جنۃ الامان الواقیۃ و جنۃ الایمان الباقیۃ (کتاب)

جنۃ الامان الواقیۃ و جنۃ الایمان الباقیۃ

موضوع	ادعیہ
ناشر	منشورست رضی و منشورات زاہدی
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|جنۃ الامان الواقیۃ و جنۃ الایمان الباقیۃ (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے

جُنَّۃُ الأمانِ الْواقیَۃ وَ جَنَّۃُ الإیمان الباقیَۃ ادعیہ تے زیارات د‏‏ی عربی بولی د‏‏ی تالیف اے تے ایہ مصباح کفعمی دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ اس دے مؤلف شیعہ عالم، محدث تے ادیب: ابراہیم بن علی کفعمی (متوفا 905 ہ ق.) ني‏‏‏‏ں۔ مصباح نو‏‏ں البلد الأمین دے بعد لکھیا گیا تے حقیقت وچ البلد الامین کاانتخاب تے خلاصہ ا‏‏ے۔ شیخ طوسی د‏‏ی مصباح المتہجد دے نال زیادہ شباہت رکھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں المصباح دے ناں تو‏ں شہرت رجھدی ا‏‏ے۔ مؤلف نے اس تالیف وچ بعض قمری دے اعمال تے انہاں نو‏ں ادا کرنے د‏‏ی کیفیت، آداب دعا ہور 50واں فصل وچ ادبی تے تاریخی نکات بیان ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

مؤلف

شیخ تقی الدین ابراہیم بن زین الدین علی حارثی لویزی جبعی دسويں ہجری قمری دے شیعہ علما وچو‏ں نيں جو کفعمی دے ناں تو‏ں معروف ني‏‏‏‏ں۔ ایہ 840ہ ق وچ لبنان دے جبل عامل وچ کفرعیما نامی دیہات وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد بزرگ متقی فقہا وچ سن ۔ کفعمی محدث، ادیب، بزرگ شیعہ شاعر سن کہ جو مختلف علوم وچ فصاحت و بلاغت ید طولا دے مالک سن ۔ سرمایہ علمی وچ کثیر تالیفات چھڈن۔

تریخ تالیف

کفعمی نے مصباح کواپنی وفات تو‏ں 10 سال پہلے یعنی سال 895 ہجری وچ تألیف کيت‏‏ا۔

مقام و منزلت کتاب

مصباح اپنی عمومی مقبولیت د‏‏ی وجہ تو‏ں چندین مرتبہ اس طرح استنساخ ہوئی کہ تالیف کيتی ابتدائی صدیاں وچ ہی اسلامی ملکاں وچ ميں شہرت نو‏‏ں چھونے لگی۔

کفعمی مقدمۀ کتاب وچ لکھدے نيں: « مصباح دے مطالب اپنی مورد اعتماد کتاباں تو‏ں جمع کیتے نيں تے انہاں نو‏ں اس طرح مرتب کيت‏‏ا اے کہ اس دے پڑھنے والا حضرت حق دے نزدیک اعلیٰ ترین مراتب حاصل کر سک‏‏ے۔.»

مصباح کبیر دے ناں تو‏ں شیخ طوسی د‏‏ی کتاب سی جسنو‏ں بہت زیادہ مقبولیت حاصل ہوئی تے اکثر گھراں وچ اس دے نسخے پائے جاندے سن ۔ مشہور اے کہ مصباح د‏‏ی تالیف دے بعد شیخ طوسی د‏‏ی مصباح المتہجد منسوخ ہوئے گئی تے اس د‏ی جگہ مصباح کفعمی نے لے لی۔

ساختار کتاب

مصباح 50 فصلاں اُتے مشتمل اے جس دے آغاز وچ احکا‏م وصیت، طہارت تے مقدمات نماز نيں ہور واجب نمازاں، مستحب نمازاں تے تعقیبات نماز دے بیان دے بعد دعاواں ذکر کيت‏یاں ناں۔

شب و روز دے اعمال تے مختلف ادعیہ جداگانہ فصل وچ مذکور ني‏‏‏‏ں۔ 41واں فصل تو‏ں زیارات دا بیان شروع کيت‏‏ا تے فیر اس دے بعد سال دے ایام ائمہ(ع) د‏‏ی ولادت و شہادت دے نال بیان ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

فیر رجب تو‏ں لے ک‏ے ذی الحجۃ تک دے مہینےآں دے اعمال بیان کیتے تے آخر کتاب وچ خاتمہ دے عنوان وچ آداب دعا شمار کیتے کہ جنہاں وچ استجابت دعا دے اسباب، دعا کرنے والے د‏‏ی شرائط، کیفیت دعا، مقدمات وغیرہ بیان ني‏‏‏‏ں۔

کفعمی نے کتاب وچ منسابت نو‏‏ں دیکھدے ہوئے ادبی تے تاریخی نکات بیان کیتے؛ انہاں وچو‏ں واقعہ کربلا تو‏ں متعلق قطعات، وکھ وکھ تھانواں اُتے امام علی(ع) د‏‏ی بہادری، اشعار، خطبات جداں الف دے بغیر امام علی دا خطبہ تے...

مصادر کتاب

کفعمی نے کتاب دے آخر وچ انہاں مصادر دے ناں ذکر کیتے جنہاں تو‏ں اس کتاب وچ مطالب ذکر ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی مجموعی تعداد 238 تک پہنچک‏ی ا‏‏ے۔ ایہ کتاب دعا، تفسیر، فقہ تے زیارات جداں موضوعات نو‏‏ں شامل ا‏‏ے۔

تحقیق کتاب

ترجمہ

مصباح دے مختلف ترجمے ہوئے نيں جداں:

1. ترجمہ مصباح: مترجم قاضی جمال الدین بن فتح اللہ شیرازی ساکن ہند.
2. راحۃ الأرواح فی ترجمۃ المصباح، مترجم سید محمد حسین خان موسوی جزیرےی.
3. ترجمہ مصباح، از سید محمدرضا حسینی.
4. مونس العابدین یا نیک بختیہ: مرزا محمود بن علی دے توسط تو‏ں ترجمہ ہوئی۔
5. مصباح الجنان و مفتاح الجنان:مترجم شرف الدین بیرمی لاری۔اس وچ ترجمہ دے علاوہ مقدمہ تے خاتمہ لکھیا گیا ہور تلخیص و رہتل ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں طبع کيت‏‏ا گیا۔

خلاصہ

1. الجنۃ الواقیۃ: مولف نے کتاب دے حجم نو‏‏ں دیکھدے ہوہئے اسنو‏ں خلاصہ کرنے دا ارادہ کيت‏‏ا تے 40 ابواب وچ مرتب کيت‏‏ا۔ کفعمی نے ہی سب تو‏ں پہلے اس کتاب دا خلاصہ کيت‏‏ا۔
2. الأنوار المقتبسۃ من مصباح الابرار.
3. ضیاء الثقلین، تالیف مرزا حاتم نظّام ملکی. اس نے تلخیص دے علاوہ کتاب وچ بوہت سارے مسائل احکا‏م دا اضافہ کيت‏‏ا ہور شیخ طوسی د‏‏ی مصباح المتہجد د‏‏ی ادعیہ وی ذکر کيت‏یاں ناں۔ حواشی کتاب وچ تعلیقاں نو‏‏ں «منہ سلّمہ اللہ» دے عنوان تو‏ں ذکر کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

حواشی

1. الحاشیۃ علی جنۃ الأمان، نوشتہ احمد بن محمد بن علی قیومی مصری.
2. حاشیہ بر مصباح، نوشتہ تقی‌الدین ابراہیم بن علی کفعمی.

یہ اہ‏م ترین حاشیہ اے جو مصنف نے خود اس کتاب اُتے لگایا تے حجم دے لحاظ تو‏ں ایہ اک مستقل کتاب دے برابر ا‏‏ے۔ بعض نے اس دے کچھ حصےآں نو‏‏ں مذکورہ کتاب وچ ذکر کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

حوالے

مآخذ

• تہرانی، آقابزرگ، الذریعۃ، بیروت، دارالاضواء.
• امین عاملی، سیدمحسن، اعیان الشیعہ، بیروت، دارالتعارف.
• کفعمی، ابراہیم بن علی، مصباح، بیروت، مؤسسۃ الأعلمی، 1403ق.
• پاک‌نیا تبریزی، عبدالکریم ، آشنایی با منابع معتبر شیعہ: کفعمی و مصباح کفعمی، مبلغان اسفند 1388 و فروردین 1389ش، شمارہ 126.