حدیث سلسلۃ الذہب

حدیث سلسلۃ الذہب
فائل:حدیث سلسله الذهب.jpg حدیث سلسلۃ الذہب دی کاشی اُتے خوشنویسی
حدیث دے کوائف
موضوع:	توحید تے اس دے شرائط
صادر از:	حدیث قدسی
اصلی راوی:	پیغمبر اکرمؐ
راویان:	اس روایت دے روای سب ائمہ معصومینؑ نيں۔
اعتبارِ سند:	متواتر
شیعہ مآخذ:	التوحید، معانی الاخبار، عیون اخبار الرضا، روضۃ الواعظین، بشارۃ المصطفیٰ، الامالی (شیخ صدوق)، الامالی شیخ طوسی
سنی مآخذ:	ینابیع المودۃ
مشہور احادیث
حدیث سلسلۃ الذہب.حدیث ثقلین.حدیث کساء.مقبولہ عمر بن حنظلہ.حدیث قرب نوافل.حدیث معراج. حدیث ولایت.حدیث وصایت.حدیث جنود عقل و جہل

حدیث سِلسِلَۃ الذَّهَب توحید خداوندی تے اس دی شرائط دے بارے وچ امام علی رضا تو‏ں منسوب اک حدیث قدسی اے جسنوں آپؑ نے مامون الرشید دے حکم اُتے مدینہ تو‏ں مرو جاندے ہوئے نیشابور دے مقام اُتے بیان فرمایا۔ امامؑ نے اس حدیث وچ خود (امامت) نو‏ں توحید دی شرط قرار دتا اے۔

چونکہ اس حدیث دے تمام راوی پیغمبر اکرمؐ تک معصوم‌ امام نيں تے اس دا سلسلہ اللہ تعالی تک پہنچندا اے اس لئی اسنوں "حدیث سلسلۃ الذهب" یعنی "زرّین سلسلہ" والی حدیث کہیا جاندا اے۔ بعض مورخین دے مطابق اس موقع اُتے 20 ہزار تو‏ں زیادہ اشخاص نے اس حدیث نو‏ں تحریر کیتا اے۔

اس حدیث دے مطابق توحید اُتے عقیدہ رکھنا جہنم دی آگ تو‏ں نجات دا ذریعہ اے لیکن اس دے کچھ شرائط نيں، امام رضاؑ نے خود نو‏ں انہاں شرائط وچوں اک قرار دتا اے۔ شیعہ علما دے مطابق اس جملے تو‏ں امام دی مراد امامت اُتے عقیدہ رکھنا اے۔

حدیث دا متن تے ترجمہ

اللَّه جَلَّ جَلَالُهُ یقُولُ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا‎ ​
۔.۔اللہ جل جلالہ نے فرمایا: کلمہ "لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ" میرا مظبوط قلعہ اے، پس جو وی میرے اس قلعہ وچ داخل ہوگا اوہ میری عذاب تو‏ں محفوظ رہے گا۔ جدوں آپ دی سواری چلنے لگی تو امام رضاؑ نے فرمایا البتہ کچھ شرائط دی نال تے میں انہاں شرائط وچوں ہاں۔

شیخ صدوق، التوحید، 1389ق، ص25.

شیخ صدوق نے کتاب التوحید وچ اتو‏ں یاں نقل کیتا اے کہ اسحاق بن راہویہ کہندا اے: جدوں امام علی رضا خراسان جاندے ہوئے نیشابور دے مقام اُتے پہنچے تے اوتھو‏ں مامون الرشید دی طرف کوچ کرنے دا ارادہ کیتا تو نیشابور دے مُحدِّثین جمع ہوئے تے عرض کیتا: یا بن رسول اللہؐ ہوچ کوئی حدیث بیان کیے بغیر ہمارے شہر تو‏ں تشریف لے جا رہے نيں؟ محدثین دی اس فرمائش اُتے امام رضاؑ نے اپنا سر اونٹ دے کجاوے تو‏ں باہر نکالا تے فرمایا:

وچ نے اپنے والد گرامی، موسی بن جعفرؑ تو‏ں سنا کہ آپ نے فرمایا کہ وچ نے اپنے والد گرامی، جعفر بن محمّدؑ تو‏ں سنا آپ فرماندے نيں کہ وچ نے اپنے والد گرامی، محمّد بن علیؑ تو‏ں سنا آپ فرماندے نيں کہ وچ نے اپنے والد گرامی، علی بن الحسین علیہما السّلام تو‏ں سنا آپ فرماندے نيں کہ وچ نے اپنے والد گرامی، حسین بن علیؑ تو‏ں سنا آپ فرماندے نيں کہ وچ نے اپنے والد گرامی، امیرالمؤمنین علی بن أبی طالبؑ تو‏ں سنا آپ فرماندے نيں کہ میں نے رسول خدا(ص) تو‏ں سنا آپ فرماندے نيں کہ وچ نے جبرائیل تو‏ں سنا اوہ فرماندے نيں کہ وچ نے پروردگار عزّ و جلّ تو‏ں سنا کہ خداوند عالم فرماندے نيں: اللَّه جَلَّ جَلَالُهُ یقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِی أَمِنَ مِنْ عَذَابِی قَالَ فَلَمَّا مَرَّتِ الرَّاحِلَةُ نَادَانَا بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا‎ ​ ترجمہ:۔.۔خداوند پانی جلالہ نے فرمایا: کلمہ "لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ" میرا مظبوط قلعہ اے، پس جو وی میرے اس قلعہ وچ داخل ہوگا اوہ میری عذاب تو‏ں محفوظ رہے گا۔ جدوں آپ دی سواری چلنے لگی تو امام رضاؑ نے فرمایا البتہ کچھ شرائط دی نال تے میں انہاں شرائط وچوں ہاں۔

علت نامگذاری

ایہ حدیث، "حدیث سلسلۃ الذّہب" [زرّین سلسلہ] تو‏ں معروف اے۔ یہ نام رکھنے دی وجہ یہ اے کہ اس حدیث دی سند دے اندر موجود تمام راوی معصوم نيں یعنی امام رضاؑ نے امام موسی کاظم تو‏ں انہاں نے امام جعفر صادق تو‏ں یہاں تک کہ یہ سلسلہ ہمارے پہلے امام، امام علی تک پہنچندا اے تے حضرت علیؑ نے اس حدیث نو‏ں پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں تے پیغمبر اکرم(ص) نے اتو‏ں جبرئیل دے توسط تو‏ں خود خداوند عالم تو‏ں نقل کیتا اے۔ اسی لئی یہ حدیث، احادیث قدسی وچ وی شمار ہوندا اے۔

شرح

شیخ صدوق امام رضاؑ دے کلام نو‏ں اپنی کتاب توحید وچ نقل کرنے دے بعد کہندے نيں: امامؑ دے کلام دے معنی یہ اے کہ کلمہ "لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ" دی قبولیت دی شرط میری امامت اُتے اقرار کرنا اے تے یہ اقرار کرنا کہ وچ خدا دی جانب تو‏ں منصوب امام ہاں جس دی اطاعت تے فرماں برداری [[واجب] اے۔

کتابت

امام علی رضا دے نیشابور پہنچنے دے بعد ابو زرعہ رازى تے محمد بن اسلم طوسى سمیت محدثین تے راویاں دی بے شمار تعداد امامؑ دے ہاں آندے نيں تے آپؑ تو‏ں درخواست کردے نيں کہ پیغمبر اکرم صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں کوئی حدیث نقل کراں۔ اس وقت امامؑ نے مذکورہ حدیث دا متن انہاں دے لئی بیان فرمایا۔ بعض تاریخی منابع دے مطابق جنہاں نے اس موقع اُتے اس حدیث نو‏ں لکھا انہاں دی تعداد 20 ہزار تو‏ں وی زیادہ سی۔ اک ہور قول دی بنا اُتے ایہ تعداد 24 ہزار تک پہنچدی اے۔

اہل سنت مآخذ وچ

اہل سنت منابع وچ وی ایہ حدیث موجود اے تے انہاں وچوں اکثر منابع وچ " وانا من شروطها" دا جملہ وی موجود اے ایتھ تک کہ اہل سنت دے بعض منابع وچ وچ آیا اے کہ اس حدیث نو‏ں جے کسی مجنون اُتے پڑھیا جائے تو اسنو‏ں جنون تو‏ں افاقہ ملے گا۔ ابن صباغ مالدی ضمن اس حدیث نو‏ں بیان کرنے دے ضمن وچ اس دی عظمت تے بزرگی دی طرف وی اشارہ کرندے نيں۔

متعلقہ صفحات

• ولایت
• امام علی رضا
• امامت

حوالے

مآخذ

• ابن حجر ہیتمی مدی، احمد (974ق)، صواعق المحرقہ، شرکہ الطباعہ الفنیہ المتحدہ فی مصر، قاهرہ، چاپ دوم، 1385ق۔
• ابن صباغ مالدی، علی بن محمد بن احمد (855ق)، الفصول المہمہ فی معرفہ احوال الائمہ علیاساں السلام، موسسہ اعلمی، تہران، چاپ دوم۔
• امین، سید محسن، أعیان الشیعۃ، دار التعارف، بیروت، 1403ق۔
• صدوق، محمد بن علی، التوحید، محقق: ہاشم حسینی، قم، جامعہ مدرسین، 1398ق۔
• صدوق، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمہ علی اکبر غفاری، چ1، تہران: صدوق، [بی‌ندا]۔
• قندوزی حنقی، سلیمان بن إبراہیم، ینابیع المودّۃ، دار العراقیۃ ـ الکاظمیۃ، و انتشارات محمّدی، قم، چاپ ہشتم، 1385ق۔
• مناوی، عبد الرئوف، فیض القدیر فی شرح جامع الصغیر، دار الفکر، بیروت، 1391ق، چاپ دوم۔