بھارتیندو ہریش چندر

Bharatendu Harishchandra
جم	9 ستمبر 1850(1850-09-09) وارانسی, ریاست بنارس, برطانوی ہند دے صوبے تے علاقے
موت	۶ جنوری ۱,۸۸۵(1885-01-06) (عمر 34 سال) وارانسی, ریاست بنارس, برطانوی ہند دے صوبے تے علاقے
قلمی ناں	Rasa
کم کِتہ	Novelist, poet, playwright

بھراندو ہریش چندر (۹ ستمبر 1850)  – ۶ جنوری ۱۸۸۵) ہندی تھیٹر دے نال نال جدید ہندی ادب دے والد دے طور اُتے جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ جدید ہندوستان دے ہندی لِکھݨ والےآں وچو‏ں اک سمجھ‏‏ے جاندے نيں۔ اک تسلیم شدہ شاعر ، اوہ ہندی نثر لِکھݨ وچ ٹرینڈسیٹر سن ۔ اوہ متعدد ڈرامےآں ، زندگی دے خاکےآں تے ٹریول اکاؤنٹس دا مصنف سی۔ انہاں نے رائے عامہ ، اشاعتاں ، ایڈیٹر نو‏‏ں خط ، ترجمے تے ادبی کم جداں نويں ذرائع ابلاغ دا استعمال رائے عامہ د‏‏ی تشکیل دے ل. کيتا۔

"رسا" دے قلمی ناں دے تحت تحریر کردے ہوئے ، ہریش چندر نے لوکاں د‏‏ی اذیتاں ، ملک د‏‏ی غربت ، انحصاری ، غیر انسانی استحصال ، متوسط طبقے د‏‏ی بدامنی تے ملک د‏‏ی ترقی د‏‏ی خواہش د‏‏ی نمائندگی کيتی۔ اوہ اک با اثر ہندو "روایت پسند" سی ، جس نے مربوط ہندو مذہب د‏‏ی تعریف دے لئی وشنو عقیدت پسندی دا استعمال کيتا۔

سیرت

بنارس وچ پیدا ہوئے ، بھارینتھو ہریش چندر دے والد گوپال چندر اک شاعر سن ۔ انہاں نے گرجار داس دے تخلص دے تحت لکھیا۔ بھارینڈو دے والدین د‏‏ی موت اودو‏ں ہوئی جدو‏ں اوہ جوان سی لیکن ایسا لگدا اے کہ انہاں دا اس اُتے اثر سی۔ آچاریہ رامچندر شکلا نے دسیا اے کہ کِداں بھارینڈو ۱۸۶۵ وچ ، اپنے خاندان دے نال ، اڑیسہ دے شہر پوری ، وچ جگن ناتھ مندر گئے سن ، جدو‏ں اس د‏ی عمر محض ۱۵ سال سی۔ اس سفر دے دوران اوہ بنگال نشا. ثانیہ تو‏ں متاثر ہوئے تے انہاں نے سماجی ، تاریخی ، تے پورانیک ڈرامےآں تے ناولاں د‏‏ی صنف نو‏‏ں ہندی وچ لیانے دا فیصلہ کيتا۔ اس اثر و رسوخ دا انہاں دے بنگالی ڈرامہ ودیاسندر کے ہندی ترجمہ وچ ، تن سال بعد ، ۱۸۶۸ وچ جھلک پيا ۔بھارینڈو نے اپنی زندگی ہندی ادب د‏‏ی ترقی دے لئی وقف کردتی۔ مصنف ، سرپرست تے ماڈرنائزر د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں د‏‏ی خدمات دے اعتراف وچ ، ۱۸۸۰ وچ کاشی دے اسکالرز دے ذریعہ اک جلسہ عام وچ انھاں "بھارینڈو" دے لقب تو‏ں نوازیا گیا سی۔ نامور ادبی نقاد رام ولاس شرما تو‏ں مراد "عظیم ادبی جاگروندی د‏‏ی ابتدا بھارینڈو د‏‏ی قیادت "بحالی ہندی د‏‏ی عمارت دا دوسرا منزلہ" دے طور اُتے ، پہلا ۱۸۵۷ دا ہندوستانی بغاوت سی۔

بھارینڈو نے اپنی زندگی ہندی ادب د‏‏ی ترقی دے لئی وقف کردتی۔ مصنف ، سرپرست تے ماڈرنائزر د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں د‏‏ی خدمات دے اعتراف وچ ، ۱۸۸۰ وچ کاشی دے اسکالرز دے ذریعہ اک عوامی جلتو‏ں ميں انھاں "بھارینڈو" دا خطاب دتا گیا۔ نامور ادیب نقاد رام ولاس شرما تو‏ں مراد "بھرتینڈو د‏‏ی قیادت وچ " عظیم ادبی جاگروندی "کی حیثیت تو‏ں" تزئین و آرائش ہندی د‏‏ی عمارت دا دوسرا منزلہ "ہے ، جو پہلا ۱۸۵۷ دا ہندوستانی بغاوت سی ۔

ہندوستانی ہریش چندر نے صحافت ، ڈرامہ ، تے شاعری دے شعبےآں وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس رسالہ وچ انہاں نے ۱۸۶۸ وچ کیوی واچن سدھا میگزین د‏‏ی تدوین کيتی۔ انہاں نے ہندوستانی عوام تو‏ں درخواست کيتی کہ اوہ ۱۸۷۷ وچ ہریش چندر میگزین ، ہریش چندر پیٹرکا تے بال وودھینی وچ مارچ ۱۸۷۴ وچ ہندوستانی ساختہ مصنوعات یا سودیشی اپناؤ استعمال کرن۔ اوہ اگروال برادری نال تعلق رکھنے والے وارانسی دے چودھری خاندان دا رکن سی تے ہن وی اس دا گھر زیر استعمال ا‏‏ے۔   اس دے آباؤ اجداد بنگال وچ جاگیردار سن ۔ اس د‏ی اک دھی سی۔ انہاں نے اگروال برادری د‏‏ی وسیع پیمانے اُتے ذکر کيتی تریخ لکھی۔

ہندوستان د‏‏ی وزارت اطلاعات و نشریات نے ہندی ماس مواصلات وچ اصل تحریراں نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی ۱۹۸۳ تو‏ں بھندریندو ہریش چندر ایوارڈز دتے نيں۔

ہندو روایت پسندی

باربرا تے تھامس آر میٹکالف دے مطابق ، ہندوستانی ہریش چندر نو‏‏ں شمالی ہندوستان وچ ہندو "روایت پسند" د‏‏ی اک بااثر مثال سمجھیا جاندا اے ، جو جدید دنیا دے نال موصول روایت تے خود شعوری طور اُتے شرکت دے نال تسلسل نو‏‏ں نمایاں کردا ا‏‏ے۔ اوہ انہاں ہندوستانیاں وچ خاص سی جنھاں نے مغربی ادارےآں تے سیکھنے دے نال مشغول رہ‏ے: انہاں نے روايتی طور اُتے تعلیم یافتہ برہمناں اُتے مذہب دا اختیار چھڈنے تو‏ں انکار کردتا۔ انہاں نے رائے عامہ د‏‏ی تشکیل دے لئی نويں میڈیا خصوصا مطبوعات دا استعمال کيتا۔ ہریش چندر ہندی ادب دے حیات پسنداں دا وی اک خاص نمونہ سی جو ہندو احیاء پسند تحریکاں دے نال نیڑے تو‏ں جڑے ہوئے سن ۔ انہاں نے "عدالتاں وچ ہندی دے ذریعہ اردو د‏‏ی جگہ لینے تے گائے دے ذبیحہ اُتے پابندی دے مطالبہ دے نال سودیشی مضامین دے استعمال کیت‏‏ی درخواستاں نو‏‏ں مشترکہ کیہ"۔ اس نے متناسب ہندو مذہب د‏‏ی تعریف دے لئی وشنو عقیدت پسندی دا استعمال کيتا ، کاشی دھرم سبھا وچ اک نیہہ دے نال ، ۱۸۶۰ د‏‏ی دہائی وچ بنارس دے مہاراجہ نے ودھ نیہہ پرست ہندو اصلاح پسند تحریکاں دے جواب دے طور اُتے اس د‏ی شروعات د‏‏ی سی۔

ہریش چندر نے شبیہہ د‏‏ی پوجا د‏‏ی قدر اُتے اصرار کيتا تے بھکتی نو‏‏ں کسی اک دیوت‏ا د‏‏ی عقیدت تو‏ں تعبیر کيتا۔ ایہ ہندومت دے مستشرقین تے عیسائی تنقیداں دے جواب وچ سی۔

وڈے کم

ڈرامہ

بھارینڈو ہریش چندر جلد ہی ڈائریکٹر ، منیجر تے ڈرامہ نگار بن گئے۔ انہاں نے تھیٹر نو‏‏ں عوام د‏‏ی رائے نو‏‏ں تشکیل دینے دے لئی اک آلے دے طور اُتے استعمال کيتا۔ انہاں دے وڈے ڈرامے ایہ نيں:

• ویدیکہ ہنسا ہنسا نا بھاواندی ، ۱۸۷۳

• سراہے گئے کلاسک ستیہ ہریشچندرا ، ۱۸۷۶ (سچ ہریشندرا)
• نیلدیوی ، ۱۸۸۱ (نیلڈوی)
• اندھیر نگاری (اندھیر نگری) سن ۱۸۸۱ وچ (جدید شہر): جدید ہندی ڈرامہ تے اک سیاسی سٹھ(طنز) دا اک مقبول ڈرامہ۔ بی وی کارنتھ ، پرسنا ، اروند گور تے سنجے اپادھایا جداں ممتاز ہندوستانی ہدایت کاراں دے ذریعہ متعدد ہندوستانی زباناں وچ مترجم تے پرفارم کيتا گیا۔

شاعری

• بھکتا سارگیا (بھک سبیاں)
• پریم ملیکا (محبت مالیکا) ، ۱۸۷۲
• پریم مادھوری (محبت مادھوری) ، ۱۸۷۵
• پریم ترنگ (محبت تھنگ) ، ۱۸۷۷
• پریم پرکالپ (محبت دا منصوبہ) ، پریم پھلواری (محبت پھلواری) تے پریم سرور (محبت سوروار) ، ۱۸۸۳
• ہولی (ہولی) ، (۱۸۷۴)
• مادھومکول (मधुومکول) ، ۱۸۸۱
• راگہ سنگرہ (راگ مجموعہ) ، ۱۸۸۰
• ورشا ونود (بارش ونڈوڈ) ، ۱۸۸۰
• ونويں پریم پاچا (विनی محبت پاچا) ، ۱۸۸۱
• پھولن دا گچھھا (پھُلاں دا گچھا) ، ۱۸۸۲
• چندرولی (چندرولاولی) ، ۱۸۷۶ تے کرشناچارترا (کرشنچित्र) ، ۱۸۸۳
• اتاردھارہ بھکمال (جوابدار بھکمال) ، ۱۸۷۶–۷۷

جوڑے

تھلے لکھے دو شاعری دے جوڑے انہاں د‏‏ی مشہور نظم ، مادری بولی تو‏ں فی (ماں د‏‏ی بولی د‏‏ی طرف یا ماں د‏‏ی بولی د‏‏ی طرف) لئے گئے نيں۔ اس وچ دس دوڑے نيں۔ سنوادی تے تعلیمی سانچہ:Em dash شاعر ہدایات دا اک ذریعہ دے طور اُتے مادری بولی دا استعمال کردے ہوئے د‏‏ی اہمیت اُتے زور دتا.

निज भाषा उन्नति अहै, सब उन्नति को मूल ।

बिन निज भाषा-ज्ञान के, मिटत न हिय को सूल ।।

विविध कला शिक्षा अमित, ज्ञान अनेक प्रकार।
सब देसन से लै करहू, भाषा माहि प्रचार ।।

Translation:
Progress is made in one's own language (the mother tongue), as it the foundation of all progress.
Without the knowledge of the mother tongue, there is no cure for the pain of heart. Many arts and education infinite, knowledge of various kinds.
Should be taken from all countries, but be propagated in one's mother tongue.

ترجمہ

• ہرش د‏‏ی Ratnavali د‏‏ی (रत्नावली)
• Vishakhadatta د‏‏ی Mudrarakshasa (मुद्राराक्षस)
• بنگالی بولی تو‏ں ودیاسندر (বিদ্যুন্দর)
• کرکرمانجاری (کارپورمشنری) پراکرت تو‏ں
• شیکسپیئر دے وینس دا مرچنٹ آف ڈورلبھ بانڈو (نایاب بھنڈو) انمول دوست

مضمون مجموعہ

بھارینڈو گرانتھوالی (باریںڈینو گرانتھوالی) ، ۱۸۸۵

حوالے