خداداد خان (مصنف)
خداداد خان (مصنف) | |
---|---|
جم | سنہ 1838 |
وفات | سنہ 1903 (64–65 سال) |
شہریت | برطانوی ہندستان |
عملی زندگی | |
پیشہ | مورخ ، لکھاری ، وقائع نگار |
پیشہ ورانہ زبان | فارسی ، سندھی |
شعبۂ عمل | سندھ کی تاریخ ، سفرنامہ ، کرانیکل |
اعزازات | |
خان بہادر خان صاحب |
|
باب ادب | |
ترمیم |
خان بہادر خداداد خان (پیدائش: 1838ء - وفات:1903ء) پاکستان دے انیہويں صدی دے مورخ تےانگریز راج وچ سندھ دے سرکاری ملازم سن ۔ فارسی بولی وچ انہاں دی تالیف لب سندھ دی تریخ سندھ دی تریخ اُتے اہم مآخذ منی جاندی اے۔
حالات زندگی
سودھوخان بہادر خداداد خان 1838ء وچ سکھر سندھ وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والد رضا محمد خان دا تعلق پشین، بلوچستان دے ترین پٹھاناں توں سی جو پشین توں ہجرت کرکے سکھر وچ سکونت پزیر ہوئے۔ خداداد خان نے ابتدائی تعلیم سکھر دے نیڑے پنڈ وچ حاصل کيتی۔ انہاں دناں میجر گولڈسمتھ سندھی اسکولاں دا ناظرِ مکتب سی جس نے خداداد خان دی لیاقت نوں دیکھدے ہوئے سرکاری ملازمت دی۔ 1853ء وچ شکارپور، سندھ دے جوڈیشل ڈپٹی مجسٹریٹ دے منشی مقررہوئے تے اپنی قابلیت توں 1857ء وچ کمشنر سندھ دے سیکریٹریٹ وچ داخل ہوئے۔ اوتھے توں ترقی کردے ہوئے پولیٹیکل سروس وچ شامل ہوئے تے سرکاری کمیشن دے نال بغداد، دہلی، مکران تے کوئٹہ تک سفر کيتا۔ خداداد خان 1896ء وچ سرکاری ملازمت توں ریٹائرڈ ہوکے پرانے سکھر وچ واقع اپنے بنگلے وچ رہائش پزیر ہوئے جتھے انہاں دی مسجد وی واقع اے۔[۱]
اعزازات
سودھوپہلے خان صاحب تے 1893ء وچ خان بہادر دا خطاب ملیا تے اس دے علاوہ تن سو ایکڑ زمین دو پشتاں تک بطور جاگیر ملی۔ 1898ء وچ کمشنر سندھ ہنری جیمس نے سندھ چھڈنے توں پہلے سکھر وچ دربار دے دوران خداداد خان نوں انہاں دی علمی لیاقتاں دے صلے وچ تلوار، تمغا تے سند دے کے جاگیر دے لئی سفارش کردے گئے۔[۱]
لکھتاں
سودھولب سندھ دی تریخ
سودھوسندھ دی فارسی وچ تریخ اے جو 1900ء وچ ریاض الہند پریس امرتسر توں شائع ہوئی۔ اس تریخ وچ سندھ دے کمشنراں دا احوال درج اے۔ اس کتاب دا نسخہ ثانی سندھی ادبی بورڈ جامشورو نے شائع کیا اے۔[۲]
وقائع سیر جیسلمیر
سودھوخداداد خان 1859ء میجر گولڈ سمتھ دے نال جیسلمیر گئے سن ۔ ایہ کتاب ايسے سفر دی داستان اے۔ ایہ کتاب 1867ء وچ شائع ہوئی۔[۲]
خلیج نامہ
سودھوخداداد خان دے 1861ء وچ کمشنر سندھ مینسفیلڈ دے نال بغداد گئے سن ۔ اس کتاب وچ ایرانی خلیج دا احوال اے۔[۲]
مکران نامہ
سودھو1862ء وچ خداداد خان میجر گولڈسمتھ دے نال مکران تے ایران دی حد بندی کرنے دے سلسلے وچ گئے سن ۔ اس کتاب وچ انیہويں صدی دی حالتاں، لسبیلہ تے مکران دا احوال پیش کیا گیا اے۔ ایہ کتاب 1862ء وچ شائع ہوئی۔[۲]
پل نامہ
سودھو1886-87ء وچ بمبئی دے گورنر لارڈ رے (ڈانلڈ میکے) سکھر دے لینسڈائون پل دا افتتاح کرنے دے لئی سندھ آئے سن ۔ بکھر دے قلعہ وچ دربار ہويا۔ سندھ، پنجاب تے ہندوستان توں بوہت سارے لوک آئے۔ سکھر میونسپل دی طرف توں گورنر نوں سپاس نامہ پیش کیا گیا۔ اس تمام جلسے دا انتظام و انصرام خداداد خان نے کیا جو مذکورہ کتاب "پل نامہ" وچ درج اے۔[۲]
سیاحت نامہ
سودھو1892ء وچ خداداد خان سرکاری دورے اُتے راجکوٹ، احمد آباد، پونہ، اجمیر، دہلی تے امرتسر گئے۔ مذکورہ شہراں دا احوال سیاحت نامہ وچ درج اے۔[۲]
خیرپور نامہ
سودھومیر سہراب خان ٹالپر تے انہاں دے بیٹے میر رستم خان ٹالپر، میر مبارک خان ٹالپر تے میر علی مراد خان ٹالپر دی جاگیراں، سیاسی حالتاں تے وفات دا احوال خیرپور نامہ وچ درج اے۔ ایہ کتاب 1894ء وچ کراچی توں شائع ہوئی۔[۲]
سندھی دی جاگیرداری دی تریخ
سودھوخداداد خان نے سندھ دی جاگیرداری دی تریخ مرتب کيتی جو 1886ء وچ ہسٹری آف ایلینیشن انہاں دتی پراونس آف سندھ جلد 1 وچ انگریزی وچ درج اے۔[۳]
سندھ دے شہر
سودھوکمشنر سندھ میری ویدر دے حکم توں خان بہادر خداداد خان نے سندھ دے ابتدائی تن ضلعاں کراچی، حیدرآباد تے شکارپور دے اہم شہراں تے بزرگاں دا احوال 1896ء وچ شائع کيتا۔ اس کتاب نوں حکومت نے ترجمہ کراکے سندھ دے سرکاری عملداراں تے برطانیہ دے معززین وچ تقسیم کی[۳]
وفات
سودھوخان بہادر خداداد خان دی وفات 1903ء وچ ہوئی تے اپنے رہائشی بنگلے دے احاطے وچ دفن ہوئے۔[۱]