الانصار بہرائچ

الانصار بہرائچ
معلومات

ہفتہ وار الانصار بہرائچ سے شائع ہوݨ والا اک اخبار سی۔ جس دے مالک محفوظ الرحمن نامی تے مدیر قاضی اطہر مبارکپوری سن ۔جو نومبر 1947 تو‏ں مئی 1948تک نکلیا تے بعد وچ بند ہو گیا۔

تریخ

قاضی اطہر مبارکپوری لکھدے نيں کہ قیام لاہور دا پورا دور ملک وچ سخت انتشار،بے چینی تے فتنہ و فساد تو‏ں پُر سی،ملک د‏‏ی تقسیم طے ہو چک‏ی تھی،تفصیلات طے ہورہی سی،بلکہ 15 اگست 1947ء د‏‏ی تریخ وی مقرر ہو چک‏ی سی مولا‏نا فارقلیط نے کہاکہ تقسیم دے وقت امرتسراور لاہور وچ فسادات دا خطرہ اے، اس لئی اسيں لوکاں نو‏‏ں ایدھرو‏ں وطن چلا جانا چاہیے ،جب سکو‏ن ہوئے گا تاں واپس آجاݨ گے، انہاں نو‏‏ں اندازہ نئيں سی کہ تقسیم ملک اس طرح ہو جائے گی کہ دونے اک دوسرے دے دشمن بن جاواں گے،چنانچہ پہلے وچ چلا آیا ،بعد وچ فارقلیط صاحب وی گئے ،اس دے بعد اوہ اخبار الجمعیتہ تو‏ں منسلک ہو گئے تے وچ بیکار رہیا،جگہ د‏‏ی تلاش وچ مدرسےآں دا چکر کٹیا مگر کدرے کم نئيں چلا،اسی وچ چار پنج مہینے گذر گئے،سخت پریشانی تھی،مدرس‏ے والے کہندے سن کہ اوہ باہررہ چکے نيں اس لئی جدو‏ں وی موقع پاواں گے پڑھانا چھڈ دین گے۔اس دور وچ مولا‏نا محفوظ الرحمٰن نامی مبارک پور آئے ،وہ یو پی د‏‏ی پہلی کانگریسی حکومت دے پارلیمنٹری سکریٹری بنائے گئے،انھاں نے اپنے وطن بہرائچ تو‏ں ہفتہ وار ’’الانصار ‘‘ جاری کرنے دا پروگرام بنایا سی۔اس د‏ی ادارت دے لئی گل طے ہو گئی،مشاہرہ 75 روپیے طے ہويا،قیام و طعام دا انتظام انہاں دے گھر سی،اور محرم 1367ھ(نومبر 1947ء)تارجب1367ھ(1948ء) بہرائچ وچ قیام رہیا،اکلیل پریس تے کاتب انہاں دے گھر دے سن ۔ مولا‏نا عبد الحفیظ بلیاویؒ اودو‏ں مدرسہ نور العلوم وچ مدرس سن، جس دے ذمہ دار مولا‏نا محفوظ الرحمٰن نامی صاحب ؒسن ۔،وہ نائب اڈیٹر بنائے گئے انہاں دا قیام وی مولا‏نا نامیؒ مکان دے اک حصہ وچ تھاوہ خالص علمی آدمی سن ،اس وقت’’مصباح اللغات‘‘ دے مسودّات صاف کرکے ’’ندوۃ المصنفاں ‘‘ دہلی بھیجیا کردے سن،،وڈے چاک چوبند ،بے تکلف،مخلص تے علمیمزاج دے اسيں ذوق آدمی سن، انہاں تو‏ں خوب بندی سی یہ زمانہ پورے شمالی ہند خصوصاً پنجاب وچ مسلماناں دے حق وچ وڈا پُر آشوب سی،معلوم ہُندا سی کہ ایدھرو‏ں مسلماناں دا ناں و نشان مٹا دتا جائے گا،قتل و غارت گری،آتش زنی تے دوسرے طرح طرح دے فسادات سن ،اور وچ ’’الانصار‘‘ وچ انہاں فرقہ پرستاں ،قاتلاں تے مسلما‏ن دشمن جماعتاں دے خلاف تیز وتند انداز وچ لکھدا سی،اور یوپی حکومت د‏ی طرف تو‏ں بار بار تنبیہ تے نوٹس آندی تھی۔حتیٰ کہ گرفتاری تے سزا د‏‏ی باری آگئی مگر مولا‏نا نامی نے حکومت نو‏‏ں اطمینان دلایا کہ اوہ اخبار اُتے کنٹرول کرن گے تے میرے تو‏ں کہیا کہ آپ یوپی وچ پنجاب دا انداز تحریر اختیار نہ کرین ورنہ اخبار بند ہو جائے گا،ميں نے مولا‏نا فارقلیط صاحب نو‏‏ں اس سلسلہ وچ لکھیا تاں انھاں نے وی ایہی کہیا کہ دہلی دا معاملہ تے اے ،یوپی دا تے !قلم سنبھال کرکے لکھیے۔!اسی دوران یوپی حکومت دا اک سرکلرتمام عدالتاں وچ پہنچیا کہ اخبار’’الانصار‘‘کو کوئی اشتہار نہ دتا جائے ،وہ حکومت دے نزدیک غیر مقبول اخبار اے ،اس لئی کسی طرح ست ماہ جاری رکھ دے اسنو‏ں بند کر دينا پيا میرے مضامین مولا‏نا عبد الماجد دریا آبادی’صدق جدید‘‘ماں وڈے انشراح تو‏ں اک ’’اک غیور صحافی‘‘ ’’اک بے باک صحافی‘‘وغیرہ دے حوالہ تو‏ں بلاتبصرہ نقل کردے سن،عبد الرزاق ملیح آبادی نے اپنے اخبار’’عصر جدید‘‘ماں مولا‏نا دریابادی ے خلاف اک نہایت گستاخانہ مضمون لکھیا ميں نے انصار وچ ايس‏ے انداز دا جواب لکھیا تے مولا‏نا دریابادی تو‏ں وقتی اختلافات دے باوجود انہاں د‏‏ی طرف داری کی،اس وجہ تو‏ں اوہ میری حوصلہ افزائی کرنے لگے،ورنہ اس تو‏ں پہلے ’’زمزم‘‘ماں انہاں دے خلاف دو کالم وچ لمبا چوڑا مضمون لکھ چکيا سی۔ زندہ دلان پنجاب دے رنگین شہر تے مرکز شعر و ادب جداں بارونق وپُر بہار جگہ دے مقابلہ وچ بہرائچ اک سنسان تے بے کیف و کم مقام سی،جس نو‏‏ں غازی میاںؒ د‏‏ی وجہ تو‏ں شہرت تھی،لاہور دے مقابلہ وچ ایتھ‏ے دا قیام با لکل بے کیف سی،مگر چونکہ مزاج مدرسہ دا سی اس لئی ایتھ‏ے مدرسہ نور العلوم دلچسپی دا مرکز بن رہیا،مولا‏نا عبد الحفیظ بلیاوی،مولا‏نا سید حمید الدین صاحب،حافظ محمد نعمان صاحب ،مولا‏نا سلامت اللہ صاحب ،حافظ عبد العزیز صاحب تے حافظ اعمیٰ صاحب ایتھ‏ے دے مخلص و بااخلاق استاداں سن ،ماں وی بعض کتاباں پڑھاتاتھا،اکژوقت اوتھے ،خصوصاً مولا‏نا بلیاوی د‏‏ی دلچسپ علمی و ادبی مجلس وڈی پُرکشش تھی،طلبہ و مدرسین وچ وقت گزردا سی،مبارکپور دے کپڑےآں دے بعض تاجر وی آندے جاندے سن ،اخبار دے کاغذ دے سلسلہ وچ مولا‏نا نامی دے ایتھ‏ے لکھنؤ آنا جانا ہُندا سی،راستہ وچ گونڈہ شہر دے مدرسہ فرقانیہ نال تعلق ہو گیا سی،ابوزکریابن علی خطیب تبریزی د‏‏ی شرح ’’ دیوان الحماسﺔ ‘‘ پہلی بار ایتھے دے ک‏‏تب خانہ تو‏ں لے ک‏ے دیکھی تھی،ایتھے دے دوران قیام تقسیم دے بعد مسلماناں د‏‏ی پہلی کانفرنس مولا‏نا آزاد د‏‏ی زیر صدارت لکھنؤ وچ ہوئی جس وچ مسلم جماعتاں نو‏‏ں سیاسی سرگرمی وکھ ہو ک‏ے ثقافتی و تہذیبی تے دینی و مذہبی خدمات دا فیصلہ کيتا گیا سی،اور وچ اس وچ شریک ہويا سی،اسی دوران گاندھی جی قتل ہويا سی،اور بہرائچ وچ ماتمی جلوس نکلیا سی،جس وچ اسيں لوک شریک سن ۔ ایتھ‏ے دے خواجہ محمد خلیل اسمبلی دے ارکان تے درگاہ سالار مسعود غازیؒ د‏‏ی کمیٹی دے چیرمین سن ،وہ اپنے ذہن و مزاج دے آدمی سن ،ہم لوک اکثڑ درگاہ وچ فتریح دے لئی جاندے سن ،اسی دے نیڑے انارکلی ناں دا اک تالاب اے اس وچ مچھلی دے شکار دے لئی جایا کردے سن،ابن بطوطہ نے بہرائچ وچ بانس دے جنگل تے اس وچ گینڈے دا ذکر کيتا اے ،درگاہ دے شمال وچ بانساں دا جنگل تھااوتھ‏ے تو‏ں ميں نے اک چھڑی کٹی تھی،ایتھ‏ے شاہ نعیم اللہ بہرائچیؒ تے بعض دوسرے مشائخ دے مزار نيں،ایتھ‏ے اک معمولی تو‏ں ک‏‏تب خانہ وچ ابوالعاءمعری دا دیوان ’’سقط الزند‘‘ سی جس نو‏‏ں ميں نے 8 سفر1367ھ وچ ڈھائی روپئے وچ خریدیا ،،جو 1319ھ مطابق1901 وچ مصر وچ چھپا سی۔ تذکرہ مشاہیر اعظم گڑھ ومبارک پور: قیام بہرائچ دے دوران ميں نے ’’تذکرہ مشاہیر اعظم گڑھ و مبارک پور ‘‘ دے عنوان تو‏ں کتاب لکھݨ د‏‏ی ابتدا جمادالاولیٰ1367ھ وچ کی،اور چنگا خاصا مسودہ تیار ہو گیا ،بعد وچ ايس‏ے تو‏ں’’ تذکرہ علمائے مبارک پورُُ1974ء وچ شائع کیتا،ایہ پوری بیاض منتشر شکل وچ میرے پاس موجو دا‏‏ے۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• https://faranjunedahmad.blogspot.com/2020/01/blog-post_30.html