بسماچی تحریک

بسماچی تحریک زار روس تے سویت یونین دے دور چ روس دے خلاف مسلماناں دی اک بغاوت سی ، جس دا آغاز پہلی جنگ عظیم دے مگروں 1916ء چ ہوئیا ۔ سویت یونین نے اس تحریک نوں بدترین انداز چ کچلئیا ۔

بسماچی تحریک

ایہہ بغاوت اصل چ روسی سلطنت دے جابرانہ طرز حکومت ، ثقافتی جبر تے سویت یونین دے دور چ اشتراکیاں ولوں زراعت دے حوالے نال مطالبےآں دے خلاف اک مقامی تحریک سی ،جس دے پچھے مسلم ورایت پسندی تے تورانیت (تورانیزم) وڈیاں وجہاں سن کیونجے اس تحریک چ شریک وڈی گنتی ترک نسل نال تعلق رکھدی سی ۔

زار روس دے خلاف ، 1916ء

اس تحریک دا آغاز 1916ء دیاں گرمیاں چ اوس ویلے ہوئیا جدوں روسی سلطنت دے مسلماناں دے فوجی نوکری توں چھوٹ دے قنون نوں ختم کر دتا گئیا جس دے خلاف گھبلے ایشیا (وسط ایشیا) چ زبردست بغاوت شروع ہو گئی ۔ زار انتظامیہ ولوں زمیناں دی جبری وصولی نے ماحول پہلے ای خراب کیتا ہوئیا سی ، اس فیصلے نے تے جداں لوکاں چ اگ لا دتی ۔ اس بغاوت نوں کچلن لئی زار دی فوج نے بدترین ظلم کیتے ۔

بسماچی تحریک دا پہلا مرحلہ ، 1918ء توں 1920ء

زار دے خلاف اکتوبر انقلاب چ فیض اللہ خوجائیف ورگے آگوآں نے اشتراکیاں دا ساتھ دتا تے بخارا ، خوارزم ( خیوا) تے مل مارن چ لال فوج دی مدد کیتی ۔ جدوں کہ امیر بخارا محمد علیم خان ورکے آگوآں نے بسماچی تحریک چ شمولیت اختیار کر لئی ۔ امیر دے دو جرنیلاں نے 30 ہزار تے جنگجوآں تے مشتمل لشکر تیار کیتا ۔ 1920ء دیاں گرمیاں تک بسماچیاں نے وادی فرغانہ چ کافی مقبولیت حاصل کر لئی تے بعد چ پورے ترکستان چ پھیل گئے ،اوس ریلے پورا ترکستان اشتراکیاں دے مکمل قبضے چ نئیں سی بلکہ مقامی حکومتاں جداں خوارزم ت ے بخارا دیاں ریاستاں ، اشتراکی روسی ریاستاں ، دے انتظام ہیٹھ سن ۔ بالشویک مخالف سفید فوج دے مقابلے چ بسماچیاں نوں کسے وی قسم دی باہرلی مدد حاصل نئیں سی ، اس دے باوجود 1920ء دے شروع تک بسماچی گھبلے ایشیا دے وڈے حصے چ پھیل گئے سن تے سویت حکومت نوں خطرہ پیدا ہو گئیا سی کہ اوہ ہن گھبلے ایشیا توں محروم ہو جائے گئی ۔ لینن حکومت نے ترکستانی لوکاں دے اعتراضاں دے خاتمے لئی اینہاں نال مصالحت دا منصوبہ بنائیا ، جس چ زرعی اجناس دی فراہمی ، محصولاں چ نرمی ، زرعی اصلاحتاں دے وعدے ، اسلام مخالف پالیسیاں دے خاتمے تے زراعت توں حکومتی ضابطے دے خاتمے دے وعدے شامل سن ۔ اینہاں قدماں نے لوکاں چوں بسماچی تحریک دی کشش نوں گھٹ کر دتا تے لال فوج نوں بسماچیاں نوں زیر کرنا مکمن بنا دتا ۔ اصل چ ایہہ لوکاں دے غصے نوں گھٹان لئی کھیڈئیا گئیا اک کھیڈ سی ، جس چ وعدےآں دے راہیں لوکاں دی حمکیت حاصل کیتی گئی تے درپردہ اس تحریک نوں مکاون لئی پوری طاقت ورتی گئی ۔

بسماچی تحریک دا دوجا مرحلہ ، 1921ء توں 1923ء

نومبر 1921ء چ سلطنت عثمانیہ دا سابق وزیر جنگ اسماعیل انور پاشا گھبلے ایشیا آئیا تے اس نے علاقے چ اسلامی حکومت دے قیام تے سویت یونین دے خلاف بغاوت دا اعلان کر دتا ۔ اس دے آن نال روسیاں دے خلاف تحریک چ نویں روح پئے گئی تے چھیتی ای اس نے بسماچی جنگجوآں نوں 16 ہزار دی پیشہ ورانہ فوج چ بدل دتا تے 1922ء دے شروع تک بخارا دا اک وڈا حصہ بسماچیاں دے قبضے چ آ گئیا ۔

انور پاشا دی شہادت

اقتصادی مفاہمت دے جھانسے دے کے سویت یونین نے مسلماں کساناں تے مشتمل اک رضا کار فوج تشکیل دتی جہڑی لال سوٹیاں (Red Sticks) کہلاندی سی تے باضابطہ فوج چ مسلماناں نوں شامل کر کے بسماچیاں دے خلاف لڑائیا ۔ ایہہ سویت حکمت عملی اک وار فیر کامیاب رہی تے جدوں مئی 1922ء ج انور پاشا نے امن پیشکش ٹھکرا دتی تے 15 دناں چ ترکستان توں روسی فوج کڈن دا مطالبہ کر دتا تے ماسکو مقابلہ کرن لئی بھرپور انداز نال تیار سی ۔ جون 1922ء سویت فوج نے جنگ کفرون چ بسماچیاں نوں شکست دتی جتھے انور پاشا نے پہلی وڈی شکست کھادی ۔ لال فوج نے مشرق ول ہور پیش قدمی کردے ہوئے بسماچیاں دے قبضے تھلے کئی قصبے تے پنڈ واپس لے لئے ۔ انور پاشا 4 اگست 1922ء چ موجودہ تاجکستان چ سویت فوج دے خلاف حتمی کاروائی دی تیاری دے دوران قتل کر دتے گئے ۔ انور پاشا دے مگروں بسماچیاں دی آگوائی سمبھلن آلے سلیم پاشا نے جدوجہد جاری رکھی پر آخر کار 1923ء چ اسنوں افغانستان فرار ہونا پئیا ۔ وڈے اگوآں دے قتل مگروں بسماچی تحریک نے خفیہ انداز چ کم کرن دا فیصلہ کیتا تے پہڑاں چ خفیہ ٹھکانےآں توۂ کاروائیاں دا آغاز کیتا ۔ پر اینہاں کاروائیاں دے نتیجے چ عوامی حمایت توں محروم ہو گئے کیونجے عوام اغوا تے دہشت گرد کاروائیاں نوں چنگی نظر نال نئیں ویکھدے سن ۔ 1926ء چ بسماچی بغاوت حقیقی طور تے اپنےانجام نوں پہنچ گئی سی پر اکا دکا واقعات 1931ء تک جاری رہے جدوں سویت فوج نے بسماچی آگو ابراہیم بیگ نوں گرفتار کر لئیا ۔ 1934ء چ بسماچیاں دے آخری گڑھ موجودہ کیرغزستاں چ ختم کر دتا گئیا ۔ سویت زریعاں دے موجب اس بغاوت چ 1441 روسی فوجی مارے گئے ۔

فلماں

بسماچی بغاوت دے موضوع تے مختلف فلمان وی بنائیاں گئیاں ، جنہاں چ The Seventh Bullet , White Sun of the Desert تے The Bodyguard شامل نیں ۔