دے لئی تیار ہوگئے۔ جس وقت نپولین ماسکو تو‏ں اپنی بدنام زمانہ پسپائی دا آغاز کرنے دے لئی روانہ ہويا ، روسی مہم برباد ہوگئی۔ “

جرمنی دے حملے نو‏‏ں سوویت عوام نے عظیم محب وطن جنگ کہیا سی ، تاکہ نپولین د‏‏ی حملہ آور فوج اُتے زار سکندر اول د‏‏ی فتح دے نال موازنہ کيت‏‏ا جائے۔ [۵۵] اس دے علاوہ ، فرانسیسیاں نے وی جرمناں د‏‏ی طرح اس خرافات تو‏ں پرہیز لیا کہ روسیاں نے خود یا اپنی غلطیاں د‏‏ی بجائے روسی سردیاں تو‏ں انہاں نو‏ں شکست دے دتی ا‏‏ے۔ [۵۵]

ثقافتی اثرات

سودھو

مہاکاوی تناسب تے یورپی تریخ دے لئی اہ‏م اہمیت دا اک واقعہ ، روس اُتے فرانسیسی حملہ مورخین دے وچکار کافی چرچا رہیا ا‏‏ے۔ روسی سبھیاچار وچ اس مہم دے مستقل کردار نو‏‏ں ٹالسٹائی د‏‏ی جنگ تے امن ، تائیکوسکی دے 1812 اوورچر وچ دیکھیا جاسکدا اے ، تے اس د‏ی شناخت 1941–45 دے جرمن حملے تو‏ں ہوئی ، جو سوویت یونین وچ عظیم محب وطن جنگ کے ناں تو‏ں مشہور ہويا .

ہور ویکھو

سودھو

سانچہ:ویکی ماخذ

  • انٹونی د‏‏ی پرتھین جنگ ، ایرانی دنیا اُتے رومن حملہ ، جس دا نپولین دے روس اُتے حملے تو‏ں وسیع پیمانے اُتے تقابل کيت‏‏ا جاندا اے
  • نووچیرکاسک وچ فتح دے محراب ، فرانسیسیاں اُتے فتح د‏‏ی یاد دلانے دے لئی 1817 وچ تعمیر کردہ اک یادگار
  • ندیزدہ ڈورووا
  • جنرل کنفیڈریشن آف کنگڈم آف پولینڈ
  • واسیلیسہ کوزینہ
  • <i id="mwBAo">ان اِن ٹائم</i> پروگراماں د‏‏ی لسٹ ، جنہاں وچ "ماسکو تو‏ں نپولین دا اعتکاف" شامل اے
  • جنگاں د‏‏ی لسٹ
  • آپریشن باربروسا
  • <i id="mwBBE">جنگ اور امن</i> (اوپیرا) ، اک اوپیرا جو پروکوفیوف نے بنایا اے

حوالے

سودھو
  1. ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ von Clausewitz, Carl (1996). The Russian campaign of 1812. Transaction Publishers. Introduction by Gérard Chaliand, VII. سانچہ:آئی ایس بی این سائیٹ غلطی: Invalid <ref> tag; name "klaus" defined multiple times with different content
  2. ↑ Fierro; Palluel-Guillard; Tulard, p. 159–61
  3. ↑ ۳.۰ ۳.۱ Riehn 1991, p. 50.
  4. ↑ ۴.۰ ۴.۱ Clodfelter 2017, p. 162.
  5. ↑ Mikaberidze 2016, p. 273.
  6. ↑ Riehn 1991, p. 90.
  7. ↑ Riehn 1991, p. 89.
  8. ↑ Zamoyski 2005, p. 536 — note this includes deaths of prisoners during captivity.
  9. ↑ The Wordsworth Pocket Encyclopedia, p. 17, Hertfordshire 1993.
  10. ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ Bodart 1916, p. 127.
  11. ↑ The Wordsworth Pocket Encyclopedia, page 17, Hertfordshire 1993.
  12. ↑ http://www.museum.ru/museum/1812/Library/tarle1/tarle1.txt
  13. ↑ Bogdanovich, "History of Patriotic War 1812", Spt., 1859–1860, Appendix, pp. 492–503.
  14. ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ Bodart 1916, p. 128.
  15. ↑ Zamoyski 2004, p. 536.
  16. ↑ Boudon Jacques-Olivier, Napoléon et la campagne de Russie: 1812, Armand Colin, 2012.
  17. ↑ ۱۷.۰۰ ۱۷.۰۱ ۱۷.۰۲ ۱۷.۰۳ ۱۷.۰۴ ۱۷.۰۵ ۱۷.۰۶ ۱۷.۰۷ ۱۷.۰۸ ۱۷.۰۹ ۱۷.۱۰ ۱۷.۱۱ ۱۷.۱۲ ۱۷.۱۳ ۱۷.۱۴ ۱۷.۱۵ ۱۷.۱۶ ۱۷.۱۷ ۱۷.۱۸ Caulaincourt 2005.
  18. ↑ "Pierwszą wojną polską" była kampania 1806–1807 w wojnie z IV koalicją antyfrancuską, w wyniku której powstało Księstwo Warszawskie. zob. Mikaberidze, s. 9, Biuletyn Wielkiej Armii.
  19. ↑ "Pierwszą wojną polską" była kampania 1806–1807 w wojnie z IV koalicją antyfrancuską, w wyniku której powstało Księstwo Warszawskie. zob. Mikaberidze, s. 9, Biuletyn Wielkiej Armii.
  20. ↑ Clodfelter 2017.
  21. ↑ ۲۱.۰۰ ۲۱.۰۱ ۲۱.۰۲ ۲۱.۰۳ ۲۱.۰۴ ۲۱.۰۵ ۲۱.۰۶ ۲۱.۰۷ ۲۱.۰۸ ۲۱.۰۹ ۲۱.۱۰ ۲۱.۱۱ ۲۱.۱۲ ۲۱.۱۳ ۲۱.۱۴ ۲۱.۱۵ ۲۱.۱۶ ۲۱.۱۷ ۲۱.۱۸ ۲۱.۱۹ ۲۱.۲۰ ۲۱.۲۱ ۲۱.۲۲ ۲۱.۲۳ ۲۱.۲۴ ۲۱.۲۵ ۲۱.۲۶ ۲۱.۲۷ ۲۱.۲۸ ۲۱.۲۹ ۲۱.۳۰ ۲۱.۳۱ ۲۱.۳۲ ۲۱.۳۳ ۲۱.۳۴ ۲۱.۳۵ ۲۱.۳۶ ۲۱.۳۷ ۲۱.۳۸ ۲۱.۳۹ ۲۱.۴۰ ۲۱.۴۱ ۲۱.۴۲ ۲۱.۴۳ ۲۱.۴۴ ۲۱.۴۵ ۲۱.۴۶ ۲۱.۴۷ ۲۱.۴۸ ۲۱.۴۹ ۲۱.۵۰ ۲۱.۵۱ ۲۱.۵۲ ۲۱.۵۳ ۲۱.۵۴ ۲۱.۵۵ ۲۱.۵۶ ۲۱.۵۷ ۲۱.۵۸ ۲۱.۵۹ ۲۱.۶۰ ۲۱.۶۱ ۲۱.۶۲ ۲۱.۶۳ ۲۱.۶۴ ۲۱.۶۵ ۲۱.۶۶ ۲۱.۶۷ ۲۱.۶۸ ۲۱.۶۹ ۲۱.۷۰ ۲۱.۷۱ ۲۱.۷۲ ۲۱.۷۳ ۲۱.۷۴ ۲۱.۷۵ ۲۱.۷۶ ۲۱.۷۷ ۲۱.۷۸ Riehn 1991.
  22. ↑ The Wordsworth Pocket Encyclopedia, page 17, Hertfordshire 1993.
  23. ↑ Bodart 1916.
  24. ↑ Fierro; Palluel-Guillard; Tulard, p. 159–61.
  25. ↑ Illustrated History of Europe: A Unique Guide to Europe's Common Heritage (1992) p. 282
  26. ↑ McLynn, Frank, pp. 490–520.
  27. ↑ Dariusz Nawrot, Litwa i Napoleon w 1812 roku, Katowice 2008, pp. 58–59.
  28. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  29. ↑ Dariusz Nawrot: Litwa i Napoleon w 1812 roku, Katowice 2008, str. 58–59.
  30. ↑ ارمند قالینکورٹ: "ماسکو وچ 1812 دے مہم د‏‏ی یاداں" ، گڈاسک 2006 ، پی پی 104-105۔
  31. ↑ ۳۱.۰۰ ۳۱.۰۱ ۳۱.۰۲ ۳۱.۰۳ ۳۱.۰۴ ۳۱.۰۵ ۳۱.۰۶ ۳۱.۰۷ ۳۱.۰۸ ۳۱.۰۹ ۳۱.۱۰ ۳۱.۱۱ ۳۱.۱۲ ۳۱.۱۳ ۳۱.۱۴ ۳۱.۱۵ ۳۱.۱۶ ۳۱.۱۷ ۳۱.۱۸ ۳۱.۱۹ ۳۱.۲۰ ۳۱.۲۱ ۳۱.۲۲ ۳۱.۲۳ ۳۱.۲۴ ۳۱.۲۵ ۳۱.۲۶ ۳۱.۲۷ ۳۱.۲۸ ۳۱.۲۹ ۳۱.۳۰ ۳۱.۳۱ ۳۱.۳۲ Mikaberidze 2016.
  32. ↑ ۳۲.۰۰ ۳۲.۰۱ ۳۲.۰۲ ۳۲.۰۳ ۳۲.۰۴ ۳۲.۰۵ ۳۲.۰۶ ۳۲.۰۷ ۳۲.۰۸ ۳۲.۰۹ ۳۲.۱۰ ۳۲.۱۱ ۳۲.۱۲ ۳۲.۱۳ ۳۲.۱۴ ۳۲.۱۵ ۳۲.۱۶ ۳۲.۱۷ ۳۲.۱۸ ۳۲.۱۹ ۳۲.۲۰ ۳۲.۲۱ ۳۲.۲۲ Elting 1997.
  33. ↑ Professor Saul David (9 February 2012). "Napoleon's failure: For the want of a winter horseshoe". https://www.bbc.co.uk/news/magazine-16929522. Retrieved on
    9 February 2012. 
  34. ↑ Discussed at length in Edward Tufte, The Visual Display of Quantitative Information (London: Graphics Press, 1992)
  35. ↑ ۳۵.۰۰ ۳۵.۰۱ ۳۵.۰۲ ۳۵.۰۳ ۳۵.۰۴ ۳۵.۰۵ ۳۵.۰۶ ۳۵.۰۷ ۳۵.۰۸ ۳۵.۰۹ ۳۵.۱۰ ۳۵.۱۱ ۳۵.۱۲ ۳۵.۱۳ ۳۵.۱۴ ۳۵.۱۵ ۳۵.۱۶ ۳۵.۱۷ ۳۵.۱۸ ۳۵.۱۹ ۳۵.۲۰ ۳۵.۲۱ ۳۵.۲۲ ۳۵.۲۳ ۳۵.۲۴ ۳۵.۲۵ ۳۵.۲۶ ۳۵.۲۷ ۳۵.۲۸ ۳۵.۲۹ Lieven 2010.
  36. ↑ ۳۶.۰ ۳۶.۱ Helmert/Usczek: Europäische Befreiungskriege 1808 bis 1814/15, Berlin 1986
  37. ↑ August 26 in the جولینی تقویم then used in Russia.
  38. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  39. ↑ August 26 in the جولینی تقویم then used in Russia.
  40. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  41. ↑ George Nafziger, "Rear services and foraging in the 1812 campaign: Reasons of Napoleon's defeat" (Russian translation online) Archived 2017-08-25 at the وے بیک مشین
  42. ↑ Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Bd. 26, Leipzig 1888 سانچہ:In lang
  43. ↑ ۴۳.۰ ۴۳.۱ ۴۳.۲ ۴۳.۳ Zamoyski 2005.
  44. ↑ Ten Years' Exile, p. 350-352
  45. ↑ Ten Years' Exile, p. 350-352
  46. ↑ "Napoleon-1812". https://web.archive.org/web/20170705163120/http://napoleon-1812.nl/english.php. Retrieved on
    14 October 2015. 
  47. ↑ ۴۷.۰ ۴۷.۱ Zamoyski 2004.
  48. ↑ Mark Edward Hay. "The Dutch Experience and Memory of the Campaign of 1812: a Final Feat of Arms of the Dutch Imperial Contingent, or: the Resurrection of an Independent Dutch Armed Forces?". https://www.academia.edu/6264505. Retrieved on
    14 October 2015. 
  49. ↑ "Fighting the Russians in Winter: Three Case Studies". ریاستہائے متحدہ آرمی کمانڈ اینڈ جنرل اسٹاف کالج. https://web.archive.org/web/20060613235213/http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/Chew/CHEW.asp. Retrieved on
    March 31, 2006. 
  50. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  51. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  52. ↑ Hourtoulle 2001.
  53. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  54. ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  55. ↑ ۵۵.۰ ۵۵.۱ ۵۵.۲ Stahel 2010.

نوٹ

سودھو

کتابیات

سودھو
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: French invasion of Russia
Page سانچہ:Refbegin/styles.css has no content.
  • Bodart, G. (1916). Losses of Life in Modern Wars, Austria-Hungary; France. ISBN 978-1-371-46552-0. 
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Clodfelter, M. (2017). Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia of Casualty and Other Figures, 1492–2015, 4th, Jefferson, North Carolina: McFarland. ISBN 978-0-7864-7470-7. 
  • Elting, J. (1997). Swords Around a Throne: Napoleon's Grande Armée. New York: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-80757-2. 
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • (2016) Napoleon and the Operational Art of War. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-27034-3. 
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • (2010) Operation Barbarossa and Germany's Defeat in the East, Third Printing, Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-76847-4. 
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.

ہور پڑھیاں

سودھو
Page سانچہ:Refbegin/styles.css has no content.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.)review)
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found. (Russian translation online) Archived 2017-08-25 at the وے بیک مشین
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.

روسی مطالعہ

سودھو

بنیادی ماخذ

سودھو
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.

باہرلے جوڑ

سودھو

روسی علوم

سودھو

بنیادی ذرائع

سودھو
  • Austin, Paul Britten (1996), 1812: The Great Retreat: told by Survivors
  • Brett-James, Antony (1967), 1812: Eyewitness accounts of Napoleon's defeat in Russia

سانچہ:Napoleonic Wars

"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=روس_اُتے_فرانسیسی_حملہ&oldid=645782" توں لیا