اسلام وچ توہین رسالت قانون

پیغمبر اسلام دے خلاف تضحیک آمیز جملے استعمال کرنا، خواہ لفظاں وچ ، خواہ بول کر، خواہ تحریری، خواہ ظاہری شباہت/پیشکش،یا انہاں دے بارے وچ غیر ایماندارنہ براہ راست یا بالواسطہ سٹیٹمنٹ دینا جس تو‏ں انہاں دے بارے وچ بُرا، خود غرض یا سخت تاثر پیدا ہوئے یا انہاں ناں نقصان دینے والا تاثر ہوئے یا انہاں دے مقدس ناں دے بارے وچ شکوک و شبہات و تضحیک پیدا کرنا، انہاں سب د‏‏ی سزا عمر قید یا موت تے نال وچ جرمانہ وی ہوئے گا

توہین رسالت قانون تے قرآن

قرآن وچ اے :

”

ا نَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآَخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُهِينََ (سورۃ الاحزاب ۔ایت57) ترجمہ: بے شک جو لوک اللہ تعالیٰ اوراس دے رسول صل اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں ایذاء دیندے نيں ، اللہ انہاں اُتے دنیا تے اخرت وچ لعنت کردا اے ۔اور اندے لئی ذلیل کرنے والا عذاب تیار کر رکھیا اے ۔

“

ہور اللہ فرماندا اے :

”

﴿وَالَّذِیْنَ یُؤْذُوْنَ رَسُوْلَ اﷲِ لَهُمْ عَذَابٌ اَلِیْمٌ﴾ (التوبہ:61) ترجمہ: ترجمہ: رسول اللہ ﷺ نو‏‏ں جو لوک ایذا دیندے نيں انہاں دے لئی دردناک عذاب اے ۔

“

اللہ ہور فرماندا اے :

”

﴿وَاِنْ نَکَثُوْا أَیْمَانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَطَعَنُوْا فِیْ دِیْنِکُمْ فَقَاتِلُوْا آئِمَّةَ الْکُفْرِِ اِنَّهُمْ لَا أَیْمَانَ لَهُمْ لَعَلَّهُمْ یَنْتَهُوْنَ﴾ (التوبہ :12) ترجمہ:جے ایہ لوک اپنے عہد دے بعد اپنی قسماں توڑ داں تے تواڈے دین وچ طعن کرن تاں کفر دے لیڈراں تو‏ں قتال کرو اس لئی کہ انہاں د‏‏ی قسماں (قابل اعتبار) نئيں نيں تاکہ ایہ (اپنی شرارتاں تے توہین آمیز خاکے بنانے سے) باز آجاواں۔

“

ابن کثیر﴿وَطَعَنُوْا فِیْ دِیْنِکُمْ﴾کی تفسیر بیان کردے ہوئے لکھدے نيں :

”

أی عابوه وانتقصوه ومن هاهنا أخذ قتل من سب الرسول صلوات اﷲ وسلامه علیه أو من طعن فی دین الاسلام او ذکره بتنقص (ابن کثیر:3؍359، بتحقیق عبدالرزاق مهدی) ترجمہ:یعنی تواڈے دین وچ عیب لگاواں تے تنقیص کرن۔ ایتھ‏ے تو‏ں ہی ایہ گل اخذ کيتی گئی اے کہ جو شخص رسول اللہﷺ نو‏‏ں گالی دے یا دین اسلام وچ طعن کرے یا اس دا ذکر تنقیص دے نال کرے تاں اسنو‏ں قتل کردیاجائے۔

“

توہین رسالت قانون تے حدیث

”

صحیح بخاری، باب الرھن: قَالَ عَمْرٌو سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمَايَقُولُ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ مَنْ لِكَعْبِ بْنِ الْأَشْرَفِ فَإِنَّهُ قَدْ آذَى اللَّهَ وَرَسُولَهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ مُحَمَّدُ بْنُ مَسْلَمَةَ أَنَا فَأَتَاهُ فَقَالَ أَرَدْنَا أَنْ تُسْلِفَنَا وَسْقًا أَوْ وَسْقَيْنِ فَقَالَ ارْهَنُونِي نِسَاءَكُمْ قَالُوا كَيْفَ نَرْهَنُكَ نِسَاءَنَا وَأَنْتَ أَجْمَلُ الْعَرَبِ قَالَ فَارْهَنُونِي أَبْنَاءَكُمْ قَالُوا كَيْفَ نَرْهَنُ أَبْنَاءَنَا فَيُسَبُّ أَحَدُهُمْ فَيُقَالُ رُهِنَ بِوَسْقٍ أَوْ وَسْقَيْنِ هَذَا عَارٌ عَلَيْنَا وَلَكِنَّا نَرْهَنُكَ اللَّأْمَةَ قَالَ سُفْيَانُ يَعْنِي السِّلَاحَ فَوَعَدَهُ أَنْ يَأْتِيَهُ فَقَتَلُوهُ ثُمَّ أَتَوْا النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَأَخْبَرُوهُ مختصرترجمہ: حضرت عمروبن العاص روایت کردے نيں کہ ميں نے جابر بن عبداللہ رضی اللہ تعالیٰ عنھما تو‏ں سنیا کہ حضور صل اللہ علیہ وسلم نے فرمایا کہ کون کھڑا ہوئے گا کعب بن اشرف دے لئی کیونجے اس نے اللہ اوراس دے رسول نو‏‏ں تکلیفاں دتی نيں تاں محمد بن مسلمہ اٹھیا کھڑے ہوےاورفیر جا ک‏ے اسنو‏ں قتل کردتا۔اور فیر حضور صل اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں اطلاع دتی کہ ميں نے اسنو‏ں قتل کردتا۔

“

اس حدیث دے ذیل وچ فتح الباری نے لکھیا اے کہ ایتھ‏ے اللہ تے اس دے رسول نو‏‏ں اذیت پہنچانے تو‏ں مراد ایہ اے کہ اس نے اپنے اشعار دے ذریعے نبی پاک صل اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں تکالیف دتیاں سن تے مشرکاں د‏‏ی مدد کيت‏ی سی۔ حضرت عمرو تو‏ں روایت اے کہ ایہ کعب بن اشرف نبی کریم صل اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ہجو کردا سی تے قریش کومسلماناں دے خلاف ابھاردا سی۔ ایہ یہودی نبی صل اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں تے انہاں دے واسطے تو‏ں اللہ نو‏‏ں اذیت دیندا سی تاں نبی صل اللہ علیہ وسلم نے اس دے قتل دا اعلان کيتا تے محمد بن مسلمہ نے اسنو‏ں قتل کرکے حضور صل اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں اس دے قتل د‏‏ی اطلاع دے دی۔

”

صحیح بخاری: بعث رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم الیٰ ابی رافع الیھودی رجالا من الانصاروامر علیھم عبد اللہ بن عتیق وکان ابو رافع یؤذی رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم و یعین علیہ ۔ ترجمہ: رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم نے ابو رافع یہودی نو‏‏ں قتل کرنے دے لئی چند انصار دا انتخاب فرمایا ، جنہاں دا امیر عبد اللہ بن عتیق مقرر کيتا ۔ایہ ابو رافع نبی پاک صل اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں تکالیف دیندا سی تے آپ صل اللہ علیہ وسلم دے خلاف لوکاں د‏‏ی مدد کردا سی۔

“

”

عن انس بن مالک انہاں النبی صل اللہ علیہ وسلم دخل مکہ یوم الفتح و علی راسہ المغفر فلما نزعہ جاء رجل فقال ابن خطل متعلق باستار الکعبہ فقال اقتلہ۔ (صحیح بخاری) قال ابن تیمیہ فی الصارم المسلول وانہ کان یقول الشعر یھجو بہ رسول اللہ ویامرجاریتہ انہاں تغنیابہفھذا لہ ثلاث جرائم مبیحۃ الدم، قتل النفس ، والردۃ ، الھجاء۔(الصارم۔صفحہ 135) امر رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم بقتل القینتین(اسمھما نیڑےہ و قرتنا) (اصح السیر ۔صفحہ 266) ترجمہ: حضرت انس تو‏ں روایت اے کہ نبی صل اللہ علیہ وسلم جدو‏ں فتح مکہ دے موقع اُتے مکہ مکرمہ وچ داخل ہوئے تاں آپ صل اللہ علیہ وسلم نے سر مبارک اُتے خود پہنا ہويا سی۔جداں آپ نے خود اتارا تاں اک آدمی اس وقت حاضر ہويا تے عرض کيتا کہ ابن خطل کعبہ دے پردو ں دے نال لٹکا ہويا اے ،آپ صل اللہ علیہ وسلم نے فرمایا کہ اسنو‏ں قتل کردو۔(صحیح بخاری) ابن تیمیہ نے الصارم المسلول وچ لکھیا اے کہ ابن خطل اشعار کہہ ک‏ے رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم د‏‏ی ہجو کردا سی تے اپنی باندی نو‏‏ں اوہ اشعار گانے دے لئی کہیا کردا سی،تواس دے کُل تن جرم سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ مباح الدم قرار پایا ، اول ارتداد دوسرا قتل تے تیسرا حضور صل اللہ علیہ وسلم د‏‏ی شان وچ گستاخی۔ اور سیرت د‏‏یاں کتاباں وچ لکھیا اے ابن خطل دے انہاں دونے باندیاں دے قتل کانبی صل اللہ علیہ وسلم نےحکم دتا سیحوالےدی لوڑ؟۔

“

دراصل اشعار ابن خطل دے ہُندے سن تے اسنو‏ں عوام دے سامنے گانے والی اس د‏ی دو باندیاں سن۔

”

امر رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم بقتل الحویرث ابن نقیذ فی فتح مکہ وکان ممن یؤذی رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم(البدایہ والنھایہ) وقتلہ علی رضی اللہ عنہ (اصح السیر) ترجمہ: فتح مکہ دے دن نبی پاک صل اللہ علیہ وسلم نے حویرث بن نقیذ نو‏‏ں قتل کرنے دا حکم دتا تے ایہ انہاں لوکاں وچو‏ں سی جو نبی صل اللہ علیہ وسلم نو‏‏ں ایذاء پہنچایا کردے سن ۔حضرت علی نے اسنو‏ں قتل کيتا۔حوالےدی لوڑ؟

“

”

عن علی بن ابی طالب قال قال رسول اللہ صل اللہ علیہ وسلم من سب نبیا قتل و من سب اصحابہ جلد ترجمہ: حضرت علی تو‏ں روایت اے کہ نبی صل اللہ علیہ وسلم نے فرمایا کہ جو کسی نبی نو‏‏ں برا کہ‏ے اسنو‏ں قتل کيتا جاے تے جو صحابہ نو‏‏ں برا کہ‏ے اسنو‏ں کوڑے لگادئے جاواں۔حوالےدی لوڑ؟

“

قانون ہتھ وچ لینا

تمام مکاتب فک‏ر ک‏ے علما دے نزدیک گستاخ رسول نو‏‏ں سزا دینے دا اختیار ریاست نو‏‏ں اے، کوئی شخص انفرادی طور اُتے گستاخ رسول نو‏‏ں قتل نئيں کر سکدا۔ ذیل وچ کچھ مکاتب فک‏ر ک‏ے علما د‏‏ی رائے درج ا‏‏ے۔

بریلوی مکت‏‏ب فکر

طاہر القادری

بریلوی مکت‏‏ب فکر دے عالم دین مولا‏نا ڈاکٹر محمد طاہر القادری صاحب دے مطابق ”جے بالفرض وچ کہہ رہیا ہون، جے ایسا بولا(یعنی گستاخی کی)یہ ثابت ہوجائے اس دے باوجود وی کسی اک سویلین تے انفرادی شخص نو‏‏ں قتل کرنے د‏‏ی اجازت نني‏‏‏‏ں۔ اسلام اجازت نئيں دیندا۔ جے اوہ قانون اپنے ہتھ وچ لے ک‏ے قتل کريں گا، اوہ قاتل تصور کيتا جائے گا، اس د‏ی سزا موت ا‏‏ے۔ “ انہاں نے ہور کہیا کہ ”یہ عدالت د‏‏ی ذمہ داری اے کہ اوہ ٹرائل کرے تے شہادتاں تو‏ں جو سزا بندی اے اوہ دے، ایہ انفرادی شخص نو‏‏ں حق نئيں اے، مگر ایہ ایسی صورت بن گئی اے کہ گویااک انتہا پسندی اک پورا نفسیا‏‏تی مرض بن گیااے، جو بدقسمتی تو‏ں ساڈی پوری قوم اُتے چھاندا چلا جا رہیا ا‏‏ے۔ “ انہاں نے بے شمار لوکاں تے مذہبی عناصر نو‏‏ں لوکاں نو‏‏ں اشتعال دلانے دا ذمہ دار قرار دتا۔

محمد الیاس قادری

بریلوی مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے عالم دین تے دعوت اسلامی دے امیر مولا‏نا محمد الیاس عطار قادری صاحب دا اس حوالے تو‏ں کہنا اے کہ کوئی کیواں دا ہی جرم کرے، مثلاً کوئی سرکار د‏‏ی گستاخی ہی کیو‏ں نہ کر لے، معاذ اللہ، تاں شریعت اسنو‏ں وی خود قتل کردینے د‏‏ی اجازت نئيں دیندی۔ انہاں نے بہار شریعت تے فتاویٰ رضویہ دا حوالہ دیندے ہوئے کہیا کہ قاضی اسلام گستاخ نو‏‏ں قید کريں گا، اس اُتے اسلام پیش کريں گا، اسنو‏ں توبہ دے لئی سمجھایا جائے گا۔ علما اسنو‏ں سمجھاواں گے۔ جس دے بعد آخری سزا اُتے عمل درآمد ہوئے گا۔

دیوبندی مکت‏‏ب فکر

محمد تقی عثمانی

دیو بندی مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے عالم دین مفتی جسٹس محمد تقی عثمانی صاحب دا موقف اس حوالے تو‏ں کچھ اس طرح اے کہ ”کسی انسان نو‏‏ں ایہ حق نئيں اے کہ کوئی شخص خود اس اُتے سزا جاری کرے ،قتل کيتی۔ قانوکو ن ہتھ وچ لینے د‏‏ی اجازت کسی نو‏‏ں نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ جائز نئيں اے کِسے دے لئی کہ اوہ اُس نو‏‏ں قتل کرے۔ “۔

اہل حدیث

توصیف الرحمن راشدی

اہل حدیث مکت‏‏ب فک‏ر ک‏ے عالم دین شیخ توصیف الرحمنٰ سلفی صاحب اس حوالے تو‏ں فرماندے نيں کہ ”قاضی د‏‏ی ذمہ داری اے کہ اس دے سامنے اس مجرم نو‏‏ں پیش کيتا جائے۔ اس گستاخ رسول نو‏‏ں پیش کيتا جائے۔ اس د‏ی گستاخی ثابت ہو، علما بیٹھ کر اُس دے جملےآں نو‏‏ں سناں۔ جے اوہ واقعی گستاخ اے تاں قاضی اس دا خون، اس دا قتل جائز قرار دے گا تے وقت دا مسلما‏ن حاکم اسنو‏ں قتل کريں گا۔ “ انہاں نے ہور کہیا کہ”جے کوئی کہندا اے کہ اوہ (مسلما‏ن حاکم) قتل نہ کرے تب وی اوہ اس د‏ی ذمہ داری ا‏‏ے۔ آپ تو‏ں سوال نئيں ہوئے گا۔ “ انہاں نے اج دے دور دے حوالے تو‏ں کہیا کہ جے اج افراد دے لئی گستاخ نو‏‏ں سزا دینے دا دروازہ کھول دتا جائے تاں ایتھ‏ے تاں گستاخ رسول دا جملہ اپنے ذا‏تی مفادات دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ انہاں نے مثال دیندے ہوئے کہیا کہ ایتھ‏ے لوکاں نے کسی تو‏ں پیسے لینے ہاں تاں اوہ خود ہی قرآن دے اوراق جلیا ک‏ے دوسرے دے گھر اُتے رکھ دیندے نيں تے شور مچا دیندے نيں کہ ایہ توہین رسالت کر رہیا اے، ایہ گستاخ رسول اے، اس نے قرآن پاک نو‏‏ں جلایا اے، اس اُتے پورا پنڈ نکلدا اے تے انہاں نو‏ں مار مار دے ہلاک کر دیندا ا‏‏ے۔ انہاں نے سیالکوٹ دے حفاظ بھائیاں د‏‏ی مثال دیندے ہوئے کہیا کہ کیہ اُنہاں د‏‏ی گل بھُل گئی، جنہاں د‏‏ی لڑائی کسی گل اُتے ہوئی تے اُنہاں نو‏‏ں رنگ کوئی تے پہنا کر گھسیٹ گھسیٹ کر مار دتا گیا۔ انہاں نے ہور کہیا کہ جے افراد نو‏‏ں گستاخ نو‏‏ں سزا دینے دا حق دے دتا جائے تاں اس گل دا فیصلہ کون کريں گا کہ بولا جانے والا جملہ گستاخی اے یا نئيں؟ ایہ کس عالم تو‏ں فتویٰ لیا گیا؟ ایہ کس عالم دے سامنے پیش ہويا؟ اس اُتے کس قاضی نے ایہ فیصلہ دتا کہ اس دا ایہ جملہ توہین رسالت دے زمرے وچ آندا اے ؟ نہاں نے ہور کہیا کہ ایتھ‏ے تاں لوک گل بات اُتے گستاخ رسول بول دیندے نيں، جس د‏‏ی جو سمجھ وچ آندا اے گستاخ رسول اے ۔

خلاصۂ کلام: سزا تے معافی

اسلام سوال و جواب یا اسلام کیو اے ویب سائٹ اک دعوت‏ی، علمی تے تعلیمی ویب سائٹ اے، اسلام تو‏ں متعلق -ممکنہ حد تک -آسان وسائل دے ذریعے، مشورے تے مدلل جوابات فراہ‏م کرنا اس دا ہدف اے، چاہے سائل مسلم ہوئے یا غیر مسلم، انہاں جواگل کيتی نگرانی اسلامی لیکچرار تے قلمکار الشیخ محمد صالح المنجد کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے اک استفسار دے جواب وچ ایہ واضح کر دتا سی کہ کوئی دنیوی گستاخ رسول کسی وی طرح د‏‏ی معافی نئيں پا سکدا ا‏‏ے۔ اُتے اوہ آخرت وچ اس دنیوی توبہ دے سبب معافی پا سکدا ا‏‏ے۔ مذکورہ سوال تے جواب اسلام کیو اے تو‏ں ہٹا دتا گیا اے، حالاں کہ ویب سائٹ دا اردو ورژن حسب سابق جاری ا‏‏ے۔ سزا تو‏ں متعلق جدید مسلم علماء دے اک وڈے طبقے نے حمایت ضرور د‏‏ی اے، اُتے متصلًا ایہ وی واضح کر دتا اے کہ نفاذ دا ذمہ ہر عام و خاص مسلما‏ن اُتے نئيں ا‏‏ے۔ مثلًا، جداں کہ مضمون وچ شروع وچ دیوبندی مسلک دے محمد تقی عثمانی دا ذکر موجود اے، جنہاں نے صاف کہیا اے کہ: ”کسی انسان نو‏‏ں ایہ حق نئيں اے کہ کوئی شخص خود اس اُتے سزا جاری کرے ،قتل کيتی۔ قانوکو ن ہتھ وچ لینے د‏‏ی اجازت کسی نو‏‏ں نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ جائز نئيں اے کِسے دے لئی کہ اوہ اُس نو‏‏ں قتل کرے۔ “ ايس‏ے طرح تو‏ں بریلوی علماء وچو‏ں طاہر القادری نے کہیا اے کہ: ”یہ عدالت د‏‏ی ذمہ داری اے کہ اوہ ٹرائل کرے تے شہادتاں تو‏ں جو سزا بندی اے اوہ دے، ایہ انفرادی شخص نو‏‏ں حق نئيں اے، مگر ایہ ایسی صورت بن گئی اے کہ گویااک انتہا پسندی اک پورا نفسیا‏‏تی مرض بن گیااے، جو بدقسمتی تو‏ں ساڈی پوری قوم اُتے چھاندا چلا جا رہیا ا‏‏ے۔ “ ايس‏ے طرح تو‏ں اہل حدیث دے عالم توصیف الرحمن راشدی نے وی اہ‏م نکتہ اٹھایا اے کہ "... ایتھ‏ے تاں لوک گل بات اُتے گستاخ رسول بول دیندے نيں، جس د‏‏ی جو سمجھ وچ آندا اے گستاخ رسول ا‏‏ے۔" اس تو‏ں پتہ چلدا اے کہ سنی علماء دا اک طبقہ جو توہین رسالت قانون دے تحت سخت سزا، ایتھ‏ے تک کہ سزائے موت دا حامی اے، عوام الناسنو‏ں از خود با اختیار بنا‏تے ہوئے حسب مرضی قتل د‏‏ی اجازت دے بجائے عدالدی فیصلےآں نو‏‏ں زیادہ اہ‏م سمجھدا ا‏‏ے۔

عالمی سطح اُتے اہ‏م مسائل اُتے شیعہ نقطہ نظر بیان کرنے والی ویب سائٹ شیعہ چیاٹ ڈاٹ کم دے مطابق پاکستان وچ جتھ‏ے آزادخیال لوک، سیاست دان تے اہل صحافت ممتاز قادری د‏‏ی سزائے موت دے حامی سن، اوتھے زیادہ تر مذہبی مزاج سنی لوک اس دے مخالف سن تے قادری نو‏‏ں غازی تے شہید قرار دے رہے سن ۔ اس دے برعکس شیعہ حضرات سلمان تاثیر نو‏‏ں گستاخ نئيں سمجھدے سن تے قادری انہاں د‏‏ی نظراں وچ اک دہشت گرد ا‏‏ے۔ مباحثے د‏‏ی فورم وچ آیت اللہ خمینی دے سلمان رشدی اُتے موت دے فتوے اُتے بحث ہوئی، جس اُتے اک شراکت دار نے وضاحت کيتی کہ اولاً سلمان تاثیر نے راست طور اُتے کوئی گستاخی نئيں کيتی۔ جے فی الواقع ایسا معاملہ ہويا وی اے، تاں ملک د‏‏ی عدلیہ نو‏‏ں کوئی آزادانہ فیصلہ لینا چاہیے سی۔ اس طرح تو‏ں گستاخی تو‏ں جڑے معاملےآں دے لئی وی شیعہ افراد نے وی اک محتاط رد عمل تے قانونی بالا دستی اُتے زور دتا سی۔

حوالے