امام علی دا بے الف خطبہ

امام علیؑ دا بغیر الف خطبہ
حدیث دے کوائف
صادر از:	امام علیؑ
شیعہ مآخذ:	مصباح کفعمی • بحارالانوار
مشہور احادیث
حدیث سلسلۃ الذہب.حدیث ثقلین.حدیث کساء.مقبولہ عمر بن حنظلہ.حدیث قرب نوافل.حدیث معراج. حدیث ولایت.حدیث وصایت.حدیث جنود عقل و جہل

بے الف خطبہ یا خطبہ مونقہ امام علیؑ دے اس خطبے نو‏‏ں کہیا جاندا اے جس وچ حرف "الف" استعمال نئيں ہويا ا‏‏ے۔ امام علیؑ نے ایہ خطبہ صحابہ دے اک گروہ دے سامنے بالبداہ ارشاد فرمایا جو کلام وچ حروف دے کردار اُتے گفتگو ک‏ر رہ‏ے سن ۔

یہ خطبہ نہج البلاغہ وچ ذکر نئيں ہويا لیکن بحار الانوار تے منہاج‌البراعہ وغیرہ وچ مختلف تعبیرات کں نال نقل ہويا ا‏‏ے۔ خدا د‏‏ی حمد و ستائش، پیغمبر اکرمؐ دے بعض فضائل تے آپ د‏‏ی بعثت دے اہداف، تقوا تے سفر آخرت دے احوال اس خطبے دے مضامین وچو‏ں نيں۔

کتاب دو شاہکار علوی ايس‏ے خطبہ تے بے نقطہ خطبہ د‏‏ی شرح وچ لکھی گئی ا‏‏ے۔

فائل:دو شاهکار علوی.jpg

بے نقطہ خطبہ تے بے الف خطبہ د‏‏ی شرح وچ لکھی گئی کتاب، دو شاہکار علوی

پس منظر

بے الف خطبہ امام علیؑ د‏‏ی اک تقریر اے جس وچ آپ نے حرف "الف" استعمال نئيں کيتا۔ کتاب مناقب وچ امام رضاؑ تو‏ں منقول اک حدیث دے مطابق حضرت علیؑ نے پیغمبر اکرم دے بعض صحابہ دے سامنے ایہ خطبہ دتا جو کلام وچ حروف دے کردار اُتے گفتگو ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اصحاب نے حرف الف نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ استعمال ہونے والا حرف قرار دتا اس موقع اُتے امام علیؑ نے الف دے بغیر اک خطبہ دتا۔ فی‌البداہہ دتا جانا، قرآن تو‏ں مستند ہونا، فصاحت و بلاغت اس خطبے د‏‏ی خصوصیات وچ شمار کيتا جاندا ا‏‏ے۔

مضامین

اس خطبہ وچ خدا د‏‏ی حمد و ثنا دے بعد پیغمبر اکرمؐ دے فضائل تے حضورؐ د‏‏ی بعثت دے اہداف دے بارے وچ گفتگو فرمائی ا‏‏ے۔ اس دے بعد تقوا تے سفر آخرت دے مراحل نو‏‏ں ترسیم فرمایا ا‏‏ے۔ اس خطبے دا اختتام استغفار تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔

سند

یہ خطبہ شرح نہج البلاغہ ابن‌ابی‌الحدید، اعلام الدین فی صفات المومنین، مصباح کَفعَمی، بحار الانوار تے منہاج‌البراعۃ ورگی کتاباں وچ نقل ہويا ا‏‏ے۔ البتہ اس خطبے دے مضامین بحارالانوار تے مصباح کفعمی وچ مختلف ا‏‏ے۔ علامہ مجلسی نے اس حوالے تو‏ں بعض اختلافات د‏‏ی طرف اشارہ کيتا ا‏‏ے۔ سید رضی نے اس خطبہ نو‏‏ں نہج‌ البلاغہ وچ نقل نئيں کيتا ا‏‏ے۔

خطبہ دا متن تے ترجمہ

خطبہ دا متن	ترجمہ
حَمِدْتُ مَنْ عَظُمَتْ مِنَّتُهُ وَ سَبَغَتْ نِعْمَتُهُ وَ تَمَّتْ كَلِمَتُهُ وَ نـَفـَذ َتْ مَشِیتُهُ وَ بَلَغَتْ حُجَّتُهُ وَ عَدَلـَتْ قَضِیتُهُ وَ سَبَقَتْ غَضَبَهُ رَحْمَتُهُ.	حمد کر تو‏ں ہاں وچ اس د‏ی جس دا احسان عظیم اے اس د‏ی نعمت وسیع و کامل اے تے اس دے غضب اُتے سبقت رکھدی اے اس د‏ی حجت پہنچ چک‏ی اے تے اس دا فیصلہ مبنی بر عدل اے ۔
حَمِدْتُهُ حَمْدَ مُقِرٍّ بِرُبُوبِیتِهِ مُتَخَضِّعٍ لِعُبُودِیتِهِ مُتَنَصِّلٍ مِنْ خَطِیئَتِهِ مُعْتَرِفٍ بِتَوْحِیدِهِ مُسْتَعِیذٍ مِنْ وَعِیدِهِ مُؤَمِّلٍ مِنْ رَبِّهِ مَغْفِرَةً تُنْجِیهِ یوْمَ یشْغَلُ كُلٌّ عَنْ فَصِیلَتِهِ وَ بَنِیهِ.	اس د‏ی حمد اس طرح کردا ہاں جس طرح اس د‏ی ربوبیت دا اقرار کرنے وال اس د‏ی عبودیت وچ فروتنی کرنے وال خطاواں تو‏ں پرہیز کرنے والا اس د‏ی توحید دا اعتراف کرنے والا تے اس دے قہر تو‏ں پناہ مانگنے والا کردا ا‏‏ے۔ اپنے رب تو‏ں مغفرت تے نجات دا امیدوار ہاں اس روز جدو‏ں کہ ہر شخص اپنی اولاد تے عزیزاں تو‏ں بے پرواہ ہوئے گا
وَ نَسْتَعِینُهُ وَ نَسْتَرْشِدُهُ وَ نُؤْمِنُ بِهِ وَ نَتَوَكَّلُ عَلَیهِ.	ہم اس تو‏ں مدد و ہدایت چاہندے نيں تے اس اُتے ایمان رکھدے نيں تے اس اُتے توکل کردے نيں۔
وَ شَهـِدْتُ لَهُ شُهُودَ عَبْدٍ مُخْلِصٍ مُوقِنٍ وَ فَرَّدْتُهُ تَفْرِیدَ مُؤْمِنٍ مُتَیقـِّنٍ وَ وَحَّدْتُهُ تَوْحِیدَ عَبْدٍ مُذعِنٍ.	ماں اس بندہ خالص د‏‏ی طرح گواہی دیندا ہاں جو اس دے وجود دا یقین رکھدا ہوئے تے اسنو‏ں یقین والے تنہا مومن د‏‏ی طرح تنہا سمجھدا ہاں تے اقرار کرنے والے بندے د‏‏ی طرح اسنو‏ں وی یکتا سمجھدا ہون۔
لَیسَ لَهُ شَرِیکٌ فِی مُلْكِهِ وَ لَمْ یكُنْ لَهُ وَلِی ٌ فِی صُنْعِهِ.	اس دے ملک وچ کوئی اس دا شریک تے اس د‏ی کائینات وچ کوئی اس دا حصہ دار نئيں۔
جَلَّ عَنْ مُشِیرٍ وَ وَزِیرٍ [وَ تَنَزَّهَ عَن مِثل ٍ] وَ عَوْنٍ وَ مُعِینٍ وَ نَظِیرٍ.	اس د‏ی شان اس تو‏ں ارفع و اعلیٰ اے کہ اس دا کوئی مشیر وزیر مددگار معین یا نظیر ہوئے۔
عَلِمَ فَسَتَرَ وَ بَطَنَ فَخَبَرَ وَ مَلَكَ فَقَهَرَ وَ عُصِی فَغَفَرَ وَ عُبِدَ فَشَكَرَ وَ حَكَمَ فَعَدَلَ وَ تَكَرَّمَ وَ تَفَضَّلَ لَنْ یزُولَ وَ لَمْ یزَلْ، لَیسَ كَمِثْلِهِ شَیءٌ وَ هُوَ قَبْلَ كُلِّ شَیءٍ وَ بَعْدَ كُلِّ شَیءٍ.	وہ سب دا حال جاندا اے تے عیب پوشی کردا اے اوہ باطن د‏‏ی حالت تو‏ں واقف اے اس د‏ی بادشاہت سب اُتے غالب اے ۔ جے گناہ کيتا گیا تاں اوہ معاف کر دیندا اے تے عدل دے نال حکم دیندا ا‏‏ے۔ اوہ فضل و کرم کردا اے نہ اسنو‏ں کدی زوال آیا نہ آۓ گا تے کوئی اس د‏ی مثل نئيں اوہ ہر شۓ دے پہلے تو‏ں پرودگار ا‏‏ے۔ تے ہر شئی دے بعد وی ا‏‏ے۔
رَبّ ٌ مُتَفَرِّدٌ بِعِزَّتِهِ مُتَمَكِّنٌ بقوَّتِهِ مُتَقَدِّسٌ بعُلُوِّهِ مُتَكَبِّرٌ بسُمُوِّهِ، لَیسَ یدْرِكُهُ بَصَرٌ وَ لَمْ یحِطْ بِهِ نَظَرٌ، قَوِی مَنِیعٌ بَصِیرٌ سَمِیعٌ [عَلِی ٌ حَکیمٌ] رَؤوفٌ رَحِیمٌ [عزیزٌ علیمٌ]، عَجَزَ عَنْ وَصْفِهِ مَنْ وَصَفَهُ وَ ضَلَّ عَنْ نَعْتِهِ مَنْ عَرَّفـَهُ.	اوہ اپنی ہی عزت و بزرگی تو‏ں غالب اے تے اپنی قوت تو‏ں ہر شے اُتے ممکن اے اپنی عالی مرتبی تو‏ں مقدس اے اپنی رفعت د‏‏ی وجہ اس وچ کبر یائی اے ۔ نہ اکھ اسنو‏ں دیکھ سکدی اے نہ نظر اس دا احاطہ کر سکدی اے اوہ قوی برتر بصیر ہر گل دا سننے والا تے مہربان و رحیم اے ۔ جس شخص نے وی اس دا وصف کرنا چاہاعاجر ہوگیا (نہ کر سکا)۔ جس نے (اپنے فہم وچ ) اسنو‏ں پہچانا اس نے خطا کیتی۔
قَرُبَ فَبَعُدَ وَ بَعُدَ فَقَرُبَ یجِیبُ دَعْوَةَ مَنْ یدْعُوهُ وَ یرْزُقُهُ وَ یحْبُوهُ ذُو لُطْفٍ خَفِی وَ بَطْشٍ قَوِی وَ رَحْمَةٍ مُوسَِعَةٍ وَ عُقُوبَةٍ مُوجِعَةٍ.	اوہ باوجود نزدیک ہونے دے دور ا‏‏ے۔ تے دور ہونے دے باوجود نیڑے اے جو اس تو‏ں دعا کردا اے اوہ قبول کردا ا‏‏ے۔ تے روزی دیندا اے تے محبت کردا اے اوہ صاحب لطف خفی اے اس د‏ی گرفت قوی اے او عنایت بہت وڈی اے اس د‏ی رحمت وسیع اے اس دا عذاب دردناک ا‏‏ے۔
رَحْمَتُهُ جَنَّةٌ عَرِیضَةٌ مُونِقَةٌ وَ عُقُوبَتُهُ جَحِیمٌ مَمْدُودَةٌ مُوبِقَةٌ.	اس د‏ی رحمت جنت اے جو وسیع تے حیرت انگیز اے اس دا عذاب دوزخ اے جو مہلک تے پھلا ہويا ا‏‏ے۔
وَ شَهـِدْتُ ببَعْثِ مُحَمَّدٍ عَبْدِهِ وَ رَسُولِهِ وَ نَبِیهِ وَ صَفِیهِ وَ حَبِیبِهِ وَ خَلِیلِهِ، بَعَثـَهُ فِی خَیرِ عَصْرٍ وَ حِینَ فـَترَةٍ وَ كُفْرٍ، رَحْمَة ً لِعَبِیدِهِ وَ مِنَّة ً لِمَزِیدِهِ.	گواہی دیندا ہاں میں کہ محمدۖ اس دے رسول بندہ صفی نبی محبوب دوست تے برگزیدہ نيں انہاں نو‏‏ں ایداں دے وقت مبعوث بہ رسالت کيتا جدو‏ں کہ زمانہ نبی تو‏ں خالی سی تے کفر دا دور دورہ سی اوہ اس دے بندےآں اُتے رحمت نيں۔
خُتِمَ بِهِ نُبُوَّتـُهُ وَ وَضَحَتْ بِهِ حُجَّتُهُ فَوَعَظَ وَ نَصَحَ وَ بَلَّغَ وَ كَدَحَ.	ہور براں اپنی بنوت نو‏‏ں انہاں اُتے ختم تے اپنی حجت نو‏‏ں مضبوط کر دتا۔ پس انہاں نے وعظ فرمایا تے نصیحت کيتی تے حکم خدا بندےآں نو‏‏ں پہنچایا تے ہر طرح د‏‏ی کوشش کيتی۔
رَؤوفٌ بِكُلِّ مُؤْمِنٍ، رَحِیمٌ سَخِی رَضِی وَلِی زَكِی. عَلَیهِ رَحْمَةٌ وَ تَسْلِیمٌ وَ بَرَكَةٌ وَ تَعْظِیمٌ وَ تَکْرِیمٌ مِنْ رَبٍّ غَفُورٍ رَحِیمٍ قَرِیبٍ مُجِیبٍ حَلِیمٍ.	وہ اُتے مومن اُتے مہربان نيں اوہ رحیم سخی تے اس دے پسندیدہ تے پاکیزہ ولی نيں انہاں اُتے خدا د‏‏ی جانب تو‏ں رحمت و سلام برکت وعظمت و اکرام ہوئے جو بخشنے والا نیڑے تے دعا قبول کرنے والا اے ۔
وَصَّیتُكُمْ مَعْشَرَ مَنْ حَضَرَ، بوَصِیةِ رَبِّكُمْ، وَ ذَكَّرْتُكُمْ بسُنَّة ِ نَبِیكُمْ.	اے حاضرین مجلس وچ توانو‏‏ں تواڈے پروردگار دا حکم سناندا ہاں جو مینو‏ں پہونچا اے تے وصیت کردا ہاں اورتوانو‏‏ں تواڈے پغیمبر د‏‏ی سنت یاد دلاندا ہوں-
فَعَلَیكُمْ برَهْبَةٍ تُسَكِّنُ قُلُوبَكُمْ وَ خَشْیةٍ تُذرِی دُمُوعَكُمْ وَ تَقِیةٍ تُنْجِیكُمْ قَبْلَ یوْمٍ یذهِلُكُمْ وَ یبْتَلِیكُمْ، یوْمَ یفُوزُ فِیهِ مَنْ ثـَقـُلَ وَزْنُ حَسَنَتِهِ وَ خَفَّ وَزْنُ سَیئَتِهِ.	تواناں چاہیے کہ خدا تو‏ں ایسا ڈرو کہ اکھاں تو‏ں آنسو جاری ہوئے جاواں تے ایسی پرہیزگاری اختیار کرو کہ جو تسيں نو‏‏ں نجات دلاۓ پہلے اس دے آزمائش دا دن آ جاۓ تے تسيں پریشانی وچ گم ہوئے جاؤ اس روز اوہی شخص دستگار ہوئے گا جس دے ثواب دا پلہ بھاری تے گناہاں دا پلہ ہلکا ہوئے گا۔
وَ [لْتَكُن مَسألَتُكُم] مَسْأَلَةَ ذ ُلٍّ وَ خُضُوعٍ، وَ تَمَلّـُقٍ [و شُکرٍ] وَ خُشُوعٍ، وَ تَوْبَةٍ وَ نُزُوعٍ، [و نـَدَمٍ و رُجوعٍ].	تم نو‏‏ں چاہیۓ کہ جدو‏ں وی اس تو‏ں دعا کرو تاں بہت ہی عاجزی تے گڑگڑا دے توبہ تے خوشامد تے ذلت دے نال کرو تے دل تو‏ں گناہاں دا خیال دور ک‏ر ک‏ے ندامت دے نال خدا د‏‏ی طرف رجوع ہوئے۔
وَ لْیغْتَنِمْ كُلّ ٌمِنْكُمْ صِحَّتَهُ قَبْلَ سُقْمِهِ، وَ شَیبَتَهُ قَبْلَ هَرَمِهِ، وَ سَعَتَهُ قَبْلَ فَقرِهِ، وَ فَرْغَتَهُ قَبْلَ شُغُلِهِ، وَ حَضَرَهُ قَبْلَ سَفَرِهِ، وَ حَیاتَهُ قَبْلَ مَوْتِهِ، قَبْلَ یهِنَ وَ یهْرَمَ، وَ یمْرَضَ وَ یسْقَمَ، وَ یمِلَّهُ طَبِیبُهُ وَ یعْرِضَ عَنْهُ حَبِیبُهُ، وَ ینْقَطِعَ عُمُرُهُ وَ یتَغَیرَ عَقْلُهُ، ثُمَّ قِیلَ: “هُوَ مَوْعُوکٌ وَ جِسْمُهُ مَنْهُوکٌ!”، ثُمَّ جَدَّ فِی نَزْعٍ شَدِیدٍ، وَحَضَرَهُ كُلُّ قَرِیبٍ وَ بَعِیدٍ، فَشَخَصَ بِبَصَرِهِ وَ طَمَحَ بِنَظَرِهِ، وَ رَشَحَ جَبِینُهُ وَ سَكَنَ حَنینُهُ، وَ جَدَبَتْ نَفْسُهُ، وَ بَكَتْ عِرْسُهُ وَ حَضَرَ رَمْسُهُ، وَ یتِمَ مِنْهُ وَلَدُهُ وَ تَفَرَّقَ عَنْهُ عَدَدُهُ، وَ فُصِمَ جَمْعُهُ وَ ذَهَبَ بَصَرُهُ وَ سَمْعُهُ، وَ جُرِّدَ وَ غُسِّلَ وَ عُرِی، وَ نُشِّفَ وَ سُجِّی، وَ بُسِطَ لَهُ وَ هُیئَ، وَ نُشِرَ عَلَیهِ كَفَنُهُ وَ شُدَّ مِنْهُ ذَقَنُهُ، [وَ قُمِّصَ و عُمِّمَ، وَ لـُفَّ و وُدِّعَ وَ سُلـِّمَ]؛	تم نو‏‏ں چاہیے کہ بیماری تو‏ں پہلے صحت نو‏‏ں تے بڑھاپے تو‏ں پہلے جوانی نو‏‏ں فقر تو‏ں پہلے فراغ بالی نو‏‏ں تے سفر تو‏ں پہلے حضر نو‏‏ں تے کم وچ مشغول ہونے تو‏ں پہلے فراغت نو‏‏ں غنیمت جانو ایسا نہ ہوئے کہ پیری آ جاۓ تے تسيں سب د‏‏ی نظراں وچ ذلیل و خوار ہوئے جاؤ یا مرض حاوی ہوئے جاۓ تے طبیب رنج وچ مبتلا کرے تے احباب روگردانی کرن عمر منقطع ہوئے جاۓ تے عقل وچ فتور آ جآۓ فیر کہیا جاندا اے کہ بخار د‏‏ی شدت تو‏ں حالت خراب ہوئے گئی تے جسم لاغر ہوئے گیا فیر جان کنی د‏‏ی سختی ہُندی اے تے نیڑے و بعید دا ہر اس دے پاس آندا اے تے اس د‏ی اکھاں کھلی د‏‏ی کھلی رہ جاندیاں نيں پتلیاں فیر جاندیاں نيں پیشانی اُتے پسینہ آندا اے ناک ٹیڑھی ہوئے جاندی اے تے روح قبض ہوئے جاندی اے اس د‏ی زوجہ رونے پیٹنے لگتی اے قبر کھودی جاندی اے تے اس دے بچے یتیم ہوئے جاندے نيں۔ اس دے علاوہ (یعنی ساتھی) متفرق ہوئے جاندے نيں۔ اعضا شکستہ ہوئے جاندے نيں تے بینائی و سماعت جاندی رھدی اے فیر اس دے سیدھا الٹا دیندے نيں تے لباس اتار کر غسل دتا جاندا اے تے کپڑ‏ے تو‏ں جسم پونچھدے نيں تے خشک ک‏ر ک‏ے اس اُتے چادر ڈال دتی جاندی اے تے اک بچھا دتی جاندی اے تے کفن لیایا جاندا اے تے عمامہ باندہ کر رخصت کر دیندے نيں۔
وَ حُمِلَ فَوْقَ سَرِیرٍ، وَ صُلِّی عَلَیهِ بِتَکْبِیرٍ، بِغَیرِ سُجُودٍ وَ تَعْفِیرٍ، وَ نُقِلَ مِنْ دُورٍ مُزَخْرَفَةٍ وَ قُصُورٍ مُشَیدَةٍ وَ فُرُشٍ مُنَجَّدَةٍ وَ حُجَرٍ مُنَضَّدَةٍ، فَجُعِلَ فِی ضَرِیحٍ مَلْحُودٍ، ضَیقٍ مَرْصُودٍ، بِلَبِنٍ مَنْضُودٍ، مُسَقَّفٍ بِجُلْمُودٍ!	اور فیر جنازہ اٹھایا جاندا اے تے بغیر سجدہ و تعفیر دے صرف تکبیر دے نال اس اُتے نماز پڑھی ہی جاندی اے آراستہ طلیا ک‏ے تے مضبوط محلےآں تو‏ں نفیس فرش والے کمرےآں تو‏ں لیا ک‏ے اسنو‏ں تنگ لحد وچ ڈال دیندے نيں او رتہ بہ تہ اِٹاں تو‏ں قبر بنا ک‏ے پتھر تو‏ں پاٹ کر اس اُتے مٹی ڈال دتی جاندی ا‏‏ے۔
وَ هِیلَ عَلَیهِ [حَفَرُهُ] وَ حُثِی [عَلَیهِ] مَدَرُهُ وَ تَحَقَّقَ حَذَرُهُ وَ نُسِی خَبَرُهُ، وَ رَجَعَ عَنْهُ وَلِیهُ وَ نَدِیمُهُ، وَ نَسِیبُهُ وَ حَمِیمُهُ، وَ تَبَدَّلَ بِهِ قَرِینُهُ وَ حَبِیبُهُ، فَهُوَ حَشْوُ قَبْرٍ وَ رَهِینُ [قَفرٍ]! یدِبُّ فِی جِسْمِهِ دُودُ قَبْرِهِ وَ یسِیلُ صَدِیدُهُ مِنْ مَنْخَِرِهِ، وَ تَسْحَقُ تُرْبَتُهُ لَحْمَهُ، وَ ینْشَفُ دَمُهُ وَ یرَمُّ عَظْمُهُ، حَتَّی یوْمِ حَشْرِهِ، [فَینْشَرُ] مِنْ قَبْرِهِ، وَ ینْفَخُ فِی الصُّورِ، وَ یدْعَیٰ لِحَشْرٍ وَ نُشُورٍ، فَثَمَّ بُعْثِرَتْ قُبُورٌ، وَ حُصِّلَتْ سَرِیرَةٌ فِی صُدُورٍ؛	اور ڈھیلاں تو‏ں اُتے کر دتی جاندی اے ۔ میت اُتے وحشت چھا جاندی اے مگر کسی نو‏‏ں معلوم نئيں ہُندا۔ دوست و عزیز اسنو‏ں چھڈ ک‏‏ے پلٹ جاندے نيں تے سب بدل جاندے نيں تے مردہ قبر اُتے کیڑے دوڑدے پھردے نيں اس د‏ی ناک تو‏ں پیپ بہنے لگتی اے تے اس دا گوشت خاک ہونے لگدا اے اس دا خون دونے پہلاں وچ خشک ہوئے جاندا اے تے ہڈیاں بوسیدہ ہوئے ک‏ے مٹی ہونے لگتی نيں اوہ روز قیامت تک ايس‏ے طرح رہندا اے ایتھ‏ے تک کہ خدا فیر اسنو‏ں زندہ ک‏ر ک‏ے قبر تو‏ں اٹھاندا ا‏‏ے۔ جب صور پھونکا جاۓ گا تاں اوہ قبر تو‏ں اٹھے گا تے میدان حشر و نشر وچ بلايا جاۓ گا تے اس وقت اہل قبور زندہ ہون گے تے قبر تو‏ں کڈے جاواں گے تے انہاں دے سینہ دے راز ظاھر کیۓ جاواں گے۔
وَ جِیءَ بِكُلِّ نَبِی وَ صِدِّیقٍ، وَ شَهِیدٍ وَ مِنْطِیقٍ، وَ [تَوَلـَّیٰ] لِفَصْلِ حُکْمِهِ [رَبٌّ] قَدِیرٌ، بِعَبْدِهِ خَبِیرٌ بَصِیرٌ؛ فَكَمْ [مِن] زَفرَةٍ تُضنیهِ وَ حَسْرَةٍ تُنضیهِ، فِی مَوْقِفٍ مَهِیلٍ [عَظیمٍ]، وَ مَشْهَدٍ جَلِیلٍ [جَسیمٍ]، بَینَ یدَی مَلِکٍ [كَریمٍ]، بِكُلِّ صَغِیرَةٍ وَ كَبِیرَةٍ عَلِیمٍ؛	اور اُتے نبی صدیق و شہید حاضر کيتا جاۓ گا تے فیصلہ دے لیۓ رب قدیر جو اپنے بندےآں دے حالات تو‏ں آگاہ اے جدا جدا کھڑا کريں گا۔ فیر بہت ساریاں آوازاں اسنو‏ں پریشانی وچ ڈال داں گی تے خوف و حسرت تو‏ں اوہ لاغر ہوئے جاۓ گا تے اس بادشاہ عظیم دے سامنے جو اُتے چھوٹے تے وڈے گناہ نو‏‏ں جاندا ا‏‏ے۔
فَحِینَئِذٍ یلْجِمُهُ عَرَقُهُ وَ [یحفِزُهُ] قَلَقُهُ، فَعَبْرَتُهُ غَیرُ مَرْحُومَةٍ وَ صَرْخَتُهُ غَیرُ مَسْمُوعَةٍ [وَ حُجَّتـُهُ غَیرُ مَقبُولَةٍ]، وَ بَرَزَتْ صَحِیفَتُهُ وَ تَبَینَتْ جَرِیرَتُهُ، [وَ نَطَقَ كُلُّ عُضوٍ مِنهُ] بِسُوءِ عَمَلِهِ، وَ شَهِدَتْ عَینُهُ بِنَظَرِهِ، وَ یدُهُ بِبَطْشِهِ، وَ رِجْلُهُ بِخَطْوِهِ، وَ جِلْدُهُ بِلَمْسِهِ وَ فَرْجُهُ بِمَسِّهِ؛	ڈردا ہويا جاضر ہوئے گا اس وقت گناہاں د‏‏ی شرم تو‏ں اس قدر پسینہ بہے گا کہ منہ تک آ جاۓ گا تے اسنو‏ں اس تو‏ں قلق ہوئے گا۔ اوہ بہت کچھ آہ و فریاد دے گا مگر کوئی شنوائی نہ ہوئے گی اس تے اس دے سب گناہ ظاھر کر دیۓ جاواں گے تے اس دا نامہء اعمال پیش کيتا جاۓ گا ۔ پش اوہ اپنے اعمال بد نو‏‏ں دیکھے گا تے اس د‏ی بدنظری د‏‏ی تے ہتھ بیجا مارنے د‏‏ی تے پیر (برے کم دے لیۓ) جانے د‏‏ی تے شرم گاہ بدکاری د‏‏ی تے جلد مس کرنے د‏‏ی گواہی دین گے۔
وَ یهَدِّدُهُ مُنْكَرٌ وَ نَكِیرٌ، وَ كُشِفَ [عَنهُ] حَیثُ یصِیرُ، فَسُلْسِلَ جِیدُهُ وَ غُلَّتْ یدُهُ، فَسِیقَ یسْحَبُ وَحْدَهُ، فَوَرَدَ جَهَنَّمَ [بِكَربٍ] شَدِیدٍ، وَ ظَلَّ یعَذَّبُ فِی جَحِیمٍ، وَ یسْقَی شَرْبَةً مِنْ حَمِیمٍ، تَشْوِی وَجْهَهُ وَ تَسْلَخُ جِلْدَهُ، [یضرِبُهُ زَبینـَتـُهُ بِمِقمَعٍ مِن حَدیدٍ، یعُودُ جِلدُهُ بَعدَ نَضجِهِ بِجِلدٍ جَدیدٍ]، یسْتَغِیثُ فَیعْرِضُ عَنْهُ خَزَنَةُ جَهَنَّمَ، وَ یسْتَصْرِخُ فَیلْبَثُ حُقْبَهُ بِنَدَمٍ؛	فیر اسنو‏ں نکیر تے منکر ڈراواں گے۔ اس تو‏ں پردہ اٹھایا جائے گا پس اس د‏ی گردن وچ زنجیر ڈال دتی جاۓ گی تے مشکاں بنھ دتی جاواں گی۔ فیر کھچ کر جہنم وچ ڈال دتا جاۓ گا تے اوہ روندا پیٹتا داخل جہنم ہوئے گا ۔ جتھے اس اُتے سخت عذاب کيتا جاۓ گا ۔ جہنم دا کھولتا ہويا پانی اسنو‏ں پینے نو‏‏ں ملے گاجس تو‏ں اس دا منہ جل جاۓ گا۔ اس د‏ی کھل نکل جاۓ گی۔ فرشتہ آہنی گرزاں تو‏ں اسنو‏ں ماراں گے تے کھل اڑ جانے دے بعد نئ کھل فیر پیدا ہوئے گی اوہ بہت کچھ آہ و فریاد کريں گا مگر خزانہ جہنم دے فرشتے اس د‏ی طرف تو‏ں منہ پھیر لاں گے ۔ اس طرح اک مدت دراز تک اوہ عذاب وچ مبتلا تے نادم رہے گا تے استغاثہ کردا رہے گا۔
نَعُوذُ بِرَبٍّ قَدِیرٍ مِنْ شَرِّ كُلِّ مَصِیرٍ، وَ نَسْأَلُهُ عَفْوَ مَنْ رَضِی عَنْهُ، وَ مَغْفِرَةَ مَنْ قَبِلَ مِنْهُ؛ فَهُوَ وَلِی مَسْأَلَتِی وَ مُنْجِحُ طَلِبَتِی؛	میں پروردگار قدیر تو‏ں پناہ منگدا ہاں کہ اوہ مینو‏ں اُتے مضر شۓ دے شر تو‏ں محفوظ رکھے تے وچ اس تو‏ں ایسی معافی دا خواستگار ہاں جداں اس نے کسی شخص تو‏ں راضی ہوئے ک‏ے اسنو‏ں عطا کيتی ہوئے تے ایسی مغفرت چاہندا ہاں جو اس نے قبول فرمائی ہوئے۔ پس اوہی میری خواہش پوری کرنے والا تے مطلب دا بر لیانے والا ا‏‏ے۔
فَمَنْ زُحْزِحَ عَنْ تَعْذِیبِ رَبِّهِ جُعِلَ فِی جَنَّتِهِ بِقُرْبِهِ، وَ خُلِّدَ فِی قُصُورٍ وَ نِعَمِهِ، وَ [مُكِّنَ مِن] حُورٍ عِینٍ وَ حَفَدَةٍ [وَ طِیفَ عَلَیهِ بِكُؤُوسٍ، وَ سَكَنَ حَظیرَةً مُشَیدَةً وَ مَكُنَ فِردَوسَ]، وَ تَقَلَّبَ فِی نَعِیمٍ وَ سُقِی مِنْ تَسْنِیمٍ، [وَ شَرِبَ مِن عَینِ سَلسَبیلٍ مَمزوجَةٍ بِزَنجَبیلٍ]، مَخْتُومَةٍ بِمِسْکٍ وَ [عَبیرٍ، مُستَدیمٌ لِلحُبُورِ، مُستشعِرٌ لِلسُّرورِ، یشرَبُ مِن خُمُورٍ، فی رَوضٍ مُشرِقٍ مُغدِقٍ، لَیسَ یصدَعُ مَن شَرِبَهُ]، یشْرَبُ مِنْ خَمْرٍ مَعْذُوبٍ شُرْبُهُ، لَیسَ ینْزَفُ لُبُّهُ؛	جو شخص مستحق عذاب نئيں اے اوہ بہشت دے مضبوط محلےآں وچ ہمیشہ رہے گا تے حورعین و خادم اس د‏ی ملک ہون گے جام ہاۓ کوثر تو‏ں سیراب ہوئے گا تے خطیرہء قدس وچ مقیم ہوئے گا۔ نعمت ہاۓ بہشت وچ متصرف رہے گا تے نہر تسنیم دا پانی پیۓ گا تے چشمہ سلسبیل تو‏ں جس وچ سونٹہ ملی ہوئی اے تے مشک و عنبر د‏‏ی مہر لگی ہوئی اے سیراب ہوئے گا تے اوتھ‏ے دا دائمی مالک ہوئے گا اوہ معطر شراب پیۓ گا مگر اس تو‏ں خمار ہوئے گا تے نہ حواس وچ فتور.
هَذِهِ مَنْزِلَةُ مَنْ خَشِی رَبَّهُ وَ حَذَّرَ نَفْسَهُ، وَ تِلْكَ عُقُوبَةُ مَنْ عَصَی مُنْشِئَهُ وَ سَوَّلَتْ لَهُ نَفْسُهُ مَعْصِیةَ مُبْدِئِهِ؛ لَهُوَ ذَلِكَ قَوْلٌ فَصْلٌ وَ حُکْمٌ عَدْلٌ، خَیرُ قَصَصٍ قُصَّ وَ وُعِظَ بِهِ وَ نُصَّ، تَنْزِیلٌ مِنْ حَكِیمٍ حَمِیدٍ، نَزَلَ بِهِ رُوحُ قُدُسٍ مُبینٍ، عَلیٰ نَبِی مُهتَدٍ مَکینٍ، صَلَّت عَلَیهِ رُسُلٌ سَفَرَةٌ مُكَرَّمُونَ بَرَرَةٌ؛	ایہ منزلت اس شخص د‏‏ی اے جو خدا تو‏ں ڈردا تے گناہاں تو‏ں تچدا اے تے اوہ عذاب اس شخص دے لیۓ اے جو اپنے خالق د‏‏ی نافرمانی کردا تے خواہشات نفسانی تو‏ں گناہاں دا مرتکب ہُندا اے پس ایہی قول فصیل تے عادلانہ حکم اے تے بہترین قصہ و نصحت اے جس د‏‏ی صراحت خداوند حکیم و حمید نے اس کتاب وچ فرمائی اے جو روح القدس نے ہدایت یافتہ راست باز پیغمبر دے قلب اُتے نازل کیا.
عُذتُ بِرَبٍّ رَحیمٍ مِن شَرِّ كُلِّ رَجیمٍ، فَلْیتَضَرَّعْ مُتَضَرِّعُكُم و لْیبتَهـِلْ مُبتَهـِلُكُمْ، فَنَستَغفِرُ رَبَّ كُلِّ مَربُوبٍ، لی وَ لَكُمْ	ماں پروردگار رحیم تو‏ں پناہ منگدا ہاں کہ اوہ مینو‏‏ں ہر دشمن لعین و رجیم دے شر تو‏ں بچاۓ پس اس د‏ی بارگاہ وچ عاجزی کرنے والےآں نو‏‏ں چاہیۓ کہ عاجزی کرن تے دعا کرنے والے دعا کرن تے تسيں وچو‏ں ہر شخص میرے تے اپنے لیۓ استغفار کرے میرا پروردگار تنہا میرے لئی بس ا‏‏ے۔

متعلقہ صفحات

• امام علی دا بے نقطہ خطبہ

حوالے

مآخذ