ابو جعفر طحاوی
| ابو جعفرطحاوی | |
|---|---|
| (عربی وچ: أبو جعفر الطحاوي) | |
| جم | 19 اگست 853 [۱][۲] |
| وفات | سنہ 935 (81–82 سال) |
| شہریت |  خلافت عباسیہ
|
| عملی زندگی | |
| استاذ | اسماعیل بن یحییٰ مزانی ، ابو زرعہ دمشقی |
| پیشہ | محدث ، فقیہ |
| پیشہ ورانہ زبان | عربی |
| شعبۂ عمل | اسلامی عقیدہ ، تریخ ، فقہ ، علم حدیث |
| کارہائے نمایاں | عقیدہ طحاویہ |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
امام ابو جعفر طحاوی تیسری صدی دے عظیم محدث و فقیہہ نيں محدثین دے ہاں انہاں نوں حافظ تے امام دا درجہ حاصل اے جدوں کہ فقہا انہاں نوں مجتہدمنتسب قرار دیندے نيں۔ عموما امام طحاوی دے ناں توں وی معروف نيں۔
ناں ونسب
سودھوناں، احمد۔ کنیت، ابو جعفر۔ والد دا ناں، محمد اے۔ سلسلہ نسب ایويں اے۔ الامام الحافظ ابو جعفر احمد بن محمد بن سلامہ بن سلمہ بن عبد الملک بن سلمہ بن سلیم بن سلیمان بن خباب ازدی حجری طحاوی مصری حنفی۔
نسبت
سودھومصر وچ وادی نیل دے کنارے "طحا" نامی اک بستی وچ پیدا ہوئے جس دی وجہ توں آپ طحاوی کہلاندے نيں۔ ازد یمن دا اک قبیلہ اے جو ازد بن عمران دی طرف منسوب اے تے حجری قبیلہ حجر اس دی اک شاخ توں منسوب اے۔ حجر ناں دے تن قبیلے سن ۔ حجر بن وحید۔ حجر ذی اعین۔ حجر ازد۔ تے ازد ناں دے وی دو قبیلے سن، ازدحجر۔ ازد شنو ہ۔ لہذا امتیاز دے لئی آپ دے ناں دے نال دونے ذکر کر کے ازدی حجری کہیا جاندا اے آپ دے آبا واجداد فتح اسلام دے بعد مصر وچ فروکش ہو گئے سن لہذا آپ مصر ی اکھوائے ۔
ولادت
سودھوامام طحاوی دی پیدائش کدوں ہوئی اس بارے وچ کئی قول نيں الجواہرالمضیہ وچ خود امام طحاوی کاقول نقل کیاہے : ابوسعید بن یونس نے کہامیرے توں امام طحاوی نے بیان کیتا کہ میری پیدائش 239ھ بمطابق 853ء وچ ہوئی۔ امام طحاوی دی پیدائش دے بارے وچ ابن عساکر نے پوری تفصیل بیان کردے ہوئے لکھاہے جدوں کہ اس دے مقابل دوسرامشہور قول امام ذہبی دا اے کہ امام طحاوی دی ولادت 237ھ نوں ہوئی۔
تعلیم وتربیت
سودھوامام طحاوی دے والد ادب وشاعری وچ ممتاز مقام رکھدے سن اوران دی والدہ جوابو ابراہیم مزنی دی ہمشیرہ سن اوہ خود وی وڈی فقیہہ اورعالمہ سن امام سیوطی نے انہاں دا ذکر مصر دے شافعی فقہا وچ کیااے۔ گویا انہاں دا تعلق اک علمی گھرانے توں سی ۔۔ ایداں علمی گھرانے وچ اکھاں کھولنے والابچہ نامور محدث ومجتہد نہ بنے توعجیب گل اے۔ ابتدائی تعلیم اپنے والدین توں حاصل کرنے دے علاوہ امام طحاوی نے ابو جعفر احمد بن ابی عمران موسیٰ بن عیسیٰ تے امام ابوزکریا یحیی بن محمد بن عمروس توں ہور تعلیم حاصل کيتی انہی دے پاس قرآن حفظ کیتا۔ امام مزنی دا فقہا شافعیہ وچ بڑامقام ومرتبہ اے امام طحاوی نے فقہ اورحدیث دی تحصیل امام مزنی توں کيتی۔ باوجود علمی گھرانہ حاصل ہونے دے امام طحاوی جتھے کدرے گئے اوتھے دے عالماں توں استفادہ کیندا چنانچہ امام طحاوی جدوں شام ،بیت المقدس ،عسقلان وغیرہ گئے توانہاں نے اس سفر دے ذریعہ اوتھے دے عالماں توں استفادہ کیندا اوربطور خاص شام وچ انہاں نے قاضی القضاۃ ابوحازم توں استفادہ کیااوران توں فقہ وحدیث دونے حاصل کیتا۔
تبدیلی مذہب
سودھوامام زاہد الکوثری نے اک کتاب الحاوی فی سیرۃ الطحاوی وچ لکھیا امام مزنی خود وی امام ابوحنیفہ اوران دے اجلہ تلامذہ امام ابویوسف وامام محمد دیاں کتاباں زیر مطالعہ رکھدے سن اوراستفادہ کردے سن اورایہی انہاں دے شافعی توں حنفی ہونے دی وجہ بنی۔ خود امام طحاوی توں منقول اے کہ ميں نے اولاًامام مزنی توں حدیثاں لکھی اورامام شافعی دے قول نوں اختیار کیاچند سالاں دے بعد جدوں احمد بن ابی عمران قاضی بن کر مصرآئے تاں ميں نے انہاں دی شاگردی اختیار کيتی اوران دے قول نوں اختیار کیتا۔
استاداں و شیوخ
سودھوامام طحاوی دے شیوخ واستاداں دی اک طویل فہرست اے انہاں وچ چند اک ایہ نيں۔ ابراہیم بن ابی داؤد سلیمان بن داؤد الاسدی ،احمد بن شعیب بن علی النسائی صاحب السنن ،احمد بن ابی عمران القاضی،اسحاق بن ابراہیم بن یونس البغدادی،اسماعیل بن یحیی المزنی ،بحربن نصر بن سابق الخولانی،بکار بن قتیبہ بن البصری القاضی،یونس بن عبد الاعلیٰ الصدفی، ہارون بن سعیدایلی،محمد بن عبد اللہ بن الحکم،عیسیٰ بن مشرود تے عبد الغنی بن رفاعہ
شاگرد وتلامذہ
سودھوامام طحاوی دی علمی شہرت جدوں دور دور تک پھیل گئی توفیر تشنگان علم اورعلم حدیث وفقہ دے شائقین نے دوردراز توں آپ دی جانب رجوع کیااورآپ دی شاگردی اختیار کيتی۔ امام طحاوی دے شاگرداں دی وی اک طویل فہرست اے جیساکہ الجواہر المضیئہ وچ کہاہے چند اسماء ذکر کیتے جاندے نيں۔ احمد بن ابراہیم بن حماد احمد بن محمد بن منصور الانصاری الدامغانی عبد الرحمن بن احمد بن یونس المورخ سلیمان بن احمد بن ایوب الطبرانی ابوالقاسم صاحب المعاجم عبد اللہ بن عدی بن عبد اللہ الجرجانی ابواحمد صاحب کتاب الکامل فی الجرح والتعدیل علی بن احمد الطحاوی ابو القاسم عبید اللہ بن علی الداؤدی شیخ اہل الظاہر فی عصرہ، محمد بن عبد اللہ بن احمد بن زبر ابوسلیمان الحافظ ابوبکرمحمد بن جعفربن الحسین البغدادی المعروف بغندرالحافظ المفید
وفات
سودھوامام طحاوی دی وفات یکم ذیقعدہ 321ھ بمطابق 933ء وچ 82 سال دی عمر وچ ہوئی[۷]
تصنیفات وتالیفات
سودھوامام طحاوی دی تصنیفات وتالیفات وچ کچھ ایسی نيں جو مطبوعہ یامخطوطہ دی شکل وچ موجود نيں اوربعض ایسی نيں جو زمانہ دے دست برد توں ضائع ہوگئياں یامفقود الخبر نيں انہاں دے بارے وچ کسی نوں تاحال کوئی اطلاع نئيں اے۔
احکام القرآنیہ کتاب تاحال طبع نئيں ہوئی اے۔ اس دا اک مخطوطہ ترکی دے مکتبہ وزیر کبری وچ رقم 814ماں موجود اے۔
اختلاف العلماءیہ بہت وڈی کتاب اے اورجیساکہ امام طحاوی دے سوانح نگاراں نے ذکر کیاہے ایہ کتاب تقریبا 130جلداں وچ اے اس کتاب دا جواختصار حافظ ابوبکر الجصاص الرازی نے کیاہے اوہی دستیاب اے اس کتاب دا نسخہ مکتبہ جاراللہ ولی الدین استنبول تے دارالکتب المصریہ وچ موجود اے۔
التسویۃ بین حدثناواخبرنااک چھوٹاسارسالہ اے جس وچ علم حدیث دی اک خاص اصطلاح حدثنااوراخبرنا دے بارے وچ بحث کيتی گئی اے کئی مرتبہ طبع ہوچکی اے۔
الجامع الکبیر فی الشروطیہ کتاب مکمل طورپر حالے تک طبع نئيں ہوئی اے لیکن اس دے کچھ حصے مثلا اذکار الحقوق والرہون اورکتاب الشفعہ شائع ہوچکی اے۔
السنن الماثورہیہ امام ابوجعفر الطحاوی دی اوہ روایتاں نيں جوانہاں نے اپنے ماماں امام مزنی توں امام شافعی دے واسطے توں سنی نيں اسنوں سنن شافعی وی کہاجاتااے۔ حال وچ خلیل ابراہیم ملاخاطر دی تحقیق توں شائع ہوئی اے۔
شرح معانی الآثاریہ امام طحاوی دی سب توں مایہ ناز کتاب اے جس وچ انہاں نے احادیث احکام اُتے بحث کيتی اے۔ ایہ وی کئی مرتبہ شائع ہوچکی اے اوراہل علم دی اکھاں دا سرمہ اے۔
صحیح الآثاریہ کتاب تاحال طبع نئيں ہوسکی اے لیکن اس دا نسخہ مکتبہ بانتہ وچ موجود اے۔
الشروط الصغیرعراق دے دیوان الاوقاف احیاء التراث الاسلامی دی جانب توں دکتور روحی اوزجان دی تحقیق توں مطبع العانی توں شائع ہوچکی اے۔
العقیدۃالطحاویہ امام طحاوی نے شروع وچ بیان کیاہے اس وچ اوہ عقائد ہین جو امام ابوحنیفہ امام ابویوسف اورامام محمد توں منقول وماثور نيں۔ ایہ وی امام طحاوی دی مایہ ناز کتاباں وچوں اے اورکئی مرتبہ طبع ہوچکی اے اوراس دے بہت سارے شروح لکھے گئے نيں۔
مختصر الطحاوی(الاوسط)یہ کتاب فقہ وچ اے تے اولا لجنۃ احیاء المعارف النعمانیہ حیدرآباد دکن توں علامہ ابوالوفاء الافغانی دی تحقیق توں شائع ہوئی سی بعد نوں قاہرہ توں مطبع دارالکتاب العربی توں شائع ہوئی اس اُتے وی بہت ساری شرحاں لکھی گئیاں نيں۔
مشکل الآثار (فی اختلاف الحدیث)یہ کتاب دائرۃ المعارف النظامیہ حیدرآباد دکن الھند نے شائع دی سی اوریہ کتاب ادھی شائع ہوئی جوچارجلداں وچ اے۔ اس دے بعد دوبارہ ایہ کتاب مشہور محقق علامہ شعیب الارنوئوط دی تحقیق توں شائع ہوئی اے۔ اس دا وی کئی حضرات نے اک اختصار کیاہے جنہاں وچوں اک یوسف بن موسی ابوالمحاسن الحنفی نيں ایہ اختصار حیدرآباد دکن توں شائع ہوچکی اے۔
امام طحاوی دی مفقود کتاباں
سودھو- احکام القِران (اکثرلوک غلطی ایہ کردے نيں کہ امام طحاوی دی احکام القرآن تے احکام القِران دوناں نوں اک یا اس دی بجائے اسنوں اوراس دی بجائے اسنوں سمجھ لیندے نيں اس دا خیال رہے دونے وکھ وکھ کتاباں نيں۔
- اخبارابی حنیفۃ واصحابہ (اومناقب ابی حنیفہ)
- اختلاف الروایات علی مذہب الکوفیین کتاب الاشربۃ
- التریخ الکبیر ایہ کتاب جو تریخ وچ لکھی گئی سی اوہ وی مفقود الخبر اے لیکن اس کتاب توں انہاں دے شاگرد اورمورخ ابن یونس نے بہت استفادہ کیاہے اورجگہ جگہ اس کاحوالہ وی دیااے۔
- الحکایات والنوادر
- حکم
- ارض مکہ
- الردعلی ابی عبید فیمااخطاء فیہ فی کتاب النسب
- الرد علی الکرابیسی (نقض کتاب المدلسین علی الکرابیسی)
- الرد علی عیسی بن ابان [۱]
حوالے
سودھو- ↑ مصنف: Turkiye Diyanet Foundation — عنوان : Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi — ناشر: Turkiye Diyanet Foundation
- ↑ https://islamansiklopedisi.org.tr/tahavi
- ↑ اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
- ↑ M. M. Sharif, A History of Muslim Philosophy, 1.244. ISBN 969-407-340-5
- ↑ Hiroyuki, Concept Of Territory In Islamic Thought, p 56. ISBN 1-136-18453-8
- ↑ Josef W. Meri, Jere L. Bacharach, Medieval Islamic Civilization: A-K, index, p 6. ISBN 0-415-96691-4
- ↑ طحاوی شریف ،جلد 1،صفحہ 7،امام ابو جعفر الطحاوی،حامد اینڈ کمپنی لاہور