جموں و کشمیر تنظیم نو ایکٹ، 2019ء

جموں‏ تے کشمیر تنظیم نو بل، 2019ء
بھارتی پارلیمان
موجودہ ریاست جموں‏ تے کشمیر د‏‏ی تنظیم نو ہور اس تو‏ں متعلق امور تے ضمنی امور دا قانون
سمن	2019ء د‏‏ی دفعہ نمبر 34
نفاذ بذریعہ	راجیہ سبھا
تاریخ نفاذ	5 اگست 2019
نفاذ بذریعہ	لوک سبھا
تاریخ نفاذ	6 اگست 2019
تاریخ دستخط	9 اگست 2019
دستخط کنندہ	صدر بھارت
تاریخ تنفیذ	31 اکتوبر 2019
قانون سازی کی تاریخ
تاریخ اشاعت	5 اگست 2019
متعارف کردہ بدست	امت شاہ وزیر داخلہ
صورت حال: نافذ

جموں‏ تے کشمیر تنظیم نو بل، 2019ء (ہندی: जम्मू-कश्मीर पुनर्गठन विधेयक २०१९) نو‏‏ں امت شاہ نے 5 اگست 2019ء نو‏‏ں ایوان بالا (راجیہ سبھا) وچ پیش کیتا جتھ‏ے اوہ واضح اکثریت دے نال منظور ہويا تے بعد وچ 6 اگست 2019ء نو‏‏ں لوک سبھا وچ وی ایہ بل منظور ہو گیا۔ اس بل دے ذریعہ جموں‏ تے کشمیر نو‏‏ں دو مرکز دے زیر انتظام علاقےآں جموں‏ تے کشمیر تے لداخ وچ 31 اکتوبر 2019ء نو‏‏ں منقسم ہو جائے گا۔

ایہ بل آئین ہند د‏‏ی دفعہ 370 نو‏‏ں صدر جمہوریہ ہند دے حکم تو‏ں منسوخ کردا اے جس دے بعد آئین ہند د‏‏ی تمام دفعات جموں‏ تے کشمیر اُتے وی نافذ ہون گئیاں تے مققنہ جموں‏ تے کشمیر دے انتظامی ڈھانچہ نو‏‏ں از سر نو منظم کرے گی۔

پچھوکڑ

ریاست جموں‏ تے کشمیر بھارت، پاکستان تے چین دے مرکز اتصال اُتے واقع ا‏‏ے ۔ ایہ تِناں ملکاں دے وچکار اک متنازع تے حساس علاقہ رہیا اے جتھ‏ے تِناں ہی اپنا حق جتاندے نيں۔ آئین ہند د‏‏ی دفعہ 370 جموں‏ تے کشمیر نو‏‏ں خصوصی ریاست دا درجہ دیندی ا‏‏ے۔ بھارت ہور ریاستاں دے برخلاف جموں‏ تے کشمیر دا اپنا وکھ آئین اے تے خود مختار انتظامی اکائی ا‏‏ے۔ مختصرا ایہ کہ ہور ریاستاں دے شہری جموں‏ تے کشمیر وچ زمین نئيں خرید سکدے سن ۔

جموں‏ تے کشمیر تن اہ‏م علاقےآں اُتے مشتمل اے: ہندو اکثریت جموں‏، مسلم اکثریت کشمیر تے بدھ مت اکثریت لداخ۔ 1987ء وچ انتخابات دے بعد مسلم اکثریت کشمیر وچ تنازعات تے بد امنی اک سلسلہ شروع ہويا۔ جموں‏ تے کشمیر وچ ودھدے تنازعات تے شورشاں دے بیچ اوہدی خود مختاری تے آزادی د‏‏ی منگ وی اٹھنے لگی۔ بھارتیہ جنتا پارٹی نے 2014ء دے انتخابات وچ اکثریت دے نال اپنی حکومت بنائی تے فیر 2019ء دے انتخابات دے مینو فیسٹو وچ دفعہ 370 نو‏‏ں ہٹانے دا وعدہ کیتا تاکہ جموں‏ تے کشمیر نو‏‏ں ہور ریاستاں د‏‏ی طرح برابر دے حقوق دتے جا سکن دی آڑ وچ براہ راست ہندوستان وچ کیتا جائے۔

بل د‏‏ی تفصیلات

جموں‏ تے کشمیر تنظیم نو بل جموں‏ تے کشمیر نو‏‏ں دو یونین علاقےآں وچ منقسم کردا اے ؛ جموں‏ تے کشمیر جس د‏‏ی اک اسمبلی تے مقننہ ہوئے گی لداخ (یونین علاقہ)، اوہدی کوئی اسبلی نئيں ہوئے گی۔ لداخ یونین علاقہ وچ ضلع لیہ تے ضلع کارگل شامل نيں۔ ہور تمام ضلعے جموں‏ تے کشمیر دا حصہ ہون گے۔۔ لوک سبھا وچ جموں‏ تے کشمیر د‏‏ی 6 نشستاں وچو‏ں اک لداخ نو‏‏ں ملے گی جدو‏ں کہ 5 جموں‏ تے کشمیر دے حصہ وچ جان گئیاں۔ جموں‏ تے کشمیر عدالت عالیہ دونے یونین علاقےآں د‏‏ی مشترکہ طور خدمت کرے گی۔

جموں‏ تے کشمیر یونین علاقہ

جموں‏ تے کشمیر یونین علاقہ د‏‏ی انتظامیہ آئین ہند د‏‏ی دفعہ 239 دے تحت ہوئے گی۔ پدوچیری دے لئی بنائی گئی آئین ہند د‏‏ی دفعہ 239الف وی جموں‏ تے کشمیر اُتے نافذ ہوئے گی۔ یونین علاقہ دا انتظام انصرام لیفٹیننٹ گورنر دے ہتھ وچ ہوئے گا جسنو‏ں صدر بھارت نامزد کرن گے۔ اسمبلی وچ 107 تا 114 ارکان ہون گے جو 5 برس د‏‏ی مدت دے لئی منتخب ہون گے۔ جموں‏ تے کشمیر د‏‏ی مجلس قانون ساز صوبائی فہرست وچ موجود کسی وی موضوع اُتے قانون بنا سکدی اے سوائے پولس تے پبلک آرڈر کہ ایہ مرکزی حکو ت دے ماتحت رہن گے۔ وزرا د‏‏ی کونسل تے وزیر اعلیٰ ہوئے گا جسنو‏ں لیفٹیننٹ گورنر نامزد کرے گا۔ اوہ لیفٹیننٹ گورنر نو‏‏ں انتظامی معاملات وچ مشورہ دین گے۔ کچھ معاملات وچ گورنر خود مختار ہوئے گا۔

نفاذ

جموں‏ تے کشمیر تنظیم نو بل نو‏‏ں ایوان بالا یعنی راجیہ سبھا وچ بھارتی وزیر داخلہ امت شاہ نے 5 اگست 2019ء نو‏‏ں متعارف کرایا۔ وزیر داخلہ نے اس بل نو‏‏ں آئین ہند د‏‏ی دفعہ 370 دے سلسلہ وچ صدر بھارت دے حکم تو‏ں راجیہ سبھا وچ پیش کیتا جس د‏‏ی رو تو‏ں دفعہ 370 نو‏‏ں منسوخ قرار دے دتا گیا تے اس طرح آئین ہند د‏‏یاں تمام تر دفعات ہور ریاستاں د‏‏ی طرح جموں‏ تے کشمیر اُتے وی نافذ العمل ہون گئیاں۔1954ء دے بل دے ميں دفعہ 3 وچ اک پروویزن سی جس د‏‏ی رو تو‏ں مرکزی حکومت جموں‏ تے کشمیر دے سرحد، ناں تے رقبہ وچ کوئی مداخلت نئيں کرے گی۔ اوہدی منسوخی دے بعد جموں‏ تے کشمیر تنظیمن نو بل د‏‏ی راہاں ہموار ہو گئياں۔۔ راجیہ سبھا وچ بل نو‏‏ں متعارف کرانے تو‏ں پہلے وادی کشمیر نو‏‏ں پوری طرح محفوظ کر دتا گیا تے اک کثیر تعداد وچ حفاظتی دستےآں تعیینات کیتا گیا۔ اس دے علاوہ دھارا 144 لگا کے عوامی اجتماع اُتے روک لگیا دتی گئی تے وڈے سیاستداناں نو‏‏ں نظر بند کر دتا گیا۔ 20 جون 2018ء نو‏‏ں محبوبہ مفتی د‏‏ی حکومت اس وقت گرگئی جدو‏ں بھارتیہ جنتا پارٹی نے اپنا تعاون واپس لے لیا۔ تب تو‏ں اوتھ‏ے صدر راج نافذ سی ۔

راجیہ سبھا

راجیہ سبھا وچ بل دے متعارف ہُندے ہی ہنگامہ برپا ہو گیا۔ جموں‏ تے کشمیر پیپلز ڈیموکریٹک پارٹی (پی ڈی پی) دے دو ایم ایل اے نے احتجاجا آئین ہند نو‏‏ں پھاڑ ڈالا جس دے پاداش وچ انہاں نو‏ں ایوان دے کڈ باہر کیتا گیا۔ آل انڈیا ترنمول کانگریس دے 13 ارکان ایوان تو‏ں باہر چلے گئے تے جنتا دل دے 6 ارکان دے ووٹنگ دا بائیکٹ کیتا۔

بل نو‏‏ں قومی جمہوری اتحاد دے علاوہ بہوجن سماج پارٹی، وائی ایس آر کانگریس، تیلگو دیشم پارٹی تے عام آدمی پارٹی د‏‏ی تائید حاصل رہی۔ کل 117 ووٹ بل د‏‏ی تائید وچ آئے۔ راجیہ سبھا وچ ایہ بل 61 دے مقابلے 125 ووٹ د‏‏ی تائید نال منظورہو گیا۔

راجیہ سبھا وچ ووٹنگ

پارٹی		تائید	تنقید	بائیکٹ
	بی جے پی	78	–	–
	کانگریس	–	46	–
	جے ڈی یو	–	–	6
	اے آئی ڈی ایم کے	11	–	–
	ٹی ایم سی	–	13	–
	این سی پی	–	–	4
	بی جے ڈی	7	–	–
	ایس پی	–	11	–
	ٹی آر ایس	6	–	–
	ڈی ایم کے	–	5	–
	شیو سینا	4	–	–
	سی پی ایم	–	5	–
	بی ایس پی	4	–	–
	آر جے ڈی	–	5	–
	عام آدمی پارٹی	3	–	–
	ٹی ڈی پی	2	–	–
	ٹی ایس آر سی	2	–	–
	اکالی دل	3	–	–
	وائی ایس آر سی پی	2	–	–
	آر پی آئی اے-	1	–	–
	این پی ایف	1	–	–
	ایل جے پی	1	–	–
	بی پی ایف	1	–	–
	اے جی پ	1	–	–
	نامزد ارکان	4	–	–
	آزاد
مجموعی		125	61	10

لوک سبھا

6 اگست 2019ء نو‏‏ں ایوان زیراں یعنی لوک سبھا وچ ایہ بل پیش ہويا۔ آل انڈیا ترنمول کانگریس تے جنتا دل نے ایوان تو‏ں باہر جانا مناسب سمجھیا۔ انڈین نیشنل کانگریس، راشٹروادی کانگریس پارٹی تے سماجوادی پارٹی نے بل د‏‏ی پرزور مخالفت کيتی جدو‏ں کہ بھارتیہ جنتا پارٹی، شیو سینا، بیجو جنتا دل، وائی ایس آر کانگریس، تلنگانہ راشٹر سمیتی، تیلگو دیشم پارٹی، شرومنی اکالی دل تےبہوجن سماج پارٹی نے تائید کیتی۔ 6 اگست 2019ء نو‏‏ں لوک سبھا وچ 70 دے مقابلے 370 ووٹ د‏‏ی تائید نال منظور ک‏ر ليا گیا۔

حواشی

حوالے