حسن نظامی نیشاپوری

حسن نظامی فارسی زبان دے شاعر تے مورخ سن جو بارہویں تے تیرہویں صدی وچ گزرے۔ اوہ نیشا پور توں دہلی، ہندوستان ہجرت کر کے آئے سن جتھے انہاں نے تاج المآثر کتاب لکھی جو دلی سلطنت دی پہلی سرکاری تریخ اے۔

حسن نظامی دے خاندانی پس منظر دے بارے وچ بہت کم معلومات میسر نیں کیونکہ اس وقت نہ تے حسن نظامی تے اس دے اردگرد دے معاشرے دا کتھے کوئی تذکرہ ملدا اے لیکن بعد وچ " میر خوند "، "عبدالفضل " تے " کیتپ سلپی نے انہاں نوں "صدرو الدین محمد بن حسن نظامی " کہہ کر پکاریا اے۔ جدوں کہ " ضیاء الدین برنی " نے اننہاں نوں صدر نظامی کہیا اے۔ چودھویں صدی دے فارسی مؤرخ " حامد اللہ مصطفٰی " دے مطابق حسن نظامی فارسی شاعر " نظامی عروزی" دے بیٹے سن لیکن اس دعویٰ دا کوئی وی پختہ ثبوت نہیں اے۔

نظامی اصل وچ موجودہ ایران دے علاقے خراسان نال تعلق رکھدے سن تے نیشا پور دے رہنے والے سن۔ جدوں انہاں دا علاقہ خوارزم گردونواح دے تنازعے دے باعث غیر محفوظ ہو گیا تے انہاں نے امام رضا دے مزار اُتے حاضری دی تے اپنے مذہبی مبلغ محمد کوفی توں مشورہ طلب کیتا۔ محمد کوفی نے انہاں نوں نیشا پور چھڈنے تے ہندوستان ول ہجرت کرنے دا مشورہ دتا۔

بھارت ول سفر دے دوران حسن نظامی غزنہ دے مقام اُتے بیمار پے گئے۔ اوہ شیخ محمد شیرازی تے مجد الملک جو صرری جہاں دے دفتر وچ سی، دی دیکھ بھال نال صحت یاب ہوئے۔ جدوں کہ حقیقت ایہ اے کہ انہاں دو اہم افسران نے حسن نظامی دی توقیر و تواضع وچ اضافہ کیتا جو اک معزز خاندان تے شہرت رکھنے والے عالم سن۔

غزنہ وچ قیام دے دوران وچ حسن نظامی نے سنا کہ قطب الدین ایبک غوری حکمران دہلی تارکین وطن دے نال نرم برتاؤ رکھدا اے۔ اس نے اوتھے دہلی وچ اپنی قسمت آزمانے دا فیصلہ کیتا۔ نظامی 1206ء وچ غوری بادشاہ محمد غور دے قتل کیتے جانے توں کچھ عرصہ پہلے دہلی پہنچ گئے۔ ابتدا وچ حسن نظامی نے شراف المک دے نال قیام رکھیا جو دہلی دے صدر دفتر وچ سی۔ جدوں نظامی روزگار دی تلاش کر رہے سن تو انہاں دے دوست نے انہاں نوں مشورہ دتا کہ اوہ ہندوستان وچ مسلم فتح دی تریخ مرتب کرو تے قطب الدین ایبک دیاں کامیابیاں نوں اجاگر کرو۔ غوری بادشاہ دی وفات دے بعد قطب الدین ایبک فوراً دلی سلطنت دا پہلا حکمران بن گیا تے اس مقصد دے لئی پہلا فرمان جاری کیتا۔

حوالے

کتابیات

• Iqtidar Husain Siddiqi (2010). Indo-Persian Historiography Up to the Thirteenth Century. Primus Books. ISBN 978-81-908918-0-6. 
• Khaliq Ahmad Nizami (1983). On history and historians of medieval India. Munshiram Manoharlal. OCLC 832916392. 
• Peter Jackson (2003). The Delhi Sultanate: A Political and Military History. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54329-3.