خانیت عوار
خانیت عوار | |
---|---|
پرچم | |
رقبہ تے آبادی | |
راجگڑھ | خُنزاخ |
سرکاری زبان | اوار |
حکمران | |
قسم | سابقہ ملک |
قیام تے اقتدار | |
تاریخ | |
یوم تاسیس | 12ویں صدی |
خاتمہ | ۱۸۶۴ |
ویلے دیاں حدبندیاں | |
تریخی ماخذ | عظیم سویت دائرۃ المعارف (1926ء - 1947ء) |
ترمیم |
خانیت عوار Avar Khanate | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ابتدائی تیرہویں صدی–۱۸۶۴ | |||||||||
حیثیت | مسلم ریاست | ||||||||
دار الحکومت | خونزاخ | ||||||||
مذہب | اسلام | ||||||||
حکومت | خانیت | ||||||||
تاریخ | |||||||||
• قیام | ابتدائی تیرہویں صدی | ||||||||
• موقوفی نطام | ۱۸۶۴ | ||||||||
آیزو 3166 رمز | [[آیزو 3166-2:|]] | ||||||||
|
خانیت عوار (Avar Khanate) ابتدائی تیرہويں صدی توں انیہويں صدی تک مغربی داغستان وچ وائم رینے والی اک طویل مدتی مسلم ریاست سی۔
عوار خانیت ، لہندے داغستان چ ۱۳ویں صدی عیسوی توں ۱۹ویں صدی عیسوی تک قائم رہن آلی اک مسلمان ریاست سی ۔
۱۲ویں صدی عییسوی دی شروع چ سریر دی عیسائی بادشاہت دے زوال د ے بعد قفقاز دے عوار پرامن طور تے اسلام قبول کرن دے عمل توں لنگھے ۔ علاقے چ ۱۲۲ء چ منگولاں دی سوبدائی بہادر دی قیادت چ حملے نال عسکری ضرورتاں ودھ گئیاں ۔ عواراں نے خوارزم شاہی سلطنت دے بادشاہ جلال الدین خوارزم شاہ دا منگولاں دے خلاف ساتھ دتا حالانکہ اس دے کوئی شواہد نئیں لبھدے کہ منگولاں نے عوار علاقےآں تے حملہ کیتا سن ۔
خانیت عوار یا آوار
سودھوعوار یا آوار خانیت جس دا بانی بایان خان سی جسنوں خندزیا وی کہیا جاندا اے ابتدائی تیرہويں صدی توں انیہويں صدی تک مغربی داغستان وچ قائم رہنے والی اک طویل مدتی ترک مسلم خانیت تے ریاست سی پینونیین آوار جو روم دی تریخ وچ ابری دے ناں توں وی جانیا جاندا اے یوریشین خانہ بدوشاں دے متعدد گروہاں دا اتحاد سی آوار غالباً بازنطینی جنگاں وچ اپنے حملےآں تے تباہی دے لئی مشہور نيں پینونینین آوار ناں انھاں قفقاز دے آواراں توں ممتاز کرنے دے لئی استعمال کيتا جاندا اے پینونیین آواراں نے اوار خانیت قائم کيتی آواراں دے طاس تے وسطی تے مشرقی یورپ دے قابل ذکر علاقےآں نوں چھیويں صدی دے آخر توں نويں صدی دے اوائل تک پھیلی ہوئی اے بھانويں اوار ناں پہلی مرتبہ پنجويں صدی دے وسط وچ ظاہر ہويا لیکن پینونین ایواراں نے چھیويں صدی دے وسط وچ پینٹک-کیسپین اسٹیپ اُتے تاریخی منظر وچ داخل ہوکے ایداں دے لوکاں دے طور اُتے جانا جو گوک ترک دی حکمرانی توں بچنا چاہندے سن آوار نسخہ دے بارے وچ ابتدائی واضح حوالہ پریس کِسی بیان نال ملدا اے پرسکس نے اس دی تکرار دی اونگرس تے اوگرس اُتے سابراں نے حملہ کيتا جنہاں اُتے بھج کر سمندر توں آنے والے آواراں نے حملہ کيتا سی اس دے نتیجے وچ آواراں نوں انسان کھانے والے گریفین یا گریفون اساطیراں تے داستاناں وچ پاۓ جانے والا مافوق فطرتی جاندار اے اس دا دھڑ شیر جداں تے سر عقاب دے جداں نيں قدیم یونانی اساطیراں وچ اس دا تذکرہ ملدا اے فارسی وچ اسکو ہما کہندے نيں جداں کہ پرسکس ہناں دے وصال دے بعد ڈان-کوبون-وولگا خطے وچ نسلی سیاسی صورتحال دے بارے وچ کچھ معلومات فراہم کردے نيں اس دے بعد کوئی واضح نتیجہ برآمد نئيں ہوسکدا اے ڈینس سینور نے استدلال کيتا اے کہ جس نے وی آوار دا حوالہ دتا سی اوہ جسٹن دے دور وچ (جس نے ۵۲۷ توں ۵۶۵ تک حکومت کیتی سی) اک صدی بعد ظاہر ہونے والے آواراں توں وکھ وکھ سی مینڈر پروٹیکٹر آوار اُتے گفتگو کرنے دے لئی چھ ويں صدی دے دوران نمودار ہويا تے اس نے قسطنطنیہ وچ گوک ترک دے سفارت خاناں دے بارے وچ لکھیا بازنطینیاں اُتے ترک آواراں دے نال اتحاد کرنے اُتے ناراض دکھائی دتے جنھاں ترک نے اپنے رعایا تے غلام دے طور اُتے دیکھیا ترک لارڈ تمگن دے اک فاتح خط دے حوالہ کرنے دا دعوی کردا اے
اس دے لئی ہی چغن نے درحقیقت عبدلی (جس دا مطلب ہیفٹلیاں توں ہُندا اے ) دے قائد توں سی اس نے اسنوں فتح کرلیا تے اس قوم دی حکمرانی سنبھالی فیر آوار قوم نوں غلام بنایا چنانچہ جدوں آواراں نوں شکست ہوئی انہاں وچوں کچھ نے توگاسٹ وچ رہنے والےآں نوں اپنی جان بچا لی تاؤگسٹ اک مشہور شہر اے جو انہاں لوکاں یعنی ترکاں دے ناں توں اک ہزار پنج سو میل دور اے آواراں دے دوسرے لوک جنہاں نے اپنی شکست دی وجہ توں عاجز قسمت توں انکار کیہ انہاں لوکاں دے پاس آئے جنہاں نوں مکری کہیا جاندا اے ایہ قوم توگسٹ دے مرداں دا سب توں قریبی ہمسایہ اے تب چاگن نے اک ہور کاروبار شروع کيتا تے تمام اوگور نوں اپنے ماتحت کردتا جو اپنی وڈی آبادی تے جنگ کيتی اس دی مسلح تربیت دی وجہ توں اک مضبوط قبیلہ اے ایہ مشرق وچ دریائے تل دے ذریعہ اپنی رہائش گاہ بناتے نيں جسنوں ترک میلے کہنے دے عادی نيں اس قوم دے ابتدائی قائدین دا ناں ور تے چونی سی انہاں وچوں انہاں ملکاں دے کچھ حصےآں نوں وی انہاں دا ناں دتا گیا جسنوں ور تے چونی کہیا جاندا اے فیر جدوں شہنشاہ جسٹینیین شاہی اقتدار اُتے قبضہ کر رہیا سی انہاں ور تے چونی دا اک چھوٹا جہا حصہ اس آبائی قبیلے توں فرار ہو کے یورپ وچ آباد ہوگیا انھاں نے اپنا ناں آوار رکھیا تے چاگن دی اپیل توں اپنے قائد دی شان بخشی جدوں انہاں دے علاوہ بارسلز اونگرز سابراں تے ہور ہن قوماں نے دیکھیا کہ جو لوک حالے وی ور تے چونی سن انہاں دا اک حصہ اپنے علاقےآں وچ بھج گیا اے تاں اوہ شدید خوف و ہراس وچ ڈُب گئے چونکہ انہاں نوں شبہ سی کہ آباد کار آوار نيں ايسے وجہ توں انہاں نے مفرور افراد نوں شاندار تحائف توں نوازیا تے ایہ سمجھیا کہ اس دے بدلے وچ انہاں نوں رومانی ملی اے تب وار تے چونی نے اپنی پرواز نوں چنگا آغاز دیکھنا شروع کيتا تاں انہاں نے سفیراں دی غلطی نوں اپنا لیا تے انہاں دا ناں آوار رکھیا
ڈوبروائٹس تے نیچیووا دی تشریح دے مطابق ترکاں نے اصرار کيتا کہ آوار صرف "چھدم-اوارس" سن تاکہ ایہ فخر کرن کہ یوریشین میدان وچ اوہ واحد طاقت سن گوک ترک نے دعویٰ کيتا کہ اصلی ترک آوار مشرق وچ بہت ہی گوک ترکاں دے وفادار رہے
آوار اوغوز وسطی ایشیائی ترک
سودھوکچھ اسکالراں دے مطابق پینونیئن آوارس دا آغاز ارل دریا دے خطے وچ قائم ہونے والی اک گروہ توں ہويا اے جس دی طرف توں وار یا وار جو غالبا اک یورالک لوک سن تے چونی دے ناں توں وی جانے جاندے نيں ہن یون تے ايسے طرح دے ناں صہیونی شاید ایرانی یا ترک بولنے والے یا دونے ہی سن اس توں پہلے تیسرا قبیلہ یور تے صہیونیاں توں منسلک ہیفٹلائٹس وسطی تے شمالی جنوبی ایشیا وچ رہیا کچھ عبارتاں وچ لفظ دی اصطلاح ہويا دی حیثیت توں پیش کيتی گئی اے جو ہفتھالیاں دے لئی اک متبادل چینی اصطلاح اے جداں کہ ہیفتھلیٹاں دے لئی سب توں ودھ اہم شہر والولیج یا وروالیز سی ایہ بالائی قلعے دے لئی اک ایرانی اصطلاح وی ہوسکدی اے پینونیئن آوار ناواں دے ناں توں وی جانیا جاندا سی جس وچ ارخون یا ورچونیائٹس شامل سن اٹھارہويں صدی دے مؤرخ جوزف ڈی گنيز نے یورپی تریخ دے آوار دے درمیان اندرون ایشیاء دے روران خانیت دے نال قسطنطنیہ نوں تردان خان دے خط تے چینی ذرائع وچ درج ہونے والے واقعات خاص طور اُتے وی چی تے وو بی چی دے درمیان اک اتفاق اُتے مبنی خطوط مرتب کيتا چینی ذرائع نے دسیا اے کہ ترک خانیت دے بانی بومین خاقان نے روران نوں شکست دتی انہاں وچوں کچھ فرار ہوگئے تے مغربی وی وچ شامل ہوگئے بعد وچ بومین خاقان دے جانشین مقان خاقان نے ہیفٹلائٹاں دے نال نال ترک ٹائل نوں وی شکست دتی سطحی طور اُتے ٹائیل روران تے ہیفٹالائٹس اُتے ایہ فتوحات تھیوفیلیکٹ وچ اک داستان دی بازگشت دی طرح گونجتی نيں جو ہیفٹلائٹس آوار تے اوغوراں اُتے تردان دی فتوحات دا فخر کردیاں نيں بعد دے واقعات تردان دے دور حکومت وچ ہوئے جداں کہ چینی ذرائع نے روران تے وسطی ایشیائی باشندےآں دی ترک شکست دا ذکر کردے ہوئے پنجاہ سال پہلے ترک خانیت دے قیام دے وقت پیش آیا سی ایڈون جی پیلیبلانک دے مطابق آوار ناں چینی ذرائع وچ مشہور ووہان دی طرح اے پیٹر بینجمن گولڈن سمیت متعدد مورخین ایہ تجویز کردے نيں کہ آوار ترک نژاد نيں غالبا "اوغوز" شاخ توں نيں اک ہور نظریہ توں پتہ چلدا اے کہ کچھ آواراں دا تعلق تونگ توں سی ایمل ہریک تے انا سیلیک دے مطالعے توں پتہ چلدا اے کہ آوار متفاوت نسل دے سن جنہاں وچ بوہتے ترک (اوغوزی) تے منگول گروہ شامل نيں بعد وچ یورپ وچ کچھ جرمن تے غلام گروپاں نوں آواراں وچ ضم کردتا گیا انہاں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ انہاں دی اصل نامعلوم نئيں اے لیکن آوار اصل وچ بنیادی طور اُتے ترک (اوغوز) قبیلے اُتے مشتمل سن اوغوز ترک بولنے والےآں دی پہلی لہر سی جو ڈیڑھ پار توں مغرب وچ منتقل ہوئی اوغوز یا اوغز ترک تے فیر قپچاق ترک انہاں دے بعد مغرب دی طرف چلے گئے اوغوز دے بیشتر حصےآں نے جنوب مغرب دا رخ کيتا تے ترکمنستان آذربائیجان تے ترکی وچ اپنی زباناں چھڈ داں جداں کہ قپچاق ترک قائم رہے تے جدید قازقستان بن گئے ترک زباناں منگولیا دے نیڑے شروع ہوئیاں نيں تے مغرب دی طرف پھیل گئياں تیسری تے چھیويں صدیاں دے درمیان اوغوز بحیرہ ارال دے شمال وچ ظاہر ہُندا اے ہن ترک مغرب وچ مغرب دی طرف چلے گئے یورپ اُتے حملہ کيتا تے فاتخ یاب رہے تے یورپ دے ٹکڑے ٹکڑے کر دتے اوہ اک بہت ہی مخلوط گروپ سن لگ بھگ ممکنہ طور اُتے ترک کریمیا دے مغرب وچ رہندے سن اونگرس شاید ترک بولی دا لفظ اے جس دے معنی نيں دس قبیلے دے نيں انہاں دا تذکرہ اٹھويں صدی تک ہويا جدوں اوہ بلگراں دے ذریعہ جذب ہوئے سابراں دا ذکر سب توں پہلے ۴۶۳ وچ ہويا اے۔ اوہ آواراں دے ذریعے مغرب وچ چلائے گئے تے اس دے نتیجے وچ انہاں نے سارگورس تے اونگرس نوں مغرب وچ دھکیل دتا اوہ کوبن دے علاقے وچ رہندے سن انہاں نے فارسیاں تے بازنطینیاں دے خلاف تے انہاں دے خلاف جنگ لڑی تے بعد وچ بلغار تے خزاراں نے انھاں جذب کرلیا اوغز نے چار ریاستاں دی بنیاد رکھی بلغاریاں نے اونگرس توں وکھ ہوکے آس پاس دے قبیلے اُتے قابو پالیا تے بحیرہ اسود دے شمال وچ پرانا عظیم بلغاریہ تشکیل دتا اس ریاست نوں خزاراں نے تباہ کيتا جدوں ریاست گر گئی بلغاریاں دا اک گروپ جنوب مغرب وچ بلقان دی طرف بھج گیا مقامی بولی نوں اپنایا تے اپنا ناں بلغاریہ رکھ دتا اک ہور گروہ وولگا دے شمال وچ چلا گیا تے بعد وچ وولگا بلغاریہ تشکیل دتا انہاں نے ۹۲۲ وچ اسلام قبول کيتا خزراں نوں خراج تحسین پیش کيتا تے بعد وچ منگولاں نے فتح کرلیا چوواش لوک اوگور بولی بولدے رہندے نيں جو کسی نہ کسی طرح وولگا بلغاریائیاں توں جڑی ہوئی اے خزر بلغار دے مشرق وچ ابھرے تے جلد ہی انہاں دی جگہ لے لی اوہ بلگرس ، دوسرے اوغر گوک ترک تے ہور مرکب سن انہاں نے فارس تے بازنطیم دے نال وولگا تجارت اُتے قابو پالیا منگولیا وچ قائم ہونے والی گوک ترک خانیت وولگا پہنچ گئ انہاں نے مغربی ترک خانیت تشکیل دتا چونکہ اس دے مغربی حصے نوں کمزور کرنے توں خزراں نوں مدد ملی آوار ترکاں نوں گوک ترکاں نے مغرب وچ چلایا مختصر طور اُتے مغربی حصے اُتے حکمرانی کيتی تے ہنگری چلے گئے اوہ وی مخلوط لوک سن اوغز دی سرزمیناں نوں بعد وچ قپچاق ترکاں نے آباد کيتا بہت ساری اسٹپی سلطنتاں دی بنیاد ایداں دے گروہاں نے رکھی سی جو سابقہ اقتدار دی جدوجہد وچ شکست کھا چکے سن لیکن اوہ مضبوط گروپ دے اقتدار توں فرار ہوگئے سن آوار ترک اس توں پہلے مغربی ترک خانیت وچ اشینہ قبیلے دا ماتحت سی ترک گروہ عموما مخلوط نسل دے ہُندے سن تے انہاں دا ہر اک حصہ پچھلے گروپ دا حصہ سی۔
شمالی قفقاز
سودھوقفقازی آوار اک قفقاز مقامی نسلی گروہ اے جو روسی جمہوریہ داغستان وچ رہنے والے کئی نسلی گروہاں وچ سب توں ودھ اہم اے آوار شمالی قفقاز دے طور اُتے جانے جانے والے علاقے بحیرہ اسود توں بحیرہ قزوین دے درمیان آباد نيں آواراں نے داغستان شمالی قفقاز دے پہاڑی حصےآں اُتے تیرہويں صدی دے اوائل توں انیہويں صدی تک کنٹرول کيتا سی پانچھويں تے بارويں صدی دے درمیان جارجیائی آرتھوڈوکس عیسائیت نوں آوار وادیاں توں تعارف کرایا گیا بارويں صدی دے اوائل وچ عیسائی بادشاہت سیر دے خاتمے دے بعد تے بعد وچ منگول حملےآں دے ذریعہ ہمسایہ جارجیائی باشندےآں دے کمزور ہونے دے بعد جس نے سبوطائی تے جیبی دی سربراہی وچ تقریبا ویہہ ہزار جنگجوواں دے نال قفقاز وچ پہلی پیشی دی اس علاقے وچ ہور عیسائی جارجیائی موجودگی ختم کردتی در حقیقت عیسائیت دے متعدد نشانات (صلیب ، چیپل) آوار دے علاقے وچ پائے جاندے نيں تے ہن ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ عیسائیت ، جارجیا توں وڑ کے ، چودھويں پندرويں صدی تک آوار دے درمیان زندہ رہی جارجیا نوں چھاپنے دے بعد منگولاں نے سردیاں دے دوران قفقاز پہاڑاں دے اس پار کٹ کر ڈربینٹ پاس دے آس پاس جانے دا ارادہ کيتا بھانويں آواراں نے منگولاں دے خلاف اپنی جدوجہد وچ خوارزم دے محمد دوم توں حمایت دا وعدہ کيتا سی لیکن آوار دی سرزمین اُتے منگول حملے دی کوئی دستاویز موجود نئيں اے چونکہ تاریخی اشارے اِنّے کم نيں اس لئی ایہ قیاس کرنا بے نتیجہ اے کہ آیا قفقاز وچ آوار منگول اثر و رسوخ دے ایجنٹ سن یا نئيں تے انہاں نوں خان نوں خراج تحسین دینے دا کم سونپیا گیا سی ترک و منگول دی گولڈن ہورڈ نے اس خطے نوں زیر کرلیا لیکن چودھويں صدی وچ نووارد آوار خانیت نے ترک منگولاں توں آزادی برقرار رکھی پندرھويں صدی وچ گولڈن ہورڈ دے ٹُٹ جانے دے بعد کازی کموخ دے شم خلیٹ دا عروج اک بار وچ علامت سی تے پندرھويں تے سولھويں ويں صدی دے دوران خاناں دے اثر و رسوخ دا کم ہونا خانیت اک ڈھلدی ڈھانچہ والی ریاست سی جسنوں کدی کدی اپنے طاقتور دشمناں دے خلاف زار دی حفاظت حاصل کرنے اُتے مجبور کيتا جاندا سی جدوں کہ بوہت سارے پہاڑی طبقات نے خان توں کافی حد تک خودمختاری حاصل کيتی سی سولھويں صدی وچ ایہ علاقہ عثمانیاں تے صفوفیاں دے کنٹرول دے لئی اک شدید جدوجہد دا مرکز سی ترکی دے اثر و رسوخ وچ سترويں صدی وچ آوار قبیلے دی اکثریت نے اسلام قبول کيتا اٹھارہويں صدی وچ آوارستان وچ اسلام دے استحکام دے نتیجے وچ جارجیائی ریاستاں دے خلاف مذہبی جنگاں دا اک سلسلہ شروع ہويا انہاں چھاپےآں دے حوالے آواراں دی مہاکاوی اشعار وچ نظر آندے نيں سب توں ودھ تباہ کن حملےآں دی رہنمائی کرنے والے حکمراناں وچ اُمہ خان نرسل بیک تے مالاچی دے ناواں دا ذکر جارجیائی ذرائع وچ ملدا اے اٹھارہويں صدی وچ شامخلاں دی مستقل کمزوری نے آوار خاناں دے عزائم نوں تقویت بخشی جس دی سب توں وڈی بغاوت ستمبر ۱۷۴۱ وچ اس داغستان دی فتح دے دوران نادر شاہ دی اک تقریباً لکھ مضبوط فوج دی شکست سی اس کامیابی دے نتیجے وچ داغستان تے چیچنیا وچ آزاد برادریاں دی قیمت اُتے آوار خودمختار اپنے علاقے وچ توسیع کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ اُمہ خان دے دور کاکیشس وچ آوار دی عروج دی نشاندہی کيتی گئی امہ خان نوں خراج تحسین پیش کرنے والے قیدیاں وچ شکی ، کیوبا تے شیروان دے حکمران شامل سن امہ خان دی موت دے بعد دو سال دے اندر خانیت نے رضاکارانہ طور اُتے روسی اتھارٹی دے سامنے پیش کردتا فیر وی روسی انتظامیہ آزادی نال محبت کرنے والے پہاڑیاں نوں مایوس تے جذباتی کر رہی اے زبردستی ٹیکس لگانے والے ادارے نے ریاست نوں ضبط کرنے تے قلعےآں دی تعمیر دے نال آواراں دی آبادی نوں مسلم امامت دے زیر اقتدار غازی محمد گامات بیک دی سربراہی وچ بڑھاندے ہوئے بجلی دی شکل دتی تے امام شاِمل ایہ کاکیشین جنگ ۱۸۶۴ ء تک جاری رہی ، جدوں آوار خانیت دا خاتمہ ہويا تے فیر اس دی بجائے آوار ڈسٹرکٹ قائم کيتا گیا۔
آوار ترکاں دی یورپ وچ آمد
سودھوآواراں نے قسطنطنیہ نوں اپنا سفارت خانہ بھیجیا جس نے بازنطینی سلطنت توں اپنا پہلا رابطہ کيتا غالباً شمالی قفقاز توں سی سونے دے بدلے وچ انہاں نے بازنطینیاں دی جانب توں غیر مہذب نسلاں نوں مسخر کرنے اُتے اتفاق کيتا انہاں نے فتح تے وکھ وکھ خانہ بدوش قبیلے کوٹریگرس تے سابراں نوں شامل کيتا تے انٹیاں یونانیاں نوں شکست دتی اینٹیس یا اندے یونانی مشرقی سلاو قبائلی عہد سن جو چھیويں صدی دے نچلے ڈانیوب وچ موجود سن ڈان ندی وسطی تے جنوبی روس دے آلا دُوآلا دے علاقےآں تے شمال مغربی بحیرہ اسود مالڈووا تے وسطی یوکرین اوہ عام طور اُتے آثار قدیمہ دے قلموکا سبھیاچار توں وابستہ نيں اِٹاں نے ڈیوسس تھریس اُتے حملہ کيتا اس دے فورا بعد ہی اوہ بازنطینی فوڈیرٹی بن گئے تے انہاں نوں سونے دی ادائیگی تے توریس نامی اک قلعہ دتا گیا جو ڈینوب دے شمال وچ کِسے اہم مقام اُتے تاکہ رومی سرزمین اُتے حملہ کرنے والے دشمن وحشیاں نوں روکیا جاسکے اینٹیئن فوجیاں نے وکھ وکھ بازنطینی مہماں وچ مقابلہ کيتا ستويں صدی دے آغاز وچ یونانی اینٹیاں اُتے ترک آواراں نے حملہ کيتا تے اسنوں تباہ کردتا آواراں نے بحیرہ اسود دے نچلے حصے وچ ڈینوب دے بیسن تے ندیاں نوں کنٹرول کيتا جدوں اوہ بلقان پہنچے تاں آواراں نے تقریبا ویہہ ہزار گھوڑےآں اُتے مشتمل اک متفاوت گروہ تشکیل دتا بازنطینی شہنشاہ جسٹینین اول نے انہاں نوں خریدنے دے بعد انہاں نے شمال مغرب دی طرف جرمنی دی طرف دھکیلا اُتے فرانکش حزب اختلاف نے اس سمت وچ آواراں دی توسیع نوں روک دتا آواراں نے ابتدائی طور اُتے موجودہ بلغاریہ وچ دریائے دانوب دے جنوب وچ زمین دا مطالبہ کيتا بازنطینیاں نے گوک ترکاں دے نال اپنے رابطےآں نوں آوار دی جارحیت دے خلاف خطرہ دے طور اُتے استعمال کرنے توں انکار کردتا آواراں نے اپنی توجہ کارپیسی دے میدان وچ تے اس دے قدرتی دفاع دی طرف موڑ دتی اُتے اوداں کارپیسی بیسن اُتے گیپیڈس دا قبضہ سی آواراں نے لمبرڈز یعنی گیپڈز دے دشمناں دے نال اتحاد کيتا تے مل کے انہاں نے گیپڈ بادشاہی دا بیشتر حصہ تباہ کردتا فیر آواراں نے لمبرڈز نوں شمالی اٹلی وچ منتقل ہونے اُتے راضی کیہ ایہ حملہ جس نے ہجرت دے دور وچ آخری جرمنی دی عوامی تحریک دا نشان لگایا وکھ وکھ وحشیاں نوں اک دوسرے دے خلاف کرنے دی اپنی کامیاب پالیسی نوں جاری رکھدے ہوئے بازنطینیاں نے آواراں نوں سیتھی مائنر جدید ڈوبروجا جو زمین سامان توں مالا مال اے بازنطینی بادشاہ نے سکلاوینیاں اُتے حملہ کرنے اُتے راضی کيتا سکلاوینیاں نوں تباہ کرنے دے بعد خاقان دے بوہت سارے مضامین بازنطینی شہنشاہ دے ہتھوں ویران ہونے دے بعد اوارز پنونیا واپس ہوگئے۔
سیتھی تے آوار ترک
سودھوسیتھی دے تریخ وچ وکھ وکھ ناں نيں ساکا سکائی اسکوتی اسکوزئی سیتھی ناں قدیم یونانیاں دے ذریعے استعمال ہونے والے ناں توں ماخوذ اے اسکوزئی یا اسکوزئی اوہ ناں سی جو انہاں نوں اشوریاں نے دتا سی قدیم فارسیاں نے سیتھی سمیت یوریشین سٹیپی دے تمام خانہ بدوش افراد دے لئی ساکا دی اصطلاح استعمال کیتی سیتھی دی اصطلاح عام طور اُتے خانہ بدوش ایرانی عوام توں مراد اے جنہاں نے ستويں صدی ق م توں لے کے تیسری صدی ق م تک پونٹک اسٹیپ اُتے غلبہ حاصل کيتا ہیروڈوٹس نے کہیا کہ سیتھیائیاں دا حکمران طبقہ جسنوں اوہ رائل سیچھیئن کہندے نيں اپنے آپ نوں سکولوٹوئی کہندے نيں سیتھی دے ناں توں ایہ خطہ سیتھی وچ زندہ رہیا ابتدائی مصنفاں نے سائتھیان دی اصطلاح جاری رکھی تے اسنوں بوہت سارے گروہاں اُتے لاگو کيتا جس دا تعلق اصل سیتھی توں نئيں سی جداں ہنس،ترک،آوار،ہزار یا خزر تے ہور نامعلوم خانہ بدوش قبیلے شامل نيں یونانی بولی نوں سنسکرت دی ساتھی بولی منیا جا سکدا اے ایہ ہند یورپی لسانی خاندان دی یونانی شاخاں توں آندی اے اسکو اک کلاسیکی بولی منیا جاندا اے ابتدائی سلاو قبائلی معاشراں دا اک متنوع گروہ سی جو مشرقی یورپ وچ ہجرت دے دور تے ابتدائی قرون وسطی تقریبا پانچھويں توں دسويں صدی دے دوران رہندا سی تے اعلیٰ قرون وسطی دے سلاو ریاستاں دے ذریعہ سلاو ملکاں دے لئی بنیاداں قائم کردا سی سلاو ناں دا پہلا تحریری استعمال چھیويں صدی دا اے جدوں سلاو قبیلے وسطی تے مشرقی یورپ دا اک وڈا حصہ آباد سن اس صدی تک ، یوریشین اسٹیپی سیتھی ، سرمیان ، الانس وغیرہ اُتے بسنے والے خانہ بدوش ایرانی نسلی گروہاں نوں اس خطے دی سلاو آبادی نے جذب کرلیا سی اگلی دو صدیاں دے دوران سلاواں نے جنوب مغرب وچ بلقان تے الپس تے شمال مشرق دی طرف دریائے وولگا دی طرف وسعت دتی ایہ حالے وی تنازعہ دی گل اے جتھے سلااں دا اصل رہائش گاہ سی لیکن اہل علم دے خیال وچ ایہ مشرقی یورپ وچ کدرے سی ماضی وچ سلاوی لوکاں دی اصل دی طرف ودھ توجہ نئيں دتی جاندی سی۔
ابتدائی آوار مدت تے قسطنطنیہ
سودھوآوار خاقان بایان اول نے پینونیا تے کارپیٹین بیسن وچ بسنے والے بیشتر سلاو بلغار تے جرمنی قبیلے اُتے بالادستی قائم کرلئی جدوں بازنطینی سلطنت آوار فوجیاں نوں خدمات حاصل کرنے دے قابل نئيں سی تاں آواراں نے انہاں دے بلقان علاقےآں وچ حملہ کيتا تے قبضہ کر ليا مینندر دے مطابق بایان نے دس ہزار کتریگور بلگرس دی فوج دی کمان سنبھالی تے ڈالمٹیا نوں برطرف کردتا جس توں شمالی اٹلی تے مغربی یورپ دے نال بازنطینی پرتویشی رابطے نوں مؤثر طریقے توں ختم کيتا گیا آواراں نے پینونیا دا اک اہم قلعہ سیریمیم اُتے قبضہ کرلیا جدوں بازنطینیاں نے بایان دے بیٹے تے جانشین بیان دوم دی درخواست دے مطابق وظیفہ دی رقم وچ وادھا کرنے توں انکار کردتا تاں آواراں نے سنگیڈونم تے ویمناسیئم اُتے قبضہ کرنے دی کارروائی کيتی اُتے انہاں نوں ماریس دی بلقان دی مہماں دے دوران دھچکيا لگیا آواراں نے اک خانہ بدوش سلطنت دا قیام عمل وچ لیایا سی تے اس نے مغرب وچ جدید آسٹریا توں لے کے مشرق وچ پونٹک کیسپین اسٹیپ تک دا اک خانہ بدوش بادشاہت قائم کيتا سی اپنے وطن وچ شکست کھانے دے بعد کچھ آواراں نے بازنطینیاں دے نال انکار کردتا لیکن شہنشاہ مورس نے روايتی طور اُتے گھر واپس نہ آنے دا فیصلہ کيتا اس نے پوری سردیاں وچ ڈینیوب توں اگے اپنے آرمی کیمپ نوں برقرار رکھیا تے اس دے نتیجے وچ مشکلات فوج نوں بغاوت دا باعث بنی اس توں آواراں نوں اشد لوڑ مہلت مل گئی انہاں نے شمالی اٹلی اُتے حملہ کرنے دی کوشش کيتی بازنطینی خانہ جنگی نے فارسیاں دے حملے نوں اکسایا تے ناقابل تلافی بلقان وچ آواراں نے آزادانہ طور اُتے لطف اٹھایا ۶۱۷ وچ قسطنطنیہ دی دیواراں دے تھلے شہنشاہ ہیرکلیوس دے نال گل گل کردے ہوئے آواراں نے اک اچانک حملہ کيتا جداں کہ اوہ شہر دے مرکز اُتے قبضہ کرنے وچ ناکام رہے سن تاں انہاں نے شہر دے مضافاتی علاقےآں وچ پتھراؤ کيتا تے تقریباً دو لکھ ستر ہزار افراد نوں اغوا کرلیا اوارس نوں سونے تے سامان وچ ادائیگیاں توں پہلے ریکارڈ شدہ دو لکھ ٹھوس رقم تک پہنچ گئی فیر آواراں نے قسطنطنیہ دے ناکام محاصرے وچ ساسانیڈ فورس دے نال تعاون کيتا اس شکست دے بعد اوارس دی سیاسی تے عسکری طاقت گر گئی بازنطین تے فرانکش ذرائع نے آواراں تے انہاں دے مغربی سلاو موکلاں وینڈز دے وچکار جنگ کيتی دستاویز دی ہر سال ہن آوار سلاؤ دے پاس آئے سن ہور بدسلوکیوں وچ سلاواں نوں وی ہناں نوں محصول دینے اُتے مجبور کيتا گیا آخر کار سلاو اس ظلم نوں ہور برداشت نئيں کرسکے تے ہناں دی اطاعت توں انکار کر دتا تے اک سرکشی ہوگئی جدوں ہن وینڈش فوج ہناں دے خلاف گئی تاں مرچنٹ سامو وی ايسے دے نال سی تے اس طرح سامو دی بہادری نے اپنے آپ نوں حیرت انگیز طریقےآں توں ثابت کيتا تے ہنز دا اک بہت وڈا حصہ وینڈز دی تلوار توں گر گیا سامو قبائلی یونین یا سامو دے دائرے دے ناں توں جانے والی پہلی تاریخی طور اُتے جانے والی سلاو دے حکمران سامو نے ایواراں دی قیمت اُتے خانیت دے شمال تے مغرب وچ اراضی اُتے اپنے اختیار وچ وادھا کيتا اس نے اپنی موت تک حکم دتا کرانیکل آف فریڈیگر نے ریکارڈ کيتا کہ سامو دی بغاوت دے دوران السیوسس دی سربراہی وچ نو ہزار بلگراں نے پینونیا نوں جدید دور دے باویریا چھڈ دتا جتھے ڈگبورٹ اول نے انہاں وچوں بیشتر دا قتل عام کيتا باقی ست سو وینڈز وچ شامل ہوگئے سامو دے دائرے دے دلو قبیلے دے قبط نے پینونیون دے میدانی علاقے اُتے آوار اقتدار دے خاتمے دے لئی اک کامیاب بغاوت دی قیادت دی اس نے بازنطینیاں نوں پیٹریہ اونگوریا اونگور دا وطن کہیا کردے سن خانہ جنگی ممکنہ طور اُتے مشترکہ کتریگور تے اتیگور فورسز دے وچکار اونگوریا وچ پے درپے جدوجہد ہوئی آواراں دی کوتریگور فورسز دی طاقت بکھر گئی تے آوار پیٹریہ اونگوریا دے کنٹرول وچ آگئے قسطنطین ہشتم دے کم ڈی ایڈمنسٹرینڈو امپیریو دسويں صدی دے مطابق کروٹاں دا اک گروہ وائٹ کروٹاں توں علیحدہ ہويا جو وائٹ کروشیا وچ مقیم سن تے اپنی مرضی توں اوتھے پہنچے یا بازنطینی شہنشاہ ہیرکلیوس نے انہاں نوں بلايا سی آواراں توں لڑنے تے اسنوں شکست دینے دے بعد جس دے نتیجے وچ انہاں نے آخر وچ دالمٹیا وچ اپنی سلطنت دا انتظام کيتا۔
طویل درمیانی آوار ادوار تے زبان
سودھوسمو دی موت دے بعد کچھ سلاو قبیلے اک بار فیر آوار دے اقتدار وچ آئے بلغار خان کبرات دا انتقال ۶۶۵ وچ ہويا تے اس دے بعد پرانا عظیم بلغاریہ دے خان بیٹ بائیان نے انہاں دی جگہ لی وینیسی تریخ وچ ریکارڈ اے کہ "اونگری" (اونگور بلغار) نسلی پنونایا وچ فیصلہ کن طور اُتے قائم ہويا سی خان کبرات ہلگرس دا ترک حکمران سی خان کبرات دی موت دے بعد یا کچھ سال بعد بزمر دے زمانے وچ سلطنت نوں پنج شاخاں وچ تحلیل کردتا گیا انہاں وچوں دو بیٹ بائیان تے کوٹراگ دی سربراہی وچ ابھرتی ہوئی خزر سلطنت دے ہتھوں دبے ہوئے سن جدوں کہ ایسپرخ دی سربراہی وچ اک نے ڈینوب بلغار سلطنت قائم کيتی تے انال جنگ مستحکم کرکے فتح نوں مستحکم کيتا چوتھا لوک ریوینا چلا گیا جدوں کہ پنجواں لوک کیبر دی سربراہی وچ آوار خانیت وچ چلا گیا سینٹ ڈیمیتریئس دے مطابق شمالی کارپیسی توں آوار سلاوکے اتحاد نے بلغار نوں مغربی اونگوریا (سیرمیم) دے جنوب وچ ايسے وقت مجبور کيتا جدوں مشرقی کارپیتھیاں دے جنوب وچ اونگل دی لڑائی ہوئی سی مغربی اونگوریا (سیریمیم) توں بے دخل کيتے گئے اک کبیر رہنما دے تحت اونگور بلگرس موجودہ وقت دے مقدونیہ دے علاقے وچ آباد ہوکے جنوب دی طرف منتقل ہوگئے اونوگر-بلگرس جس دی سربراہی خان اسپرخ خان ٹیرول دے والد سن ڈینوب دے نال مستقل طور اُتے آباد ہوکے بلغاریہ دے اونگور توں پہلی بلغاریہ سلطنت دا توسیع کيتا بھانويں آوار سلطنت اپنی اصلی حجم نوں نصف کردتی گئی سی لیکن نويں آوار سلاو اتحاد نے وسط ڈینوبین بیسن دے وسطی حصےآں توں مغرب وچ اپنی حکمرانی نوں مستحکم کيتا تے اپنا اثر و رسوخ دائرہ مغرب وچ وینیسی طاس تک ودھیا دتا نويں علاقائی مراکز جداں اوزورا تے ایگر دے نیڑے ہنگری وچ کاؤنٹی فہر نمودار ہوئے اس توں آواراں دی طاقت دی بنیاد مضبوط ہوگئی حالانکہ ہن بالکان دے بیشتر حصے سلاو قبیلےآں دے قبضے وچ نيں کیوں کہ نہ تاں آوار تے نہ ہی بازنطینی قابلیت اُتے دوبارہ قبضہ کر سکے سن اک نويں قسم دی سیرامکس ناں نہاد "دیونسکا نووا ویس" برتن ستويں صدی دے آخر وچ مشرق ڈینوب تے کارپیتھیاں دے وچکار اس خطے وچ نکلیا ایہ برتن پچھلے ادوار دے ہتھ توں بنے ہوئے مٹی دے برتناں توں ملدے جلدے سن لیکن پہیے توں بنی اشیاء وی ڈیوینسکا نووا ویس سائٹاں توں پائی گئياں ہالیرے نوو زیمکی تے سلوواکیا ہنگری تے سربیا دے ہور تھانواں اُتے پائے جانے والے وڈے سانس قبرستان دے لگ بھگ اس عرصے توں پتا چلدا اے کہ کارپیسی بیسن دے آبادکاری دا جال مرحوم دے اوور وچ ودھ مستحکم ہويا اے جنگجوواں توں منسلک ہور بوہت سارے نمونے یا تاں گمشدہ خانہ بدوش ماضی دے لئی پرانی یاداں دی نمائندگی کرسکدے نيں یا ثبوت دے آخر وچ پونٹک اسٹیپیس توں خانہ بدوشاں دی آمد دی اک نويں لہر دا ثبوت دے سکدے نيں۔ ستويں صدی مؤخر الذکر نظریہ نوں قبول کرنے والے مورخین دے مطابق تارکین وطن یا تاں اونگرس یا الانس ہوسکدے نيں ککڈ دے ماہر بشریاندی مطالعات وچ منگولائڈ دی خصوصیات والی آبادی دی موجودگی دی نشاندہی کيتی گئی اے اٹھويں صدی دے اوائل وچ اک نويں آثار قدیمہ دی سبھیاچار ناں نہاد "گرفن تے ٹینڈریل" سبھیاچار کارپیسی دے طاس وچ شائع ہوئی شمالی بلقان دے بیشتر حصےآں وچ پائے جانے والے آوارک مادی سبھیاچار موجودہ آواراں دی موجودگی دی نشاندہی کرسکدی اے لیکن ایہ شاید آزاد غلاماں دی موجودگی دی نمائندگی کردی اے جنہاں نے آواراں دے رسم و رواج نوں اپنایا ڈینیوب دے ذریعہ کیرولنگین فوج پہنچنے توں پہلے ہی آوار فرار ہوگئے سن جدوں کہ بیماری دے سبب آوار دے بیشتر گھوڑے ہلاک ہوگئے سن قبائلیاں وچ جھگڑا شروع ہويا اس نے خانیت دی کمزوری ظاہر کیتی فرانک نوں سلاو دی حمایت حاصل سی آوار سرداراں نے ہتھیار ڈال دتے تے عیسائیت قبول کرلئی پنونیا فتح ہويا انا لیس ریگنی فرانسورم دے مطابق آواراں نے فرینکس دے سامنے جمع ہونا شروع کيتا فرینکس نے بہت سارے آواراں نوں فرانس دی سلطنت وچ ضم کردتا۔
آواراں دے ذریعہ بولی جانے والی بولی یا زباناں نامعلوم نيں کلاسیکی ماہر فلولوجسٹ سیموئیل سلیزکی کاردوس نے دسیا اے کہ ہم عصر لاطینی یا یونانی عبارتاں وچ استعمال ہونے والے اکثر آوار لفظاں دی اصل ممکنہ طور اُتے منگول یا ترک بولی وچ پائی جاندی اے آواراں دے ذریعہ بولی جانے والی بولی یا زباناں نامعلوم نيں کلاسیکی ماہر فلولوجسٹ سیموئیل سلیزکی - کاردوس نے دسیا اے کہ ہم عصر لاطینی یا یونانی عبارتاں وچ استعمال ہونے والے اکثر آوار لفظاں دی اصل ممکنہ طور اُتے منگول یا ترک بولی وچ پائی جاندی اے دوسرے نظریات وچ تونگیوک اصل دی تجویز اے سلازکیزکی - کاردوس دے مطابق بوہت سارے لقب تے درجات جو آواراں دے زیر استعمال سن ترک ، پروٹو-بلگرس ،ایغور ترک یا منگول وی استعمال کردے سن جنہاں وچ خاقان قاغان،خان،کپخان،توڈن،ترخان، تے سواݨی، اُتے اس گل دا وی ثبوت موجود اے کہ حکمران تے رعایا دے طبقے وکھ وکھ قسم دیاں بولیاں بولدے نيں اسکالرز دی تجاویز وچ کاکیشین ، ایرانی ، تونگیوزک ، ہنگری تے ترکیکک شامل نيں مؤرخ جیولا لازلی نے تجویز پیش کيتی اے کہ نويں صدی دے آخر وچ آواراں نے بوہت سارے پرانے ہنگری دی بولی بولی جس دے نتیجے وچ اوداں نو آنے والے ہنگریاں دے نال ایور ہنگری دا تسلسل قائم ہويا۔