حضرت دانیال علیہ السلام
حضرت دانیال علیہ السلام | |
---|---|
جم |
|
وفات |
|
باب ادب | |
ترمیم |
بنی اسرائیل دی طرف مبعوث اک پیغمبر۔ عنفوان شباب وچ جنگی قیدی دی حیثیت توں بابل گئے۔ جتھے آپ نوں شاہی خدمات اُتے مامور کیتا گیا۔ فقید المثال ذہانت و قابلیت دی بنا اُتے رفتہ رفتہ بلند ترین مناصب اُتے پہنچے۔ بادشاہ بیلشضّر دے دور وچ دیوار اُتے جو پیشن گوئی نوشتۂ دیوار لکھی گئی سی، اس دا ترجمہ آپ نے کیتا تے دسیا کہ اس دی حکومت تباہ و برباد ہوئے جائے گی۔ آپ دی کامیابی توں بعض درباری حسد کرنے لگے تے انھاں نے بادشاہ وقت نوں آپ توں بدظن کرکے آپ نوں تبدیلی مذہب دا حکم دلوایا۔ حضرت دانیال نے انکار کر کیتا۔ تاں آپ نوں شیراں دے پنجراں وچ سُٹ دیاگیا۔ مگر خدا دی قدرت توں شیراں نے آپ نوں کوئی نقصان نئيں پہنچایا۔ آپ فارس دے بادشاہ سائرس اعظم دے ہمعصر سن ۔
سیرت الانبیاء سیریز دا ایہ مضمون شیخ الحدیث والتفسیر، مفتی ابو صالح محمد قاسم عطاری دامت برکاتہم العالیہ دا تحریر کردہ اے ، آپ لکھدے نيں کہ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام بنی اسرائیل دے انبیا وچوں نيں۔جدوں بخت نصر نے حملہ کر کے بنی اسرائیل نوں قتل و قید کيتا تاں آپ عَلَیْہِ السَّلَام وی قید ہونے والےآں وچ شامل سن ۔آپ دی تبلیغ و نصیحت توں بنی اسرائیل اپنی بد اعمالی توں تائب ہوئے تاں اللہ تعالیٰ نے بنی اسرائیل نوں دوبارہ غلبہ عطا فرما دتا۔قرآن کریم وچ آپ عَلَیْہِ السَّلَام دا تذکرہ صراحت دے نال موجود نئيں اے ،البتہ احادیث و آثار وغیرہ وچ آپ عَلَیْہِ السَّلَام دا مختصر ذکر خیر ملدا اے،
ولادت:
سودھوجس علاقے وچ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دی ولادت ہوئی اس دے بادشاہ نوں نجومیاں نے دسیا: اج دی رات تیری سلطنت وچ فلاں فلاں اوصاف والا اک ایسا بچہ پیدا ہوئے گا جو تیری سلطنت نوں تباہ و برباد کر دے گا۔ایہ سن کر بادشاہ نے قسم کھادی کہ اوہ اج دی رات پیدا ہونے والے ہر بچے نوں قتل کر دے گا۔جدوں حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دی ولادت ہوئی تاں بادشاہ دے سپاہیاں نے آپ عَلَیْہِ السَّلَام نوں پھڑ کر شیر دی کچھار وچ ڈال دتا لیکن قدرتِ الٰہی توں شیرو ں نے آپ عَلَیْہِ السَّلَام نوں کچھ وی نہ کہیا بلکہ شیر تے شیرنی آپ عَلَیْہِ السَّلَام دے مبارک تلوے چاٹتے رہے آپ عَلَیْہِ السَّلَام دی والدہ (گھبرائی ہوئی) کچھار دے پاس آئیاں تاں آپ نے دیکھیا کہ شیر تے شیرنی میرے نور نظر دے تلوے چاٹ رہے نيں (تو ایہ دیکھ کے آپ مطمئن تے اُتے سکون ہو گئياں )یاں اللہ تعالیٰ نے آپ عَلَیْہِ السَّلَام نوں قتل توں نجات بخشی ایتھے تک دے آپ عَلَیْہِ السَّلَام جوانی دی عمر نوں پہنچ گئے۔[۱]
حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دی انگوٹھی:
سودھوآپ عَلَیْہِ السَّلَام دے پاس اک انگوٹھی سی جس دے نگینے اُتے دو شیراں دی تصویر سی، درمیان وچ اک شخص سن جنہاں دے تلوے شیر چاٹ رہے سن ۔حضرت ابو موسیٰ اشعری رَضِیَ اللہُ عَنْہ نے جدوں تُستَر شہر فتح کيتا تاں اوتھے توں آپ نوں ایہ انگوٹھی وی ملی، اس دے بارے وچ اوتھے دے اہل علم توں پُچھیا تاں انہاں نے کہیا:اس انگوٹھی دے نگینے اُتے اللہ تعالیٰ نے حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام اوران دے تلوے چاٹنے والے دو شیراں دی صورت نقش فرما دتی سی تاکہ اللہ تعالیٰ دا ایہ انعام ہمیشہ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دے پیش نظر رہے۔ [۲]
قصص الانبیاء وچ انگوٹھی دا تذکرہ
سودھوابن کثیر اپنی تحریر قصص الانبياء وچ لکھدے نيں کہ
“ | حضرت ابو موسیٰ اشعری رضی اللہ عنہ انہاں نوں دفن کردے وقت ایہ انگوٹھی انہاں دے نیڑے توں حاصل کيتی تھی۔حضرت ابو موسیٰ اشعری نے اس علاقے دے علماء توں اس انگوٹھی دے نقش دے متعلق پُچھیا تاں انہاں نے دسیا کہ ”دانیال علیہ السلام جس ملک وچ پیدا ہوئے اوتھے دے بادشاہ دے پاس نجومی آئے تے کہیا کہ اک بچہ پیدا ہوئے گا جو تیری بادشاہت نوں تباہ وبرباد کردے گا۔ بادشاہ نے کہیا کہ خدا دی قسم اس رات جو وی بچہ پیدا ہوئے گا اسنوں قتل کر دتا جائے گا۔دانیال علیہ السلام پیدا ہوئے تاں انہاں لوکاں نے دانیال نوں پھڑ کر شیراں دی کچھار وچ سُٹ دتا شیرنی تے شیر رات دن دانیال نال پیار کردے رہے تے انہاں نوں چاٹتے رہے تے انہاں نوں کچھ نقصان نہ پہنچایا انہاں دی والدہ محترمہ تشریف لائاں تاں دیکھیا شیر تے شیرنی انہاں نوں چاٹ رہے نيں“ اس طرح دانیال نوں اللہ نے محفوظ رکھیا۔ ایتھے تک کہ آپ اس مقام ومرتبہ اُتے پہنچے جو انہاں دے لئی اللہ نے لوح محفوظ وچ لکھیا ہويا تھا۔ | ” |
حلیہ و ہیئت
سودھوابو العالیہ توں صحیح سند دے نال مروی اے کہ” دانیال دی ناک اک بالشت لمبی تھی“ ايسے طرح انس بن مالک توں صحیح سند توں مروی اے ”ان دی ناک اک ہتھ لمبی سی اس لحاظ توں احتمال اے کہ دانیال علیہ السلام اس زمانے توں وی پہلے کِسے دور دے انبیا علیہم السلام وچوں اک نبی نيں“[۳]
محمدﷺ دی دانیال نوں دفن کرنے دی ہدایت تے دفن کرنے والے دے لئی خوشخبری
سودھو” | وقد قال أبو بكر بن أبي الدنيا حدثنا أبو بلال محمد بن الحارث بن عبد اللہ بن أبي بردة بن أبي موسى الأشعري، حدثنا أبو محمد القاسم بن عبد اللہ، عن أبي الأشعث الأحمري، قال: قال رسول اللہ صلى اللہ عليہ وسلم: إن دانيال دَعا ربہ عز وجل أن تدفنہ أمة مُحمد۔[۴]
ترجمہ: |
“ |
ابو موسیٰ اشعری فرماندے نيں کہ
“ | جدوں ميں نے شہر تستر فتح کیتا تاں ميں نے دانیال علیہ السلام نوں اک تابوت وچ پایا انہاں دی رگاں بالکل صحیح سالم سن انہاں وچ خون جاری سی تے نبی پاک نے فرمایا ہويا سی جو حضرت دانیال علیہ السلام دی قبر بنائے گا اسنوں جنت دی خوشخبری دو۔[۳] | ” |
دانی ایل(دانیال) دی قبر دی سب توں پہلے اطلاع حرقوص العنبری نے دتی سی۔ بعد وچ ابو موسیٰ اشعری نے امیر المؤمنین عمر بن خطاب نوں خط وچ دانیال دی اطلاع دتی جواب وچ عمرِ فاروق نے کہیا کہ خبر دینے والے نوں میری طرف روانہ کر دیؤ تے دانیال علیہ السلام نوں دفن کر دتیاں۔[۳]
امتِ مصطفیٰ دی تعریف:
سودھوحضرت قتادہ رَضِیَ اللہُ عَنْہ فرماندے نيں:سانوں دسیا گیا اے کہ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نے محمد مصطفیٰ صَلَّی اللہُ عَلَیْہِ وَاٰلِہٖ وَسَلَّم دی امت دی تعریف کيتی تے فرمایا:وہ ایسی نماز پڑھنے والے ہون گے کہ جے ویسی نماز حضرت نوح عَلَیْہِ السَّلَام دی قوم پڑھ لیندی تاں اوہ غرق نہ ہو تی ،یا قوم عاد دے لوک پڑھ لیندے تاں انہاں اُتے خشک آندھی دا عذاب نہ بھیجیا جاتایاثمودقبیلے دے لوک پڑھ لیندے تاں انہاں نوں ہولناک چیخ اپنی گرفت وچ نہ لیندی۔حضرت قتادہ رَضِیَ اللہُ عَنْہ فرماندے نيں:(اے مسلمانو!)نماز پڑھنا تسيں اُتے لاز م اے کیونجے ایہ اہلِ ایمان دے اچھے اخلاق وچوں اک خُلق وی اے (در منثور،معارج،تحت الاٰیة:22، 23، 8/284.)
بنی اسرائیل دا پہلا فساد تے اس دا انجام:
سودھوتورات وچ بنی اسرائیل نوں بتا دتا گیا سی کہ ترجمہ:ضرور تسيں زمین وچ دومرتبہ فساد کرو گے تے تسيں ضرور وڈا تکبرکرو گے۔(پ15،بنی اسرائیل:4) چنانچہ جدوں پہلے فساد دا وقت آیا تواس دا ظہور ایويں ہويا کہ بنی اسرائیل تورات دے احکام دی مخالفت کرنے لگے، اطاعتِ الٰہی توں منہ موڑ لیا،غرور و تکبر تے کمزوراں اُتے ظلم و ستم شروع کر دتا تے انبیاِ کرام عَلَیْہِ السَّلَام نوں شہید کرنے لگے۔ اللہ تعالیٰ نے اس دی سزا وچ شہر بابل دے ظالم و جابر حکمران بخت نصر نوں بنی اسرائیل اُتے مسلط کر دتا،اس نے بنی اسرائیل دے علما نوں قتل کيتا ، تورات نوں جلایا ، مسجد بیت المقدس نوں خراب تے ویران کيتا تے بنی اسرائیل دے ستّر ہزارافراد نوں گرفتار کر ليا۔اس واقعہ دا ذکر قرآن پاک وچ انہاں لفظاں توں کيتا گیا اے : ترجمہ:فیر جدوں انہاں دو مرتبہ وچوں پہلی بار دا وعدہ آیا تواساں تسيں اُتے اپنے بندے بھیجے جو سخت لڑائی والے سن تاں اوہ شہراں دے اندر تواڈی تلاش کےلئے گھس گئے تے ایہ اک وعدہ سی جسنوں پورا ہونا سی۔(پ15،بنی اسرائیل:5. )
حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام تے دو شیر:
سودھوحضرت علی کَرَّمَ اللہُ وَجْہَہُ الْکَرِیْم فرماندے نيں:بخت نصر حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دے پاس آیا تاں انہاں نوں وی قید وچ ڈالنے دا حکم دتا،فیر اس نے دو شیر منگوائے جنہاں نوں اک خشک کنويں وچ پھینکا تے حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نوں وی ايسے کنويں وچ ڈال کر اُتے توں کنويں دا منہ بند کر دتا، فیر پنج دن بعد اسنوں کھولیا تاں ایہ دیکھ کے حیران رہ گیا کہ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام کھڑے ہو کے نماز ادا فرما رہے نيں تے دونے شیر کنويں دے اک کونے وچ بیٹھے نيں ، انہاں شیراں نے حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نوں کچھ وی نہ کہیا۔بخت نصر نے کہیا:مینوں بتاواں کہ آپ نے کيتا پڑھیا جس توں ایہ شیر آپ توں دور رہے۔ارشاد فرمایا: ميں نے ایہ کہیا سی: تمام تعریفاں اس اللہ تعالیٰ دے لئی نيں جو اپنا ذکر کرنے والے نوں بھولتا نئيں۔سب تعریفاں اس اللہ تعالیٰ دے لئی نيں جو اسنوں نا مراد نئيں کردا جس نے اسنوں پکاریا۔ ہر تعریف اس اللہ تعالی دے لئی اے جواپنے اُتے بھروسا کرنے والے نوں کسی تے دے سپرد نئيں کردا۔ ہر تعریف اس اللہ تعالیٰ دے لئی اے جو ساڈی تمام کوششاں ناکام ہونے دے باوجود وی ساڈی امیداں دا مرکز اے ۔تمام تعریفاں اس اللہ دے لئی نيں جو اس وقت وی ساڈی امید گاہ ہو توں اے جدوں اسيں اپنے اعمال دے سبب برے گماناں وچ مبتلا ہو جاندے نيں۔ سب تعریفاں اس اللہ تعالیٰ دے لئی نيں جو ساڈے کرب و الم دے لمحات وچ ساڈی تکلیف دور کر دیندا اے ۔سبھی تعریفاں اس اللہ تعالیٰ دے لئی نيں جو نیکی دا بہترین صلہ عطا فرماندا اے۔ تمام تعریفاں اس اللہ تعالیٰ دے لئی نيں جو صبر دی جزا نجات دی صورت وچ عطا کردا اے۔(موسوعة ابن ابی الدنیا،کتاب الشکر لله عزوجل،الجزء الثانی ، 1/522، حدیث:173.)
حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دے لئی کھانے دا انتظام:
سودھوجب اس کنويں وچ آپ عَلَیْہِ السَّلَام نوں بھکھ پیاس محسوس ہوئی تاں اللہ تعالیٰ نے ملک شام وچ حضرت ارمیا عَلَیْہِ السَّلَام نوں وحی فرمائی کہ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دے لئی کھانے پینے دا انتظام کرن، انہاں نے عرض کيتی: اے میرے رب! وچ ارضِ مقدس وچ ہاں جدوں کہ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام عراق دے شہر بابل وچ نيں۔اللہ تعالیٰ نے وحی فرمائی: اساں جس چیز دا حکم دتا اے اسنوں تیار کرو، اسيں اسنوں بھیج دین گے جو توانوں تے تواڈے تیار کردہ کھانے پینے دے سامان نوں اٹھا کے بابل پہنچیا دے۔چنانچہ جدوں حضرت ارمیا عَلَیْہِ السَّلَام نے کھانا تیار کر لیاتواللہ تعالیٰ نے اک فرشتہ بھیجیا جس نے حضرت ارمیا عَلَیْہِ السَّلَام تے آپ دے تیار کردہ کھانے پینے دی چیزاں نوں کنويں دے کنارےپر پہنچیا دتا۔گڑھے دے کنارے اُتے کسی دی موجودگی دا احساس ہويا تاں حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نے پُچھیا: کون اے ؟ آپ عَلَیْہِ السَّلَام نے فرمایا: وچ ارمیا ہون۔ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نے فرمایا: کِداں آنا ہويا؟ فرمایا: مینوں اللہ تعالیٰ نے بھیجیا اے۔ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نے پُچھیا: میرے رب نے مینوں یاد کيتا اے ؟حضرت ارمیا عَلَیْہِ السَّلَام نے جواب دتا: جی ہاں۔ ( موسوعة ابن ابی الدنیا،کتاب القناعة والتعفف، باب انزال الحاجة بالله تعالٰی…الخ ، 2/284، حدیث:147.)
حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دے مکاشفات تے خواباں دی تعبیر:
سودھوآپ عَلَیْہِ السَّلَام کشف وچ اعلیٰ مقام تے خواب دی تعبیر بیان کرنے وچ بہت مہارت رکھدے سن ۔عہد نامہ قدیم وچ وی آپ عَلَیْہِ السَّلَام دے مکاشفات اورخواباں دی تعبیر دا ذکر موجود اے جنہاں وچوں اک خواب دا خلاصہ ایہ اے کہ بابل دے بادشاہ بخت نصر نے اک پریشان کن خواب دیکھیا تے صبح اٹھا تاں اسنوں اوہ خواب وی یاد نہ رہیا جس توں اوہ ہور پریشان ہو گیا۔ بادشاہ نے حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام توں پُچھیا: کیہ تسيں مینوں میرا خواب تے اس دی تعبیر بتا سکدے نيں۔ حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نے فرمایا:اے بادشاہ !تو جس راز دے بارے وچ پوچھ رہیا اے اسنوں کوئی دانش مند،جادو گر تے نجومی نئيں بتا سکدا۔ہاں!آسمان دا مالک ایسا خدا اے جو پوشیدہ رازکو ظاہر کردا اے ۔اس خدا نےبخت نصر نوں اس دے خواب وچ اوہ بتادتا جو ہونے والا اے ۔اے بادشاہ! تاں اپنے بستر اُتے لیٹے مستقبل دے بارے وچ سوچ رہیا تھا(اسی حال وچ تینوں نیند آگئی )اور پوشیدہ چیزاں نوں ظاہر کرنے والے خدا نے تینوں اوہ کچھ دکھا دتا جو مستقبل وچ ہونے والا اے ۔خدا نے اوہ راز مینوں وی بتا دتا اے ۔اے بادشاہ!خواب وچ تاں نے اپنے سامنے اک وڈی مورتی کھڑی دیکھی۔ایہ بہت وڈی،چمکدار اورہیبت ناک تھی۔اس دا سر خالص سونے کا،سینہ تے بازو چاندی دے ،پیٹ تے راناں تانبے دی بنی ہوئیاں سن۔اس دی پنڈلیاں لوہے دی جدوں کہ قدم لوہے تے مٹی توں بنے سن ۔جدوں تسيں اس مورتی دی جانب دیکھ رہے سن تاں تواڈی نظراں دے سامنے پتھر دا اک ٹکڑا گر پيا حالانکہ اسنوں کسی شخص نے کٹیا نئيں تھا۔فیر اوہ ٹکڑا اس مورتی دے پیراں توں ٹکرایا تاں پیر ٹکڑےآں وچ بٹ گئے۔فیر مٹی، تانبا،چاندی تے سونا وی چور چور ہو گئے ،اس مورتی دے ٹکڑے کھیت وچ بھونال کيتی مانند پئے سن ،فیر ہويا انہاں ٹکڑےآں نوں اڑا کر لے گئی تے اوتھے کچھ وی نہ بچا۔فیر پتھر دا اوہ ٹکڑا اک وڈے پہاڑ دی شکل وچ بدل گیا تے ساری زمین اُتے چھا گیا۔اے بادشاہ! ایہ تاں رہیا تواڈا خواب تے ہن اسيں توانوں اس دی تعبیر دسدے نيں۔اے بادشاہ! توانوں آسمان دے مالک خدا نے سلطنت، اختیار، شان و شوکت تے قوت عطا کيتی اے ۔تم جنگل دے جانوراں تے پرندےآں اُتے حکومت کردے ہو خواہ اوہ کدرے وی ہو ں۔اے بادشاہ!اس مورتی دی اُتے جو سونے دا سر سی اس توں مراد تسيں ہو۔چاندی دے حصے توں مراد تواڈے بعد آنے والی سلطنت اے جو تواڈی سلطنت دی طرح وڈی نہ ہوئے گی۔اس دے بعد اک تیسری سلطنت آئے گی جو ساری زمین اُتے حکومت کرے گی۔تانبے دے حصے توں اس سلطنت دی طرف اشارہ اے ۔اس دے بعد اک چوتھی حکومت آئے گی جو لوہے دی مانند مضبوط ہوئے گی ،جداں لوہے توں چیزاں ٹُٹ کے چکنا چور ہو جاندیاں نيں ایداں دے ہی ایہ چوتھی حکومت دوسری سلطنتاں دے ٹکڑے کر کے انہاں نوں کچل ڈالے گی۔اور جو تونے مورتی دے پیر لوہے تے مٹی توں بنے دیکھے، اس توں مراد ایہ اے کہ چوتھی حکومت اک تقسیم شدہ حکومت ہوئے گی۔اس حکومت دا کچھ حصہ تاں لوہے دی مانند مضبوط ہوئے گا تے کچھ مٹی دی طرح کمزور۔تم نے جو لوہے نوں مٹی توں ملیا ہويا دیکھیا،اس توں مراد ایہ اے کہ جداں لوہا تے مٹی کدی آپس وچ مل نئيں سکدے ايسے طرح چوتھی حکومت دے لوکاں وچ باہمی ہم آہنگی نہ ہوئے گی۔انہاں دناں وچ آسمان دا مالک خدااک سلطنت قائم فرمائے گاجو ہمیشہ ہمیشہ رہے گی،اس وچ تبدیلی تے زوال نہ آئے گا۔ایہ تمام ملکاں تے انہاں دے بادشاہاں اُتے غالب آ کے انہاں دی حکومتاں دا خاتمہ کر دے گی تے قیامت تک قائم رہے گی۔ایہ اس پتھر دی تعبیر اے جسنوں تاں نے پہاڑ توں کسی توڑنے والے دے بغیرٹوٹتے دیکھیا ایتھے تک کہ اس نے لوہے ، تانبے اورچاندی سونے نوں چکنا چور کر دتا۔( عہد نامہ قدیم ،ص872،871،ملخصاً۔)
بنی اسرائیل دی توبہ تے دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دی حکمرانی :
سودھوبنی اسرائیل نے طویل عرصے تک بخت نصر دا ظلم و ستم تے قید و بند دی صعوبتاں برداشت کيتياں ،فیر اک وقت ایسا آیا کہ ایہ لوک سچے دل توں رب تعالیٰ دی بارگاہ وچ اپنی نافرمانیاں اُتے معافی دے طلبگار ہوئے ، اپنے گناہاں توں توبہ دی اورتکبر و فساد توں باز آ گئے تاں اللہ تعالیٰ نے انہاں اُتے ایويں کرم فرمایا کہ انہاں نوں اپنے اُتے مسلط لوکاں اُتے غلبہ عطا کر دتا ، مال و دولت اوران دے بیٹےآں توں انہاں دی مدد فرمائی تے انہاں دی تعداد نوں ودھیا دتا۔ارشاد باری تعالیٰ اے: ترجمہ: فیر اساں تمہاراغلبہ انہاں اُتے اُلٹ دتا تے مالاں تے بیٹےآں دے نال تواڈی مدد کيتی تے اساں تواڈی تعداد وی زیادہ کردتی۔اگر تسيں بھلائی کرو گے تاں تسيں اپنے لئی ہی بہتر کرو گے تے جے تسيں برا کرو گے تاں تواڈی جاناں کےلئے ہی ہوئے گا۔(پ15،بنی اسرائیل:6، 7) اس غلبے دی صورت ایويں ہوئی کہ جدوں ملک فارس دے اک بادشاہ نے بابل اُتے حملہ کيتا اوربخت نصر دی فوجاں نوں شکست دے کے بابل فتح کر ليا۔اللہ تعالیٰ نے ا س بادشاہ دے دل وچ بنی اسرائیل دے لئی شفقت ڈال دتی چنانچہ اس نے انہاں نوں قید توں آزادکر دتا ، فیر انہاں نوں انہاں دے وطن روانہ کر کے حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نوں انہاں دا بادشاہ مقرر کر دتا۔ (بیضاوی،بنی اسرائیل ،تحت الاٰیة:6، 7، 3/432، 433،ملخصاً.)
حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دی دعا:
سودھوحضرت ابو الاشعث احمری رَضِیَ اللہُ عَنْہ توں روایت اے ،حضور اکرم صَلَّی اللہُ عَلَیْہِ وَاٰلِہٖ وَسَلَّم نے ارشاد فرمایا:بیشک حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نے دعا فرمائی سی کہ انہاں دی تدفین محمد مصطفیٰ صَلَّی اللہُ عَلَیْہِ وَاٰلِہٖ وَسَلَّم دی امت کرے۔(البدایة والنهایة، ذکر شیء من خبر دانیال عليه السلام، 1/492.)
حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام دی تدفین:
سودھوآپ عَلَیْہِ السَّلَام دی ایہ دعا قبول ہوئی تے بعدِ وفات آپ عَلَیْہِ السَّلَام دا جسمِ پاک صحابۂ کرام رَضِیَ اللہُ عَنْہُمْ دے زمانے تک اک تابوت وچ رہیا۔ حضرتانس بن مالک رَضِیَ اللہُ عَنْہ فرماندے نيں:جب صحابہ کرام رَضِیَ اللہُ عَنْہُمْ نے تُسْتَر نوں فتح کيتا تاں اوتھے تابوت وچ اک شخص دا جسم دیکھیا۔ اوتھے دے لوک اس تابوت دے وسیلے توں غلبہ و بارش طلب کيتا کردے سن ۔ حضرت ابوموسیٰ اشعری رَضِیَ اللہُ عَنْہنے امیر المومنین حضرت عمر بن خطاب رَضِیَ اللہُ عَنْہ دی طرف خط لکھیا تے سارا واقعہ سنایا۔حضرت عمر رَضِیَ اللہُ عَنْہ نے جواب وچ لکھیا: ایہ اللہ تعالیٰ دے نبیاں وچوں اک نبی نيں۔ان دے بدن پاک نوں نہ اگ کھاندی اے نہ زمین۔ تسيں تے تواڈا اک ساتھی کوئی ایسی جگہ دیکھو جس دا تسيں دونے دے علاوہ کسی نوں علم نہ ہو، اوتھے اس تابوت نوں دفن کر دو۔چنانچہ حضرت ابو موسیٰ اشعری رَضِیَ اللہُ عَنْہ نے اک گمنام جگہ اُتے انہاں دی تدفین فرما دی۔[۵] اک روایت وچ اے کہ شام دی فتوحات کےدوران ’’تستر‘‘ دے مقام اُتے اسلامی لشکر نوں حضرت دانیا ل عَلَیْہِ السَّلَام دا جسد اطہر ملیا ، انہاں دے جسدِ مبارک دے نال بہت سا مال وی رکھیا ہويا سی تے نال ہی ایہ تحریر تھا’’ جو وی اپنی حاجات دے لیےمخصوص وقت تک ایہ مال لینا چاہے تاں لے لے مگر وقت اُتے واپس کر دے ورنہ اسنوں برص دی بیماری لگ جائےگی۔‘‘ حضرت ابو موسیٰ اشعری رَضِیَ اللہُ عَنْہ (حصولِ برکت دے لئی)ان توں لپٹ گئے تے جسدِ اطہر نوں بوسہ دتا۔ فیر امیر المؤمنین حضرت عمر فاروق رَضِیَ اللہُ عَنْہ نوں انہاں دے بارے وچ اک مکتوب روانہ کيتا۔ آپ رَضِیَ اللہُ عَنْہ نے حکم دتا کہ انہاں نوں غسل وکفن دے کے انہاں دی نماز جنازہ وی ادا کرو تے انہاں نوں اوداں دفناؤ جداں انبیاِ کرام عَلَیْہِمُ السَّلَام دی تدفین کيتی جاندی اے اوران دے نیڑے توں جو مال ملیا اے اسنوں بیت المال وچ جمع کرادو۔ چنانچہ حضرت ابو موسیٰ اشعری رَضِیَ اللہُ عَنْہ نے ویسا ہی کيتا جداں انہاں نوں حکم دتا گیا۔[۶]
آپ عَلَیْہِ السَّلَام دے جسدِ اطہر دے پاس جو مال ملیا اس دے متعلق حضرت قتادہ رَضِیَ اللہُ عَنْہ فرماندے نيں:حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نے دعا منگی سی کہ اس مال دے وارث مسلمان ہاں۔ایہ دعا ایويں قبول ہوئی کہاللہ تعالیٰ نے آپ عَلَیْہِ السَّلَام دے جسد اطہر نوں حضرت عمر فاروقرَضِیَ اللہُ عَنْہ دے زمانے وچ حضرت ابو موسیٰ اشعری رَضِیَ اللہُ عَنْہ دے سامنے ظاہر کر دتا، جنھاں نے آپ عَلَیْہِ السَّلَام دے جسد اطہر نوں دوبارہ غسل وکفن دیااور مسلمان آپ دے جسد اطہر دے پاس موجود مال دے وارث بن گئے۔[۷]
علمِ رمل دی ممانعت:
سودھومسلم شریف دی حدیث پاک وچ اے ،حضرت معاویہ بن حکم رَضِیَ اللہُ عَنْہ نے عرض کيتی :ہم وچوں بعض لوک خط کھینچدے نيں (یعنی علم رمل دے طریقہ توں خطوط کھچ کر غیبی خبراں معلوم کردے نيں، انہاں دا ایہ عمل اسلامی شریعت دی رو توں جائز اے یا نئيں؟)ارشاد فرمایا: انبیا ِکرام عَلَیْہِمُ السَّلَام وچوں اک نبی خط کھینچدے سن تاں جس دی لکیر انہاں دے خط دے موافق ہوئے تاں اوہ درست اے۔[۸]
اس حدیث پاک وچ جنہاں نبی عَلَیْہِ السَّلَام دا ذک رہے انہاں توں متعلق شارحین دا اک قول ایہ اے کہ انہاں توں مراد حضرت ادریس عَلَیْہِ السَّلَام نيں تے اک قول ایہ اے کہ انہاں توں مراد حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام نيں ۔[۹]
درندےآں دے شر توں بچنے دا وظیفہ:
سودھوحضرت علی المرتضیٰ کَرَّمَ اللہُ وَجْہَہُ الْکَرِیْم فرماندے نيں :جب تسيں ایسی وادی وچ ہو جتھے توانوں درنداں دا ڈر ہوئے تاں ایويں کہو:’’اَعُوْذُ بِرَبِّ دَانْيَالَ وَالْجُبِّ مِنْ شَرِّ الْاَسَدِ‘‘ماں حضرت دانیال عَلَیْہِ السَّلَام تے کنويں دے رب دی پناہ منگدا ہاں شیر دے شر توں۔ [۱۰]
دانیال دی دوبارہ تدفین
سودھوالبدایہ والنہایہ وچ ابن کثیر نے لکھیا اے کہ خالد بن دينار تميمی توں راویت اے کہ ابو العالیہ نے فرمایا: ”جب اساں شہر تستر فتح کیتا تاں اساں ہرمزان(گورنر) دے بیت المقدس دے نیڑے دیکھیا کہ اک چار پائی رکھی ہوئی اے اس اُتے میت رکھی ہوئی سی تے اس دے سرہانے دے پاس اک مصحف رکھیا ہويا سی اساں اوہ مصحف عمر بن خطاب رضی اللہ عنہ دی طرف بھیجیا۔ آپ رضی اللہ عنہ نے اس دے لئی کعب بن زید نوں بلوایا۔ تاں انہاں نے اسنوں عبرانی توں عربی وچ منتقل کیتا۔ پس عرب وچ توں ميں نے سب توں پہلے اسنوں پڑھیا۔ ميں نے اسنوں قرآن دی طرح پڑھا“۔ راوی خالد بن دينار تميمی کہندے نيں کہ ميں نے ابو العالیہ توں پُچھیا کہ ”اس وچ کیہ تھا“ تاں انہاں نے کہیا ”اس وچ تواڈے تمام معاملات، حالات تواڈے کلام (قرآن) دے لہجے تے آئندہ پیش آنے والے حالات تے واقعات سن ۔ خالد بن دينار تميمی نے پُچھیا ”آپ نے اس آدمی دے نال کیتا کِیا؟“ ابو العالیہ نے جواب دتا ”اساں نے دن دے وقت ”تیرہ“ قبراں وکھ وکھ کھودتیاں جدوں رات ہوئی تاں اسنوں اساں دفن کر دتا۔ تے انہاں دی قبراں نوں برابر کر دتا تاکہ اسيں اس دی قبر پوشیدہ رکھ سکن۔ تے لوک قبر کھودنے دی کوشش نہ کرن۔ خالد بن دينار تميمی نے پُچھیا ”اوہ انہاں توں کیتا امید رکھدے سن “ ابو العالیہ نے کہیا ”جے آسمان انہاں توں بارش روک لیندا تاں اوہ اس دی چارپائی سامنے لاندے تاں انہاں بارش برسادی جاتی“ خالد بن دينار تميمی نے پُچھیا ” تواڈا انہاں اس آدمی دے متعلق کیتا خیال یے؟“ ابو العالیہ نے کہیا ” انہاں نوں دانیال کہیا جاندا اے۔ خالد بن دينار تميمی نے پُچھیا ”اوہ کدوں دے فوت ہوئے سن ؟“ ابو العالیہ نے کہیا ”(میرے اندازے دے مطابق) تن سو سال“ خالد بن دينار تميمی نے پُچھیا ”ان دے جسم دا کوئی حصہ تبدیل ہويا تھا؟“ انہاں نے کہیا ” گُدی اُتے کچھ بال تبدیل ہوئے گئے کیونجے زمین انبیا علیہم السلام دے جسم مبارک نوں نئيں کھاندی تے انہاں دے جسماں نوں بوسیدہ نئيں کردی۔ تے درندے وی انہاں نوں نئيں کھاندے۔[۳][۱۱]
تابوت دے نال نال ملن والی اشیاء
سودھوابن ابی الدنیا نے اپنی سند توں بیان کیتا اے کہ ”ابو موسیٰ اشعری نے تابوت دے نال مصحف تے اک مٹکا وی پایا۔ جس وچ چربی، دراہم تے اک انگوٹھی سی ابو موسیٰ اشعری نے امیر المؤمنین عمر بن خطاب نوں انہاں اشیاء دے بارے وچ تفصیلی خط لکھیا۔ امیر المؤمنین نے جواب وچ تحریر فرمایا کہ مصحف تے کچھ چربی ساڈی طرف بھیج دو تے اپنے علاقے دے لوکاں نوں حکم دو کہ اوہ اس چربی دے نال صحت یابی طلب کرن تے دراہم(جو تعداد وچ دس ہزار سن ) لوکاں وچ تقسیم کردو تے انگوٹھی اساں آپی نوں نفل دے طور اُتے دیدی اوہ اپنے پاس رکھ لو۔“[۳]
ابن ابی الدنیا نے اک ہور سند توں بیان کیتا اے کہ ”ابو الزناد نے فرمایا: ميں نے ابوبردہ بن ابو موسیٰ اشعری دے بیٹے دے ہتھ وچ اک انگوٹھی دیکھی جس دے نگینے اُتے شیراں دی تصویر سی تے انہاں دونے دے درمیان وچ اک شخص اے تے اوہ دونے شیر اس شخص دے پیر چاٹ رہے نيں۔ ابو بردہ نے کہیا کہ ایہ انگوٹھی فوت شدہ شخص دانیال علیہ السلام توں منسوب اے ۔“[۳]
ہور ویکھو
سودھووکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: حضرت دانیال علیہ السلام |
حوالے
سودھو- ↑ (البدایة والنهایة، ذکر شیء من خبر دانیال عليه السلام، 1/493.)
- ↑ (البدایة والنهایة، ذکر شیء من خبر دانیال عليہ السلام، 1/493، ملتقطاً۔)
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ ۳.۲ ۳.۳ ۳.۴ ۳.۵ مصنف: امام حافظ عماد الدین ابو ابوالفداء ابن کثیر، مترجم: مولیانا عبد الرشید، ماہتمام: معاذ حسن، اشاعت: اکتوبر 2011ء، کتاب: قصص الانبياء، تابع: گنج شکر پرنٹرز لاہور
- ↑ أحكام في القبور لأبي بكر بن أبي الدنيا
- ↑ ( مصنف ابن ابی شیبه،کتاب التریخ، ما ذکر فی تستر،8/31،حدیث:7.)
- ↑ ( کنز العمال،کتاب الفضائل، فضائل الانبیاء،دانیال علیه السلام،6/217، حدیث:35578 ، الجزء الثانی عشر.)
- ↑ ( کنز العمال،کتاب الفضائل، فضائل الانبیاء،دانیال علیه السلام،6/217، حدیث:35576 ، الجزء الثانی عشر.)
- ↑ ( مسلم،کتاب المسیتاں ومواضع الصلاة، باب تحریم الکلام فی الصلاة…الخ،حدیث:(1199)33،ص215، 216. )
- ↑ (مرقاة المفاتیح،کتاب الطب والرقی، باب الکھانة،تحت الحدیث:4592 ،8/358، 359. )
- ↑ ( کنز العمال،کتاب الاذکار، باب ادعیة الھم والخوف، 1/277، حدیث:4994، الجزء الثانی.)
- ↑ البدایہ والنہایہ، حافظ ابن كثير، جلد1 / صفحہ434