امارت تبلیسی
تریخ
سودھوعرب پہلی بار جارجیا ، یعنی کارٹلی ( آئبیریا ) وچ 645 وچ نمودار ہوئے ۔ اُتے ، ایہ 735 تک نئيں سی ، جدوں اوہ ملک دے اک وڈے حصے اُتے اپنا مضبوط کنٹرول قائم کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ ايسے سال ، مروان دوم نے تبلیسی تے اس دے بہت سارے پڑوسی ملکاں نوں اپنے قبضے وچ لے لیا تے اوتھے اک عرب امیر وی لگایا ، جس دی تصدیق خلیفہ یا کدی کدائيں آرمینیہ دے اوستیکان دے ذریعہ کيتی جاندی تھی ۔
عرب دور دے دوران ، تبلیسی ( التفلیس ) اسلامی دنیا تے شمالی یورپ دے وچکار تجارت دے اک مرکز دی حیثیت اختیار کر گئی۔ اس توں اگے ، اس نے اک اہم عرب چوکی تے بازنطینی تے خزار دی حکمرانی دا سامنا کرنے والے اک بفر صوبے دے طور اُتے کم کيتا۔ وقت گزرنے دے نال ، تبلیسی وڈے پیمانے اُتے مسلمان ہوگیا ، لیکن اسلامی اثر و رسوخ صرف اس شہر تک سختی توں قید رہیا ، جدوں کہ ماحول بہت زیادہ عیسائی رہیا۔
تبلیسی اک بہت وڈا شہر سی جس وچ اک مضبوط ڈبل دیوار سی جسنوں تن دروازے توں چھیدا سی۔ ایہ دریائے کورہ دے دونے کنارےآں اُتے پيا سی ، تے دونے حصےآں نوں کشتیاں دے اک پل توں جوڑا گیا سی۔ عصری جغرافیہ خاص طور اُتے اس دے تھرمل چشماں دا تذکرہ کردے نيں ، جس نے مسلسل گرم پانی توں غسل فراہم کیہ سی۔ دریا اُتے واٹر ملز سن۔ ایہ گھر بنیادی طور اُتے دیودار دی لکڑی دے ہمعصر عرب مسافراں نوں حیرت زدہ کرنے دے لئی تعمیر کیتے گئے سن ۔ نويں صدی دے پہلے نصف وچ ، کہیا جاندا اے کہ تبلیسی قفقاز دے اک شہر ، دربند دے بعد دوسرا سب توں وڈا شہر سی ، جس دے گھٹ توں گھٹ 50،000 باشندے تے فروغ پزیر تجارت سی۔ حوالےدی لوڑ؟ کئی دانشوراں پیدائش یا تبلیسی وچ رہنے دی وجہ توں، نسب التفلیسی توں مسلم دنیا بھر وچ مشہور سن .[۱][۲][۳]
1010 دی دہائی وچ عباسی خانہ جنگی دے بعد خلافت عباسی کمزور ہوگئی ، تے خلیفہ اقتدار نوں پیروسی حکمراناں دے وچکار علیحدگی پسند رجحانات نے چیلنج کيتا ، جنہاں وچ تبلیسی وی شامل سی۔ ايسے دوران ، امارات نوآبادیاتی جارجیائی باغریائی خاندان دا نشانہ بن گئے جو اپنے علاقے نوں تاؤ کلارجیٹی توں جارجیائی سرزمین وچ پھیلارہے سن ۔ اماراندی تبلیسی اسحاق بن اسماعیل (833–853) دی حکومت وچ نسبتا طاقت ودھدتی گئی ، جو جارجیائی شہزادےآں دی توانائیاں ختم کرنے تے علاقے وچ عباسی اختیار دے نال لڑنے دے لئی اِنّا طاقت ور سی۔ انہاں نے بغداد نوں خراج تحسین پیش کرنے دی اپنی سالانہ ادائیگی نوں روکیا ، تے خلیفہ توں اپنی آزادی دا اعلان کيتا۔ بغاوت نوں دبانے دے لئی، 853 وچ خلیفہ المتوکل علی اللہ نے اک تادیبی مہم بغا الکبیر ( بغا الترک دے طور اُتے وی جانیا جاندا)کی قیادت وچ روانہ جس نے تبلیسی شہر جلا دتا تے اسحاق نوں شکست دتی،شہر دے قفقاز وچ اک آزاد اسلامی ریاست دا مرکز بننے دے موقع نوں ختم ڈالیا ۔ عباسیاں نے اس شہر نوں وڈے پیمانے اُتے دوبارہ تعمیر نہ کرنے دا انتخاب کيتا ، تے اس دے نتیجے وچ اس خطے وچ مسلم وقار تے اختیار کھو جانے لگیا۔
1020ء دی دہائی دے آغاز توں ، جارجیائی بادشاہاں نے تبلیسی دے امیراں دے خلاف متضاد لیکن عام طور اُتے توسیع پسندانہ پالیسی اُتے عمل پیرا ہوئے، جو بعد وچ جارجیائی اقتدار دے تحت آناختی طور اُتے آرہیا اے۔ امارات دے علاقے تبلیسی تے اس دے فوری ماحول نوں سنک جاندے نيں۔ پر، سلجوق 1070 دی دہائی-1080 دی دہائی دی سلجوق جارحیتاں نے جارجیائی پیش قدمی نوں ناکام بنا دتا تے تقریبا نصف صدی تک باگراٹی منصوبےآں نوں موخر کردتا۔ تبلیسی دے امیراں دی آخری سطر ختم ہوئی ، غالبا، ، حلقہ 1080 ، تے اس دے بعد جارجیائی تریخ وچ تبلیغی بیریبی یعنی تبلیسی دے بزرگاں دے ناں توں جانا جانے والے مرچنٹ اولگارکی دے ذریعہ ایہ شہر چلایا گیا سی۔ جارجیائی بادشاہ ڈیوڈ چہارم دی سلجوک ترکاں اُتے فتحاں نے اسلامی تبلیسی نوں اک آخری دھچکيا پہنچیا ، تے جارجیائی فوج چار سو سال دی مسلم حکمرانی دے خاتمے دے نال ، 1122 وچ اس شہر وچ داخل ہوئی۔
میراث
سودھوامیر دا دفتر- امیرا یا امرتامیرا - جو ہن اک جارجیائی شاہی عہدے دار مقرر اے ، 18واں صدی وچ تبلیسی دے نال نال جارجیا دے دوسرے وڈے شہراں وچ وی بچ گیا ، تے اسنوں موروی دے دفتر نے تبدیل کيتا۔
حکمران
سودھوعامر | راج کرن | خاندان | نوٹ |
---|---|---|---|
1۔ اسماعیل بی۔ شواب | (813 تک) | شوابڈس | |
2 محمد بی۔ عطاب | 813 – 829 | شوابڈس | |
3۔ علی بی۔ شواب | 829 – 833 | شوابڈس | |
4 اسحاق ب. اسماعیل بی۔ شواب | 833 – 853 | شوابڈس | |
5 محمد بی۔ خلیل | 853 – 870 | شیبانڈیز | |
6۔ عیسیٰ بی۔ راھ - شیخ راھ - شعبان | 870 – 876 | شیبانڈیز | |
7۔ ابراہیم | 876 – 878 | شیبانڈیز | |
8۔ گبلوک | 878 – 880 | شیبانڈیز | |
9۔ جعفر اول۔ علی | 880 – 914 | جعفریڈز | |
10۔ منصور بی۔ جعفر | 914 – 952 | جعفریڈز | |
11۔ جعفر دوم b. منصور | 952 – 981 | جعفریڈز | |
12۔ علی بی۔ جعفر | 981 – 1032 | جعفریڈز | |
13۔ جعفر سوم۔ علی | 1032–1046 | جعفریڈز | |
14۔ منصور بی۔ جعفر | 1046–1054 | جعفریڈز | |
15۔ ابوالہائزہ بی۔ جعفر | 1054–1062 | جعفریڈز | |
1062–1068 | سٹی کونسل | ||
16۔ دی Fadlun گنجہ | 1068–1080 | جعفریڈز | الپ ارسلان دے ذریعہ مقرر کردہ |
1080–1122 | سٹی کونسل | ||
جارجیا دی ریاست توں منسلک |
ذرائع
سودھو- ایلن ، ویڈ (1932) ، جارجیائی عوام دی تریخ ، دے پال ، ٹریچ ، ٹربنر اینڈ نوں ،
- Minorsky، وی ، Tiflis وچ اسلام دی انسائیکلوپیڈیا
- سنی آر جی (1994) ، میکنگ آف جارجیائی نیشن (دوسرا ایڈیشن) ، بلومنگٹن تے انڈیاناپولس ، سانچہ:آئی ایس بی این