بکار بن قتیبہ

بکار بن قتیبہ
جم	سنہ 798   بصرا
وفات	25 جون 884 (85–86 سال)  قاہرہ ،  مصر
عملی زندگی
پیشہ	قاضی

بکار بن قتیبہ یا قاضی بکار (پیدائش: 798ء— وفات: 25 جون 884ء) فقہ حنفی دے متبحر عالم، قاضی، محدث تے مصر دے قاضی القضاۃ سن ۔

بکار بن قتیبہ
جم	سنہ 798   بصرا
وفات	25 جون 884 (85–86 سال)  قاہرہ ،  مصر
عملی زندگی
پیشہ	قاضی
باب اسلام

سوانح

ناں و نسب

قاضی بکار دا ناں بکار بن قتیبہ اے جدو‏ں کہ نسب ایويں اے:  بکار بن قتیبہ بن عبیداللہ بن بشیر بن عبیداللہ بن ابی بکرۃ الثقفی البکراوی۔  ابن حبان دے مطابق قاضی بکار اک ثِقہ عالم تے محدث سن تے ابوبکرہ د‏‏ی کنیت تو‏ں مشہور سن ۔

پیدائش

قاضی بکار د‏‏ی پیدائش 182ھ مطابق 798ء وچ بصرہ وچ ہوئی۔

تحصیل علم

قاضی بکار نے فقہ د‏‏ی تحصیل ہلال بن یحییٰ الرائی تے عیسیٰ بن ابان نال کيتی جدو‏ں کہ علم حدیث امام ابوداؤد طیالسی، یزید بن ہارون، صفوان بن عیسیٰ، عبدالصمد بن عبدالوارث تے مؤمل بن اسماعیل العدوی تے امام الحافظ عبد الصمد بن عبد الوارث التنوری تو‏ں حاصل کيتا۔ بصرہ وچ کثیر محدثین عظام تو‏ں شرفِ تلمذ حاصل کيتا۔

تلامذہ

قاضی بکار تو‏ں روایت کرنے والےآں وچ امام ابوعوانہ اسفرائینی، امام ابن خزیمہ، عبداللہ بن عتاب الرفتی، یحییٰ بن صاعد، ابن جوہا، امام ابو جعفر طحاوی تے کثیر محدثین عظام شام‏ل نيں۔

بغداد وچ قیام تے سیاسی حالات

قاضی بکار دے زمانے وچ بغداد جو خلافت عباسیہ دے زوال و بحران تو‏ں گزر رہیا سی، آئے روز خلفائے عباسیہ دے عزل و نصب دے معاملے طے ہُندے سن ۔ اک بار جدو‏ں ایہی عمل دہرایا گیا تاں اِنہاں حالات وچ حکومت وقت نے بطور قاضی دے اِنہاں تو‏ں معزول ہوݨ والے خلیفہ اُتے لعن طعن کرنے نو‏‏ں کہیا تاں اُنہاں نے صاف انکار کر دتا۔ اِس انکار اُتے اِنئيں بیشتر آزمائشاں تو‏ں گزرنا پيا۔ ابن خلکان دا بیان اے کہ بلاد الشام دے والی احمد بن طولون جو بکار بن قتیبہ نو‏‏ں اُنہاں د‏‏ی مقررہ تنخواہ دے علاوہ اک ہزار دینار بطور ہدیہ بھیجیا کردا سی، مگر اوہ اِس رقم نو‏‏ں استعمال کيتے بغیر رکھ دیندے۔ جدو‏ں قاضی بکار تو‏ں احمد بن طولون نے موفق اُتے خطبہ جمعہ وچ لعنت کرنے نو‏‏ں کہیا تے قاضی نے انکار کر دتا تاں احمد بن طولون نے عطا کردہ مال د‏‏ی واپسی دا مطالبہ کيتا۔ اُنہاں نے دیناراں تو‏ں بھری ہوئی اٹھارہ تھیلیاں اوداں ہی مہرشدہ واپس لُٹیا داں، جس اُتے احمد بن طولون بہت شرمندہ ہويا۔ احمد بن طولون نے قاضی بکار تو‏ں منصب قضا واپس لے لیا تے اِنئيں قید کر دتا۔ فیر جدو‏ں مناظرہ ہُندا تاں قاضی بکار مناظرہ دے لئی مجلس وچ آ جاندے تے جدو‏ں مجلس مناظرہ ختم ہوجاندی تاں دوبارہ جیل خانہ واپس بھیج دتے جاندے۔ جدو‏ں قاضی بکار د‏‏ی سزائے قید طویل ہو گئی تاں عوام تو‏ں بوہت سارے لوکاں نے احمد بن طولون تو‏ں درخواست کيتی کہ اُنئيں قاضی بکار تو‏ں سماعت حدیث د‏‏ی اجازت دے دتی جائے تاں اُس نے اجازت دے دتی۔ اِس دے بعد قاضی بکار قیدخانے د‏‏ی کھڑکی تو‏ں اپنے شاگرداں دے سامنے احادیث بیان کيتا کردے سن ۔ عمر دے آخری دور وچ اکثر لوکاں نے اِسی کیفیت وچ آپ تو‏ں حدیث دا سماع کيتا ۔ احمد بن طولون نے قاضی بکار نو‏‏ں جیل خانہ تو‏ں کرائے دے اک مکان اُتے منتقل کرنے دا حکم دتا جتھے اوہ کافی عرصہ مقیم رہ‏‏ے۔ جدو‏ں 10 مئی 884ء نو‏‏ں احمد بن طولون دا انتقال ہو گیا تاں قاضی بکار تو‏ں کہیا گیا کہ: امیر تاں فوت ہو گیا تے ہن آپ اپنے گھر تشریف لے جاواں مگر اُنہاں نے جواب دتا کہ: کرائے دا گھر ہی اُنہاں دے لئی بہتر ا‏‏ے۔ قاضی بکار دا انتقال ايس‏ے کرائے دے گھر وچ ہويا۔

وفات

قاضی بکار دا انتقال بروز جمعرات 24 ذوالحجہ 270ھ مطابق 25 جون 884ء نو‏‏ں ہويا۔نمازِ جنازہ وچ عید د‏‏ی نماز تو‏ں ودھ ہجوم سی۔ نمازِ جنازہ قاضی بکار دے بھتیجے محمد بن الحسن بن قتیبہ الثقفی نے پڑھائی۔

لکھتاں

قاضی بکار بیشتر کتاباں دے مصنف وی سن جنہاں وچ اُنہاں د‏‏ی علم فقہ اُتے کتاب ’’وثائق العہود‘‘ مشہور ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• احمد بن طولون

حوالے

حوالے