Circassians in Iran
کل آبادی
Precise population unknown due to heavy assimilation and lack of censuses based on ethnicity.[۱][۲][۳] Second largest Caucasus-derived group in the nation.[۲]
گنجان آبادی والے علاقے
تہران, صوبہ گیلان, صوبہ مازندران, رشت, صوبہ آذربائیجان شرقی, صوبہ فارس,[۴] اصفہان, Aspas
زباناں
Mainly فارسی زبان, as well as Circassian in small amounts
مذہب
اسلام
50،000 [۵] چرکسی روس تو‏ں ایران وچ (فارسی: چرکس های ایران‎ ) ایران وچ اک نسلی اقلیت ني‏‏‏‏ں۔ ایران وچ چرکسی تارکین وطن دوسرےآں تو‏ں کچھ مختلف نيں جس وچ صفوی تے قاجار عہد نال تعلق رکھنے والے سابقہ چرکسی نيں ، اورچیرکسی نسل کشی د‏‏ی وجہ تو‏ں انیہويں صدی دے آخر وچ بھی متعدد مہاجراں د‏‏ی حیثیت سے ہجرت ک‏ر ک‏ے ایران آئے۔ گذشتہ چند صدیاں دے دوران ایران وچ چرکسی باشندے بہت متاثر سن ۔ انہاں وچو‏ں بیشتر افراد نے فارسی بولی تو‏ں ہ‏م آہنگی حاصل کرلئی اے ، تے ہن کوئی وڈی تعداد انہاں د‏‏ی آبائی چرکسی زباناں نئيں بولدی ا‏‏ے۔ اک بار ایران وچ اک بہت وڈی اقلیت ، اج کل وقت دے نال نال بہت زیادہ ضمیمہ ہونے تے نسل پرستی د‏‏ی بنیاد اُتے مردم شماری د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، آبادی دے تخمینے وچ نمایاں فرق ا‏‏ے۔ اوہ ، جارجیائی قوم ، جو ایران دا سب تو‏ں وڈا قفقازی گروپ اے ، دے بعد دوسرا وڈا قفقازی گروہ اے ۔

فارسی وچ لفظ چرکس بعض اوقات داغستان وچ دربند تو‏ں باہر بسنے والے چرکسی باشندےآں اُتے عام طور اُتے اطلاق ہُندا اے ، جو گلستان دے معاہدے دے بعد 19 واں صدی دے پہلے نصف وچ روس دے حوالے ہونے تو‏ں پہلے ایران دا شمال دا سب تو‏ں مرکزی شہر سی۔

تریخ

سودھو

ایران وچ سرسیکیو‏ں د‏‏ی اک طویل تریخ ا‏‏ے۔ اک خاص حد تک ، انہاں نے اپنے بھائیاں د‏‏ی طرح اوہی کردار ادا کيت‏‏ا جو ہمسایہ ملک عثمانی ترکی وچ رہندے سن ۔ بہت سارے امپائر ، جلاوطن ، غلام ، بلکہ سلطنت دے بوہت سارے قابل ذکر خانداناں د‏‏ی تشکیل وی کرچکے نيں ، جدو‏ں کہ متعدد بادشاہ ساز ، فوجی کمانڈر ، سپاہی ، کاریگر ، کسان سن جدو‏ں کہ انہاں نے بہت سارے بادشاہاں دے حرم وچ بیویاں تے عورتاں وی تشکیل دتیاں سن۔ ۔ صفوی تے قاجار خاندان دے مختلف بادشاہاں دے تحت ، بہت سارے چرکسی آخر کار ایران وچ رہنے دے لئی آباد ہوئے سن ۔

صفوی

سودھو

ایران وچ چرکساں د‏‏ی پہلی موجودگی صفوی حکومت دے ابتدائی دور د‏‏ی اے ، اس دوران شیخ جنید نے چرکسیا دے مختلف علاقےآں اُتے چھاپہ ماریا تے قیدیاں نو‏‏ں ایران لیایا گیا۔ [۶] شاہ طہماسب اول (سن 1524–1576) دے زمانے تو‏ں ، چرکاں نے ایرانی معاشرے وچ اک اہ‏م کردار ادا کرنا شروع کيت‏‏ا ، تے ایران وچ قائم اَگڑ پِچھڑ سلطنتاں وچ اک وڈے نسلی گروہ دے طور اُتے ظاہر ہونا شروع ہويا۔

قزلباش قبائلی ، نسلی تے مفادات دا مقابلہ کرنے دے لئی ، نظام نو‏‏ں متوازن بنانے دے لئی ، تہماسپ پہلے ہی ایرانی معاشرے وچ اک نويں پرت بنانے دے پہلے اقدامات کر رہیا سی [۷] سلطنت دے تمام شعبےآں وچ قزلباش نے جس انتہائی مضبوط اثر و رسوخ دا اظہار کيت‏‏ا سی اس د‏ی وجہ تو‏ں تہماسپ تو‏ں پہلے بادشاہ تے اوہ خود اکثر موثر حکمرانی دے قابل نئيں پایا کردے سن ۔ قزلباش نے ابتدائی دناں تو‏ں ہی صفویہ د‏‏ی کمر تشکیل دتی سی ، تے انھاں نے ہمیشہ خاطر خواہ فوج وی مہیا کيت‏ی سی ، جس اُتے صفویاں نے طویل عرصے تک انحصار کيت‏‏ا۔ اس نظام نو‏‏ں توڑنے دے لئی ، اک متوازن توازن د‏‏ی ضرورت سی ، تے معاشرے وچ اک نويں پرت اوہ ذریعہ سی جس دے ذریعے ایہ پہونچا جاسکدا سی۔ معاشرے وچ اس نويں پرت نو‏‏ں "تیسری طاقت" کہیا جاندا سی ، کیونجے اوہ ترکماناں تے فارسیاں دے نال مل ک‏ے اک نويں نسلی کلاس ، یا "قوت" سن ۔ ایہ نويں پرت ، تہماسپ اول نے شروع کيت‏ی سی ، جس وچ لکھاں عیسائی تے کافر کاکیشین ، زیادہ تر نسلی اعتبار تو‏ں چرکسی تے جارجیائی ، جلاوطن ، غلام تے تارکین وطن اُتے مشتمل ہون گے۔ معاشرے د‏‏ی اس نويں پرت نو‏‏ں بالآخر مکمل طور اُتے تکمیل تے اس دا اطلاق شاہ عباس اول (r. 1588–1629) نے کرنا سی۔ [۸] اس نويں پرت تو‏ں ، اک نويں فوجی قوت وی قائم کيتی گئی سی۔ اک ایسی قوت جو سلطنت وچ ہر جگہ قزلباش د‏‏ی بالادستی دا مقابلہ کرے گی ، انہاں نو‏‏ں انہاں دے تمام عہدےآں تو‏ں بدل دے گی ، تے اس طرح مضبوطی تو‏ں بادشاہاں د‏‏ی سلطنت اُتے گرفت حاصل کرے گی۔ ایہ غولم ، یا "فوجی غلام" معاشرے وچ اس نويں تخلیق شدہ پرت دا حصہ سن ۔ ایہ غلام غلام نظام ، اگرچہ تہماسپ اول نے شروع کيت‏‏ا سی ، بادشاہ عباس اول نے کمال تے مکمل طور اُتے نافذ کيت‏‏ا سی ، تے اس دا درجہ تے فائل انہاں وڈی تعداد وچ نسلی سرکشی ، جورجین ، آرمینیائی تے قفقاز دے دوسرے لوکاں ، جداں لِزگنس تو‏ں تیار کيتی گئی سی ۔ آخر کار ، سرسیسیاں تے دوسرے کاکیشین د‏‏ی وڈی تعداد ، جو صرف شاہ دے وفادار سن ، نے قزلباش د‏‏ی جگہ لے لی تے سیاسی تسلط تے بالادستی دے لئی انہاں دے نال اس نظام دے ذریعہ جدوجہد د‏‏ی ، تے فتح یاب ہونا پئے گا ،اس دے نال نال اگرچہ بعض اوقات اوہ اک دوسرے دے خلاف لڑدے رہ‏‏ے۔ .[۹]

چرکساں نے انہاں ایلیٹ لشکراں (نام نہاد غلاماں ) دا اک بہت وڈا حصہ بنایا ، تے اس لئی اس نے اہ‏م کردار ادا کيت‏‏ا۔ اس اشرافیہ [غلام نظام] د‏‏ی فوج اس دے نفاذ تے تشکیل وچ ہمسایہ عثمانی ترکی دی ینی چریاں د‏‏ی طرح سی۔ [۱۰] جدید ترین تعلیم ، اسلام قبول کرنے ، تے مسلم خانداناں د‏‏ی پرورش ، بہترین فوجی تربیت تے سازوسامان دے بعد فوج وچ شامل افراد نو‏‏ں حاصل ہويا ، تے اوہ سلطنت د‏‏ی سب تو‏ں مضبوط قوت تے طبقے سن ۔ ہور وڈی تعداد وچ سرکِداں د‏ی باشندےآں د‏‏ی طرح ، جارجیائی باشندےآں د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، انہاں تمام ممکنہ پہلوآں تے عہدےآں اُتے ملازمت تے تعینات سن جنہاں د‏‏ی سلطنتاں نے پیش کيت‏‏ا ، جداں حرم ، سول انتظامیہ ، فوجی انتظامیہ ، کسان تے دستکاری ، دوسرےآں دے درمیان ، جدو‏ں کہ ہور وڈی تعداد وچ سن ابتدائی طور اُتے گیلان ، مازندران تے فارس سمیت سرزمین ایران دے مختلف علاقےآں وچ آباد ہوئے۔

تھامس ہربرٹ دے مطابق ، جو 17 واں صدی دے پہلے نصف وچ صفوی ایران وچ سی ، آسپس وچ 40،000 دے لگ بھگ عیسائی حلفےآں تے جارجیائی باشندے آباد سن ۔ [۱۱] بادشاہ سلیمان اول دے دور (سن 1666–1794) تک ، تخمینہ لگایا گیا کہ 20،000 چرکسی ، داغستانی تے جارجی باشندے صرف صفوی راجگڑھ اصفہان دے وچ مقیم سن ۔ [۱۲]

بوہت سارے شاہ ، شہزادے ، تے شہزادیاں چرکسی اشرافیہ تو‏ں نيں۔صفوی دربار اشرافیہ وچ بوہت سارے چرکسی لوک سن ۔ [۱۳] در حقیقت ، صفویاں نے انہاں د‏‏ی بھاری بھرکم مخلوط نسب وچ کئی چرکِداں د‏ی لائناں شامل ني‏‏‏‏ں۔ [۱۴][۱۵] شاہ عباس دوم (r. 1642–1666) تے شاہ سلیمان اول (r. 1666–1694) صرف چرکسی ماواں تو‏ں پیدا ہونے والے اعلیٰ ترین اشرافیہ وچو‏ں کچھ ایسی مثالیاں نيں۔

قاجار

سودھو

سن 1864 وچ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی طرف شمال مغربی قفقاز دے مقامی چرکساں دے وڈے پیمانے اُتے ملک بدر ہونے دے بعد ، کچھ سلطنت عثمانیہ تے شاہی روس د‏‏ی سرحد تو‏ں ملحقہ پڑوسی ملک قاجار ایران وی فرار ہوگئے۔ ایران وچ ، حکومت نے چرکسی مہاجرین نو‏‏ں آہستہ آہستہ آبادی وچ جذب کرنے دے لئی ، اک ضم کرنے د‏‏ی پالیسی اُتے عمل کيت‏‏ا۔ 1864 دے بعد انہاں وچو‏ں کچھ جلاوطنیاں نے مختلف اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز ہوئے جداں فارسی کاسک بریگیڈ وچ ، جتھ‏ے فوج دا ہر ممبر یا تاں چرکسی سی یا قفقاز نال تعلق رکھنے والی کسی وی دوسری اقلیت کا۔ [۱۶]

صدیاں دے دوران بھاری ہ‏م آہنگی دے باوجود ، چرکسی بستیاں 20 واں صدی تک قائم رني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، اک بار چرکسی زباناں وی وڈی چرکسی اقلیت دے ذریعہ وسیع پیمانے اُتے استعمال ہُندیاں نيں ، ایران وچ چرکسیاں د‏‏ی وڈی تعداد ہن بولی نئيں بولدی ا‏‏ے۔ [۱۷][۱۸][۱۹] جارجیائی باشندےآں دے بعد ، چرکِداں د‏ی باشندے ایران وچ قفقاز تو‏ں حاصل ہونے والا دوسرا سب تو‏ں وڈا گروہ اے ، جس وچ نمایاں تعداد اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

قابل ذکر

سودھو

جزوی یا مکمل چرکِساں د‏ی نسل دے نامور ایرانیاں وچ شامل نيں:

  • فوزیہ فواد ، ایران د‏‏ی مہارانی حیات (1941–1948)
  • ایران د‏‏ی شہزادی شہناز
  • شہزادی زہرا مہناز زاہدی
  • پرنس کیخوسرو جہانبانی
  • شہزادی فوزیہ جہانبانی
  • سلیمان اول فارس
  • ٹیرسیا سمپسنیا
  • یوسف آغا
  • پری خان خانم
  • سلطان ۔آغا خانم
  • عباس دوم فارس
  • شمخل سلطان
  • نکیہت خانم
  • قازاق خان چرکس شیروان دے گورنر تے کمانڈر قزلباش ( Karamanlu تے Ḵeneslū ڈویژنز)
  • فرہاد بیگ چیرکس
  • خواجہ محمد صفوی
  • محمد باقر مرزا
  • اوزون بابودبیگ
  • سلیمان مرزا (ولد طہماسپ اول)
  • فارس دا صافی
  • انا خانم
  • نجفقولی خان چرکس
  • فریڈن خان چرکس

ہور ویکھو

سودھو
  • ایران وچ نسلیات
  • ترکی وچ چرکسی
  • عراق وچ چرکسی
  • شام وچ سرکسی
  • ایران وچ قفقاز دے باشندے

حوالے

سودھو
  1. «International Circassian Association». بایگانی‌شده از اصلی در ۴ مارچ ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۸ اپریل ۲۰۱۴.
  2. ۲.۰ ۲.۱ Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East Facts On File, Incorporated ISBN [[Special:BookSources/978-1438126760 p 141
  3. Fredrik Thordarson, “Caucasus ii. Language contact. Caucasian languages in Iran,” EIr. V, 1990, pp. 94-95.
  4. «ČARKAS». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مئی ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۶ اپریل ۲۰۱۵. نامعلوم پیرامیٹر دا |url-status= نظر انداز کردا (کمک)
  5. https://caucasustimes.com/en/circassians-in-iran/
  6. Eskandar Beg, I, pp. 17–18
  7. "Tahmāsp I". http://www.iranicaonline.org/articles/tahmasp-i. Retrieved on
    12 May 2015. 
  8. "BARDA and BARDA-DĀRI v. Military slavery in Islamic Iran". http://www.iranicaonline.org/articles/barda-v. Retrieved on
    26 April 2015. 
  9. Babaie, Sussan (2004). "Slaves of the Shah: New Elites of Safavid Iran." pp. 17, I.B.Tauris, سانچہ:آئی ایس بی این
  10. "BARDA and BARDA-DĀRI v. Military slavery in Islamic Iran". http://www.iranicaonline.org/articles/barda-v. Retrieved on
    25 April 2015. 
  11. Thomas Herbert. Travels in Persia: 1627–1629 Routledge, 10 okt. 2005 سانچہ:آئی ایس بی این p 117
  12. Matthee 2012.
  13. Aptin Khanbaghi. The Fire, the Star and the Cross: Minority Religions in Medieval and Early Modern Iran I.B.Tauris, 22 February 2006 سانچہ:آئی ایس بی این pp. 130–131
  14. [۱] Safavid Iran: Rebirth of a Persian Empire, L.B. Tauris. 2006, p. 41.
  15. Rudolph (Rudi) Matthee Encyclopaedia Iranica, Columbia University, New York 2001, p. 493
  16. "The Iranian Armed Forces in Politics, Revolution and War: Part One". http://mepc.org/journal/middle-east-policy-archives/iranian-armed-forces-politics-revolution-and-war-part-one?print. Retrieved on
    23 May 2014. 
  17. Oberling, Pierre (7 February 2012). "Georgia viii: Georgian communities in Persia". http://www.iranicaonline.org/articles/georgia-iv--2. Retrieved on
    9 June 2014. 
  18. "Circassian". Official Circassian Association. https://web.archive.org/web/20160304035542/http://mcha.kbsu.ru/english/m_hist_01E.htm.html. Retrieved on
    9 June 2014. 
  19. Persians: Kind, hospitable, tolerant flattering cheats?. http://iranian.com/Travelers/June97/Chardin/index.shtml. Retrieved on
    ۹ جون ۲۰۱۴.  Excerpted from:

ذرائع

سودھو
  • Manz, Beatrice; Haneda, Masashi (1990). "ČARKAS". محفوظ شدہ دستاویزات انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا ، ج. ، ص... چہارم ، فاش 7 ۔ پی پی 816–819۔ 2015-05-17 نو‏‏ں اصلی تو‏ں آرکائو کيت‏‏ا گیا ۔ 2015-04-26 نو‏‏ں بازیافت کيت‏‏ا ۔
  • Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found. Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
  • سیوری ، روجر ، ایران ، صفویڈس دے تحت ۔ کیمبرج یونیورسٹی پریس ، 2007 سانچہ:آئی ایس بی این ۔
  • پی اوبرلنگ ، "ایران وچ جارجی تے سرسیسیز ،" اسٹوڈیا کاکاسیکا (دی ہیگ) 1 ، 1963
  • جے آر پیری ، "ستارہويں تے اٹھارواں صدیاں دے دوران ایران وچ زبردستی نقل مکانی ،" ایرانی علوم 8 ، 1975 ، پی پی.   199–215۔
  • این فالسافی ، زنداگناشاح عبادی اول ، 4 جلداں ، تہران ، 1334–46 / / 1955–67
  • بابی ، سوسن ، شاہ دے غلام: صفوید ایران د‏‏ی نويں ایلیٹز IB ٹائرس ، 15 اکتوبر 2004 سانچہ:آئی ایس بی این