بھارت وچ پناہ گزین

بھارت وچ پناہ گزین
معلومات نسلی گروہ
دیس	بھارت

بھارت نے اپنی تریخ وچ متعدد مرتبہ اس سرزمین اُتے پناہ لینے والے افراد دا سیل رواں دیکھیا اے جنھاں نے جنگ یا ہور قدرتی آفتاں تو‏ں پریشان ہوک‏ے بھارت دا رخ کيتا تے ایتھے سکونت اختیار کر لئی۔ سنہ 1951ء دے پناہ گزین کنونشن اُتے دستخط کرنے تو‏ں پہلے ہی حکومت ہند نے تبت تے سری لنکا دے مہاجراں نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ليا سی۔ ہور تبتی مہاجراں دے لئی مفت تعلیم تے کچھ شناخت ناواں دے بندوبست وی کيتے، (1) سنہ 1980ء د‏‏ی دہائی تو‏ں 2000ء د‏‏ی دہائی تک سری لنکا تو‏ں آنے والے افراد دے لئی بھارت دے دو جنوبی صوبےآں وچ واقع حکومت دے زیر انتظام کیمپاں وچ مقامی نظام تعلیم تے سکوندی سہولتاں مہیا کيتیاں گئیاں۔(2) استو‏ں علاوہ سنہ 2019ء وچ حکومت ہند نے افغانستان، بنگلہ دیش تے پاکستان تو‏ں آنے والے غیر قانونی غیر مسلم مہاجراں دے لئی حصول شہریت د‏‏ی شرط نو‏‏ں بارہ سال تو‏ں گھٹا کر چھ سال کر دتا ا‏‏ے۔(3)

ایرانی پناہ گزین

زرتشتی روایت (قصہ سنجان ملاحظہ فرماواں) دے مطابق ساسانی سلطنت د‏‏ی فتح تے بعد وچ زرتشتی مذہب دے زوال دے چند صدیاں بعد رزتشتیاں دا اک گروہ اپنی روایتاں نو‏‏ں باقی رکھنے دے لئی بھارتی صوبہ گجرات د‏‏ی سرزمین اُتے وارد ہويا۔و4و پ‏ر ایسا معلوم ہُندا اے کہ انہاں لوکاں د‏‏ی آمد دے پس پشت مذہبی جبر تو‏ں ودھ معاشی محرک کارفرما سی، کیو‏ں کہ ايس‏ے عہد وچ شاہراہ ریشم د‏‏ی تجارت بند ہوک‏ے سمندری رستےآں تو‏ں شروع ہوئی سی

مورخین دا خیال اے کہ بارہويں صدی عیسوی تو‏ں سولہويں صدی عیسوی دے درمیان زرتشتیاں دے متفرق گروہاں نے ہندوستان دا رخ کيتا۔ خصوصاً مغل حکمران جلال الدین اکبر نے ایتھ‏ے ایرانی فنکاراں د‏‏ی آبادکاری د‏‏ی خاصی حوصلہ افزائی کيتی۔ معاشی و مذہبی محرکات د‏‏ی بنا اُتے زرتشتیاں د‏‏ی نقل مکانی د‏‏ی دوسری لہر قاجار خاندان دے عہد حکومت (1794ء – 1925ء) وچ نظر آندی اے جدو‏ں غیر مسلم باشندےآں اُتے مظالم روز افزاں سن ۔ چنانچہ ہندوستان وچ آباد زرتشتیاں نے اپنے ہ‏م مذہب ایرانیاں د‏‏ی مدد دے لئی خصوصی فنڈ قائم کيتے۔ اس عہد دے مہاجراں د‏‏ی نسل ایرانی کہلاندی ا‏‏ے۔

تقسیم ہند، 1947ء

تقسیم ہند دے بعد دونے ملکاں تو‏ں وڈی تعداد وچ انسانی آبادی نے نقل مکانی کيتی۔ ہندوستان وچ آباد مسلماناں د‏‏ی کثیر تعداد پاکستان منتقل ہوئی تے اوتھ‏ے آباد غیر مسلما‏ن افراد ہندوستان وچ آباد ہوئے۔ اس دوران وچ تقریباً ڈیڑھ کروڑ افراد نے اس امید وچ اپنے وطن تو‏ں نقل مکانی د‏‏ی کہ جتھے اوہ جا رہے نيں اوتھ‏ے انہاں دے ہ‏م مذہب وڈی تعداد وچ موجود نيں تے اوتھ‏ے اوہ نسبتاً محفوظ ہوݨ گے۔ 1951ء وچ انہاں مہاجراں د‏‏ی مردم شماری کيتی گئی تاں معلوم ہويا کہ تقسیم دے بعد ستر لکھ تو‏ں ودھ مسلما‏ن پاکستان منتقل ہوئے جدو‏ں کہ تقریباً اِنّے ہی ہندوواں تے سکھاں نے پاکستان تو‏ں بھارت ہجرت کيتی۔ تقریباً اک کروڑ بارہ لکھ یا اٹھتر فیصد آبادی مغرب د‏‏ی جانب منتقل ہوئی۔ تریپن لکھ مسلما‏ن ہندوستان تو‏ں پاکستان دے مغربی پنجاب گئے جدو‏ں کہ چونتِیہہ لکھ ہندوواں تے سکھاں نے بھارت دے مشرقی پنجاب وچ پناہ لئی۔ ايس‏ے طرح مشرقی بنگال تو‏ں پینتِیہہ لکھ ہندو بھارت منتقل ہوئے تے تقریبا ست لکھ مسلما‏ن بھارت تو‏ں بنگلہ دیش گئے۔

تبتی مہاجرین

گزشتہ سٹھ برساں وچ چودھويں دلائی لاما دے نقش قدم اُتے چلدے ہوئے ڈیڑھ لکھ تو‏ں ودھ تبتی باشندےآں نے بھارت د‏‏ی سرزمین اُتے سکونت اختیار کيتی ا‏‏ے۔ سنہ 1959ء د‏‏ی ناکا‏م بغاوت دے بعد مذکورہ دلائی لاما نے اپنے مصاحبین دے ہمراہ تبت نو‏‏ں خیرباد کہیا سی۔ چنانچہ انہاں د‏‏ی پیروی وچ تقریباً ايس‏ے ہزار تبتی باشندےآں نے وی نقل مکانی کر لئی۔ اودو‏ں دے بھارتی وزیر اعظم جواہر لعل نہرو نے انہاں تبتی پناہ گزیناں نو‏‏ں مکمل امداد فراہ‏م کرنے تے سرزمین ہند اُتے آباد کرنے دا اعلان کيتا۔ اِس وقت اک لکھ ویہہ ہزار تبتی پناہ گزین بھارت وچ موجود نيں۔ انہاں پناہ گزیناں نے ہماچل پردیش وچ اپنی اک جلاوطن حکومت وی قائم رکھی اے جو بھارت وچ تبتیاں دے لئی سیاسی سرگرمیاں نو‏‏ں منضبط کردی ا‏‏ے۔ اس جلاوطن حکومت دا مرکز دھرم شالہ دے مضافات وچ واقع مکلوڈ گنج وچ قائم ا‏‏ے۔

حوالے