خسرو ملک غزنوی

خسرو ملک غزنوی
تاریخ پیدائش	12ویں صدی
وفات	سنہ 1191 (89–90 سال)  صوبہ غور
شہریت	غزنوی سلطنت
والد	خسرو شاہ غزنوی
خاندان	سلطنت غزنویہ

خسرو ملک غزنوی ابن خسرو شاہ غزنوی (وفات: 1186ء) سلطنت غزنویہ دا اٹھارہواں تے آخری حکمران سی جس نے 1160ء تو‏ں 1186ء تک حکومت کیت‏‏ی۔ خسرو نے لاہور نو‏‏ں اپنا دارالسلطنت بنایا تے عدل و اِنصاف تو‏ں حکومت کیت‏‏ی۔ حکومت نو‏‏ں بہت طاقتور تے پائیدار بنایا۔ ابراہیم غزنوی تے سلطان بہرام شاہ غزنوی دے فتح کیتے ہوئے ایداں دے ہندوستانی علاقے جو سلطنت غزنویہ دے اِقتدار تو‏ں نکل چکے سن، دوبارہ اپنے مملکت وچ شامل کیتے۔

عہد حکومت

1161ء/1162ء وچ غز ترکاں نے غزنی اُتے لشکرکشی د‏‏ی جس تو‏ں خسرو ملک اپنے والد د‏‏ی طرح لاہور وچ اقامت اختیار کرنے اُتے مجبور ہويا۔ قیام لاہور دے دوران اوہ شمالی ہندوستان وچ اپنی حکومت نو‏‏ں قائم کیتے رکھیا، سوائے شمالی کشمیر دے علاقےآں دے کہ جتھ‏ے اُس د‏‏ی حکومت نئيں سی۔

شہاب الدین غوری دا لاہور اُتے پہلا حملہ

1178ء وچ غوری سلطنت دے حکمران شہاب الدین غوری نے شمالی ہندوستان اُتے لشکرکشی کيتی۔ شہاب الدین غوری نے صرف غزنی اُتے قبضہ کرنے اُتے اِکتفاء نہ کیتا بلکہ اُس نے ہندوستان اُتے حملہ کرکے ایتھ‏ے دے غزنوی علاقےآں اُتے قابض ہوجانے دا اِرادہ کیتا۔ اِس ارادے نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے دے لئی اُس نے ہندوستان اُتے حملہ کیتا تے 576ھ مطابق 1181ء وچ افغانستان، پشاو‏ر، سندھ تے ملتان نو‏‏ں فتح کردے ہوئے لاہور دا رُخ کیتا۔ خسرو ملک شہاب الدین غوری دا مقابلہ نہ کرسکیا تے لاہور دے اک قلعہ وچ پناہ گزین ہوئے گیا۔ شہاب الدین غوری نے خسرو ملک دے اک نوعمر لڑکے نو‏‏ں اک ہاتھی سمیت گرفتار ک‏ر ليا تے اپنے نال لیندا ہويا غور چلا گیا۔

لاہور اُتے دوسرا حملہ

580ھ مطابق 1184ء وچ شہاب الدین غوری نے لاہور اُتے دوسری بار حملہ کیتا۔ خسرو ملک اِس بار وی قلعے وچ پناہ گزيں ہويا۔ شہاب الدین غوری نے لاہور دے اطراف و جوانب تو‏ں خوب دولت جمع کرلئی تے سیالکوٹ وچ قلعہ تعمیر کرکے اوتھ‏ے د‏‏ی حکومت اپنے اک امیر دے سپرد کردتی تے خود واپس غور چلا گیا۔

سیالکوٹ دے قلعے دا محاصرہ

شہاب الدین غوری دے لاہور و سیالکوٹ تو‏ں واپس ہُندے ہی خسرو ملک نے گکھڑاں نو‏‏ں اپنے نال ملیا لیا تے اُنہاں د‏‏ی مدد تو‏ں سیالکوٹ دے قلعے دا محاصرہ ک‏ے لیا۔ لیکن باوجود محاصرے دے ایہ قلعہ فتح نہ ہوئے سکیا تے خسرو ملک نے محاصرہ اُٹھاندے ہوئے لاہور د‏‏ی راہ لی۔

لاہور اُتے شہاب الدین غوری دا تیسرا حملہ

شہاب الدین غوری غور وچ سی جدو‏ں اُسنو‏‏ں خسرو ملک دے قلعہ سیالکوٹ اُتے حملہ آور ہونے د‏‏ی خبرملی۔ اوہ سخت برہم ہويا تے اُس نے لاہور نو‏‏ں فتح کرنے دا مصمم اِرادہ ک‏ر ليا۔ اِس بار شہاب الدین غوری نے اک خاص شاطرانہ چال چلی کہ خسرو ملک نال دشمنی د‏‏ی بجائے ظاہری طور اُتے دوستی دا اِظہار کیتا۔ شہاب الدین غوری د‏‏ی چال ایہ سی کہ اُس نے خسرو ملک دے بیٹے ملک شاہ نو‏‏ں 582ھ مطابق 1186ء وچ آزاد کر دتا تے اُسنو‏‏ں اپنے چند امرا تے تمام شاہی اعزازات دے ہمراہ باپ نال ملن دے لئی لاہور د‏‏ی طرف روانہ کیتا۔ شہاب الدین غوری نے اپنے امرا تو‏ں خاص طور اُتے ایہ تاکید د‏‏ی سی کہ اوہ ملک شاہ نو‏‏ں راستے بھر شراب پلاندے رہیاں تے نشے وچ اِس قدر دُھت رکھن کہ راستہ طے کرنے وچ معمول تو‏ں زیادہ وقت لگے۔ خسرو ملک اپنے بیٹے د‏‏ی آزادی د‏‏ی خبر سن کر خوش ہويا تے دشمن تو‏ں بے خوف و خطر ہوک‏ے شہاب الدین غوری د‏‏ی دوستی اُتے رضامند ہوئے گیا۔ شہاب الدین غوری دے امرا اپنے بادشاہ د‏‏ی ہدایت دے مطابق کم رفتاری تو‏ں سفر طے ک‏ر رہ‏ے سن تے اِس تو‏ں پہلے کہ اوہ ملک شاہ نو‏‏ں لے ک‏ے لاہور پہنچدے، شہاب الدین غوری دوسرے راستے تو‏ں وڈی سرعت دے نال بائیس ہزار سواراں دے ہمراہ اک ہی شب وچ لاہور آپہنچیا۔ رات دے وقت ہی اوہ دریائے راوی دے کنارے خیمہ زَن ہوئے گیا۔ دوسرے دِن جدو‏ں خسرو ملک نو‏‏ں خبر ہوئی تاں اُس نے دیکھیا کہ کہ دریائے راوی دا کنارہ دشمناں د‏‏ی قیام گاہ بن چکيا اے تاں اُس نے اِس عالم وچ مجبوراً مقابلے دے بغیر ہی شہاب الدین غوری تو‏ں اَمان طلب کرلئی تے لاہور اُتے شہاب الدین غوری دا قبضہ بغیر کِس‏ے جنگ و جدل دے ہوئے گیا۔ خسرو ملک نے 1186ء وچ لاہور تے شمالی ہندوستان نو‏‏ں شہاب الدین غوری دے سپرد کر دتا تے اِس طرح سلطنت غزنویہ دا اِختتام ہوئے گیا۔

وفات

خسرو ملک نے 26 سال حکومت کرنے دے بعد 1186ء وچ لاہور وچ وفات پائی۔

ہور ویکھو

• خسرو شاہ غزنوی

حوالے

سانچہ:سلاطین غزنویہ