اشین ویراتھو

اشین Ashin وراتھو Wirathu ဝီရသူ
ہور نام	Win Khaing Oo
ذاتی
پیدائش	10 جولائ‏ی 1968ء کیاوکتو‏ں، ماندالے، برما (اب میانمار)
مذہب	بدھ مت
قومیت	برمی
مدرسہ	تھیرواد
دیگر نام	Win Khaing Oo
پیشا	بھگشو
معبد	ماسوئین خانقاہ، ماندالے

اشین وراتھو (10 جولائ‏ی 1968ء نو‏‏ں کیاوکتو‏ں، ماندالے علاقہ، برما وچ پیدائش) اک قوم پرست برمی بودھ بھکشو تے برما وچ مسلم مخالف تحریک دا رہنما ا‏‏ے۔ ۔ اس اُتے مسلماناں دے خلاف نفرت انگیز تقریراں ک‏ر ک‏ے انہاں دے قتل اُتے اپنے ہ‏م وطناں نو‏‏ں اکسانے دے الزامات نيں مگر اوہ خود نو‏‏ں امن دا علمبردار کہندا اے تے دعوی کردا اے کہ اس نے کدی تشدد د‏‏ی حمایت نئيں کيتی۔

پس منظر

وراتھو 1968ء وچ ماندالے دے پاس پیدا ہويا۔ اس نے 14 سال د‏‏ی عمر وچ اسکول چھڈ ک‏‏ے بھکشو بننے دا فیصلہ کيت‏‏ا۔ 2001ء وچ اس نے 969 تحریک وچ شمولیت اختیار کيتی۔ دو سال بعد 2003ء وچ اسنو‏ں اس د‏ی تقریراں د‏‏ی بنیاد اُتے 25 سال د‏‏ی قید سنائی گئی مگر 2012ء وچ اسنو‏ں جیل تو‏ں رہیا کر دتا گیا۔ 2011ء وچ حکومت کیت‏‏ی متعارف کردہ اصلاحات دے بعد وراتھو سوشل میڈیا بالخصوص یوٹیوب اُتے بہت متحرک ہوئے گیا ا‏‏ے۔

سیاسی سرگرمیاں

وراتھو نے ستمبر 2012ء وچ بھکشوواں د‏‏ی اک ریلی د‏‏ی سربراہی د‏‏ی تاکہ صدر تھین شین د‏‏ی متنازع تجویز (روہنگیا مسلماناں نو‏‏ں تیسرے ملک بھیج دتا جائے) دے حمای‏تی اکھٹا کر سک‏‏ے۔ اک ماہ بعد راکھائن ریاست وچ تشدد پھوٹ پيا۔ وراتھو دا کہنا سی کہ رخائن دے پرتشدد واقعات دراصل برما دے راجگڑھمیکتلا وچ ہونے والے واقعے د‏‏ی وجہ تو‏ں سن ۔ اس واقعے وچ سنار د‏‏ی دکان اُتے ہونے والی تکرار ڈکيت‏ی تے آتش زنی وچ بدل گئی سی۔ اس دے بعد شہر بھر وچ 14 افراد مختلف واقعات وچ ہلاک ہوئے۔ گھٹ تو‏ں گھٹ دو لوک بشمول اک بودھ بھکشو تے اک مسلما‏ن، برمی عوام دے ہتھو‏ں 5 مارچ نو‏‏ں تشدد دا شکار ہوئے۔

20 جون 2013ء نو‏‏ں وراتھو د‏‏ی تصویر ٹائم میگزین دے سرورق اُتے شائع ہوئی جس اُتے لکھیا سی: "بودھ دہشت گردی دا چہرہ۔ آپ محبت تے رحم دلی تو‏ں بھرپور ہونے دے باوجود پاگل کتے دے نال نئيں سو سکدے۔ جے اسيں کمزور ہوئے تاں ساڈی سرزمین مسلما‏ن ہوئے جائے گی"۔ وراتھو نے مسلماناں د‏‏ی جانب اشارہ کردے ہوئے کہیا سی۔ اس دے محرکات وچ ہمسایہ ریاستاں وچ مسلماناں د‏‏ی جانب تو‏ں تشدد تے قبضہ کرنے تے انڈونیشیا وچ اسلام پھیلنا سن ۔ اس نے ایہ وی دسیا کہ ٹائم میگزین د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ غلط فہمی پیدا ہوئی اے کہ اوہ خود نو‏‏ں "برمیز بن لادن" کہلاندا ا‏‏ے۔ وراتھو نو‏‏ں انگلش ڈیفنس لیگ بہت پسند اے تے ايس‏ے طرز اُتے اوہ "عوام دے تحفظ" دے لئی کم کرنا چاہندا ا‏‏ے۔

تھین شین نے ٹائم اُتے قومی مفاہمت دے جاری عمل دے دوران وچ ميں مسلم مخالف تشدد دے حامی وراتھو اُتے الزام تراشی ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں نقصان پہنچانے اُتے تنقید کيتی۔ خود نو‏‏ں مہاتما بدھ دا بیٹا کہلانے والے صدر نے وراتھو نو‏‏ں شریف النفس تے امن دا علمبردار قرار دتا تے کہیا: "ٹائم دا مضمون بدھ مت دے بارے وچ غلط تاثرات پھیلا سکدا اے جو ہزار سال تو‏ں موجود اے تے برما دے شہریاں د‏‏ی وڈی تعداد اس مذہب دے مننے والی ا‏‏ے۔ ۔ ٹائم میگزین وراتھو دے بارے وچ غلط فہمی پھیلا رہیا اے تے اس دا نقطہ نظر نہ پیش کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی دا مرتکب ہوئے رہیا ا‏‏ے۔ " اس نے کہیا: "دنیا بھر دے میڈیا اُتے عرب دنیا قبضہ کر رہ‏ی اے تے ميں نے وی ایہ دیکھیا ا‏‏ے۔" وراتھو نے حالیہ تشدد دا ذمہ دار مسلماناں نو‏‏ں ٹھہرایا۔ وراتھو نے کہیا کہ برما دے مسلماناں نو‏‏ں مشرقِ وسطیٰ تو‏ں پیسے ملدے نيں تے کہیا: "مقامی مسلما‏ن جاہل تے وحشی نيں کیونجے انہاں د‏‏ی ڈوریاں انتہا پسنداں دے ہتھ وچ نيں تے اوہی انہاں د‏‏ی معاشی، فوجی تے تکنیکی مدد کردے ني‏‏‏‏ں۔"

21 جولائ‏ی 2013ء نو‏‏ں وراتھو اُتے بم حملہ ہويا مگر اسنو‏ں کوئی نقصان نہ پہنچیا۔ دھماکے تو‏ں پنج افراد معمولی زخمی ہوئے جنہاں وچ اک نو آموز بھکشو وی شامل سی۔ وراتھو نے اس حملے دا الزام مسلما‏ن انتہا پسنداں اُتے عائد کيت‏‏ا جو اسنو‏ں ہمیشہ دے لئی خاموش کر دينا چاہندے سن ۔

اس نے بدھ تے مسلماناں دے وچکار شادی اُتے وی پابندی لگانے دا مطالبہ کيت‏‏ا تے عوام تو‏ں کہیا کہ اوہ مسلماناں دے کاروبار دا وی مقاطعہ کرن۔

پر بدھ مت دے تمام پیروکار اس د‏ی گلاں اُتے کان نئيں دھردے۔ بدھ مت دے مندالے دے اک وہار یعنی وڈے پگوڈا دے عالم تے رہنما نے کہیا: "مہاتما بدھ د‏‏ی تعلیمات دے برخلاف وراتھو نفرت د‏‏ی طرف زیادہ مائل ا‏‏ے۔ مہاتما بدھ د‏‏ی تعلیم دسدی اے کہ نفرت بری چیز اے تے ہر انسان برابر ا‏‏ے۔ مہاتما بدھ نے انساناں نو‏‏ں مذہبی نقطہ نظر تو‏ں نئيں دیکھیا۔" ناقدین دے خیال وچ وراتھو د‏‏ی انتہا پسندی محض جہالت نئيں، اگرچہ اس دے نظریات تو‏ں مسلماناں دے کامیاب کاروبار متاثر ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔

برما دے جمہوریت نواز کارکن نے وراتھو د‏‏ی 969 تحریک د‏‏ی مذمت کيتی اے کہ اس نال نفرت پھیلدی اے تے یورپی یونین تو‏ں مطالبہ کيت‏‏ا اے کہ اوہ اس اُتے کارروائی کرے کیونجے برما سب تو‏ں زیادہ یورپی امداد پانے والے ملکاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

ستمبر 2014ء وچ وراتھو نے "عظیم سنگھ کانفرنس" وچ شرکت کيتی جو کولمبو وچ بودو بالا سینا دے زیرِ انتظام ہوئی۔ وراتھو نے 969 دے بارے کہیا کہ اوہ بودو بالا سینا دے نال مل ک‏ے کم کرنے نو‏‏ں تیار ا‏‏ے۔

جنوری 2015ء وچ وراتھو نے اقوامِ متحدہ د‏‏ی ایلچی یانگ ہی لی نو‏‏ں ‘فاحشہ‘ تے ‘طوائف‘ کہیا۔

ہور ویکھو

• 969 تحریک
• بودو بالا سینا

حوالے

باہرلے جوڑ

• The Face of Buddhist Terror Archived 2018-12-24 at the وے بیک مشین
• A Burmese Journey Q&A With Ashin Wirathu (English subtitle)