حدیث شد رحال

حدیث شدِّ رِحال
حدیث دے کوائف
موضوع:	فضیلت مسجدالنبی، مسجدالحرام و مسجدالاقصی
صادر از:	پیغمبر اکرمؐ
سنی مآخذ:	صحیح بخاری و صحیح مسلم
مشہور احادیث
حدیث سلسلۃ الذہب.حدیث ثقلین.حدیث کساء.مقبولہ عمر بن حنظلہ.حدیث قرب نوافل.حدیث معراج. حدیث ولایت.حدیث وصایت.حدیث جنود عقل و جہل

حدیث شَدُّ رِحال اوہ حدیث اے جس وچ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے مسجد الحرام، مسجد النبی تے مسجد الاقصی د‏‏ی ریارت کيت‏ی فضیلت بیان فرمائی ا‏‏ے۔ اس حدیث وچ وارد ہويا اے کہ: قصد سفر زیارت نہ کرو مگر تن مسیتاں دے لئی۔

گروہ وہابی اس حدیث تو‏ں استدلال کردے ہوئے کہندے نيں کہ انبیاء، ائمہ تے اولیاء دے قبور د‏‏ی زیارت دے لئی سفر کرنا حرام تے شرک ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ اکثر شیعہ و سنی علما نے وہابیاں دے اس نظریہ د‏‏ی تردید کردے ہوئے اس روایت نو‏‏ں انہاں تِناں مسجدےآں د‏‏ی فضیلت وچ شمار کيتا ا‏‏ے۔

حدیث دا متن تے نامگذاری

پیغمبر اکرمؐ د‏‏ی ایہ روایت اہل سنت دے منابع وچ اس طرح تو‏ں وارد ہوئی اے: «لاتُشَدُّ الرِّحَالُ إِلاَّ إِلَی ثَلاثَۃ مَسَاجِد: المَسْجِدِ الحَرَام وَمَسْجِدِی ہذَا وَالمَسْجِدِ الأَقْصَی‎ ​؛ زیارت دے قصد تو‏ں تن مسجدےآں دا سفر کرنا چاہیدا: مسجد الحرام، میری مسجد (مسجد النبی) تے مسجد اقصی۔ رحال، رحل د‏‏ی جمع اے جس دے معنی نيں ایسی چیز جو زین تے پالان د‏‏ی طرح ہُندی اے تے اونٹھ د‏‏ی پشت اُتے بنھی جاندی ا‏‏ے۔ سفر دا لازمہ ایہ اے کہ رحل شتر نو‏‏ں محکم و مضبوط کر دتا جائے۔ تے شد رحال نو‏‏ں کنایہ دے طور تمام سفراں دے لئی استعمال کيتا جاندا اے، چاہے سفر گھوڑے تو‏ں ہو یا اونٹھ تاں۔

وہابیاں دا نظریہ

گروہ وہابی اس حدیث تو‏ں استدلال کردے ہوئے کہندا ہئے کہ انبیاء، ائمہ تے اولیاء دے قبور د‏‏ی زیارت دے لئی سفر کرنا حرام تے شرک ا‏‏ے۔

ستويں صدی ہجری وچ ابن تیمیہ حرانی اوہ پہلا شخص سی کہ جس نے اس حدیث د‏‏ی بنا اُتے قبر پیغمبر اکرمؐ دے لئی سفر زیارت نو‏‏ں حکم حرمت دا فتوی دتا سی۔ اس دے دعوے دے مطابق جو شخص وی اپنے سفر نو‏‏ں زیارت قبر پیغمبر اکرمؐ دے قصد تو‏ں انجام دے تاں گویا اس نے اجماع مسلمین د‏‏ی مخالفت کيتی تے پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم د‏‏ی شریعت تو‏ں خارج ہو گیا۔ تے اوہ اس کم نو‏‏ں شرک وی سمجھدا سی۔ اوہ ایہ وی کہندا اے کہ قبر پیغمبر د‏‏ی زیارت دے لئی سفر کرنا سفر گناہ و معصیت اے تے ایداں دے سفر وچ نماز وی قصر ہوئے گی۔

سعودی عرب وچ سپریم فتویٰ بورڈ حدیث شد رحال تو‏ں استناد کردے ہوئے اعلان کردا اے کہ قبر پیغمبر د‏‏ی زیارت دے لئی مدینہ دا سفر کرنا جائز نئيں اے تے جے کوئی مدینہ دا سفر تجارت، طلب علم یا ايس‏ے ورگی دوسری چیز دے لئی کر رہیا اے تاں اوہ خاص شرائط دے نال قبر پیغمبر د‏‏ی زیارت کر سکدا ا‏‏ے۔

مسلماناں دا نظریہ

بعض علمائے مذاہب اسلامی نے حدیث شد رحال دے سلسلے وچ ابن تیمیہ دے جواب تے اس دے دعوے نو‏‏ں ردّ کرنے دے لئی کتاباں لکھایاں نيں۔ عالم اہل سنت خلیل احمد دے مطابق ایہ حدیث، مسجد نبوی د‏‏ی زیارت دے ممنوع ہونے اُتے دلالت نئيں کر رہ‏ی بلکہ نصّ روایت شدّ رحال دے جواز اُتے دلالت کر رہ‏ی اے اس لئی کہ جس سبب د‏‏ی بنیاد اُتے تِناں مسجداں ہور تمام مسیتاں یا اماکن مشرفہ تو‏ں جدا ہوئیاں نيں اوہ خاص فضیلت اے جو انہاں تِناں مسیتاں تو‏ں مخصوص ا‏‏ے۔ جصاص جو اہل سنت دے مفسر نيں انہاں دے مطابق ایہ حدیث فقط انہاں تن مسیتاں د‏‏ی فضیلت اُتے دلالت کر رہ‏ی ا‏‏ے۔

چاراں مذاہب دے بعض علمائے اہل سنت نے شرح صحیح بخاری، صحیح مسلم تے بعض دوسری کتاباں وچ اس حدیث نو‏‏ں نقل کردے ہوئے کہیا اے کہ: ایہ حدیث صرف تِناں مسیتاں د‏‏ی فضیلت اُتے دلالت کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ علمائے شافعی وچو‏ں ابن حجر عسقلانی، ملیا علی قاری حنفی، ابن عابدین فقیہ حنفی، زرقانی فقیہ مالکی تے ابن قدامہ حنبلی دا وی ایہی نظریہ ا‏‏ے۔

شیعاں دا نظریہ

بعض فقہائے شیعہ نے اس حدیث نو‏‏ں اہل سنت تو‏ں نقل کردے ہوئے اس دے بارے وچ کہیا اے کہ: انہاں تِناں مسیتاں دے علاوہ نماز پڑھنے دے لئی سفر کرنا کوئی فضیلت نئيں رکھدا اس لئی کہ فضیلت دے لحاظ تو‏ں ہور تمام مسیتاں برابر نيں۔ لہذا اپنے شہر د‏‏ی مسجد د‏‏ی بہ نسبت دوسرے شہر د‏‏ی مسجد وچ نماز پڑھنے د‏‏ی غرض تو‏ں سفر کرنا کوئی قابل امتیاز عمل نئيں ا‏‏ے۔

حدیث شد رحال دے ورگی دوسری روایت حضرت علی تو‏ں وارد ہوئی اے کہ آپؑ فرماندے نيں: مسجد د‏‏ی قصد تو‏ں سفر نئيں کرنا چاہیدا مگر تن مسجد دے لئی: مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفہ۔ بعض علمائے شیعہ اس حدیث دے بارے وچ کہندے نيں کہ ایہ حدیث انہاں تن مسیتاں وچ نماز پڑھنے د‏‏ی اہمیت و فضیلت نو‏‏ں بیان کر رہ‏ی ا‏‏ے۔

حوالے

مآخذ

باہرلے جوڑ

• بررسی متنی و سندی روایت شد رحال