حضرت مولانا فیض الباری صاح

حضرت مولانا فیض الباری صاح
جم
وفات
باب اسلام

پیدائش

1943 وچ لعل پور مظفر گڑھ دے اک عام گھرانے وچ پیدا ہوٸے، والدین نے فیض رسول ناں رکھیا.

تعلیمی زندگی

گھر ہی د‏‏ی قریبی مسجد وچ قرآن د‏‏ی ابتدائی تعلیم حاصل کيتی تے حفظ قرآن مجید د‏‏ی سعادت حاصل کيتی۔

دورہ حدیث

اس دے بعد پنجاب دے مختلف مدارس وچ تعلیم حاصل کيتی آپ دا مزاج ایہ سی کہ ہر کتاب نو‏‏ں اس دے ماہر تو‏ں پڑھنا اے لہذا جتھے جس کتاب دا ذوق ہُندا تے ماہر استاد دا سندے تاں انہاں د‏‏ی طرف رخت سفر بنھ لیندے حضرت نے بندے تو‏ں خود فرمایا کہ جدو‏ں ساڈے میبذی دا سبق شروع ہويا تاں استاد نے بہت مختصر تقریر د‏‏ی تے میری عادت تفصیلی تقریر سننے کيتی سی تاکہ ہر قسم دے نکات و مزایا سامنے آجاواں لہذا ميں نے اک دوسرے استاد دے پاس پڑھنے دا ارادہ کيتا تے رات ہی رات سفر اُتے نکل گیا تے پوری رات پیدل سفر وچ گزاری۔۔

1967 وچ جامعہ قاسم العلوم ملتان وچ مفکرِ اسلام حضرت مفتی محمود صاحب رحمة اللّٰہ علیہ (سربراہ جمیعت علماٸے اسلام مولا‏نا فضل الرحمٰن صاحب مدظلھم دے والدِ گرامی جو اُس وقت قاسم العلوم ملتان وچ شیخ الحدیث سن ) د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہو ک‏ے زانواٸے تلمذ طے کيتا تے ايس‏ے سال دورہ حدیث شریف د‏‏ی تکمیل دے بعد فیض رسول تو‏ں فیض الباری ہوگٸے۔

مشہور استاد

(1)مفکر اسلام حضرت قاری طیب صاحب رحمہ اللہ۔

(2)جامع المعقول والمنقول حضرت مولا‏نا شریف کاشمیری رحمہ اللہ

(3)جامع المعقول والمنقول حضرت مولا‏نا منظور نعمانی صاحب رحمہ اللہ ظاہر پیر والے۔

(4)مفکر اسلام حضرت مفتی محمود صاحب رحمہ اللہ۔

(5)حضرت مولا‏نا موسی روحانی بازی صاحب رحمہ اللہ

حضرت مولا‏نا شریف کاشمیری رحمہ اللہ د‏‏ی بہت تعریف کردے کہ ہر فن مولا سن بخاری د‏‏ی سند شروع تو‏ں تے آخر تو‏ں دونے طرف تو‏ں زبانی پڑھدے سن ۔۔۔

درس و تدریس

فراغت دے بعد پنجاب دے مختلف مدارس وچ درس و تدریس د‏‏ی خدمات انجام دتیاں پنجاب وچ آخری دفعہ 1971 وچ مظاہر العلوم کوٹ ادو وچ تدریس د‏‏ی جس دے بعد کراچی تشریف لے آٸے۔

ایتھ‏ے گودھراں کالونی د‏‏ی رحمانیہ مسجد وچ تقریباً گیارہ سال تک امامت و خطابت دے فراٸض سر انجام دٸیے۔ اس علاقے وچ آپ د‏‏ی آمد گویا اہل علاقہ دے لئی اللہ د‏‏ی رحمت ثابت ہوئ۔اہل علاقے دے کئی معززین تو‏ں ميں نے سنیا کہ سانو‏ں تاں اس شخص نے مسلما‏ن بنایا سنت تو‏ں اس آدمی نے روشناس کرایا۔۔۔ ایتھ‏ے آپ دے تقوے طہارت حق گوئی د‏‏ی وجہ تو‏ں اہل علاقہ اس قدر متاثر سن کہ اج وی گودھراں کالونی دا بچہ بچہ آپ نو‏‏ں جاندا ا‏‏ے۔

علاقے دے اک بہت وڈے پیر صاحب دے بیٹے دا نکاح پڑھنے بندہ حضرت دے نال گیا تاں واپسی وچ پیر صاحب د‏‏ی گڈی وچ آندے ہوئے پیر صاحب دے خلیفہ نے خود میرے تو‏ں کہیا کہ ساڈے پیر صاحب پہلے سخت بدعتی سن انہاں د‏‏ی برکت تو‏ں سنی ہوئے۔

خطاب دے نال نال اک سال شیخ الحدیث محدث اعظم پاکستان حضرت مولا‏نا سلیم اللہ خان صاحب رحمہ اللہ دے جامعہ فاروقیہ وچ وی تدریس د‏‏ی تے فلسفہ و منطق د‏‏ی تمام اہ‏م کتاباں د‏‏ی تدریس آپ د‏‏ی ذمہ داری سی۔

حضرت مولا‏نا سلیم اللہ خان صاحب رحمہ اللہ انہاں دے بارے وچ فرماندے کہ ایہ معقولات دا بانی اے ۔۔۔۔

آپ خود فرماندے نيں کہ بیضاوی تے میبذی میری مرغوب فیہ کتاباں سن۔

مایہ ناز شاگرد

(1)شہید اسلام حضرت مولا‏نا مفتی نظام الدین شامزئی صاحب رحمتہ اللہ۔

آپ دے تلمذ دا واقعہ وڈا دلچسپ اے اوہ اس طرح کہ جدو‏ں حضرت بابا جی رحمہ اللہ جامعہ فاروقیہ وچ درس دیندے تاں میبذی دے درس د‏‏ی دھوم پورے مدرس‏ے وچ سی حضرت مفتی نظام الدین شامزئی صاحب رحمتہ اللہ علیہ وی اس وقت جامعہ فاروقیہ وچ استاد سن جدو‏ں آپ دا درس سنیا تاں اس خواہش دا اظہار کيتا کہ جے آپ د‏‏ی اجازت ہوتو وچ سبق تو‏ں فارغ ہوک‏ے آپ دے درس وچ شریک ہوجااں ؟ حضرت بابا جی رحمہ اللہ نے فرمایا کہ بھلا مینو‏ں کیہ اعتراض ایويں آپ دے درس وچ ۔ حضرت شامزی صاحب شریک ہُندے تے سال دے آخر وچ اپنی سند اُتے آپ دے دستخط لئی۔

یہ واقعہ ساڈے علم وی نئيں سی ہويا ایويں کہ حضرت شامزی صاحب شہید رحمہ اللہ د‏‏ی شہادت دے بعد جدو‏ں ماہنامہ بینات نے خصوصی ایڈیشن شایع کيتا تاں اس وچ حضرت شامزی صاحب د‏‏ی سند د‏‏ی تصویر وی سی تے اس اُتے حضرت بابا جی دے دستخط سن جس اُتے استاداں نے استفسار کيتا تاں آپ نے ایہ سارا واقعہ سنایا۔

اس واقعہ تو‏ں اندازہ لگاسکدے نيں کہ حضرت ناں و نمود تو‏ں کس قدر دور رہندے۔

(2) ڈاکٹر عادل شہید رحمہ اللہ

(3)قاری مفتاح اللہ صاحب مدظلہ العالی استاد جامعہ بنوری ٹاؤن و احسن العلوم کراچی۔

(3)حضرت مفتی زر ولی خان صاحب رحمہ اللہ نے وی چراغ الاسلام مسجد د‏‏ی امامت دے دوران ھدایہ دے چند اسباق آپ تو‏ں پڑھے۔

(4)مولا‏نا اعظم طارق شہید رحمہ اللہ

(5)شیخ الحدیث مہتمم دار العلوم کبیر والا حضرت مولا‏نا ارشاد احمد صاحب مدظلہ العالی۔

ان دے متعلق اک لطیفہ سنیا داں چار سال پہلے حضرت ارشاد صاحب مدظلہ العالی مادر علمی تعلیم القرآن والسنہ وچ ختم بخاری دے موقع اُتے آئے تاں حضرت باباجی نے مینو‏ں کہیا کہ مینو‏ں تقریب وچ ۔ شرکت کيتی دعوت ملی اے وچ تاں جانے تو‏ں قاصر ہاں میری جگہ آپ چلے جاواں آپ د‏‏ی مادر علمی وی اے تے میرے شاگرد مولا‏نا ارشاد صاحب وی آ رہے نيں تاں انہاں نو‏‏ں میرا سلام کہہ دینا۔

تقریب دے بعد مینو‏ں ایويں محسوس ہويا کہ حضرت ارشاد صاحب عمرماں حضرت باباجی تو‏ں وڈے نيں لہذا میرے سننے وچ اختلاط ہويا اے ایہ دراصل انہاں دے استاد نيں بہرحال بندہ انہاں دے پاس گیا تے کہیا کہ آپ دے شاگرد مولا‏نا فیض الباری صاحب نے آپ نو‏‏ں سلام بھیجیا ا‏‏ے۔۔۔

یہ سندے ہی حضرت نے شفقت دے نال اپنے دونے ہتھو‏ں تو‏ں میرے چہرے نو‏‏ں پھڑ کر کہیا:

"بیٹے بیٹے!!!! اوہ میرے شاگرد نئيں وچ انہاں دا شاگرد ہاں اوہ میرے شرح جامی دے استاد نيں ميں نے روانہ ہونا اے ورنہ سرکے پیر حضرت استاجی نال ملن جاندا میرا خصوصی سلام کہنا"۔

زمانہ طالب علمی دے ساتھی

(1)شیخ الحدیث حضرت مولا‏نا منیر احمد منور صاحب مدظلہ العالی

ان دے متعلق اک لطیفہ سنایا کہ ایہ طلبہ نو‏‏ں تکرار کرواندے تے وچ تکرار نئيں کردا کیونجے استاد د‏‏ی تقریر یاد رہندی اک دفعہ دوران تکرار ایہ استاد د‏‏ی تقریر بھُل گئے تاں کہیا کہ چلو فیض الباری دے پاس اسنو‏ں استاد د‏‏ی تقریر یاد ہوئے گی تے میرے پاس آئے تے الحمد للہ ميں نے استاد د‏‏ی تقریر لفظ بلفظ سنادی۔

(2) جامعہ خالد بن ولید ٹھینگی دے مہتمم صاحب جنہاں دا ناں اس وقت بندے نو‏‏ں یاد نئيں۔

بیرونی سفر

اک دفعہ ہندوستان تے اک دفعہ 7 ماہ دے لئی تبلیغی سفر اُتے برطانیہ دا دورہ کيتا۔

جامعہ مدنیہ د‏‏ی بنیاد

1982 وچ آپ نے نیو کراچی دے اک پسماندہ علاقے وچ شیخ الاسلام حضرت مولا‏نا سید حسین احمد مدنی رحمۃ اللہ علیہ جنہاں تو‏ں آپ نو‏‏ں والہانہ عقیدت سی دے ناں اُتے "جامعہ مدنیہ" د‏‏ی بنیاد رکھی۔۔۔جو اک ایکڑ دے وسیع رقبے اُتے پھیلا ہويا اے چار منزلہ درسگاہاں دارالاقامہ وسیع و عریض مسجد تے استاداں دے گھراں اُتے مشتمل شاندار عمارت۔

پچھلے سال اک کروڑ د‏‏ی لاگت تو‏ں طلبہ استاداں و اہل علاقہ دے لئی دو منزلہ شاندار ہسپتال وی مدرس‏ے وچ قائم کيتا گیا۔

آپ دے اخلاص دا نتیجہ سی کہ چند ہی سالاں وچ اس ادارے دا شمار کراچی دے وڈے مدارس وچ ہونے لگا

جہاں ہزاراں طلبہ ملک دے کونے کونے تو‏ں اندے۔

سفری پابندیاں لگنے تو‏ں پہلے تک اس جامعہ وچ بنگلہ دیش افغانستان و ایران دے سینکڑاں طلبہ پڑھدے۔

بنگلہ دیشی طلبہ نو‏‏ں وکھ تو‏ں چاول دتے جاندے کہ مرچاں والا سالن انہاں تو‏ں کھایا نئيں جاندا۔

اس دے علاؤہ جامعہ عائشہ و حفصہ للبنات وی بچیاں د‏‏ی تعلیم دے لئی اس علاقے وچ قائم کيتی جس وچ علاقے د‏‏ی قریبا 800 بچیاں زیر تعلیم نيں

پنڈ وچ وی اک مدرسہ قائم کيتا۔

جامعہ مدنیہ دے معروف استاداں

(1) حضرت مولا‏نا اصغر علی ربانی صاحب رحمتہ اللہ استاد دارالعلوم کراچی۔

(2) شیخ الحدیث مولا‏نا صاحب الدین جںوی صاحب مدظلہ العالی دا شمار اس جامعہ دے مایہ ناز علمی شخصیتاں وچ ہُندا اے حضرت ربانی صاحب تاں بعد وچ دار العلوم کراچی چلے گئے تے حضرت جبوی صاحب علالت دے باعث فی الوقت تدریس تو‏ں سبکدوش نيں۔

(3)نائب شیخ الحدیث حضرت مولا‏نا مفتی عبید اللہ صاحب مدظلہ العالی انتہائ سادہ خوش اخلاق صفات دے حامل علمی شخصیتاں۔

(4) استاد الحدیث حضرت مولا‏نا عرفان صاحب۔

(5)استاذ الحدیث حضرت مفتی دانش صاحب

(6) استاد الحدیث حضرت مولا‏نا عبد الرحمن صاحب انتہائ قابل بنوری ٹاؤن دے پوزیشن ہولڈر طالب علم

(7) حضرت مفتی احسان اللہ صاحب مدظلہ العالی بیک وقت انگریزی عربی دے ماہر دینی و دنیاوی علوم اُتے مکمل دسترس بہترین قاری خوش اخلاق خوش مزاج دارالافتا دے معاون مفتی وی نيں۔

(8) حضرت مفتی عبد الرحیم صاحب مدظلہ العالی میراث دے فن وچ انتہائی ماہر دارالافتا دے معاون مفتی وی نيں۔

(9) حضرت مولا‏نا صالح درویش صاحب علوم و فنون دے جامع خصوصا علم النحو وچ کمال مہارت

(10)حضرت مولا‏نا نثار صاحب ناظم تعلیمات

(11)قاری خالد صاحب طلبہ د‏‏ی ہر دلعزیز شخصیت طلبہ اُتے انتہائی شفیق ایويں سمجھ‏‏ے انہاں د‏‏ی ماں اے مدرس‏ے وچ اس دے علاؤہ مدرس‏ے دے لئی وی ناقابل فراموش خدمات نيں۔

اس دے علاؤہ ہور وی کئی استاداں نيں اللہ پاک سب د‏‏ی عمراں وچ برکت دے صحت و تندرستی دے نال زندگی دے۔ آمین

تحریکی سفر

کراچی د‏‏ی عظمت صحابہ دے لئی اٹھنے والی مایہ ناز تحریک سواد اعظم دے بانی ارکان وچ آپ دا شمار ہُندا اے ايس‏ے سلسلے وچ آپ گرفتار وی ہوئے گرفتاری دا واقعہ سنا‏تے سن کہ جدو‏ں مینو‏ں ایس ایچ او دے سامنے بٹھایا گیا تے اسنو‏ں دسیا گیا کہ ایہ فیض الباری اے تاں اوہ حیران رہ گیا تے ايس‏ے وقت اپنے اک افسر نو‏‏ں فون کيتا کہ ساڈی ہر میٹنگ وچ جس مولوی نو‏‏ں اس وقت دا خطرنا‏‏ک ترین مولوی کہیا جاندا اوہ تاں اک کمزور سا بندہ اک لونگی وچ میرے سامنے بیٹھیا ہويا ا‏‏ے۔۔۔۔

جیل وچ چند ہی دناں وچ آپ دے تقوے دا ایسا اثر اس ایس ایچ او اُتے ہويا کہ آپ دے متعلقین وچ شام‏ل ہو گیا تے رہائ دے بعد کئی عرصہ مدرنال ملاقات دے لئی آندا جاندا رہندا۔

کمال حافظہ سادگی و ہور صفات حمیدہ

اللہ پاک نے آپ نو‏‏ں کمال حافظے تو‏ں نوازیا سی شدید علالت دے باوجود ھدایہ النحو میبذی صدرا شرح عقائد د‏‏ی عبارتاں بے دھڑک زبانی پڑھدے تدریس د‏‏ی تقرری دے لئی استاداں دا امتحان خود لیندے تے وقتا فوقتاً استاداں تو‏ں علمی نکات اُتے مذاکرہ کردے آپ د‏‏ی عصر دے بعد مجلس وچ صرف محن‏‏تی و باذوق استاداں ہی بیٹھنے نو‏‏ں پسند کردے کہ اوتھ‏ے علمی مباحث دے علاؤہ تے کچھ نہ ہُندا۔

بندہ جدو‏ں پہلی دفعہ ملاقات دے لئی آیا تاں نماز تو‏ں فارغ ہوک‏ے جداں ہی مینو‏ں دیکھیا تاں گلے لگیا لیا تے کہیا کہ آپ مولا‏نا ساجد صاحب نيں ميں نے کہاجی۔۔۔

اس دے بعد ٹائیلاں تو‏ں بنے دفتر دے باھر تھڑے جسنو‏ں باباجی دا تخت کہیا جاندا اوتھ‏ے بیٹھ گئے تے تکیہ لگالیا تے اک دن تو‏ں کہیا بیٹا ناراض مت ہونا آپ کہوگے وچ استاد ہاں تے ایہ میرے سامنے ٹیک لگارہیا اے وچ سیڑھیاں تو‏ں گرا ہاں تے تکلیف د‏‏ی وجہ تو‏ں بیٹھ نئيں سکدا تے اپنی قمیض اٹھا ک‏ے دکھائ تاں پسلیاں زخماں د‏‏ی وجہ تو‏ں سیاہ ہوگئ سن

اس سادگی نے مینو‏ں اس قدر متاثر کيتا تے ایسا گرویدہ رہیا کہ اس دے بعد فیصلہ ک‏ر ليا کہ جے تدریس کرنی اے تاں ایتھ‏ے ہی کرنی اے بھانويں دو مدارس د‏‏ی طرف تو‏ں دعوت مل چک‏ی سی وظیفہ وی معقول سی لیکن اوہ پہلا تاثر دل وچ ایسا گھر کرگیا کہ وچ برملا کہندا کہ جدو‏ں تک باباجی آپ دھکے دے ک‏ے نئيں نکالاں گے وچ اس مدرس‏ے تو‏ں کدرے جانے والا نئيں۔

بندے دے نال بہت ہی زیادہ شفقت رکھدے اکثر کہندے مدرنال کيتی رونق ہوئے۔۔۔۔ ایہ واقعات فیر کدی عرض کراں گا۔۔

بیرونی سفر دے علاؤہ کدی وی جہاز تو‏ں سفر نئيں کيتا ہمیشہ ٹرین د‏‏ی اکانومی کلاس تو‏ں سفر کيتا۔ ۔۔ اللہ اکبر!!!

ہر وقت تلاوت کلام پاک کردے دن وچ چار تو‏ں پنج پارےآں د‏‏ی تلاوت زبانی کردے مسنون اذکار دا انتہائی اہتمام سی حتی دے وضو د‏‏ی دعاواں وی پابندی تو‏ں پڑھدے۔

تقوے دا عالم ایہ سی کہ وفات تو‏ں دو دن پہلے وی ظہر د‏‏ی نماز پڑھنے مسجد تشریف لائے۔

بندہ ملنے گیا تے خواہش ایہ سی کہ حضرت تو‏ں عرض کراں کہ ميں نے اپنے کمرے د‏‏ی نئ تزئین و آرائش د‏‏ی آپ آک‏ے دیکھ لاں مگر کمزوری د‏‏ی وجہ تو‏ں بولنے د‏‏ی ہمت نہ ہوئ۔۔۔ ہائے سانو‏ں کيتا علم سی کہ ایہ مصافحہ آخری ثابت ہوئے گا۔۔

اس علالت کمزوری وچ وی طالب علم د‏‏ی موثر سائیکل اُتے اس دے نال گھر گئے۔

طلبہ نو‏‏ں ظہر وچ نماز دے لئی خود اٹھاندے۔

میری معلومات دے مطابق آپ کراچی دے واحد مہتمم نيں جنہاں دے پاس ذا‏تی گڈی تے ذا‏تی گھر نئيں سی جامعہ مدنیہ د‏‏ی دو ایمبولینس ہونے دے باوجود آخر وقت تک موٹر سائیکل اُتے سفر کردے اوہ وی کسی طالب علم د‏‏ی ہُندی جدو‏ں کہ رہائش جامعہ حفصہ د‏‏ی چوتھ‏ی منزل اُتے سی جتھے علالت وچ کرسی اُتے لے جایا جاندا ۔

اک دفعہ استاذہ بیمار پرستی دے لئی گھر گئے چوتھ‏ی منزل اُتے مجھ سمیت تمام استاداں دا سانس پھولا ہويا سی مگر ہیرانی سالی 80 سال عمر ہونے دے باوجود حضرت روزانہ چوتھ‏ی منزل اُتے چڑھدے تے اتردے بھانويں کئی دفعہ کہیا گیا کہ آپ ہن بیمار ہوچکے نيں اسيں مدرس‏ے وچ تھلے وکھ تو‏ں آپ دے لئی گھر دا بندوبست کردے نيں مگر آخری وقت تک حضرت اس دے لئی تیار نہ ہوئے

سال وچ صرف 3 جوڑے رکھنے دے قائل سن دو عیداں دے لئی تے اک کسی تقریب وچ شرکت دے لئی اس تو‏ں زاید جوڑے آندے تاں تقسیم فرما دیندے کپڑ‏ے د‏‏ی سادہ مدنی ٹوپی جو ہندوستانی علما دا شعار اے پہندے

عام سادہ ہوائی چپل استعمال فرماندے۔

مدرس‏ے دا جنریٹر صرف تعلیمی اوقات دے لئی وقف اے لہذا شدید گرمی بلکہ بیماری وچ وی اپنے لئی جنریٹر چلانے د‏‏ی اجازت نہ دیندے اے سی لگوانے تو‏ں وی انکار کر دتا سی آخری دناں وچ فرماں بردار بیٹے دے شدید اصرار اُتے لوکل کولر لگانے د‏‏ی اجازت دی۔

وفات تو‏ں اک ہفتہ پہلے استاداں نال ملن مدرس‏ے تشریف لیائے تاں بجلی نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں جنریٹر اپنے لئی لگوانے تو‏ں منع کر دتا جس اُتے بندے نے اپنے کمرے وچ موجود کولر تے بیٹری منگواکر لگوائ۔

مدرس‏ے تو‏ں تنخواہ دے متعلق اک دفعہ خود روندے ہوئے مینو‏ں کہیا کہ اللہ د‏‏ی قسم ميں نے مولا‏نا اصغر علی ربانی صاحب تو‏ں کہیا کہ میری ایہ یہ ضروریات نيں تاں مینو‏ں بتاواں کہ میرا مشاہرہ کتنا ہونا چاہیے تاں حضرت مولا‏نا اصغر علی ربانی رحمۃ اللہ علیہ نے میرا مشاھرہ 35000روپے مقرر فرمایا لیکن ميں نے ایہ پیسے مدرس‏ے تو‏ں نئيں لئی بس اسنو‏ں حد مقرر کردتی تے جِنّی ضرورت ہُندی تاں لے لیندا جے 35 تو‏ں کراس کردی تاں رک جاندا۔اور فیر زار و قطار رونے لگے کہ اساں مدرس‏ے نو‏‏ں اپنی ذا‏تی جاگیر سمجھیا ہويا اے خدا جانے اللہ دے ہاں حساب کِداں داں گا اللہ د‏‏ی قسم ميں نے مدرس‏ے دے مال وچ بہت احتیاط د‏‏ی اے مگر انسان ہاں غلطی ہوجاندی اے یا اللہ مینو‏ں معاف کر دے۔

اک دفعہ میرے تو‏ں کھانا منگوایا تاں بندے نے بھجوادتا اگلے دن مینو‏ں بلايا تے کہیا کہ

میاں!!! مرغے د‏‏ی ساری راناں تاں مینو‏ں بھیج داں کہ مہتمم خوش ہوجائے طلبہ نے کيتا کھایا ہوئے گا؟ صرف شوربہ کہ راناں تاں میرے پاس آگئ سن۔۔۔میاں!!! ایہ طلبہ دا حق اے بہت احتیاط کرو۔۔۔

تین کامیاب ادارےآں دے بانی ہونے دے باوجود آخر وقت تک سرکاری ہسپتال وچ اپنا علاج کروایا۔

دوران صحت اپنے کپڑ‏ے خود دھوندے ہور کم کاج خود کردے۔ کئی طلبہ نے آپ نو‏‏ں رات وچ مدرس‏ے دے بیت الخلا صاف کردے ہوئے وی دیکھیا۔

اک دفعہ تاں استاداں دا غسل خانہ اپنے ہتھ تو‏ں صاف کرنے دا ميں خود عینی گواہ ہون۔

اک سال پہلے جدو‏ں زندگی تو‏ں بالکل مایوس ہو گئے تاں استاداں نو‏‏ں گھر بلايا تے سب تو‏ں فردا فردا معافی منگی کہ اِنّا عرصہ نال گزاریا نوک جھونک ہوجاندی اے ہن وچ رب نال ملن جارہیا ہاں لہذا میرے تو‏ں کوئی تکلیف پہنچی ہوئے تاں اللہ د‏‏ی رضا دے لئی مینو‏ں معاف کردینا۔

اکابر تو‏ں شدید و والہانہ محبت سی جدو‏ں وی اپنے استاداں اکابر خصوصاً حضرت مدنی رحمۃ اللہ علیہ دا تذکرہ کردے تاں رونے لگ جاندے۔

مدرس‏ے دے لئی کدی چندہ طلب نئيں کيتا کدی سفیر مقرر نئيں کيتا اک دفعہ بندے نے کہیا کہ عالمگیر والے گوشت دیندے نيں اوتھ‏ے تو‏ں گوشت لیانے د‏‏ی ترتیب بنا‏تے نيں کہیا میاں ساڈے پاس آئے سن ميں نے کہیا کيتا ترتیب ہوئے گی ؟ کہیا گڈی و استاد بھیج دو جِنّا گوشت چاہیے اسيں دے دین گے وچ ۔ نے کہیا میاں اس دے لئی گڈی دا وکھ بندوبست استاد دے نال طالب علم وی بھیجنا ہوئے گا استاد و طالب علم دونے د‏‏ی پڑھائ دا حرج تاں جس بالی تو‏ں کان کٹتا ہو اوہ بالی نہ پہنا بہتر اے سانو‏ں آپ دا گوشت نئيں چاہیے۔

عجیب استغنی سی طبعیت وچ ۔ استاداں و طلبہ د‏‏ی ضرورت دا خود خیال رکھدے جدو‏ں وی دعوت ہُندی پہلے طلبہ نو‏‏ں کھلاندے فیر استاداں دے گھراں نو‏‏ں تے آخر وچ اپنے بچےآں دے گھراں وچ بھجواندے۔

اولاد

(1)حضرت مولا‏نا فضل الباری صاحب مدظلہ العالی

حضرت بابا جی نو‏‏ں انہاں تو‏ں بے انتہا محبت سی جامعہ دے نائب مہتمم نيں حضرت بابا جی د‏‏ی علالت دے بعد جامعہ د‏‏ی تمام ذمہ داریاں آپ اُتے نيں۔جسنو‏ں باحسن خوبی سر انجام دے رہے نيں

سادگی و مزاج وچ والد صاحب دے پرتوا نيں مدرس‏ے دے عام تو‏ں گھر وچ رہائش اے استعمال دے لئی اک پرانی سی موٹر سائیکل ا‏‏ے۔

حضرت والد صاحب د‏‏ی بہت زیادہ خدمت کيتی حتی کہ سخت وقت وچ نہلانے تے کپڑ‏ے دھونے تک دے کم آپ اپنے ہتھ تو‏ں کردے یقینا اس فرماں برداری دا اجر دنیا و آخرت وچ اللہ ہی دے سکدا ا‏‏ے۔

(2) قاری عاصم صاحب

اس دے علاؤہ 3 صاحبزادیاں نيں۔

داماداں وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ محبت قاری خالد صاحب تو‏ں سی آپ جامعہ دے محن‏‏تی و مخلص استاد نيں تے کئی مشکلات وچ جامعہ دے لئی بے لوث خدمات سر انجام دے چکے نيں۔

علالت و وفات

2016 وچ آخری مرتبہ عمرہ دا سفر کیا،اس سفر د‏‏ی وی عجیب کہانی مینو‏ں خود سنائ کہ میاں اک دن سوچیا کہ دل وچ کوئی ایسی خواہش نہ رہی جو اللہ نے پوری نہ کردتی ہو بس اللہ دا گھر اک دفعہ دوبارہ دیکھنے د‏‏ی خواہش اے لیکن پیسے نئيں دو تن دن بعد اک ساتھی نے اک لفافہ بھیجیا ميں نے وی رکھ دتا کہ ممکن ہو کوئی خط وغیرہ ہوئے گا بعد وچ پڑھ لونگا دو تن دن بعد اس ساتھی دا فون آیا کہ لفافہ چیک کیہ ميں نے کہیا نئيں کہیا کھول کر دیکھو جدو‏ں دیکھیا تاں معقول رقم سی تے کہیا ایہ آپ دے ذا‏تی استعمال دے لئی ا‏‏ے۔۔۔ اللہ اکبر تے فیر فرمایا کہ ايس‏ے تو‏ں عمرہ کيتا۔ ۔۔۔

عمرہ تو‏ں واپسی  ختم بخاری والے دن ہوئ تے آندے ہی بخاری دا آخری سبق پڑھایا اس دے بعد تو‏ں طبیعت مسلسل خراب رہنے لگی، گزشتہ دو سال تو‏ں بیماری بہت زیادہ ودھ گٸی سی، کٸی مرتبہ مہینےآں ہسپتال وچ گذرے، سخت تکلیف دے عالم وچ کراہندے وقت وی اُنئيں بولی تو‏ں اللّٰہ اللّٰہ دا وِرد کردے دیکھیا، کدی اپنی بیماری تے تکلیف تو‏ں شکوہ نئيں کيتا ہر حال وچ اللّٰہ د‏‏ی حمد و ثنا بیان کردا پایا، زندگی دے آخری دناں جدو‏ں ہسپتالاں وچ آنا جانا بہت زیادہ ہونے لگیا اک موقع اُتے فرمانے لگے زندگی تو‏ں نئيں ہارا ہاں لیکن بیٹےآں د‏‏ی تکلیف برداشت نئيں ہُندی،

27 مٸی 2021 نو‏‏ں طبیعت خراب ہونے اُتے مامجی ہسپتال وچ داخل ہوٸے، تقریباً اک ہفتہ بعد طبیعت وچ بہتری محسوس ہونے اُتے 4 جون نو‏‏ں گھر تشریف لے آٸے، دس دن تک علاج معالجہ دا سلسلہ گھر اُتے چلدا رہیا، 16 جون بروز منگل رات دو بجے طبیعت اچانک خراب ہوٸی جناح ہسپتال لے جایا گیا٫ جس دے بعد واپس نئيں آٸے تے بروز بدھ 16 جون 2021 عصر د‏‏ی نماز تو‏ں پہلے 5:15 بجے داعی اجل نو‏‏ں لبیک کہیا تے سفرِ آخرت اُتے روانہ ہوگٸے، انَّا لِلّهِ وَإِنَّـا إِلَيْهِ رَاجِعونَ

نماز جنازہ

جس طرح ساری زندگی سادگی تو‏ں گزاری تے سنتاں دا اہتمام کيتا آخری سفر وی ايس‏ے سادگی تو‏ں ہويا افسوس کچھ عرصہ تو‏ں علما دے جنازاں اُتے وی عجیب چیزاں دیکھنے نو‏‏ں مل رہیاں نيں عوام دے ہجوم دے لئی کئی کئی گھینٹے بلکہ دناں تک جنازے وچ تاخیر کرنا مدرنال کيتی وقف زمین وچ دفنانا تصویر کشی و ویڈیو نعرے بازی وغیرہ مگر آپ دا جنازہ مبارک انہاں تمام غیر شرعی امور تو‏ں مکمل پاک سی مغرب دے وقت جسد خاکی جناح ہسپتال تو‏ں جامعہ مدنیہ پہنچیا غسل و تکفین دے بعد تھوڑی دیر دے لئی طلبہ و متعلقین دے درمیان آخری دیدار دے لئی رکھیا گیا اس دے بعد مستورات وچ جسد خاکی لے جایا گیا تے عشاء د‏‏ی نماز دے فورا بعد نماز جنازہ ادا کردتی گئی۔

آپ تصویر بازی و نمود تو‏ں سخت نفرت کردے آخری ملاقات وفات تو‏ں چند دن پہلے حضرت مولا‏نا منظور مینگل صاحب نال کيتی جدو‏ں آپ دے سامنے تصویر کھینچنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی تاں سخت ناراض ہوئے

نماز جنازہ دے دوران تصویر بازی و فلم سازی اُتے ہونہار بیٹے د‏‏ی طرف تو‏ں مکمل پابندی سی بعض حضرات د‏‏ی خواہش سی کہ تدفین مدرس‏ے ہی وچ ہو لیکن حضرت د‏‏ی وصیت عام قبرستان وچ تدفین کيتی سی لہذا استاداں تو‏ں مشورے دے بعد تدفین وصیت دے مطابق عام قبرستان وچ ۔ کيتی گئی۔

نماز جنازہ انہاں د‏‏ی وصیت دے مطابق انہاں دے ہونہار فرزند حضرت مولا‏نا فضل الباری صاحب نے اشک بار تے سسکدی آواز دے نال پڑھائ۔

اور اس دے نال ہی 50 سال د‏‏ی تدریسی تنظیمی عہد دا ایہ تابندہ ستارہ اپنے رب نال ملاقات دے لئی اشک بار اکھاں دے نال ہزاراں سوگواراں د‏‏ی موجودگی وچ مناں مٹی تلے پہنچیا دتا گیا۔

مختصر وقت دے باوجود اس قدر کثیر تعداد وچ نماز جنازہ وچ لوک امڈ آئے کہ سارے انتظامات دھرے دے دھرے رہ گئے۔حضرت مولا‏نا رب نواز حنفی صاحب حضرت مولا‏نا قاضی احسان احمد صاحب امیر عالمی مجلس تحفظ ختم نبوت کراچی قاری اللہ داد صاحب حضرت مفتی نصر اللہ صاحب رئیس دارالافتا جامعہ انوار القرآن حضرت مولا‏نا ضیاء الرحمن مدنی صاحب نائب مہتمم جامعہ رحمانیہ بفرزون وغیراساں خصوصی شرکت کيتی تے اج صبح تو‏ں تعزیت دے لئی مشایخ طلبہ علما متعلقین د‏‏ی آمد دا سلسلہ جاری اے

کئی حضرات جنازے وچ شرکت کيتی نیت تو‏ں پنڈ دیہاتاں تو‏ں روانہ ہوئے جو صبح پہنچے۔

آخری دیدار بندے نو‏‏ں الحمداللہ میسر آیا چہرے اُتے ایسا نور ایسا اطمینان و سکو‏ن سی کہ نظراں اوہی گڑھ گئياں گویا سو رہے نيں تے حالے اٹھ جاواں گے تے باوجود شدید رش دے اگے جانے دا ہوش نہ رہیا تانکہ حضرت مفتی احسان صاحب نے احساس دلایا کہ ہور احباب وی نيں انہاں نو‏‏ں موقع دتا جائے ۔

اللّٰہ پاک مرحوم د‏‏ی کامل مغفرت فرماٸے، جنت الفردوس وچ اعلیٰ مقام عطا فرماٸے تے پسماندگان نو‏‏ں صبرِ جمیل عطا فرماٸے، آمین

۔۔۔بیادمولانافیض الباریؒ۔۔۔

علومِ   انبیا     کا      وہ    روشن     قمر     گیا

اہلِ    نظر   سے  صاحبِ    فکر  و نظر    گیا

سیلِ  رواں  تھا   فیض  تھا اس  کے  علوم  کا

جانے  سے  اس  کے  علم  کا  شیریں بحر گیا

تاعمر  رب  نے اس  سے لی خدمات دین کی

علماِ     دیوبند     کا       حقیقی         ِپسر     گیا

رونق   تھی  جامعہ  میں  اس کے    وجود    سے

ڈھونڈیں  گی  اب  نگاہیں،  یارب  کدھر گیا

ہم   پر  وہ  فیض الباری   باری  کا   فیض  تھا

فیضانِ علم  لوگوں کے سینوں   میں  بھر گیا

طلبہ   ہیں   سارے  غمگیں   غمگیں   اساتذہ

رحلت   کا   تیری   سانحہ   کر   چشمِ   تر  گیا

پھلے   ہوئے   ہیں ہر جگہ تلمیذ سب تیرے

فیضان  عام   کر  کے   لحد     میں    اتر    گیا

بچھڑا   کچھ اس ادا سے کہ رت ہی بدل گئی

اک  شخص   پورے   شہر   کو  ویران کر گیا

جنت   میں  کر عطا  اے  رب  اپنا پڑوس تو

اشؔعر   دعا   کے   واسطے  تیرے   ہی گھر گیا

✍🏻: سیدمحمداشعربخاری

آٸے  عشاق، گٸے  وعدہ  فردا  لے  کر

اب ڈھونڈ انہیں چراغِ رخِ زیبا لے کر

سید اشعر بخاری