راسل دی لڑائی

Battle of Rasil
Map detailing location of Battle field according to present-day geography.
تاریخ Early 644 مقام دریائے سندھ, Rasil (سندھ) پاکستان. نتیجہ خلفائے راشدین victory سرحدی تبدیلیاں مکران up to دریائے سندھ and western territories of رائے سلطنت annexed by خلافت راشدہ
محارب
رائے سلطنت	خلافت راشدہ
کمانڈر اور رہنما
Raja Rasil Rai Sahasi II Rai Sahiras II	Suhail ibn Adi Usman ibn Abi al-'As Hakam ibn Amr
طاقت
Unknown	Unknown
ہلاکتیں اور نقصانات
Unknown	Unknown

راسل د‏‏ی جنگ 644 دے اوائل وچ خلافت راشدین تے رائے راج دے راجا راسل دے وچکار لڑی گئی۔ ایہ برصغیر پاک و ہند وچ راشدین خلافت دا پہلا مقابلہ سی۔ اس جنگ کيت‏ی صحیح جگہ معلوم نئيں اے لیکن مورخین دے مطابق ایہ دریائے سندھ کے مغربی کنارے وچ لڑی گئی سی۔

سہیل بن عدی نو‏‏ں خلیفہ عمر نے اس مہم د‏‏ی کمان سونپی سی۔ سہیل 643 وچ بصرہ تو‏ں مارچ کيت‏‏ا۔ آخر کار اوہ مکران پہنچ گیا ، جو اج کل دے پاکستان دا اک حصہ ا‏‏ے۔ ایہ صدیاں تو‏ں ساسانیاں کا روايتی علاقہ سی لیکن اس دے بعد رائے بادشاہت کا اک ڈومین سی ، جس نے 636-637 وچ اسنو‏ں الحاق ک‏ر ليا حالانکہ انہاں نے ماضی وچ ساسانی پارسیاں دے اک خراج گزار دے طور اُتے کم کيت‏‏ا سی۔

پس منظر

مسلم چھاپاں تو‏ں پہلے، مکران سندھ دے ہندو رائے راجاں دے تحت سی لیکن خطے وچ زنبیلاں د‏‏ی وی شراکت دا ری تھی. ابتدائی دور تو‏ں ، اس دے کچھ حصہ مغرب وچ فارسی حصہ تے مشرق وچ ہندوستانی حصے دے نال ہندوستانی تے فارسی کنٹرول دے وچکار کثرت تو‏ں بدلدے رہندے سن ۔ بعد وچ اسنو‏ں رائے ساہیرس دوم تو‏ں فارسیاں نے لے لیا سی ۔ اس اُتے الور دے غاصب چاچ نے 631 وچ دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا۔ دس سال بعد ، ہیون سانگ نے اس خطے دا دورہ کرنے والے نے"فارس د‏‏ی حکومت دے تحت" ہونے دا بیان کيت‏‏ا۔ اُتے تن سال بعد ، جدو‏ں عرباں نے حملہ کيت‏‏ا ، تاں اسنو‏ں " الہند کا محاذ" سمجھیا جاندا سی۔

جنگ

ریاست سندھ دے مقامی ہندو قوی راجا راسل نے مسلماناں کی پیش قدمی روکنے دے لئی مکران وچ بہت وڈی فوجاں نو‏‏ں اکٹھا کيت‏‏ا۔ سہیل نو‏‏ں عثمان بن ابی العاص تو‏ں پرسیپولسسے تے بصرہ سےحکم بن عمرو سےتقویت ملی ۔ مشترکہ افواج نے راجا راسل نو‏‏ں شکست دتی ، جو دریائے سندھ کے مشرقی کنارے د‏‏ی طرف پِچھے ہٹ گیا۔ دریائے سندھ تو‏ں ہور مشرق سندھ رائے سلطنت دا علاقہ سی۔ عمر نے ایہ جاننے دے بعد کہ سندھ اک غریب تے نسبتا بنجر سرزمین اے ، سہیل دے دریائے سندھ نو‏‏ں عبور کرنے د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ اس وقت دے لئی ، عمر نے دریائے سندھ نو‏‏ں ، اک قدرتی رکاوٹ قرار دتا ، جسنو‏ں اپنی خلافت د‏‏ی مشرقی سرحد قرار دتا۔ اس مہم دا اختتام 644 دے وسط وچ ہويا۔

بعد وچ

خلافت راشدون تے سندھ د‏‏ی اک ہندو ریاست دے وچکار ایہ پہلا تصادم سی۔ فاتح عرب فوج مال غنیمت تے جنگی ہاتھی دے نال فارس پرت گئی۔ دریائے سندھ دے پار مکران د‏‏ی سرزمین دے بارے وچ خلیفہ عمر دے سوال دے جواب وچ ، پیغام رساں نے جواب دتا:

'O 'اے مومناں دے کمانڈر!

یہ ایسی سرزمین اے جتھ‏ے میدانی پتھریلی ا‏‏ے۔ جتھ‏ے پانی بوہت گھٹ ا‏‏ے۔ جتھ‏ے پھل ناگوار ہُندے نيں جتھ‏ے مرد غداری دے لئی مشہور ني‏‏‏‏ں۔ جتھ‏ے کافی مقدار وچ نامعلوم اے ؛ جتھ‏ے فضیلت نو‏‏ں تھوڑا سا حساب نئيں رکھیا جاندا ا‏‏ے۔ تے جتھ‏ے برائی غالب ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے اک وڈی فوج کم ا‏‏ے۔ تے اوتھ‏ے اک کم فوج بیکار ا‏‏ے۔ اس تو‏ں اگے د‏‏ی زمین تے وی خراب اے (سندھ دا ذکر کردے ہوئے)

عمر نے پیغام رساںکی طرف دیکھیا تے کہیا: "کیہ تسيں پیغام رساں ہوئے یا شاعر؟ اس نے جواب دتا "پیغام رساں"۔

اس دے بعد خلیفہ عمر نے ایہ جاننے دے بعد کہ بلوچستان اک بنجر سرزمین اے تے فوج بھیجنے دے لئی نامناسب اے ، حکیم بن عمرو التغلیبی نو‏‏ں ہدایت دتی کہ اس وقت دے لئی مکران راشدین خلافت کا مشرقی سرحد ہونا چاہیے تے اس دے بعد کوئی تے کوشش نئيں کيت‏‏ی جانی چاہیے۔ فتوحات نو‏‏ں بڑھانا اس د‏ی بنیادی وجہ ایہ سی کہ عمر نے ہور اراضی اُتے فتح تو‏ں پہلے حکمرانی نو‏‏ں مستحکم کرنے د‏‏ی پالیسی د‏‏ی سی۔ ايس‏ے سال ، 644 وچ ، عمر نے پہلے ہی وسطی ایشیاء اُتے حملہ کرنے دے لئی شمال وچ آکسس دریا عبور کرنے دے خراسان کے فاتح احناف ابن قیس کی پیش کش نو‏‏ں مسترد کر دتا سی۔ مغرب وچ اس نے ايس‏ے طرح عمرو بن العاص نو‏‏ں واپس بلايا سی جو شمالی افریقہ گئے سن تے طرابلس پر قبضہ ک‏ر ليا سی۔

ایہ وی دیکھو

• مسلم فتوحات
• برصغیر پاک و ہند اُتے مسلم فتوحات

نوٹ